صراط: به نقل از روزنامه فایننشال تایمز این شرایط اکنون ممکن است در شرف تغییر باشد. دیپلماسی اخیر حسن روحانی - رییس جمهوری جدید ایران - امید‌هایی را مبنی بر ایجاد روابط حسنه دیپلماتیک بین ایران و آمریکا و در نتیجه کاهش تحریم‌ها به وجود آورده است.
ایران حتی اعلام کرده که قراردادهای سود‌آور‌تری را به آن دسته از شرکت‌های خارجی که آماده سرمایه‌گذاری در میادین نفتی ایران باشند پیشنهاد می‌دهد.
مهدی حسینی - مشاور وزیر نفت ایران - اخیرا در گفت‌وگو با فایننشال تایمز گفت که دولت در حال کار برروی لغو سیستم کنونی قراردادهای بیع متقابل و جایگزین کردن آن با یک نوع قرار‌داد جدید است. قراردادهای بیع متقابل یکی از مشکل ساز‌ترین مسائل برای صنعت نفت ایران بوده اند.
این جایگزینی در راستای تلاش‌های ایران برای جذب دست کم 100 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران طی سه سال آینده است.
ایران چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان و بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد.
میدان گازی پارس جنوبی که بزرگترین میدان گازی جهان محسوب می‌شود، زمانی بهترین فرصت برای صنعت نفت جهان محسوب می‌شد.
آلکس مونتون از موسسه مشاور وود مکنزی گفت: ایران همچنان تعدادی فرصت سرمایه‌گذاری نفتی بسیار جذاب دارد.
وی در سخنان خود به میدان گازی پارس جنوبی و دستاورد‌های احتمالی بسیار زیاد با استفاده از فناوری‌های مدرن غربی برای افزایش استخراج از میادین پیر ایران که در دهه 1970 به اوج تولید رسیدند و اکنون روند کاهشی در پیش گرفته‌اند، اشاره کرد.
اما شرکت‌های بزرگ نفتی بین‌المللی همچنان دچار تردید هستند. قبل از اینکه این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری در ایران را بررسی کنند به جز لغو تحریم‌ها بسیاری از مسائل باید تغییر کند و حتی آن زمان نیز موفقیت آنها تضمین‌شده نیست.
یک مقام اجرایی بلند پایه در یکی از شرکت‌های نفتی خارجی می‌گوید: شرکت‌های نفتی در حال حاضر فرصت‌های بیشتری نسبت به 10 سال قبل دارند. جهان تغییر کرده و در حال حاضر نفت آمریکای لاتین و نفت شیل آمریکا وجود دارد. در این شرایط اگر ایران می‌خواهد که شرکت‌هایی نظیر ما را جذب کند، باید شرایط رقابتی‌تری را پیشنهاد کند.
این در حالی است که انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهوری ایران امید‌های کم‌سابقه‌ای را ایجاد کرده است. کارشناسان صنعت نفت به ویژه از انتصاب بیژن زنگنه به عنوان وزیر نفت ایران دلگرم شده‌اند. زنگنه که پیش‌تر در سال‌های 1997 تا 2005 نیز وزیر نفت ایران بود، باعث جذب میلیارد‌ها دلار سرمایه‌گذاری خارجی در بخش نفت ایران شد، اما وی در حال حاضر با چالش‌های بزرگی در احیاء آن دوران مواجه است.
بزرگترین مشکل موجود در حال حاضر قراردادهای بیع متقابل هستند نوعی قرار‌داد که اولین بار در اوایل دهه‌ی 90 به وجود آمد و براساس آن شرکت‌های خارجی تمام هزینه‌های توسعه یک میدان نفتی را در یک دوره‌ی چند ساله ثابت می‌پردازند و سپس هزینه‌های آنها باز می‌گردد و سود کوچکی را با نرخ مشخص می‌برند.
در ابتدا این قرار‌داد‌ها نسبتا جذاب بودند و شرکت‌هایی نظیر توتال و پتروناس مالزی سود‌های منطقی از این قرار‌داد‌ها به دست آوردند اما پس از آن با ملی شدن صنعت نفت ایران، پارلمان ایران برای کاهش نرخ سود شرکت‌های خارجی وارد عمل شد.
به رغم شرایط نه چندان مطلوب شرکت‌هایی مانند شل سرمایه‌گذاری‌های مشترکی را در ایران از جمله پارس جنوبی انجام دادند، اما تحریمهای ایران که از سوی واشنگتن برای خارج‌کردن شرکت‌های خارجی از ایران اعمال شد، به اهداف خود دست یافت.
در سال 2008 توتال یکی از آخرین گروه‌های خارجی که فعالیت زیادی در ایران داشت از این کشور خارج شد.
در شرایط ایده‌آل سرمایه‌گذاران مایل هستند که قراردادهای بیع متقابل جای خود را به قراردادهای مشارکت در تولید، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و امتیازاتی که در کشور‌های دیگر تولید‌کننده نفت دیده می‌شود بدهند. اما این قراردادهای جدید احتمالا با منع قانونی مالکیت خارجی روی منابع نفت و گاز ایران مواجه خواهند شد.
مریم الشما - تحلیلگر موسسه مشاور انرژی پی اف سی در خاورمیانه - گفت: نتیجه اصلاحات مهدی حسینی مشاور وزیر نفت ایران احتمالا یک نوع قرار‌داد خدماتی با نرخ بازگشت سرمایه کافی برای جذب شرکت‌های نفتی بین‌المللی خواهد بود.
وی افزود: هرگونه امید درخصوص احیای صنعت نفت ایران به توانایی این کشور در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی بستگی دارد.
شاپور صبا از موسسه وود مکنزی گفت: اگر سرمایه‌گذاری خارجی در میادین بالا‌دستی ایران صورت نگیرد، تولید نفت و گاز ایران ثابت خواهد ماند و در میان‌مدت و بلند‌مدت روند کاهشی پیدا خواهد کرد.
سالار مرادی - تحلیلگر بازار نفت در موسسه مشاور اف جی ای - گفت: با توجه به نقاط بسیاری که برای فعالیت شرکت‌های نفتی وجود دارد این شرکت‌ها باید دلایل قانع‌کننده‌ای برای بازگشت به ایران داشته باشد. اگر ایران می‌خواهد برای سرمایه‌گذاری خارجی رقابت کند باید قراردادهای بسیار جذابی را پیشنهاد دهد.
