پول خرد، شغل من است!

صراط:مشکل پول خرد از زمان شکل‌گیری پول تا به امروز بوده و هنوز هم با وجود عصر الکترونیک و پول‌های مجازی معضل خیلی کاسب کارها به ویژه راننده های اتوبوس، تاکسی و سوپرمارکتی‌هاست. در این سال‌ها نیز چه زمانی که مجموع خرید شما در بقالی‌ها به 100 تومان هم نمی‌رسید، چه امروز که هزینه خرید شما در سوپرمارکت‌ها کمتر از 5هزار تومان نمی‌شود هم دیده می‌شود. البته می‌توان گفت این مشکل از دو طرف آب می‌خورد. اول سیستم قیمت گذاری برای کالا و خدمات و دوم کمبود پول خرد در بازار. از آنجا که بازار نمی‌تواند نظام قیمت گذاری را تغییر دهد؛ اما برای اینکه کمی در این موضوع تعدیل به وجود آورد فکری کرده که البته چندان هم مجاز نیست و آن هم خرید و فروش غیرمجاز سکه و اسکناس به ویژه در حاشیه ترمینال‌ها و میدان‌هاست. چرا که مشتری بی برو برگشت این اسکناس و سکه‌ها راننده های اتوبوس و تاکسی‌هایی هستند که هر روز به پول خرد نیاز پیدا می‌کنند.

شغلی به نام «پول خردی»!

«خانم‌ها، آقایون پول خرد بدید، همش اسکناس‌های 2 تومانی، 5 تومانی، شماها که اینقدر سرمایه دار هستید چرا نمی‌رید سوار تاکسی شید تا من مجبور نباشم هر روز دربه در پول خرد باشم. بگرد آقا بگرد ته جیبت پول خرد پیدا می شه. من نمی دونم صبح که پولاتون رو خرد می‌کنم چیکار می‌کنید که آخر شب هم باید پولای درشت از شما بگیرم ...» این‌ها چند جمله از صدها جمله ای است که راننده‌ها به ویژه راننده های اتوبوس ریالی، زمان گرفتن کرایه از مسافرها به زبان می‌آوردند و حتما هم کسانی که هر روز پستشان به این راننده‌ها خورده بارها این جملات را شنیده و به گوششان آشناست. از بقالی‌های ساده گرفته تا بزرگ‌ترین فروشگاه های زنجیره ای هم با چنین معضلی دست به گریبان هستند. از آنجایی که هنوز فرهنگ استفاده از کارت‌های اعتباری با وجود تلاش‌های فروان به صورت کامل در میان اقشار جامعه جا نیفتاده و بسیاری از مردم عادت دارند با پول‌های کاغذی خرید کنند و از طرف دیگر هم توقع دارند بقیه پولشان را تمام و کمال بگیرند و به علت نظارت و تذکرهای جدی نهادهای نظارتی به فروشنده‌ها، آن‌ها هم دیگر اجازه ندارند به جای بقیه پول آدامس و شکلات تحویل مشتری دهند؛ به همین منظور مشکل کمبود پول خرد هنوز هم قابل لمس است. یکی از کسانی که شغلش می‌تواند در این شرایط چاره ساز باشد آدم‌هایی هستند که به شغلشان معروف هستند به نام «پول خردی» که پیدا کردنشان هم برای اهل فن کار سختی نیست. «ممدپول خردی» یکی از این آدم‌هاست که در حاشیه یکی از ترمینال‌های شهر بساط کوچکی دارد و کار راننده‌ها را راه می‌اندازد که البته باید برای صحبت کردن، او را در قهوه خانه نزدیک ترمینال پیدا می‌کردیم.

دارندگان بیشترین پول خرد
 قهوه خانه نزدیک ترمینال از آن قهوه خانه‌هایی است که همیشه در تلویزیون زیاد دیده‌ایم؛ دو ردیف میزهای چوبی که سکوی پشت آن حکم صندلی دارد و مردهایی که قلیان به دست و چای قند پهلو در کنار، مشغول حرف‌های صبحگاهی هستند و دود، صدای قل قل قلیان، تلق تولوق استکان و نعلبکی و گز گز رادیو فضا را پر کرده است. شاگرد قهوه چی «ممدپول خردی» را نشان می‌دهد که در گوشه ای از قهوه خانه نشسته و منتظر مشتری است. خودش می گوید ۶۰ سال دارد اما گرد پیری که بر سر و روی او نشسته، بیشتر از این‌ها را نشان می‌دهد. چند سالی می‌شود که به خاطر بیکاری و پیدا نکردن شغل به این کار رو آورده و به فروختن پول خرد مجبور شده. می‌گوید برای تهیه پول خرد اوایل به کمیته امداد می‌رفته اما مثل اینکه به همراه پول‌ها، مقداری پول تقلبی بوده و به همین خاطر دیگر از آنجا پول خردهایش را تهیه نمی‌کند: «مردم پول تقلبی هم در صندوق صدقات می‌اندازند و وقتی که این سکه‌ها دسته بندی می‌شود و مثلا به من می‌رسد هر سکه تقلبی برایم ضرر است. بیشترین پول خردی که جمع می‌کنم از بوفه مدارس است. مدرسه‌ها همیشه پول خرد دارند و من آن‌ها را با پول درشت عوض می‌کنم تا به اینجا برای فروش بیاورم و بابت زمانی که برای جمع‌آوری پول خرد می‌گذارم از راننده‌ها دستمزد می‌گیرم.» ممدپول خردی زمانی هم که فصل تعطیلی مدارس می‌رسد بیکار نمی‌نشیند و سراغ گزینه های بعدی می‌رود: «البته زمانی هم که مدرسه‌ها تعطیل باشد از مغازه دارها هم می‌گیرم. چون آن‌ها همیشه کنار دخلشان پول و سکه خرد زیاد دارند. گداها هم گزینه بعدی هستند که به سراغ آنها می‌روم و پول خردهایشان را با درشت عوض می‌کنم.»

2500 تومان به جای 2هزار تومان پول خرد

پول خردهای ممد آقا نرخ دارد. او سکه و پول خردهایی که در بسته های دو هزار تومانی تقسیم کرده است از 2200 تومان تا 2500 تومان می‌فروشد: «پول‌هایی که هر روز با مشقت فراوان جمع می‌گنم شب‌ها در خانه آن‌ها را به دسته‌های دو هزار تومانی تقسیم می‌کنم. بعد به راننده‌ها بسته به نیازشان سکه و پول خردها می‌دهم که هم من راضی هستم هم راننده‌ها.» ممد پول خردی از کسانی می‌گوید که مانند او به چنین کاری مشغول هستند: «در میدان آزادی می‌دانم که 7-8 نفری هستند که به این کار مشغولند و بیشتر پول خردهایشان را هم از کمیته امداد می‌گیرند. البته به خاطر به وجود آمدن دستگاه های کارت خوان کمی در اتوبوس‌ها بازار ما هم از رونق افتاده است و تا چند وقت دیگر باید به دنبال شغل جدید باشیم.» او چندان هم از کارش راضی نیست و می‌گوید: «مردن برای من از کاری که الان مشغول آن هستم بهتر است. نمی‌دانید وقتی این کار را می‌کنم چقدر خجالت می‌کشم. مخصوصا وقتی که من را آشنا و فامیل می‌بیند، آب می‌شوم. دلم می‌خواهد زمین دهان باز کند و من در آن فرو بروم.»

100 تومانی طرفدار بیشتری دارد

برای آگاهی از وضعیت سکه و ضرب آن در بانک مرکزی با مجید صنیعی، مدیرکل سازمان تولید اسکناس و مسکوکات بانک مرکزی گفتگو کردیم و از ساز و کار ضرب سکه پرسیدیم که گفت: «در حال حاضر اکثر سکه های ضرب شده به بانک‌ها و ایستگاه های مترو تحویل داده می‌شود، همچنین این سکه‌ها از طریق شعب به مردم و سازمان‌های مختلف می‌رسد. به طور کلی سفارش ضرب سکه برای سال بعد از اداره نشر اسکناس خزانه، دریافت و این سفارش پس از اخذ تاییدیه برای ضرب به سازمان تولید ارجاع می‌شود. صنیعی در خصوص اینکه بانک مرکزی در حال حاضر بیشترین سکه‌هایی که ضرب می‌کند چند تومانی است می‌گوید: «بیشترین سکه‌ها به تا سال پیش 25، 50، 100 و 200 تومانی بوده است و اینکه پرکاربردترین سکه در بازار چند تومانی است باید بگویم در شهرهای مختلف فرق دارد اما به طور کلی باید بگویم که در بازار 100 تومانی تقاضای بیشتری دارد.» زمانی که از مدیرکل سازمان تولید اسکناس و مسکوکات بانک مرکزی درباره کمیت سکه در بازار ایران سؤال کردیم و اینکه اصلاً بانک مرکزی قبول دارد سکه و پول خرد در گردش کم است پاسخ داد: «از نظر ما، وضعیت سکه از حالت مطلوب کمی پایین‌تر است. برنامه بانک مرکزی در سال‌های اخیر، تامین مواد اولیه از داخل برای تولید سکه بوده که رایزنی‌هایی نیز صورت گرفته است. چون مطلس(سکه خام) 3 سال است که از خارج وارد نمی‌شود و همین موضوع باعث شده سکه در بازار از حالت طبیعی پایین‌تر بیاید. اما در حال حاضر در وضعیت تقریباً مطلوب به سر می‌بریم. البته همکاری ما از 16 سال پیش با یکی از شرکت‌های مستقر در کرمان شروع شده و این موضوع می‌تواند کمک زیادی کند چون تا قبل از این نزدیک به 85 درصد نیازمند واردات بودیم. تلاش شده 100 درصد مطلس مورد نیاز از کارخانه صنایع مس شهید باهنر کرمان تأمین شود.» در پایان نیز از صنیعی درباره اینکه بانک مرکزی برای برخورد با فروشندگان پول خرد کاری صورت می‌دهد و اصلاً وظیفه ای در این باره دارد یا خیر می‌گوید: «در قانون به موردی اشاره نشده است. ولی بانک در صورت تخلف برخورد کرده. همچنین اگر بحرانی توسط فروشندگان درباره پول خرد ایجاد شود بانک مرکزی وارد عمل خواهد شد.»

معامله پول با پول حرام است؟

در ادامه نیز با حجت الاسلام مرتضی عباسیان، کارشناس مذهبی در خصوص فروش پول خرد و معامله پول با پول گفت و گوی کوتاهی کردیم که به گفته وی اگر فروش پول خرد و گرفتن مبلغ بیشتر، به عنوان حق‌الزحمه در نظر گرفته شود، ایرادی ندارد. چرا که به خاطر زمانی که فرد گذاشته و پول خردها را جمع کرده مشکلی در این معاملات نیست: «با وجود آنکه معامله پول با پول حرام است خرید و فروش پول استثنائاتی دارد. در صورتی که مبلغ آن زیاد نباشد و در ازای پول خردی که داده می‌شود مبلغ زیاد دریافت نشود آن اضافه پول می‌تواند به عنوان حق‌الزحمه محسوب شود. هر معامله پول با پول حرام را حرام نمی‌گویند. مثلاً خرید و فروش دلار و ... و تبدیل کردن آن به ارز نیز حرام نیست و در این قبیل معاملات مشکلی وجود ندارد.»

منبع: نکات پرس