صراط: دو سال و هفت ماه از روزی می‌گذرد که علی اکبر صالحی در دهم بهمن ماه 1389 و بعد از 48 روز سرپرستی وزارت امور خارجه و پس از برکناری منوچهر متکی از این سمت آن هم در حین ماموریت سنگال، سکاندار این وزارتخانه شد و پس از انتخاب محمدجواد ظریف به عنوان یازدهمین وزیر امور خارجه، صالحی نیز طی حکمی از سوی رئیس جمهور به عنوان معاون اول رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی منصوب شد.
مراسم تودیع و معارفه صالحی و ظریف امروز (شنبه) با حضور حسن روحانی در وزارت امور خارجه برگزار شد و وزارت امور خارجه می‌رود تا تجربه جدیدی را با وزیری جدید و دیپلماتی کهنه‌کار آغاز کند.
محمدجواد ظریف 54 ساله پنجشنبه 24 مرداد ماه 1392 با کسب 232 رای از 281 رای ماخوذه به عنوان یازدهمین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.
صالحی 20 مرداد ماه در آخرین نشست خبری با خبرنگاران سفره دلش را باز کرد و از برخی ناگفته‌ها در دوران وزارتش برای خبرنگاران گفت.
حضور صالحی در وزارت خارجه پس از آن صورت گرفت که بعدازظهر دوشنبه 22 آذرماه 1389 طی حکمی از سوی محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهوری منوچهر متکی وزیر امور خارجه که در ماموریت خارجی در سنگال به سر می‌برد برکنار و علی‌اکبر صالحی به عنوان سرپرست این وزارتخانه منصوب شد.
پنج روز بعد، صبح شنبه 27 آذر ماه مراسم معارفه صالحی به عنوان سرپرست وزارت خارجه با حضور محمدرضا رحیمی معاون اول رئیس جمهور، معاونان و مدیران کل وزارت خارجه برگزار شد. از ابتدا اعلام شد که مراسم تودیع و معارفه است ولی از تودیع و منوچهر متکی خبری نشد.
در ابتدای نشست امیرمنصور برقعی قائم مقام وزارت امور خارجه ابراز امیدواری کرد که صالحی بتواند تحول در این وزارتخانه را با اقتدار بیشتری دنبال کند. پس از آن نوبت به رحیمی رسید و وی در معرفی صالحی، خاطرنشان کرد: صالحی معرف حضور همه است و معرفی ایشان جنبه اداری دارد و براساس رسمی است که وجود دارد وگرنه شخصیت دکتر صالحی بر همه عیان و مشخص است، چه در زمانی که برای دو دوره رئیس دانشگاه صنعتی شریف بود و چه در زمانی که در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین در سازمان کنفرانس اسلامی ماموریت داشت و اکنون که در سازمان انرژی اتمی به عنوان معاون رئیس جمهور و یکی از افتخارات دولت است.
معاون اول رئیس جمهور نیز صالحی را در متانت و سلامت نفس در بین همه دولتیان کم نظیر خواند و اضافه کرد: برحسب رسمی که وجود دارد، بالاخره یکی می‌آید و یکی جا را تحویل می‌دهد و از ابتدا تا به حال همین طور بوده و خواهد بود و اگر بنا بود این سمت‌ها، مشاغل و تصدی‌ها ثابت باشد، هرگز تغییر و تحولی اتفاق نمی‌افتاد.
معاون اول رئیس جمهور وزارت خارجه را وزارتخانه‌ای دانست که از پس از انقلاب مدیران متعددی را به خود دیده و گفت: امروز نوبت به آقای علی‌اکبر صالحی رسیده که در پی مساعی و تلاش‌های فراوان آقای متکی طرحی نو در اندازد و کاری به مراتب بیشتر از گذشته برای نظام مقدس جمهوری اسلامی انجام دهد.
علی‌اکبر صالحی نیز در آن مراسم یکی از اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی که ریشه در باورهای دینی و ملی ما دارد را یاوری مظلوم و مبارزه با ظلم دانست و گفت که جمهوری اسلامی ایران با پیروی از رهنمودهای امام راحل و نیز رهبر همام خود خواستار برقراری روابط سازنده با تمامی کشورهای جهان که از طرف کشورمان به رسمیت شناخته شده‌اند، می‌باشد.
وی اولویت کاری خود را کشورهای همسایه و جهان اسلام برشمرد و به عنوان نمونه به دو کشور عربستان سعودی و ترکیه اشاره کرد و گفت: این دو کشور در جهان اسلام از جایگاه و وزنه خاصی برخوردارند که نیازمند عنایت ویژه سیاسی است، ایران و عربستان دو کشور موثر در جهان اسلام و منطقه هستند که با همکاری یکدیگر می‌توانند بسیاری از مشکلات مبتلابه منطقه و دنیای اسلام را حل و فصل کنند.
صالحی درباره ترکیه نیز گفت: ترکیه کشوری قدرتمند، با مردمانی غیور و موقعیتی استراتژیک دارای مشترکات فراوان فرهنگی و عقیدتی با ایران است و تقویت هر چه بیشتر روابط با این کشور به سود جهان اسلام می‌باشد.
صالحی در ادامه به رابطه با چین و روسیه اشاره کرد و اظهار داشت: این دو کشور به دلایل مختلف و متعدد دارای جایگاه خاصی هستند که مستلزم توجه ویژه سیاسی می‌باشند.
وی درباره اتحادیه اروپا نیز اظهار داشت: بنده معتقدم علی‌رغم رفتارهای غیرمنطقی، غیراصولی و غیرمنصفانه آنها باز هم به دلایل فراوان از جمله موضوع انرژی کشورهای عضو این اتحادیه خواستار روابطی مستحکم با ایران هستند. اگر روزی ترکیه به عضویت اتحادیه اروپا درآید جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین همسایه اتحادیه اروپا خواهد بود که این امر تبعات فراوان سیاسی به همراه خواهد داشت که بهتر است از حالا زمینه مساعد سیاسی آن اندیشیده شود. از این رو چنانچه اتحادیه اروپا هر چه زودتر شیوه تقابل را به شیوه تعامل تبدیل کند برای هر دو طرف نافع‌تر است.
صالحی همچنین عنوان کرد: یک وزارت خارجه قوی، مستلزم داشتن نیروی انسانی شایسته، لایق و متعهد است.
قدردانی از احمدی‌نژاد به خاطر حسن ظنش از دیگر مواردی بود که صالحی در این نشست عنوان کرد و درباره برکناری متکی با اشاره به آیه شریفه «لکیلا تأسوا على مافاتکم و لا تفرحوا بما آتاکم» گفت: خودمان را به خداوند می‌سپاریم و نباید افسوس بخوریم که جابه‌جایی انجام شد و خیلی از این جابه‌جایی خوشحال نیستیم ولی اگر دستوری باشد ما خود را سرباز انقلاب می‌دانیم که امیدوارم شعار نباشد.
وی همچنین اعلام کرد که هیچگاه خود را از تجارب و اندوخته‌ها و علم آقای متکی در این مدتی که عهده‌دار مسئولیت این وزارت مهم بودند و سایر وزرای قبلی، بی‌نیاز نخواهد دید و همواره سعی می‌کند از وجودشان به نحو اتم (کامل) استفاده کند.
صالحی دهم بهمن ماه 1389 بعد از 48 روز از معرفی‌اش به عنوان سرپرست وزارت خارجه، صلاحیتش به عنوان دهمین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی بررسی شد.
صالحی در این جلسه و پیش از پایان رای‌گیری ضمن معرفی خود به تشریح برنامه‌هایش پرداخت و با اشاره به تجربه 9 ساله‌اش در پرونده هسته‌ای و با بیان اینکه وزارت خارجه قریب 5 هزار نیرو از رسمی و کارمندان محلی دارد، اظهار داشت: وزیر خارجه به تنهایی نمی‌خواهد مدیریت وزارت خارجه را برعهده بگیرد. مدیریت کلان آن به عهده وزیر خارجه است ولی بخش عمده‌ای از کار کارشناسی را همکاران در وزارت خارجه انجام می‌دهند و عزیزان از این بابت نگران این مطلب نباشند، کاستی‌های ما را قطعاً کارشناسان ما در وزارت خارجه انشاءالله برطرف خواهند کرد.
وی دستگاه دیپلماسی را سرمایه ارزشمند نظام خواند و گفت: اینجانب نسبت به حفظ و تقویت این امانت ملی متعهد هستم. دستگاه دیپلماسی کشور نیازمند یک خیزش تحول آفرین جدید در ابعاد روزآمد کردن ادبیات سیاسی، بازسازی نیروی انسانی، دگردیسی ساختاری در صف و ستاد و ارائه ایده‌های نوآورانه و ابتکاری است تا انتظارت مقام معظم رهبری را محقق ساخته و بنا به فرمایش ایشان بتواند هوشمندانه، شجاعانه، مسئولانه و متعهدانه عزت و اقتدار نظام را به بیرون منعکس کرده و از آن در راستای منافع ملی بهره‌برداری کند.
صالحی وظیفه دستگاه سیاست خارجی را به کارگیری دیپلماسی کیفی، قوی و کارآمد برای پیشبرد سیاست ضد نظام سلطه عنوان کرد و گفت: لازمه آن ایستادگی منطقی بر اصول انقلاب و مبانی شرعی بر پایه سه اصل عزت، حکمت و مصلحت است. اولویت‌های این نوع دیپلماسی باید به گونه‌ای تنظیم شود که منافع و امنیت ملی را ارتقا بخشیده و مخاطرات را به حداقل کاهش دهد.
وی افزود: شعار دیپلماسی تحول آفرین و روابط خارجی عدالت محور را برگزیدم.
صالحی در ادامه اولویت‌های سیاست کاری خود را ارائه کرد و افزود: توسعه و تعمیق روابط همه جانبه با همسایگان، منطقه و جهان اسلام. کشورهای همسایه و پیرامونی واقع در چهار منطقه خلیج فارس، آسیای میانه و قفقاز، خاورمیانه و جنوب آسیا حریم استراتژیک جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می‌دهند. ایران با 15 همسایه آبی و خاکی خود نه تنها بر اثر ضرورت جغرافیایی بلکه بر پایه اشتراکات دینی، فرهنگی و تاریخی پیوندی ناگسستنی دارد. از سوی دیگر مسلمانان 57 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی در کانون تنظیم مناسبات همه جانبه کشور ما قرار گرفته‌اند.
صالحی ادامه داد: دستگاه دیپلماسی برای پیشبرد این استراتژی تلاش خواهد کرد تا با جدیت این سیاست راهبردی را بر پایه حفظ روابط مودت آمیز و برادرانه، تقویت ثبات و امنیت محیط پیرامونی و تقویت همبستگی اسلامی پیگیری کند.
وی خاطرنشان کرد: اینجانب به همکاری با شورای همکاری خلیج فارس به منظور تقویت پیوندهای اخوت و همسایگی، دفع مخاطرات و تامین منافع مشترک عزم راسخ دارم.
وی همچنین تأکید کرد که دریای خزر باید دریای دوستی و همکاری باشد و افزود: از دیدگاه ما دریای خزر باید دریای دوستی و همکاری باشد. ما در یک فضای مودت آمیز و از رهگذر اتخاذ مواضع اصولی و همگرایی برخاسته از اصل حسن همجواری خواهان حفظ منافع خود در این حوزه استراتژیک هستیم.
وی ادامه داد: اینجانب برای پیشبرد سیاست خاورمیانه‌ای دیرپا و عدالت محور جمهوری اسلامی ایران تمام نیرو و ظرفیت دستگاه دیپلماسی کشور را به کار خواهم گرفت.
صالحی درباره آسیا نیز عنوان کرد: دستگاه دیپلماسی کشور برای تقویت و نهادینه سازی تعاملات با کشورهای آسیایی و همگرایی درون قاره‌ای با عنایت به سیاست نگاه به شرق دولت‌های نهم و دهم تلاش می‌کند.
وی درباره آفریقا نیز خاطرنشان کرد: به تقویت و تحکیم روابط با آفریقا اهتمام می‌ورزم .
تحکیم روابط با آمریکای مرکزی و لاتین از دیگر برنامه‌های صالحی اعلام شد و در خصوص اتحادیه اروپا نیز گفت: اتحادیه اروپا علی‌رغم رفتارهای غیرمنطقی، غیر اصولی و غیر منصفانه بعضی از اعضای آن بنابر دلایل فراوان از جمله مباحث مربوط به تامین انرژی مورد نیاز خود سخت نیازمند ایجاد روابط مستحکم با ایران به عنوان یکی از تامین کنندگان مطمئن عمده انرژی در سطح جهان است.
وی افزود: ما آماده گسترش و تعمیق روابط دوجانبه با هر یک از کشورهای عضو اتحادیه اروپا و روابط متین و استوار با این اتحادیه براساس احترام متقابل هستیم.
صالحی در عین حال یادآور شد: بدیهی است این رویکرد ما به نوع رفتار و مواضع طرف‌های دیگر بستگی خواهد داشت. به عبارت دیگر رویکرد اروپایی سیاست خارجی ما با تفکیک و بازشناسی مواضع کشورها بر پایه تنظیم هوشمند روابط استوار خواهد ماند.
صالحی همچنین گفت که دستگاه دیپلماسی تمام توان خود را برای مقابله با جنگ نرم دشمن بسیج کرده است و مقابله با اسلام هراسی را از دیگر رئوس برنامه خود برشمرد.
تقویت حضور بخش خصوصی در بازارهای خارجی و تشویق صادرات غیرنفتی و تلاش در جهت تغییر و تحول اساسی در ساختار شورای امنیت از دیگر رئوس این برنامه بود.
صالحی همچنین گفت که برای جذب حداکثری و خدمت رسانی به ایرانیان خارج از کشور متعهدیم.
تقویت نقش محوری و موثر ایران در اتحادیه بین المجالس نیز از دیگر برنامه‌های صالحی بود.
در مراسم رای اعتماد به صالحی پس از اظهارات محمود احمدی‌نژاد، مصطفی کواکبیان نماینده سمنان، علی مطهری نماینده تهران و داریوش قنبری نماینده ایلام به عنوان مخالف و اکبر رنجبرزاده نماینده اسدآباد، علاءالدین بروجرودی نماینده بروجرد، حسین سبحانی‌نیا نماینده نیشابور و زهره الهیان نماینده تهران به عنوان موافق به ایراد سخن پرداختند.
کواکبیان برنامه صالحی را یک مشت شعار کلی برشمرد و با گلایه از برکناری متکی گفت که ای کاش صالحی بعد از این اتفاق نمی‌آمد.
وی با انتقاد از مدرک تحصیلی صالحی عنوان کرد: اگر صالحی خودش توجه می‌کرد، شاید مسئولیت دستگاه سیاست خارجی را با توجه به رشته‌اش نمی‌پذیرفت.
مطهری هم گفت که صالحی قادر به اصلاح اشکالات در ساختار وزارت خارجه نیست.
اکبر رنجبرزاده نماینده اسدآباد هم به عنوان موافق صالحی به شناخت صالحی از کشورهای عربی اشاره کرد و افزود: شناخت از منطقه و تعامل صالحی با مسلمانان منطقه از نقاط قوت وی است.
پس از آن نوبت به علاءالدین بروجردی نماینده بروجرد رسید که به عنوان موافق با اشاره به تسلط صالحی به زبان‌های عربی و انگلیسی او را شخصیتی آشنا با هنر دیپلماسی و ارتباط با کشورها خواند.
محمدقسیم عثمانی نماینده بوکان به عنوان مخالف خطاب به صالحی گفت: اگر سابقه‌ای در دیپلماسی دارید به بحث انرژی هسته‌ای بر می‌گردد. جنابعالی در عین اینکه فردی دانشمند در عرصه فیزیک هستید در سایر زمینه‌ها دانشمند نیستید. شما در جریان برکناری متکی بودید آیا آمادگی این نوع برکناری را دارید؟ چه نقدی به دیپلماسی فعلی کشور دارید که عزم‌تان را برای زیر و رو کردن جزم کرده‌اید؟ امروزه جنگ اصلی جنگ نرم است ولی تخصص شما سخت است.
وی افزود: صالحی شما استاد مسلم فیزیک هستید، ولی در حقوق بین‌الملل و علوم سیاسی تخصص ندارید. شما مجبورید به علت عدم آشنایی و عدم آگاهی از وزارت امور خارجه بناچار باید به زیر مجموعه متوسل شوید و بخشی از اطلاعات ضروری کارتان را از زیر مجموعه بگیرید و در اصول مدیریت ثابت شده مدیری که در زیر مجموعه متوسل می‌شود باید در تصمیم‌گیری‌ها آنها را شریک کند و ممکن است یک زمان فرمان کار را زیر مجموعه از شما بگیرد.
داریوش قنبری نماینده ایلام به عنوان مخالف صالحی گفت: شخصیت علمی ایشان تناسبی با وزارت خارجه ندارد. اگر برای وزارت نیرو پیشنهاد شده بود من در حمایت از ایشان صحبت می‌کردم ولی متاسفانه چنین نشده است.
وی با اشاره به برنامه ارائه شده صالحی به مجلس اظهار داشت: صالحی وزارت خارجه را با دبیرکلی سازمان ملل اشتباه گرفته است. ایشان می‌خواهد وزیر خارجه ایران شود باید شاخص‌های منافع ملی ما را استخراج و بیان می‌کرد. این برنامه‌ای نیست که از دل آن برنامه عملیاتی برای اداره دستگاه دیپلماسی ما استخراج شود. حسین سبحانی‌نیا نماینده نیشابور به عنوان موافق صالحی اظهار داشت: صالحی فردی وارسته و شایسته برای جایگاه وزارت خارجه و سکانداری دستگاه دیپلماسی کشور است.
زهره الهیان نماینده تهران نیز به عنوان موافق صالحی گفت: ظرفیت ایشان به تسلط به زبان‌های عربی و انگلیسی می‌تواند تاثیرات مهمی به لحاظ دیپلماسی رسانه‌ای داشته باشد.
بالاخره صلاحیت صالحی به عنوان دهمین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی بررسی و او با کسب 146 رای موافق، 60 رای مخالف و 35 رای ممتنع از مجموع 241 رای ماخوذه به عنوان دهمین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.
در دوران وزارت صالحی دنیا شاهد تحولات عمده‌ای بود از جمله بیداری اسلامی در شمال آفریقا و خاورمیانه. در این دوران جمهوری اسلامی ریاست جنبش عدم تعهد را نیز برای مدت سه سال عهده‌دار شد.
صالحی در سال اول حضورش در وزارت خارجه به تغییر ساختار این وزارتخانه پرداخت و تغییراتی در معاونت‌های وزارت مذکور صورت گرفت.
علی‌اکبر صالحی متولد 4 فروردین 1328 و دارای سه فرزند است. وی در سال 1350 کارشناسی خود در رشته فیزیک را از دانشگاه آمریکایی بیروت و در سال 1351 کارشناسی ارشد را در همان رشته و از همان دانشگاه اخذ کرد. وی در سال 1355 دکترای مهندسی (MIT) خود را از آمریکا دریافت کرد. صالحی مسلط به زبان‌های انگلیسی و عربی و آشنا به زبان‌های اسپانیولی، ترکی و فرانسوی است. ریاست دانشگاه صنعتی شریف، معاون آموزشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، رئیس دانشگاه بین‌المللی اسلامی (تهران)، نماینده دائمی جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین، معاون دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی در جده، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران از جمله فعالیت‌های صالحی بود.
