صراط: محسن یزدی نوشت: تلویزیون به جهت فراگیری و گستره
مخاطب آن، توانایی بالایی در تاثیرگذاری و جهت دهی به افکار عمومی دارد.
این رسانه چه در ایران و چه در کشورهای دیگر همیشه توانسته به جهت این
توانایی، فاصله معنادار خود را با دیگر رسانه ها حفظ کند و در مواقع مختلف و
البته حساس به کمک منافع ملی بیاید. انتخابات در هر کشوری و از جمله کشور
ما از جنس همین اتفاقات مهمی است که همه باید سهم خود را در تحقق بهتر آن
ایفا کنند که طبعا صدا و سیمای ما به جهت همان گستره تاثیرگذاری بیش از
بقیه در کانون توجه قرار می گیرد.
اگر به انصاف
نگاه کنیم، خواهیم دید که عملکرد این سازمان در انتخابات امسال، تاکنون
بهتر از سالهای گذشته بوده و برخی خلاقیت ها از جمله قول گرفتن از نامزدها
برای تمکین از شورای نگهبان توانست نقش موثری در این روند ایفا کند.
اما
از همان ابتدا مخاطبان، مناظره های تلویزیونی را شاه بیت این تبلیغات می
دانستند و سازمانی ها هم تا توانستند در این فضا دمیدند؛ به طوری که مجری
یک برنامه انتخاباتی، یک شب قبل از این مناظره عنوان کرد که نیمی از مردم
در نظرسنجی ها گفته اند که کاندیدایشان را در مناظره ها خواهند یافت. البته
این مسئله پر بیراه هم نبود؛ چرا که همین نظرسنجی ها در خارج از ایران
گویا تا 70 درصد نیز موثر می افتد.
پس با این
حساب مناظره ها نه یکی از مهمترین برنامه های تلویزیون که یکی از حساس‌ترین
اتفاقات انتخابات است که می تواند مشارکت مردم در این اتفاق مهم را بصورت
معناداری تقویت کند و این شان مناظره های انتخاباتی است که در سال 88 (جدا
از اشکالاتی که به آن وارد است) به خوبی نمود داشت.
اما مناظره های تلویزیون یا حداقل اولین برنامه آن فاقد این شان بود.
و اینک چند نکته:
اول
اینکه مسئولان تلویزیون باید بدانند که مناظره های این دوره با سال 88
متفاوت است چراکه در آن مناظره ها فردی همانند احمدی نژاد حضور داشت که
خودش به جهت ویژگی های فردی (چه مثبت بدانیم چه منفی) یک تنه جذابیت مناظره
ها را بر دوش داشت. به همین جهت هم بود که مناظره هایی که وی در آن حضور
نداشت جذابیت یا جنجال یا هرچه اسم آن را بگذاریم، نداشت. البته شکل مناظره
ها در آن زمان به جهت مقابل هم نشستن دو کاندیدا نیز شکل مناسبی بود.
دوم
اینکه سازمان یا کمیته انتخاباتی که تشکیل داده، گویا از یک محافظه کاری
یا نابلدی در کار رسانه رنج می برد. حداقل ما بعنوان مخاطب که از بیرون
نگاه می کنیم، این طور برداشت می کنیم که سازمان دنبال «دردسر» نمی گردد و
قرار است در این برنامه ها همه راضی باشند و همه چیز بر وفق مراد همه پیش
برود. سازمان از هرگونه اعتراض از سوی نامزدها یا اطرافیان آنها واهمه دارد
و تاثیر مستقیم این وضعیت را می توان در این برنامه ها و آیین نامه های
انتخاباتی سازمان دید. اگرچه این مساله وجود دارد و فشارها به سازمان گاهی
نیز مدیرانش را کلافه می کند، اما آنها باید بدانند که یک برنامه مناظره
انتخاباتی خصوصا مناظره ها ارتباط مستقیم با منافع ملی دارد و نباید از
کارکرد آن کوتاه آمد. شاید نمونه این محافظه کاری مفرط قطع سئوالات تستی
مناظره اول بود که اگرچه شاید روش مناسبی برای پرسیدن سوال نبود ولی قطعا
قطع آن اشتباه دومی بود که تلویزیونی ها مرتکب شدند.
سوم
اینکه سیر برنامه های تلویزیون در این چند وقت و برخوردی که با برنامه های
خوب و تاثیرگذار به بهانه های مختلف صورت گرفته نشان می دهد که گاهی برخی
نظریات غیر کارشناسی و غیر رسانه ای در این روند غلبه جدی دارد. اتفاقی که
در مورد برنامه امروز،دیروز،فردا ، گفت و گوی ویژه خبری و پارک ملت افتاد،
نمونه این اتفاق نامبارک است و طبعا این اتفاق در شکل مناظره ها هم تاثیر
دارد. نظرات غیر کارشناسی ای که همیشه دکور دهها میلیونی را مهمترین ویژگی و
محتوا و جذابیت برنامه را عملا در درجه دوم می داند.
چهارم
اینکه اگر قول مجری برنامه را در مورد هزاران ساعت-نفر کار کارشناسی برای
طراحی مناظره را بپذیریم که می پذیریم، نشان می دهد که طرف مشورت برای
مناظره های این دوره افرادی نبوده اند که مناسب این کار باشند. باید قبول
کرد که «اساتید ارتباطات» اگرچه عبارت پر طمطراقی است ولی باید دانست که
طراحی برنامه تنها نیاز به تئوری ندارد بلکه شاید برنامه سازان موفق
تلویزیون به جهت اینکه در میدان عمل این تجربه را به اثبات رسانده اند،
باید به جمع «اساتید ارتباطات» اضافه می شدند. در این صورت قطعا سئوالات تک
نفره و برداشت نامزدها از عکس های پخش شده به جای مناظره به مخاطب ارائه
نمی شد.
صدا و سیما می بایست با خلاقیت بیشتر(به
جهت محدودیت بیشتر ناشی از تعدد کاندیداها) نیاز مخاطب را در این مورد
برطرف سازد و مثلا مناظره تک به تک کاندیداها با یک مجری کارشناس خبره و
البته بدون تعارف را به جای مناظره رو در رو(به جهت کثرت کاندیداها و کمبود
وقت) طراحی می کرد.
هدف از این نوشتار البته
ندیدن زحمات صدا و سیما در ایام انتخابات نیست ولی باید دانست که اگر
مناظره ها بع عنوان مهمترین بخش این برنامه این چنین پیش برود، سازمان
بهترین فرصت «مشارکت پرشور و آگاهانه» را از جامعه سلب کرده است.
