از سوی دیگر راننده یک آژانس دیگر از مسافر باتوجه به طول مسافت مبدا تا مقصد سی‌هزار تومان می‌گیرد! مسافر تعجب می‌کند اما این مبلغ کرایه می‌دهد و بعد به آژانس مربوط مراجعه و نسبت به مبلغ گزاف کرایه اعتراض کرده و مسئول آژانس پس از بررسی، هشت‌هزار تومان به شخص مسافر می‌دهد. جالب‌تر این که برخی دست‌اندرکاران آژانس‌ها می‌گویند کرایه آن مسیر زیر بیست‌هزار تومان است.
مؤسسه اتومبیل کرایه (آژانس) شاید یکی از سریع ترین و راحت ترین و درعین حال ثابت‌ترین وسیله سرویس‌دهی طی شبانه‌روز به ویژه در شرایط ضرورت انجام امور و برای صرفه‌جویی در وقت است. در این حالات، به واقع امر باید مفهوم ارائه سرویس رضایتبخش به مسافران از مبدأ تا مقصد از هر جهت همواره مشهود و ملموس باشد. در این ارتباط پر واضح است خدمات نیز مستلزم رعایت موارد قانونی متذکر اتحادیه صنفی مربوط باشند.
این گزارش، چگونگی مبنای تعیین و محاسبات کرایه مسیرها از مبدا تا مقصد را بررسی می‌کند. هم‌چنین نرخ کرایه سفر درون و برون شهری در طول شبانه‌روز چطور است و این که اکثر رانندگان فیش کرایه به مسافران نمی‌دهند. و آیا دقیقه‌شمار کرایه نقشی در نظم و میزان کرایه‌ها دارند؟ اگر دارند پس چرا گاه اجحاف نسبت به مسافر می‌شود؟... درا ین موارد نظرات برخی شهروندان، مدیر و رانندگان آژانس را باهم می‌خوانیم.
**گپ مسافر با راننده و...
«هاشمی» پوشاک فروش تعریف می‌کند مسافت بین مبدأ و مقصدش چیزی حدود اول خیابان ظفر تا اواخر خیابان سعدی بود. در طول راه وضعیت کسب و کار و نرخ کرایه آژانس را می‌پرسد و آن که شاید کسی سر مبلغ کرایه چانه بزند. راننده میانسال می‌گفت در آژانس‌شان تعرفه دارند. برای ما فرضاً 100 یا 200تومان کم گرفتن ارزشی ندارد. ما فقط رضایت مسافر را مدنظر داریم. فرضاً مسافر وسط راه بخواهد از مغازه‌ای خرید کند و جنسی بخرد یا پیامی به دوست دکاندارش برساند، می‌ایستیم. طبق تعرفه اگر 10دقیقه طول بکشد، روی مبلغ کرایه مسیر تأثیر نمی‌گذارد اما بیش از این مدت، آن 10 دقیقه به مبلغ کرایه اضافه می‌شود. راننده می‌گفت معتقد است هرکس در هر شغل باید انصاف و گذشت داشته باشد و باید نان حلال بخوریم. آدم از هر دست بدهد از همان دست می‌گیرد.» از این شهروند مسافر آن راننده می‌پرسم: کرایه تا مقصدش چقدر شده بود؟ می‌گوید: 12هزار تومان. می‌پرسم قبض پرداخت کرایه داد؟ می‌گوید: «نه!»
**10-12 دقیقه مسیر، هفت‌هزار تومان کرایه!
«ناصری» شهروند بازنشسته اظهار می‌کند: «اواخر اسفندماه از فلکه چهارم تهران پارس با آژانس به ترمینال مسافربری شرق رفتم. از راننده پرسیدم چقدر باید بپردازم. راننده جوان گفت شش‌هزار تومان اما بلافاصله با موبایلش با آژانس محل کارش تماس گرفت و پرسید کرایه تا ترمینال چقدر است؟... بعد به من گفت هفت‌هزار تومان است. هفت‌هزار تومان پرداخت کردم.»
این شهروند می‌افزاید: همین مسیر مبدأ و مقصد حداکثر حدود 10-12دقیقه با ماشین سواری زمان می‌برد. به‌نظرم آن مبلغ مطالبه، زیاد است. اگر عجله نداشتم با سواری شخصی می‌رفتم خیلی می‌گرفت هزار تومان بود!»«ناصر خوشبین» شاغل در یک شرکت، می‌گوید: «از سال 75 تاکنون کارکنان شرکت از یک آژانس برای سفرهای درون‌شهری‌شان استفاده می‌کنند و آژانس به آنان قبض می‌دهد. اما شخصاً درصورت استفاده از خودرو همین آژانس قبض نمی‌خواهم و نمی‌گیرم.»
**مسافر نرخ رسمی را بداند
«اکبرنیا»، که می‌گوید مهندسی کشاورزی خوانده است، نیز با این گفت که چندی پیش دیده یک آژانس بروشور قیمت کرایه مسافر از تجریش تا میدان راه‌آهن توزیع و تبلیغ می‌کرده، براین باور است چنانچه نرخ رسمی مسیرها برای مسافران، مشخص و شناخته شده باشد مشکل چند و چون کرایه نزد برخی مسافران نخواهند داشت. او سپس تعریف می‌کند: «مشتریان مغازه ما از محل کارمان می‌خواهند به آژانس آشنا شده زنگ بزنیم تا اگر کرایه تا شهرک غرب مثلاً 14هزار تومان باشد ، چیزی حدود 8-9هزار تومان بپردازند. البته گاه ممکن شده آژانس اندکی تخفیف داده است چون کم و بیش با آژانس مذکور سر و کار داریم.» از او می‌پرسم: نظر خودتان از نرخ کرایه آژانس چیست؟ پاسخ می‌دهد: «من با آژانس رفت و آمد نمی‌کنم. گاه ترجیح می‌دهم در سفرهای درون‌شهری همراه فرزندم با اتوبوس برویم تا کرایه‌مان ارزان تمام شود.»
**مسافر معترض به آژانس مراجعه کند
«حسنی» مدیر یک آژانس اتومبیل کرایه از سال86 به این شغل روی آورده است.
او درباره ارائه قبض کرایه حمل‌ونقل مسافر با این اشاره که بیشتر مشتریانش
افراد یک شرکت هستند که برای همه‌شان قبض صادر می‌کند، می‌گوید: «اگر مسافر
در مسیر مقصدش توقف موقتی داشته و یا پس از رسیدن به مقصد نهایی خود، با
همان وسیله نقلیه هم بازگشت کند،در آن حالت راننده با در اختیار داشتن قبض
نسبت به صدور مبلغ کرایه برای مسافرش اقدام می‌کند.»
وی درباره احتمال اضافه دریافت کرایه توسط راننده و اعتراض مسافر، اظهار
می‌دارد: «چنانچه مسافر اطلاع از نرخ رسمی کرایه نداشته باشد یا راننده
نتوانسته باشد نرخ درست را تعیین کند ویا به نظر مسافر، نرخ کرایه زیاد
بوده باشد می‌تواند به آژانس مراجعه کرده و مورد اعتراض را بیان کند. ما پس
از بررسی درصورتی که راننده بیش از نرخ معمول رسمی کرایه گرفته باشد، مبلغ
مازاد را به مسافر باز می‌گردانیم.»
این مدیر آژانس در ادامه همین موضوع می‌گوید: «معمولا نرخ‌های مسیرها مشخص است از جمله به عنوان نمونه میزان کرایه مبدا تا مقصد مثلا ترمینال آزادی. اما مسیرهایی هم غیرمشخص است. در آن صورت به فرض یک راننده یا آژانس یک راه معین را 15 و دیگری 16 هزار تومان مطالبه می‌کند...» می‌گویم: «فرضا از این محل (حوالی میدان هفت تیر) تا تهرانسر مبلغ کرایه چقدر است؟ او پاسخ می‌دهد 13 هزار تومان اما از میانه خیابان شریعتی مثلا یخچال- حدود 15 هزار تومان است.»
سؤال دیگرم: مبنای نرخ‌های رسمی کرایه چیست؟ می‌گوید: «اتحادیه فرمولی به ما می‌دهد که زمان و نرخ‌ها در آن تعیین و اعلام شده است. ما براساس همین قاعده نرخ‌ها را حساب می‌کنیم. این نرخ‌ها در تاریخ 25/2/91 توسط اتحادیه صنفی‌مان ارائه شده است. بر همین مبنا و تاریخ، ورودیه مسافر 1500 تومان و در طول مسیر هر دقیقه 85 تومان است.»
**10 دقیقه توقف مسافر محاسبه نمی‌شود
یک راننده آژانس اگر چه بخشی از نظراتش در پیرامون موضوع شیوه محاسبات نرخ کرایه است لیکن از حمایت و کمک به مسافر و نیز تحویل تعدادی اشیای مسافر که در خودرواش جا مانده بود می‌گوید.«سیدداود طباطبایی» با 15 سال سابقه کار در آژانس درخصوص نرخ‌های کرایه حمل و نقل مسافران، می‌گوید: «نرخ‌ها بستگی به تعرفه اتحادیه صنفی دارند. اما اگر مسافر مثلا از خیابان مطهری به یوسف‌آباد رسانده شود و بیش از 10 دقیقه توقف داشته باشد و یا از آنجا به مقصد دومی هم برود میزان کرایه دقیقه‌ای محاسبه می‌شود.»
از او می‌پرسم در جریان انجام کار با اتفاق خاص و یا خاطره‌ای هم مواجه شده است؟ پاسخش این است: «گاه شده از مسافر، مبلغ ورودی نگرفته‌ام و نیز آن که؛ چند وقت پیش یک خانم سالمند دردمند را از خیابان ارم غربی به مقصدش میدان فاطمی رساندم. آنجا او گفت اگر می‌شود به خیابان کارگر شمالی برسانمش. قبول کردم به مقصد نهایی‌اش رساندم و کرایه نگرفتم. پیاده شد و دعایم کرد.»
از این راننده سؤال می‌پرسم اگر مسافری چیزی یا اشیایی در خودرو جا بگذارد چطور به صاحبش اطلاع داده و تحویل او می‌شود؟ می‌گوید: «یک بار خانم مسافر یک قطعه طلا و موبایلش را در ماشینم جاگذاشته بود و از آنجا متوجه شدم که مقداری برنج در کف ماشین صندلی عقب ریخته شده است. آن اشیا هم روی مقداری برنج دیده شدند. صاحب اشیا به جا مانده، بعدا به آژانس زنگ زد سراغ وسایلش را گرفت. گفتم اینجا است. آمد وسایلش را گرفت و خیلی خوشحال شد و تشکر کرد.»
**عبرت از اجحاف توصیه صدور قبض
از یک راننده آژانس به نام «زمانی» سؤال می‌کنم ممکن است راننده‌ای کرایه بیش از قاعده رسمی از مسافر بگیرد؟ او جواب می‌دهد: «امکان دارد اما به ندرت پیش می‌آید. نرخ مسیرها برای راننده واضح است ولی شاید یک مسافر از رفتار و اخلاق راننده خوشش بیاید و یا دلش خواسته باشد اندک مقداری بیش از نرخ بدهد، این بخشش محسوب می‌شود. وانگهی راننده ملزم است در صورت خواست مسافر قبض برابر میزان دریافت کرایه، به مسافرش بدهد. در این خصوص بهترین کار آن است که مدیریت آژانس‌ها به رانندگان زیرمجموعه‌شان توصیه کنند به مسافر قبض بدهند. این باعث اعتماد و اطمینان بیشتر مسافر نسبت به توجه محق خود توسط آژانس مربوط می‌شود چون نرخ‌ها از طرف اتحادیه ابلاغ می‌شود و مدیریت آژانس‌ها هم موظف به اجرای آن هستند.»
به این راننده می‌گویم مسافری تعریف می‌کرد یک راننده از مبدا یک محله دروس تاحوالی تهرانسر را سی هزار تومان گرفته است قبض هم به او نداده است. آن مسافر بعد به آژانس مربوطه مراجعه کرده و موضوع را با مدیر آژانس در میان گذاشته است. مدیر اسم و تاریخ سفر مسافر را می‌پرسد و در لیست کارکردشان را می بیند. اعتراض مسافر را قبول می‌کند و هشت هزار تومان به او مسترد می‌کند.راننده مخاطب پس از شنیدن این ماجرا می‌گوید نرخ کرایه مسیر گفته شده قطعا زیر بیست هزار و حداکثر حدود هیجده هزار تومان است. مسافر حق داشته اعتراض کرده و آن عمل راننده باید برای مسئول آژانس مربوط عبرت شود و حتما به رانندگانش توصیه کند برای اعتماد بیشتر مسافران در هر مسیر قبض صادر کنند.»
**نرخ‌های رسمی کرایه
مدیر یک موسسه اتومبیل کرایه که تمایل ندارد نام خود را معرفی کند،
می‌گوید که نرخ‌ها را اتحادیه تعیین می‌کند و برای مشتریان معلوم است و
ادامه می‌دهد کلا مسافران می‌توانند از راننده قبض مبلغ کرایه را مطالبه
کنند.
وی سپس دستورالعمل لیست اتحادیه مبنی بر تعیین نرخ‌ها و زمان سرویس‌دهی
نصب شده به دیوار داخل آژانس را نشان می‌دهد که بدین قرار است: 1-ورودیه به
ازای هر چند ساعت در کل اوقات شبانه‌روز 15000 ریال 2-کرایه مسافر یک الی
چهار مسافر برای هر نوع اتومبیل از شش صبح الی دوازده شب به ازای هر دقیقه
850 ریال 3-کرایه چهار مسافر از ساعت دوازده شب تا شش صبح دقیقه‌ای 1020
ریال 4-مسافر خارج از شهر به ازای هر کیلومتر 2700 ریال 5-میزان کارمزد
راننده واحد صنفی حداکثر 15درصد است. (این دستورالعمل در سال 91 صادر شده
است.)
به منظور لزوم ارزیابی مقام مسئول اتحادیه صنف اتومبیل کرایه تهران (آژانس‌ها) پیرامون چگونگی نظارت بر عرصه عملکرد واحدهای صنفی تابع، ششم خرداد ماه از طریق ارتباط «118» شماره اتحادیه را می‌گیرم. ساعت 15/11 تا دقایقی به دفعات زنگ می‌زنم فقط بوق آزاد است. برای اطمینان خاطر بیشتر دوباره با 118 تماس می‌گیرم و همان شماره قبلی را می‌دهد. «... ادامه پیگیری: هشتم خرداد- ساعت 10 صبح. دو بار زنگ می‌زنم باز همان صدای دو روز قبل است: بوق آزاد. باید گزارشم را تهیه می‌کردم... که چنین شد بدون امکان مختصر گفت‌وگو با آقای...»
