دولت انتقادپذیر نباشد سقوط می‌کند

حسن روحانی طی سخنانی در افتتاحیه همایش «اخلاق در اقتصاد» در تاریخ 30 بهمن 1387 که در معاونت اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار شد، عنوان کرد: شرایط کشور به گونه‌ای است که به محض آن که انتقادی را مطرح می‌کنیم می‌گویند از دولت انتقاد نکنید چرا که تضعیف می‌شود. این در حالی است که انتقاد باعث تقویت دولت خواهد شد و دولتی که انتقاد پذیر نباشد و جلوی آزادی بیان را بگیرد؛ عملاً در سراشیبی سقوط قرار خواهد گرفت. برای نجات دولت باید انتقاد کرد و حرف زد.

حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی طی سخنانی در افتتاحیه همایش «اخلاق در اقتصاد» که با همکاری انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری و معاونت اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک برگزار شد، گفت: برخی اندیشمندان اقتصادی گفته‌اند که علم اقتصاد در دنیای امروز از یک خلاء بزرگ یعنی «جدایی از اخلاق» رنج می‌برد. با این حال نمی‌توان انکار کرد که در بسیاری از موارد مباحث اقتصادی با مباحث اخلاقی کاملاً در هم تنیده شده و غیر قابل تفکیک هستند.

وی با اشاره به این که مسایلی مانند «سرمایه اجتماعی» و «وجدان کاری» از جمله مسایل اخلاقی‌ای هستند که مستقیماً در شاخص‌های اقتصادی نقش دارند، گفت: یکی از مشکلات ایران بحران بهره‌وری است که مسایل اخلاقی مخصوصاً وجدان کاری و تعهد کاری از عوامل اصلی آن است. افزایش قابل توجه نرخ بهره‌وری در کشورهای اروپایی محصول ترکیب تخصص و تعهد در ساختارهای اقتصادی این کشورهاست اما به عکس در کشورهای در حال توسعه مشاهده می‌شود با سیر نزولی اخلاق و تعهد کاری، میزان بهره‌وری نیز روز به روز کاهش می‌یابد.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاکید بر این که برخی از اقدامات اقتصادی نظیر مبارزه با فقر، بیکاری و تورم قبل از هر چیز دارای ارزش‌های اخلاقی هستند، گفت: البته در مواردی اقتصاد با اخلاق به نوعی به تضاد می‌رسند. اخلاق به دنبال ارزش‌هایی چون ایثار و فداکاری و سخاوت و تعاون است اما اقتصاد به دنبال مطلوبیت و سود بیشتر است. همین مساله باعث می‌شود که در بعضی موارد بین اخلاق و اقتصاد فاصله و گاهی هم تضاد ایجاد ‌شود.

عضو مجلس خبرگان افزود: گاهی اوقات ممکن است تضاد بین اهم و مهم باشد که برخی نویسندگان آن را تضاد بین «اخلاق کبیر» و «اخلاق صغیر» خوانده‌اند. مثلاً ممکن است برای امنیت ملی کشور دست به اقداماتی بزنیم که با اخلاق کبیر سازگار است اما با اخلاق صغیر سازگاری ندارد. به عنوان نمونه اخلاق کبیر اجازه می‌دهد خانه‌ یک فرد را برای ساخت یک اتوبان و تامین مصالح چند میلیون نفر تخریب کنیم اما اخلاق صغیر می‌گوید تخریب خانه این فرد به این دلیل که او ناراضی است، مجاز نیست.

وی گفت: در این موارد گاهی بحث‌های فقهی و حقوقی هم مطرح می‌شود. اساساً کار مجمع تشخیص مصلحت نظام در بسیاری موارد آن است که اخلاق کبیر را بر اخلاق صغیر ترجیح دهد.

روحانی هشدار داد: فاصله گرفتن اخلاق از اقتصاد می‌تواند بسیار خطر آفرین و مشکل آفرین باشد مخصوصاً هنگامی که این موضوع با سیاست گره بخورد. در این شرایط فاصله گرفتن از اخلاق مشکلات خطرناکی را ایجاد می‌کند و در مواردی حتی ممکن است برای یک جامعه ویرانگر باشد.

رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به ابعاد اخلاقی تورم گفت: تورم فشاری است که بر زندگی مردم وارد می‌شود و یک مالیات نانوشته، نامصوب و تحمیلی را بر گردن مردم می‌اندازد. هنگامی که دولت برای حل کسری بودجه خود به دنبال خلق پول پرفشار می‌رود و حجم نقدینگی را بالا می‌برد، در حقیقت ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم را کاهش داده است. هنگامی که تورم به 26 درصد می‌رسد به آن معناست که 26 درصد بر پول مردم مالیات بسته شده؛ آن هم یک مالیات غیر شفاف، غیر مصوب و غیرقانونی که به تصویب نمایندگان مردم در مجلس نرسیده است.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: هنگامی که دولت از حساب ذخیره ارزی برداشت می‌کند یا پول نفت را بی‌محابا در بخش هزینه‌های اجرایی مصرف می‌کند یعنی از منابع طبیعی کشور که متعلق به تمام نسل‌هاست به صورت غیر اخلاقی استفاده کرده است. دولت البته حق دارد که نوع ثروت را تغییر دهد و مثلاً ذخایر نفتی را به سهام یا دارایی‌های حقیقی دیگر تبدیل کند. اما حق ندارد ثروتی که به تمام نسل‌ها تعلق دارد را صرف نسل فعلی کند. دولت حق دارد از سود حاصل از این ثروت استفاده کند اما حق ندارد اصل این ثروت بین نسلی را مصرف کند. اگر اصل این ثروت را مصرف کرد یعنی به حقوق آیندگان دستبرد زده و تجاوز کرده و بدترین کار غیر اخلاقی را انجام داده و ثروت بین نسلی را مصرف کرده است. به همین دلیل است که در دنیا نظارت‌های بسیار ویژه و سختگیرانه‌ای بر این گونه ثروت‌ها اعمال می‌شود و با نگهداری این ثروت‌ها در صندوق‌های ویژه، حسابرسی دقیق، نظارت سختگیرانه و اعلام علنی و دقیق دارایی‌های این صندوق از آن به خوبی حراست می‌کنند.

روحانی ادامه داد: البته در کشور ما به محض آن که انتقادی را مطرح می‌کنیم می‌گویند از دولت انتقاد نکنید چون دولت تضعیف می‌شود. این در حالی است که انتقاد دولت را تقویت می‌کند و اگر دولتی انتقاد پذیر نباشد، در سراشیبی سقوط قرار خواهد گرفت. برای نجات دولت باید انتقاد کرد و حرف زد. اگر دولتی جلوی آزادی بیان و عقیده را گرفت هم به اخلاق، هم به اقتصاد و هم به سیاست صدمه زده‌ است.

وی تصریح کرد:« از همه بدتر مداخلاتی است که دولت گاهی بدون توجه به نظرات متخصصین و استفاده از نظرات کارشناسان در اقتصاد انجام می‌دهد. این مداخلات غیر کارشناسی هم ضربه به اقتصاد است هم ضربه به قدرت ملی، هم ضربه به اخلاق و هم ضربه به نظام اسلامی و انقلاب اسلامی».