"گروه فرهنگی صراط" - سریال کلاه پهلوی از آن دست مجموعه های تلویزیونی است که از زمان کلید خوردن پروژه ساخت آن تا کنون به طور مداوم با واکنش های مثبت و منفی از سوی شخصیت های مختلف فرهنگی، سینمایی و تاریخی همراه بوده است. توجه ویژه صداوسیما به این سریال – که با توجه به هزینه هنگفت ساخت آن منطقی به نظر می رسد – باعث شده تا ضمن برخورداری این سریال از زمان پخش مناسب و تکرار چندباره آن در شبکه های مختلف سیما، یک پایگاه اینترنتی اختصاصی نیز به منظور اطلاع رسانی در خصوص این برنامه از جنبه های مختلف، در نظر گرفته شود.
کلاه پهلوی پس از کیف انگلیسی، دومین مجموعه تاریخی سید ضیاءالدین دری است. داستان این مجموعه از این قرار است که «فرخ باستانی» جوانی ایرانی از طبقه فقیر جامعه پس از تحصیل در مدرسه دارالفنون تهران، برای ادامه تحصیل به پاریس می رود و در آنجا طی حوادثی با دختری ایرانی ـ فرانسوی به نام بلانش آشنا می شود و با او ازدواج می کند و پس از بازگشت به ایران، به سمت فرماندار یک
شهرستان کوچک کویری با نام «سامان» منصوب می شود. فرخ پس از حضور در آن شهر به مرور اقدام به تخریب بافت سنتی شهر و جایگزین کردن آن با خیابانی مدرن و مغازه هایی جدید می کند. حضور همسر او در آن شهر کوچک و مذهبی نیز به مرور باعث بروز تغییراتی در شهر می شود. چندی بعد با صدور فرمان کشف اجباری حجاب بانوان، اتفاق های تازه ای در شهر سامان رخ می دهد.
موضوع اصلی سریال در واقع از همین جا شروع می شود. این سریال یکی از اولین ساخته های صدا و سیما درباره یکی از مهم ترین موضوعات تاریخ معاصر ما یعنی ماجرای «کشف حجاب» است. موضوع حساسی که در آن یکی از مهم ترین مبارزات مدنی مردم ما در مقابله با نفوذ فرهنگ غرب به نمایش گذاشته شد.
هدف این نوشتار انتقادهای مرسوم از جنبه تاریخی و تطبیق آن با واقعیات مربوط به زمان رخدادهای سریال نیست. بلکه تنها شیوه دفاع سازندگان سریال از حجاب اسلامی ایرانیان مورد نظر این یادداشت است.
اصل ماجرا در «سامان» گم شد
رویه به کارگرفته شده در سریال کلاه پهلوی دوری از اماکن و نام های واقعی تاریخی است. احتمالا این رویه دست کارگردان برای خلق فضای مورد نظر خود را باز می گذارد اما دوستداران تاریخ را از تماشای واقعیات تاریخی در سریال ناامید می کند.
تقریبا هیچ یک از شخصیت های تاثیرگذار سریال و اماکن و شهرهایی که اتفاقات سریال در آن رخ می دهد، واقعیت خارجی ندارد و زاده تخیل فیلمساز است. انتخاب این رویه، به نوبه خود زمان زیادی از سریال را صرف معرفی شخصیت ها و حتی شهرهای مورد بحث در سریال کرد به طوری که اصل ماجرا که نمایش مبارزه مردم با قانون کشف حجاب بود، در این بین کمتر مورد توجه قرار گرفت.
به نظر می رسد دلیل دیگر این امر نیز پیشگیری از رویارو شدن با انتقاداتی است که همواره در مورد پروژه های تاریخی از سوی بسیاری از کارشناسان حوزه های مرتبط، مطرح می شود. هرچند به نظر می رسد انتخاب این روش از سوی کارگردان مجموعه، امری پذیرفته شده است؛ چه آنکه در دیگر سریال معروف تاریخی وی – کیف انگلیسی – نیز به کار برده شده بود.
سخنرانی؛ تمام ابزار در دست دینداران
سراسر سریال پر است از بحث و جدل های مربوط به متدینان و غربگراها درباه مسائل مختلف از جمله موضوع حجاب. وظیفه این بحث ها و سخنرانی ها در جناح دینداران را دو شخصیت به نام های میرزا رضا و فروغ (محمدرضا شریفی نیا و مریلا زارعی) بر عهده گرفته اند. فارغ از باورپذیری وجود چنین شخصیت هایی در زمانه مورد نظر، در صحنه های مورد بحث، گاهی نوع دفاع این دو نفر از هویت اسلامی ایرانیان و مسئله حجاب تا اندازه ای شکل شعاری به خود می گیرد که هرگز دلچسب نبوده و می توان از آن با عنوان «دفاع بد» یاد کرد. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا روش دیگری برای دفاع از این ارزش فریضه دینی و سنت ملی وجود نداشت؟
کلاه پهلوی پس از کیف انگلیسی، دومین مجموعه تاریخی سید ضیاءالدین دری است. داستان این مجموعه از این قرار است که «فرخ باستانی» جوانی ایرانی از طبقه فقیر جامعه پس از تحصیل در مدرسه دارالفنون تهران، برای ادامه تحصیل به پاریس می رود و در آنجا طی حوادثی با دختری ایرانی ـ فرانسوی به نام بلانش آشنا می شود و با او ازدواج می کند و پس از بازگشت به ایران، به سمت فرماندار یک
شهرستان کوچک کویری با نام «سامان» منصوب می شود. فرخ پس از حضور در آن شهر به مرور اقدام به تخریب بافت سنتی شهر و جایگزین کردن آن با خیابانی مدرن و مغازه هایی جدید می کند. حضور همسر او در آن شهر کوچک و مذهبی نیز به مرور باعث بروز تغییراتی در شهر می شود. چندی بعد با صدور فرمان کشف اجباری حجاب بانوان، اتفاق های تازه ای در شهر سامان رخ می دهد.
موضوع اصلی سریال در واقع از همین جا شروع می شود. این سریال یکی از اولین ساخته های صدا و سیما درباره یکی از مهم ترین موضوعات تاریخ معاصر ما یعنی ماجرای «کشف حجاب» است. موضوع حساسی که در آن یکی از مهم ترین مبارزات مدنی مردم ما در مقابله با نفوذ فرهنگ غرب به نمایش گذاشته شد.
هدف این نوشتار انتقادهای مرسوم از جنبه تاریخی و تطبیق آن با واقعیات مربوط به زمان رخدادهای سریال نیست. بلکه تنها شیوه دفاع سازندگان سریال از حجاب اسلامی ایرانیان مورد نظر این یادداشت است.
اصل ماجرا در «سامان» گم شد
رویه به کارگرفته شده در سریال کلاه پهلوی دوری از اماکن و نام های واقعی تاریخی است. احتمالا این رویه دست کارگردان برای خلق فضای مورد نظر خود را باز می گذارد اما دوستداران تاریخ را از تماشای واقعیات تاریخی در سریال ناامید می کند.
تقریبا هیچ یک از شخصیت های تاثیرگذار سریال و اماکن و شهرهایی که اتفاقات سریال در آن رخ می دهد، واقعیت خارجی ندارد و زاده تخیل فیلمساز است. انتخاب این رویه، به نوبه خود زمان زیادی از سریال را صرف معرفی شخصیت ها و حتی شهرهای مورد بحث در سریال کرد به طوری که اصل ماجرا که نمایش مبارزه مردم با قانون کشف حجاب بود، در این بین کمتر مورد توجه قرار گرفت.
به نظر می رسد دلیل دیگر این امر نیز پیشگیری از رویارو شدن با انتقاداتی است که همواره در مورد پروژه های تاریخی از سوی بسیاری از کارشناسان حوزه های مرتبط، مطرح می شود. هرچند به نظر می رسد انتخاب این روش از سوی کارگردان مجموعه، امری پذیرفته شده است؛ چه آنکه در دیگر سریال معروف تاریخی وی – کیف انگلیسی – نیز به کار برده شده بود.
سخنرانی؛ تمام ابزار در دست دینداران
سراسر سریال پر است از بحث و جدل های مربوط به متدینان و غربگراها درباه مسائل مختلف از جمله موضوع حجاب. وظیفه این بحث ها و سخنرانی ها در جناح دینداران را دو شخصیت به نام های میرزا رضا و فروغ (محمدرضا شریفی نیا و مریلا زارعی) بر عهده گرفته اند. فارغ از باورپذیری وجود چنین شخصیت هایی در زمانه مورد نظر، در صحنه های مورد بحث، گاهی نوع دفاع این دو نفر از هویت اسلامی ایرانیان و مسئله حجاب تا اندازه ای شکل شعاری به خود می گیرد که هرگز دلچسب نبوده و می توان از آن با عنوان «دفاع بد» یاد کرد. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا روش دیگری برای دفاع از این ارزش فریضه دینی و سنت ملی وجود نداشت؟
صحنه های مباحثه شادی و فروغ، گاهی به قدری ناشیانه و مبتدیانه ترتیب داده شده اند که کمتر مخاطبی امروزه می تواند مصنوعی بودن آنها را نپذیرد. در این مباحثات فروغ چنان زن باسواد و بصیری نشان داده شده که گویی تمام تاریخ تحولات اجتماعی اروپا و شرق و غرب عالم را از بر بوده و قدرت مباحثه در مقابل تک تک متفکران غرب را نیز در خود دارد چه رسد به بلانش یا شادی. در مقابل، شادی از هرگونه پاسخ منطقی به سوالات جدی فروغ عاجز بوده و تنها با استفاده از قدرت سیاسی که در اختیار همسرش است، قصد دیکته فرهنگ غرب را دارد. اوضاع میرزا رضا نیز کمابیش شبیه فروغ است.
«تلویزیون» به درستی شناخته نشده
نگاهی به روش سریال برای انتقال پیام های مورد نظر خود بیندازید؛ با تعبیری اغراق آمیز، شاید اگر به جای ساخت سریال پرهزینه و زمان بر کلاه پهلوی، یک متن حاوی برخی دیالوگ های میرزا رضا و فروغ توسط مجری یک برنامه خوانده می شد، دست کم در انتقال پیام مورد نظر، تاثیر کمتری از سریال نداشت. به نظر می رسد در ساخت سریال مذکور، به نوع رسانه ای که قرار است محصول نهایی از طریق آن ارائه شود – تلویزیون – کمترین توجهی نشده است. هر رسانه قابلیت های منحصر به فرد خود را دارد و در این میان برخی رسانه ها، از جمله تلویزیون دارای قابلیت هایی هستند که کمتر رسانه دیگری از آن برخوردار است. اگر قرار باشد تمام پیام یک محصول فرهنگی به شکل یک متن خشک و به صورت مستقیم به خورد مخاطب داده شود، چه تفاوتی میان ساخت یک سریال یا نگارش یادداشت در یک روزنامه و یا انجام یک سخنرانی وجود دارد؟
«تلویزیون» به درستی شناخته نشده
نگاهی به روش سریال برای انتقال پیام های مورد نظر خود بیندازید؛ با تعبیری اغراق آمیز، شاید اگر به جای ساخت سریال پرهزینه و زمان بر کلاه پهلوی، یک متن حاوی برخی دیالوگ های میرزا رضا و فروغ توسط مجری یک برنامه خوانده می شد، دست کم در انتقال پیام مورد نظر، تاثیر کمتری از سریال نداشت. به نظر می رسد در ساخت سریال مذکور، به نوع رسانه ای که قرار است محصول نهایی از طریق آن ارائه شود – تلویزیون – کمترین توجهی نشده است. هر رسانه قابلیت های منحصر به فرد خود را دارد و در این میان برخی رسانه ها، از جمله تلویزیون دارای قابلیت هایی هستند که کمتر رسانه دیگری از آن برخوردار است. اگر قرار باشد تمام پیام یک محصول فرهنگی به شکل یک متن خشک و به صورت مستقیم به خورد مخاطب داده شود، چه تفاوتی میان ساخت یک سریال یا نگارش یادداشت در یک روزنامه و یا انجام یک سخنرانی وجود دارد؟
اولا: برخي از شخصيت هاي سريال مثل سرپاس مختاري، تقي زاده و تدين در تاريخ بوده اند و تخيلي نيستند.
ثانيا: ديالوگ هاي سريال سطحي نيستند و در عمل نيز تاثير دارند. شما نبايد مناظره هاي شخصيت هاي سريال را فقط در شخصيت هاي فرماندار، ميرزا‌رضا و فروغ ببينيد. از قسمت قبلي، سريال وارد فاز كشف حجاب شده و به درستي عكس العمل خانواده هاي مذهبي آن دوران در مواجهه لا سختگيريهاي قزاق ها و درگيري هاي مردم با ماموران به تدريج در حال نمايش است.
ثالقا: كمي صبر داشته باشيد. زود قضاوت نكنيد.
انشالله که دختران و زنان ما که الگوی خود را حضرت زهرا(س) قرار داده اند زیر سایه مادری حضرتش زندگی خوب و خوشی داشته باشند.
بر خلق نکو و روی زهرا صلوات
بر مادر گل، ام ابیها صلوات
بر فخر زنان هر دوعالم زهرا
بر روح بلند آل طاها صلوات...
اپر صد و سی سال دیگر هم بگذرد باز هم خواسته ونظرتان عملی نیست.
چون اصولگرایان ذاتا بلد نیستند تا با مردم بصورت عام ارتباط دوسویه برقرار کنند و فقط میتوانند کفن بپوشند ودر جامعه رعب و وحشت را برای مردم به ارمغان بیاورند .