این طرح که از آن به عنوان بزرگترین طرح انتقال آب در خاورمیانه یاد می‌شود، تاکنون هزار و 300 میلیارد تومان خرج داشته و از این نظر نیز در میان دیگر طرح‌هایی ک سالهای اخیر به سرانجام رسیده‌اند، جایگاه ویژه‌ای دارد.
همه می‌دانند منابع آب شیرین در جهان در حال کاهش است. افزایش جمعیت در دنیا و منابع آلوده کننده آب‌ها، این مایه حیات را به چالش جدی برای استفاده صحیح و بهینه تبدیل کرده است. در ایران سالانه 413 میلیارد متر مکعب ریزش جوی داریم که 70 درصد آن تبخیر و فقط 30 درصد قابل استحصال و استفاده است.
استان قم نیز در حال حاضر در تنش آبی قرار دارد. طی سالهای اخیر تغییرات وسیعی در زمینه بارندگی در قم و حوزه مرکزی ایران روی داده است به این ترتیب که بارندگی‌ها در یک یا حداکثر 2 فصل صورت می‌گیرند و در 2 فصل دیگر بارشی وجود ندارد.
بیش از 91 درصد آورده رودخانه‌های قم طی این سال‌ها کاهش پیدا کرده و گویای شرایط بسیار خشکی در استان است ضمن اینکه بارندگی‌های قم در دشت‌ها افزایش یافته اما در کوهپایه‌ها با کاهش بارش مواجه هستیم. شرایط سفره‌های زیر زمینی طوری است که بسیاری اوقات مسئولان از بیان آمارهای واقعی در این زمینه که ممکن است موجب وحشت مردم شود، ابا دارند.
سرانه تأمین آب در استان قم زیر 800 متر مکعب در سال است. این در حالی است که سرانه ملی در این زمینه 1600 متر مکعب است؛ در حال حاضر قم جزو 3 استان نخست کشور در زمینه مشکلات تأمین آب است.
کمک به درمان یک درد کهنه
همین واقعیت‌ها موجب شد تا طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به استان قم از سال 1380 در دستور کار قرار گیرد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان قم با اشاره به اینکه در این سال‌ها طرح انتقال آب هر سال با مشکلی روبه‌رو بوده اظهار کرد: گاهی مشکل ما اعتبار بوده و گاهی هم مسایل فنی سد راه بوده‌اند.
سید حسن رضوی می‌گوید در این مسیر اگر کمک و همیاری بسیاری نبود، اجرای این طرح با تمام مشکلاتی که داشت آن هم در موعد مقرر شده، ممکن نبود.
وی می‌گوید در این سال‌ها تمام نمایندگان مردم قم در مجلس شورای اسلامی موضوع طرح انتقال آب را پیگیری کرده‌اند و این طرح یک طرح خاص بود و به همین دلیل به اعتبارات و توجه خاص نیز نیاز داشت که نمایندگان قم در تخصیص این اعتبارات نقش مهمی داشتند.
رضوی از مرحوم حجت‌الاسلام ایرانی، سید محمد میرمحمدی و حجت‌الاسلام علی بنایی نمایندگان اسبق قم نام می‌برد و نقش نمایندگان فعلی را نیز بسیار مهم می‌داند.
وی می‌گوید از زمانی که علی لاریجانی، نماینده مردم قم، به ریاست مجلس شورای اسلامی رسید، پیگیری‌های سریع‌تر، با ثمر‌تر و مجدانه‌تری در این حوزه اتفاق افتاد که در بسیاری از موارد راهگشا بود.
البته مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای قم در این زمینه به نقش موثر استانداران قم نیز اشاره می‌کند و پیگیری‌های آنان را در کنار تلاش‌های نمایندگان مجلس شورای اسلامی نتیجه بخش می‌داند.
این پایان راه نیست
تمام این اقدامات موجب شده که یک طرح عظیم مانند این به موقع و بر اساس زمان‌بندی پیش برود. فاز یک و 2 آن به بهره‌برداری رسیده و با استفاده از آن قم 3 سال متوالی از خطر جیره‌بندی آب نجات پیدا کند اما این پایان راه نیست. مردم قم در این روزها شاهد نوسان در کیفیت آب هستند. یک روز آب شور است و یک روز شیرین.
مهم‌ترین مشکلی که در این زمینه وجود دارد، ساخته نشدن سد کوچری است. سد کوچری مکانی است که باید به عنوان منبع ذخیره آب سرشاخه‌ها برای استان قم در نظر گرفته شود. در واقع ساخت این سد تکمیل کننده زنجیره انتقال آب از سرشاخه‌های دز است.
فقدان این سد اکنون موجب شده که آبی که از سرشاخه‌ها برداشت می‌شود به سد گلپایگان بریزد. این موضوع برای استان قم مشکلاتی ایجاد کرده چراکه مدیریت سد گلپایگان در دست استان اصفهان است.
به نام قم به کام دیگر شهرها
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قم با اشاره به اینکه استان‌هایی که دنبال منفعت بردن از اجرای طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز هستند حتی یک درصد نیز احتمال نمی‌دادند که استان قم بتواند به این خوبی از عهده این طرح بربیاید، اظهار کرد: حالا که این طرح با تمام مشکلات چندین سالهای که داشته در معرض بهره‌برداری قرار گرفته، دیگران که هیچ سهمی در انجام طرح و برطرف کردن مشکلات آن نداشته‌اند، خود را از این آب صاحب سهم می‌دانند.
می‌گویند از دیرباز قانون این بوده که کسانی که در بالا دست هستند، سهم بیشتری از آب دارند. گویا استان‌های بالادست قم این موضوع را به خوبی می‌دانند.
حقابه‌های زیست محیطی و کشاورزی سال‌هاست آن طور که باید از سوی استان‌های بالادست قم تأمین نمی‌شود و اکنون نوبت به طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز رسیده که در مسیر این بی انصافی باشد.
رضوی می‌گوید استان‌هایی که احساس می‌کنند باید از آب سهم خوبی داشته باشند، باید در هزینه‌های بهره‌برداری از این طرح و مشکلات آن نیز سهیم باشند.
او می‌افزاید: توقع مردم و مدیران استان این است که این مشکل که یک موضوع بین استانی است، از سوی نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی پیگیری شود.
نظام واحدی برای بهره برداری از آب تعریف شود
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان با تاکید بر اینکه باید نظام واحدی برای بهره‌برداری از آب سرشاخه‌های دز تعریف شود، ابراز داشت: شکل‌گیری این مدیریت یکپارچه جز با پیگیری‌های مستمر نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دیگر مسئولان در سطح بالای مدیریتی امکان‌پذیر نخواهد بود.
نمایندگان با دسترسی به وزارتخانه و مراکز تصمیم‌سازی و ارتباطی که با همکارانشان از دیگر استان‌ها در مجلس دارند، می‌توانند راهی برای این مشکل پیدا کنند.
رضوی می‌گوید در حال حاضر این طرح برای تخصیص 10 درصد از کل بودجه‌اش معطل مانده است. کمتر از 150 میلیارد تومان دیگر لازم است تا سد کوچری تکمیل شده و شبکه انتقال آب کامل شود.
وی با اشاره به اینکه پیگیری تأمین این رقم تلاش نمایندگان مجلس را می‌طلبد، عنوان داشت: با تأمین این اعتبار کل طرح معنی پیدا کرده و در مسیر صحیحی قرار می‌گیرد.
