پیش‌بینی متقاضیان کار در آینده+جدول آماری

همه اینها به کنار، آمارهایی که برای اشغال صندلی های دانشگاه ها اعلام می شود هم البته نشان می دهد توسعه مراکز آموزش عالی هم چندان هدفمند نبوده است. چندی پیش ابوالفضل حسنی، مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی اعلام کرد حدود ۴۰ درصد ظرفیت دوره های کاردانی و کارشناسی دانشگاه ها در سال تحصیلی ۹۲-۹۳ خالی مانده است: از کل ظرفیت 738 هزار 305 نفر که 520 هزار و 115 نفر پذیرفته شدند 40 درصد از ظرفیتها پر نشد.

این اتفاق در سال های گذشته هم البته افتاده است. نکته اینجاست که کلاس های دانشگاه هایی خالی مانده است که دولت گذشته به آنها برای توسعه آموزش عالی پر و بال داد؛ پیام نور، دانشگاه فرهنگیان و غیرانتفاعی ها. به گفته مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی دانشگاه پیام نور و غیرانتفاعی ها مجموعا ۵۱ درصد صندلی هایشان خالی است و دانشگاه فرهنگیان ۸۹ درصد.

دانشجو وجود ندارد

آنطور که از شواهد بر می آید، اوضاع در ۲۰ سال آینده هم به همین منوال است. یعنی تعداد دانشجویانی که در نهایت وارد دانشگاه ها می شوند، بیش از چیزی نیست که اکنون وجود دارد. جالب اینجاست که ایران اکنون حدود ۱۰ میلیون جوان آماده ورود به دانشگاه دارد؛ ۱۸ تا ۲۴ ساله. وزارت علوم هم موظف است تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی سال ۹۵، ۵۰ درصد جمعیت ۱۸ تا ۲۴ ساله را در دوره های کارشناسی و کاردانی پذیرش کند، به گفته مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی اکنون ۴.۵ میلیون دانشجو در دانشگاه های ایران تحصیل می کنند؛ یعنی پیش از پایان برنامه، اهداف آن در این بخش محقق شده است.

ابوالفضل حسنی دراین باره به خبرآنلاین می گوید: از این پس جمعا یک میلیون نفر پشت کنکوری داریم. ضمن اینکه جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال هم روبه کاهش است. یعنی دانشجویی وجود ندارد که بخواهیم در پذیرش کنیم. به همین دلیل پیشنهاد دادیم دانشگاه ها دانشجوی خارجی پذیرش کنند.

او پیش بینی های جمعیتی دراین باره چنین بیان می کند: در شروع برنامه توسعه پنجم، جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال کشور حدود ۱۲ میلیون نفر بود. در سال پایان برنامه حدود ۹ میلیون نفر است. ما باید برای ۵۰ درصد این جمعیت، ظرفیت در دوره های کاردانی و کارشناسی ایجاد می کردیم. همین الان اما بیش از ۴.۵ میلیون دانشجو داریم.

طبق آمار، در سال تحصیلی ۹۰-۹۱، دو میلیون و ۸۲۸ هزار و ۲۶۵ نفر در دانشگاه های تحت پوشش وزارت علوم و وزارت بهداشت تحصیل می کردند و یک میلیون ۶۳۱ هزار و ۲۲ نفر در دانشگاه آزاد. یعنی حدود ۴ میلیون و ۴۵۰ هزار نفر. 

مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی همچنین درباره رسیدن به اهداف برنامه چشم انداز، ۱۴۰۴ هم می گوید: باید در پایان سال ۱۴۰۴، ۶۰ درصد جمعیت ۱۸ تا ۲۴ سال در دانشگاه‌ها تحصیل کنند. آن زمان حدود ۸ میلیون نفر از جمعیت کشور در این سن هستند. یعنی اکنون به اهداف برنامه چشم انداز هم رسیده ایم.

دانشجویان خارجی بیایند

او در پاسخ به این سوال که دلیل خالی ماندن ۴۰ درصد ظرفیت دانشگاه ها، جذاب نبودن رشته های تحصیلی است؟ می گوید: بیش از این دانشجو نداریم. آموزش و پرورش مگر چقدر خروجی و فارغ التحصیل دارد که همه ظرفیت همه دانشگاه ها را پر کند؟ 

باید ببینیم فارغ التحصیلان آموزش و پرورش چند نفرند، چند نفر پذیرش داریم. باید دانشجو باشد که ما پذیرش داشته باشیم. از دو سال پیش در صندلی ها محدودیتی نداریم. هرکس بخواهد می تواند در دوره های کاردانی، کارشناسی و کاردانی به کارشناسی شرکت کند.

با این حساب باید مدیران دانشگاه های غیر دولتی به فکر راه دیگری برای پر کردن کلاس هایشان باشند. وزارت علوم پیگیر افزایش ظرفیت دوره های تکمیلی است؛ کارشناسی ارشد و دکتری. البته راه اندازی دوره های تحصیلات تکمیلی که کاربردی هم باشند به این سادگی ها هم نیست؛ آزمایشگاه می خواهد و تجهیزات برای تحقیق و پژوهش. 

حسنی دراین باره می گوید: ما هرچقدر ظرفیت کارشناسی ارشد و دکتری را بالا ببریم، باز هم دانشجو هست. چون اکنون فقط ۱۰ درصد داوطلبان کارشناسی ارشد پذیرش می شوند و تعداد ورودی های دوره دکتری هم بسیار کم است. 

راهکار دوم هم البته همان پذیرش دانشجوی خارجی است. چند روز پیش و در دومین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دولت یازدهم، حجت الاسلام حسن روحانی، رییس جمهور پس از ارائه گزارش کارگروه تدارک تسهیلات برای ادامه تحصیل اتباع عراقی و افغانی در مراکز عالی کشور، خواستار بررسی راهکارهای تحقق این موضوع با رویکرد و نگاه مثبت به آن شد. همچنین در این جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد که شورایی که مسئول بررسی نحوه اصلاح آزمون سراسری دانشگاه هاست، راهکارهای تسهیل ادامه تحصیل اتباع افغانی و عراقی در مراکز آموزش عالی کشور را نیز بررسی و تدوین کند.

آموزش و پرورش چه می کند؟

اما در پیش بینی های جمعیتی، جمعیت دانش آموزی ایران افزایش چندانی ندارد. یعنی اتفاقی که در دهه ۶۰ و ۷۰ افتاد و حدود ۱۷-۱۸ میلیون دانش آموز، در چند شیفت درس می خواندند، نمی افتد. حتی اگر تشویق ها به افزایش زاد و ولد کارساز شود. 

با این حساب قاعدتا نباید آموزش و پرورش به فکر ساختن مدرسه جدیدی باشد. البته همین هم هست. به گفته مرتضی رییسی، مدیرعامل سازمان نوسازی مدارس ایران، عمده فعالیت های مدرسه سازی به تخریب و نوسازی مدارس فرسوده اختصاص دارد و نه ساخت مدرسه جدید. 

او دراین باره به خبرآنلاین می گوید: ما برنامه ای برای اضافه کردن مدرسه نداریم. مگر در شهرهای جدید و حواشی شهرهای بزرگ که تراکم جمعیتی بالاست و یا مدرسه ندارند؛ مانند کرج و اطراف کرج، پردیس،‌ پرند، شهرک‌های مسکن مهر، حواشی تهران، اصفهان، تبریز، مشهد و...

رییسی همچنین گفت: البته مدارس دو شیفته هم باید یک شیفت شوند. اکنون ۱۰۵ هزار واحد آموزشی در ۹۵ هزار مدرسه (فضای آموزشی) فعالیت می کنند. درواقع ۱۰ هزار مدرسه دو شیفته در ایران وجود دارد. ما تلاش می کنیم تعداد مدارس دوشیفته را کم کنیم. هرچند برای آن بودجه اختصاصی نداریم. طبق قانون دولت به ما برای مدارس تخریبی و مقاوم سازی بودجه جدا می دهد، اما برای ساخت مدرسه جدید از اعتبارات استانی استفاده می شود که زیاد هم نیست. 

آمار چه می گوید؟

در جدول زیر پیش بینی های جمعیتی تا سال ۱۴۱۵ را می بینید. جدول نشان می دهد تغییرات جمعیتی ایران، چندان روی تعداد جمعیت دانش آموزی و دانشجویی تاثیر ندارد و حتی به مرور کم هم می شود؛