صراط:متن چکیده پایان نامه حسن روحانی بدین شرح است:
نظریه موجود به تایید این موضوع می پردازد که هیچ قانونی در اسلام غیر
قابل تغییر نیست. غیر قابل تغییر بودن تنها در مورد باورها، ارزش ها و
اهداف نهایی در شریعت کاربرد عملی دارد. حتی آن دسته از قوانینی که غیر
قابل تغییر بودن را برای بخش مناسک و آداب مذهب در نظر می گیرند، در واقع
غیر قابل تغییر نیستند و تحت شرایط خاص دستخوش تغییر می شوند.
قوانین اسلام بر مبنای شرایط مشخص و مقتضیات زمان و مکان گسترش و رشد پیدا
کرده است. در واقع باید این انعطاف پذیری را به عنوان یکی از اجزای اصلی
قوانین اسلام به شمار آورد. ساختار مناسب برای این انعطاف پذیری و تغییر در
منابع اصلی شریعت پیش بینی و تایید شده است که عبارتند از: قرآن، سنت،
اجماع، قیاس، عقل و عرف.
در واقع منبع اساسی قوانین اسلامی ( قرآن ) به این دلیل انعطاف پذیر است
که قوانین قرآنی در زمینه ارزیابی احکام، فضای مناسبی برای انعطاف پذیری
ایجاد می کند. قرآن در مورد ارزش اصلی احکام خود صریح و روشن نیست و این
احتمال وجود دارد که یک فرمان در قرآن گاهی اوقات جنبه حتمی و دستوری داشته
باشد، گاهی اوقات تنها یک پیشنهاد باشد و زمانی هم تنها یک حکم جایز باشد.
دستورات و ممنوعیت ها در قرآن به شیوه های مختلف بیان شده که در مقابل
برداشت های مختلف، باز و آزاد است.
ابزارهای اصلی پیش بینی شده برای تغییر در شریعت عبارتند از: اجتهاد،
مصلحت و احکام ثانویه. بخش نخست به تحلیل و بررسی مفهوم و توسعه اجتهاد می
پردازد. در بخش دوم، نقش اجتهاد در انعطاف پذیر کردن شریعت مورد بررسی قرار
میگیرد.
بررسی عملی تاثیر اجتهاد در انعطاف پذیری قوانین اسلامی، موضوعی است که در فصل سوم به آن پرداخته می شود.
فصل چهارم به مفهوم احکام ثانویه و چگونگی توسعه آنها توسط حقوقدانان
اسلامی مربوط می شود. بخش پنجم به بررسی نظریه مصلحت به عنوان ابزاری پویا
در شریعت می پردازد. در نهایت در بخش ششم، نقش احکام ثانویه و مصلحت در
قوانین اسلامی ایران و روند آن طی سال های گذشته مورد تحلیل قرار می گیرد.
