به گزارش صراط،اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ترکیه در خصوص عضویت این کشور در اتحادیه اروپا از ابعاد مختلفی قابل تحلیل و بررسی است. احمد داوود اوغلو که طراح اصلی پازلهای حوزه سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه و متعاقبا دولت ترکیه محسوب می شود در تازه ترین موضع گیری خود از یک سو عضویت کشورش در اتحادیه اروپا را یک هدف راهبردی در سیاست خارجی ترکیه دانسته و از سوی دیگر به شرکای اروپایی آنکارا هشدار داده است که در صورت عدم گشودن مسیر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا ، کشورش مسیر خود را از اروپا جدا خواهد کرد. البته داوود اوغلو به مشخص نکرده است که مقصود وی از جداسازی مسیر آنکارا و اتحادیه اروپا چیست اما به نظر می رسد این اظهارات با هشدارهای چندی قبل اردوغان مبنی بر عضویت در سازمان همکاریهای شانگهای به جای عضویت در اتحادیه اروپا کاملا مرتبط است.
تیر اردوغان به سنگ خورد
چندی پیش رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به صورتی صریح از عملکرد دوگانه و مبهم اتحادیه اروپا در خصوص پذیرش عضویت ترکیه در این مجموعه به شدت انتقاد کرد. حتی نخست وزیر ترکیه یک گام نیز در این راستا فراتر رفت و حتی تاکید کرد که عضویت در سازمان همکاریهای شانگهای را به عضویت در اتحادیه اروپا ترجیح می دهد. این اظهارات رجب طیب اردوغان کاملا محاسبه شده بود. به عبارت بهتر، اردوغان در قبال این اظهارات کم سابقه از بروکسل خواست تا هر چه سریع تر تکلیف عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را مشخص کند. این اظهارات در ابتدا بیشتر واکنشهایی ایجابی را نسبت به آنکارا ایجاد کرد. حتی دولت فرانسه تغییر موضع خود را در خصوص عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا اعلام کرد. در دوران ریاست جمهوری سارکوزی شاهد مخالفت علنی پاریس با عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا بودیم. در آن زمان سارکوزی اعلام کرده بود که ترکیه صرفا می تواند به عنوان یک شریک با اولویت برای اروپا محسوب شود و اساسا عضویت آن در اتحادیه اروپا غیر قابل تصور است. با این وجود فرانسوا اولاند رئیس جمهور چدید فرانسه این موضع گیری سلبی را نسبت به آنکارا ندارد و بر طی شدن روند مذاکرات ترکیه و اتحادیه اروپا تاکید دارد. در هر صورت اردوغان و داوود اوغلو تصور می کردند که تغییر موضع نسبی فرانسه در قبال عضویت کشورشان در اتحادیه اروپا مقدمه ای برای تسریع روند عضویت در اروپاست. اما سفر مرکل به ترکیه و اظهارات سلبی وی در خصوص عضویت آنکارا در اتحادیه اروپا رویاهای نخست وزیر و وزیر امور خارجه ترکیه را بر باد داد. در آن سفر صدر اعظم آلمان عملا عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را روندی پیچیده دانست و دورنمای روشنی برای آن ترسیم نکرد. اردوغان تصور می کرد که سارکوزی اصلی ترین مانع پیوستن کشورش به اتحادیه اروپاست و از این رو به شدت از پیروزی سوسیالیستها در کاخ الیزه استقبال کرد. اما هم اکنون مرکل نیز به یکی از اصلی ترین موانع پیش روی ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا تبدیل شده است. به نظر می رسد حداقل تا زمان برگزاری انتخابات سراسری در آلمان( ماه سپتامبر) برلین رویکرد خود را در این زمینه تغییر ندهد. بدون شک شکست مرکل و حزب دموکرات مسیحی در این انتخابات و حضور سوسیال دموکراتها در قدرت یکی از اصلی ترین آرزوهای اردوغان و داوود اوغلو محسوب می شود. با این وجود دو کشور یونان و قبرس نیز با عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا مخالف هستند. دلیل این مخالفت به جدایی بخش ترک نشین قبرس از بخش یونانی نشین مربوط می شود.
سناریویی که باید از ابتدا نوشته شود
واقعیت امر این است که ترکیه باید سناریوی تازه ای را در قبال اتحادیه اروپا پیاده سازی و اجرا کنند. این پیاده سازی و اجرا به طور طبیعی زمانبر و سخت خواهد بود. اردوغان و داوود اوغلو به هیچ عنوان تصور نمی کردند که مرکل طراحی قبلی آنها مبنی بر دادن اولتیماتوم به اروپا ( جهت تعیین تکلیف ترکیه) را با سخنان سلبی خود در قلب آنکارا نقش بر آب کند. هم اکنون نخست وزیر و وزیر امور خارجه ترکیه به خوبی می دانند که نقشه آنها در قبال عضویت در اتحادیه اروپا نقش بر آب شده است. در حال حاضر اصلی ترین دغدغه دولت ترکیه نوشتن سناریویی است که ترکیه در آن بتواند از موضع قدرت در برابر اتحادیه اروپا قرار گیرد. با این وجود سران اتحادیه اروپا نیز سعی در آشکارسازی نیاز ترکیه به خود دارند. به عبارت بهتر، کشورهای اروپایی به شدت نسبت به اینکه ترکیه بخواهد در قالب "احساس نیاز اروپا به آنکارا" بازی فعلی را هدایت و مدیریت کند حساس هستند. مقامات اروپایی عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را امتیازی بزرگ می دانند که هنوز زمان اعطای آن به آنکارا فرا نرسیده است. این بازی پیچیده از سال 2005 تا کنون ادامه داشته و هنوز به نتیجه معینی نرسیده است. در چنین شرایطی بسیاری از شهروندان ترکیه ای نسبت به عضویت در اروپا دیدگاهی سلبی پیدا کرده اند. به عبارت بهتر گذشت زمان و مشاهده بازی های دوگانه اتحادیه اروپا و از همه مهم تر تشدید بحران اقتصادی در اروپا و تصور اینکه ترکیه در صورت عضویت در این مجموعه باید بخشی از بار این معضلات را بر دوش بکشد منجر به از بین رفتن دید ایجابی اولیه در قبال عضویت این کشور در اتحادیه اروپا شده است.
از سوی دیگر، طی دو سال اخیر ترکیه تلاش زیادی برای پیاده سازی اهداف ایالات متحده آمریکا و اروپا در خاورمیانه (مخصوصا سوریه و عراق ) کرده است اما غرب نه تنها دستمزد آنکارا را نداده است، بلکه موانع عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را بیشتر کرده است. بی دلیل نیست که برخی تحلیلگران مسائل ترکیه این کشور را در عرصه سیاست خارجی کشوری از آسیا رانده و از اروپا مانده می دانند.
ادامه یک داستان تکراری
ماجرای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را باید ادامه یک داستان تکراری دانست. مواضع اخیر آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان به خوبی نشان می دهد که اروپا علاقه ای نسبت به پذیرش ترکیه در این مجموعه، حداقل در آینده ای نزدیک، ندارد. از سوی دیگر، ترکیه نیز اعتماد خود به اروپا را از دست داده است. هم اکنون تضمینی وجود ندارد که در صورت حل بحران قبرس و برآورده شدن خواسته های یونان و قبرس یونانی نشین، اتحادیه اروپا به عضویت ترکیه در این مجموعه تن دهد. در چنین شرایطی آنکارا سعی دارد تسلط خود بر بخش ترک نشین قبرس را همچنان حفظ کند. اما مسئله تنها به این نقطه ختم نمی شود. واقعیت امر این است که حتی در صورت حل بحران قبرس به عنوان یکی از اصلی ترین پیش شرطهای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا به رای گذاشتن عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا و موافقت نهایی با این مسئله پروسه ای زمانبر خواهد بود. در این میان اگر تنها یکی از کشورهای اروپایی با عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا مخالفت کند این ماجرا به بن بست خواهد رسید. ترکیه به خوبی می داند که در صورت سرکار آمدن دوباره راستگرایان در انتخابات ریاست جمهوری سال 2017 فرانسه یا ابقای مرکل در راس معادلات سیاسی برلین کار برای عضویت در اتحادیه اروپا سخت و دشوار خواهد شد اما در عین حال فعلا قصد ندارد امتیاز چشمگیری به شرکای اروپایی خود دهد. در چنین شرایطی اگر مسئله عضویت ترکیه در سازمان همکاریهای شانگهای به موضوعی جدی تبدیل شود بر پیچیدگی های مناسبات آنکارا و اتحادیه اروپا افزوده خواهد شد.
در نهایت اینکه طولانی شدن پروسه عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا هزینه زیادی بر دستگاه سیاست خارجی این کشور تحمیل کرده است. به نظر می رسد با توجه به علاقه افرادی مانند مرکل نسبت به ادامه رویکرد دوگانه اروپا نسبت به آنکارا، این هزینه ها در آینده نیز افزایش خواهد یافت.
