صراط: درخشش شاگردان ولاسکو در عرصه‌هاي بين‌المللي تا اندازه‌اي چشمگير بوده که
سايت فدراسيون جهاني واليبال در گزارش خود از قرعه کشي رقابت‌هاي ليگ
جهاني سال 2014 مي‌نويسد:
«در گروه A رقابت‌ها دو تيم پرافتخار ليگ جهاني يعني برزيل با 9 قهرماني و ايتاليا با هشت قهرماني حضور دارند. ديگر تيم اين دسته لهستان قهرمان ليگ جهاني در سال 2012 و ايراني که سرعت پيشرفتش بسيار زياد بوده است.»
شايد اين نوشته به تنهايي حقانيت ايران را براي قرار گرفتن در جمع تيم‌هاي برتر جهان ثابت کند، اما سوال اينجاست چرا با اين که ملي پوشان ايران بارها تيم‌هايي مانند ايتاليا، کوبا و صربستان را شکست داده‌اند و طلسم پيروزي مقابل تيم‌هايي مانند آمريکا، لهستان و آلمان که همگي رتبه يک رقمي دارند را شکسته‌اند نبايد جايي در ميان ده تيم برتر دنيا داشته باشند؟
*تيم ها چگونه امتياز مي‌گيرند؟
در رده بندي فدراسيون جهاني واليبال بر خلاف بسياري از رشته هاي توپي، پيروزي در يک ديدار خاص امتيازي ندارد. يعني علاوه بر اين که بازي هاي دوستانه هيچ تاثيري در افزايش رنکينگ ندارد، بلکه پيروزي در يک ديدار رسمي نيز امتيازي براي تيم برنده ندارد. به اين معني که يک تيم حتي اگر در ليگ جهاني، المپيک، جام جهاني يا ساير رويدادهاي معتبر و رسمي اين رشته مقابل حريف به برتري برسد امتيازي کسب نمي کند و در پايان مسابقات رده بندي اين تيم‌ها هستند که باعث صعود در رنکينگ خواهد شد.
البته اين به اين معني نيست که به دست آوردن پيروزي در ليگ جهاني بي‌تاثير است. چرا که رتبه نهايي تيم ها در نهايت به تعداد برد و باخت‌هاي آنها بستگي دارد، اما اين که صرفا پيروزي در يک مسابقه خاص امتيازي داشته باشد، اين گونه نيست (برخلاف فوتبال). براي مثال ايران در ليگ جهاني واليبال موفق شد در يک ديدار ايتاليا را شکست دهد و در يک ديدار هم مغلوب شد، اما با وجود اين که پيروزي ايران سه امتيازي بود (3-1) و برد ايتاليا دو اميتازي (3-2)، ايران در پايان رقابت‌ها با قرار گرفتن در جايگاه نهم 10 امتياز به دست آورد و ايتاليا با ايستادن بر سکوي سوم 40 امتياز!
*کدام تورنمنت‌ها در رنکينگ تاثيرگذارند؟
در طول يک سال تورنمت‌هاي زيادي در سطح دنيا برگزار مي‌شوند، اما حتي تعدادي از آنهايي که از سوي FIVB رسميت دارند، در رده بندي جهاني بي‌تاثيرند. مثلا رقابت‌هاي جام بين قاره‌اي چندي پيش با حضور شش تيم در ژاپن برگزار شد و ايران با 3 پيروزي مقابل ايتاليا، آمريکا و ژاپن و دو شکست مقابل روسيه و برزيل چهارم شد، اما در اين تورنمنت هيچ امتيازي به حساب ايران (و نه هيچ تيم ديگري) واريز نشد. در ادامه تورنمنت‌هاي معتبر FIVB از نظر تاثير بر امتياز بندي تيم‌ها را بررسي خواهيم کرد.
1- المپيک: معتبرترين رقابت واليبال از نظر اعتباري شايد ليگ جهاني باشد، اما بيشترين امتياز به قهرمان المپيک داده مي‌شود. رقابت‌هاي المپيک به دليل اين که زيرنظر IOC برگزار مي‌شود فرمت يکساني دارد و تعداد تيم ها و نحوه برگزاري آن به ندرت تغيير مي کند. تيم قهرمان المپيک 100 امتياز به دست مي آورد (بيشتر از کل امتيازات فعلي ايران!). تيم هاي دوم، سوم و چهارم نيز 90، 80 و 70 امتياز کسب مي کنند، اما چون رقابت‌ها به شکل حذفي است، چهار تيمي که در مرحله يک چهارم نهايي حذف شده‌اند همگي پنجم به شمار مي‌روند و 50 امتياز کسب مي‌کنند. تيم هايي که نتوانسته به المپيک راه پيدا کنند اما در مراحل پلي آف حضور داشته‌اند نيز امتيازي هر چند بسيار اندک کسب مي کنند. المپيک هر چهارسال يک بار برگزار مي شود.
2- قهرماني جهان: اين رقابت ها هر چهار سال يک بار با حضور 24 تيم برگزار مي شود و چهار تيم برتر همانند المپيک 100 ، 90، 80 و 70 امتياز کسب مي کنند، اما نحوه امتيازدهي به تيم‌هاي بعدي با المپيک فرق مي کند.
3- جام جهاني: اين رويداد نيز همانند دو تورنمنت قبلي هر چهار سال يک بار برگزار مي شود و از نظر امتيازي ارزش مشابهي با المپيک دارد. با اين تفاوت که امتياز تيم هاي پنجم تا هشتم با هم فرق دارد و چهار تيم نهم تا دوازدهم هستند که مشترکاً 5 امتياز کسب مي‌کنند.
4- ليگ جهاني: اين رويداد شايد از نظر اعتبار در سطح بالايي قرار داشته باشد، اما به نسبت سه تورنمنت قبلي ارزش کمتري دارد و تيم قهرمان 50 امتياز مي گيرد که به نظر منطقي نيز مي رسد. چرا که سطح کيفي رقابت هاي ليگ جهاني در دو سال اخير با توجه به زياد شدن تيم ها کاسته شده است. ضمن اين که در مرحله فينال رقابت ها تيم ميزبان حضور دارد؛ تيمي که شايد از نظر فني لياقتش را نداشته باشد. همچنين فرمت خاص رقابت‌ها که اين سالها زياد دستخوش تغيير شده مي‌تواند شرايطي را رقم بزند که مانند آخرين سال برگزاري رقابت ها تيمي مانند کانادا از دسته پايين تر در فينال حضور داشته باشد و در پايان امتيازات زيادي کسب کند.
5- رقابت‌هاي قاره‌اي: کم ارزش‌ترين رقابت‌ها از نظر FIVB رقابت هاي قاره اي است که تيم قهرمان تنها 30 امتياز کسب مي کند.
*اهميت زماني تورنمنت‌ها
علاوه برجنبه امتيازي فاصله برگزاري مسابقات نيز اهميت دارد. بايد به اين نکته توجه کرد که امتيازاتي که FIVB به تيم‌ها پس از به دست آوردن عنوان مي‌دهد تا دوره بعدي که آن رقابت ها برگزار شود، پابرجاست. يعني تيمي که مثلا در جام جهاني قهرمان مي شود تا 4 سال بعد 100 امتياز را در اندوخته اش حفظ مي کند و حتي اگر در طول چهارسال آينده افت شديدي داشته باشد تا زماني که دوره بعدي جام جهاني برگزار نشده اين صد امتياز محسوب خواهد شد.
در سوي مقابل رقابت هاي ليگ جهاني هر ساله برگزار مي شود و بديهي است که امتيازي که تيم ها در اين تورنمت به دست مي آورند تنها يک سال پايدار است و با برگزاري دوره بعدي امتيازهاي سال قبل پاک مي شود. رقابت هاي قاره اي نيز هر دو سال يک بار برگزار مي شود.
با توجه به موارد ذکر شده، شايد بهتر بتوان سياست کشورهاي صاحب قدرت واليبال را درک کرد. تيم هاي صاحب نام واليبال جهان شايد بر مبناي همين سيستم امتيازدهي باشد، که بعد از رقابت‌هايي مانند المپيک يا جام جهاني دست به جوانگرايي مي‌زنند. چرا که مي‌دانند بايد با بهترين تيم خود در اين رويدادهايي که چهارسال يک بار برگزار مي شود حضور يابند. آنها به خوبي مي دانند که تيم جوان ممکن است در ليگ جهاني نتيجه نگيرد، اما اين نتيجه نگرفتن به راحتي سال بعد قابل جبران است، در حالي که اثر نتيجه ضعيف در رويدادي مانند المپيک تا 4 سال باقي خواهد ماند.
*يک مثال خوب
تيمي ماننده لهستان در بهترين شرايط خود و با بهترين و باتجربه ترين بازيکنان خود در جام جهاني 2011 شرکت مي کند و با کسب عنوان نايب قهرماني 90 امتياز به دست مي آورد. (هرچند در همين رقابت ها به ايران باخت!!) تيم با همين شرايط به المپيک مي رسد وبا رسيدن به مرحله يک چهارم نهايي، عنوان پنجمي را کسب مي کند و تا 50 امتياز ديگر به امتيازاتش اندوخته شود. ذخيره 140 امتيازي از همين دو رويداد، چهارسال براي لهستاني ها دوام خواهد داشت. اين تيم دست به جوانگرايي مي زند. حاصل اين تغييرات نتايج ضعيف در ليگ جهاني 2013 است که اين تيم در مکان يازدهم قرار مي گيرد (پايين تر از ايران) و حتي در رقابت هاي قهرماني اروپا نيز عنواني بهتر از نهمي کسب نمي کند. با اين حال هنوز در جايگاه پنجم قرار دارد. اين سياست منطقي باعث مي شود تا ضمن جوانگرايي و تغيير در نسل تيم، اعتبار کشور در رده بندي نيز حفظ شده و ضمناً تيم پرتجربه اي براي المپيک ريو 2016 روانه مسابقات شود.
*وضعيت ايران در رده بندي جهاني
المپيک لندن (غيبت!) – دستاورد 3 امتيازي
با توجه به موارد گفته شده شايد مشخص شده باشد که چرا ايران جايي در بين ده تيم برتر دنيا ندارد. شاگردان ولاسکو در حالي که فاصله کمي با المپيک 2012 داشتند بليط لندن را با اندکي غفلت از دست دادند و به دليل حضور در مرحله مقدماتي انتخابي المپيک تنها 3 امتياز گرفتند و اين در حالي بود که تمام تيم‌هاي بالاتر از ايران (غير ازکانادا و کوبا) در المپيک لندن حضور داشتند و امتيازهاي قابل توجهي کسب کردند. تا برگزاري دوره بعدي رقابت ها در سال 2016 در ريو، خلا اين امتيازها براي ايران باقي خواهد ماند. در حالي که حضور در المپيک حتي با فرض آخر شدن ايران مي‌توانست به جاي سه، 20 امتياز به ارمغان بياورد (اندکي کمتر از يک سوم کل امتيازات فعلي ايران!). با وضعيت کنوني واليبال ايران البته جاي اميدواري زيادي وجود دارد که شاگردان ولاسکو با گرفتن جواز حضور در المپيک ريو ضمن شکستن طلسم المپيک، امتيازات قابل توجهي نيز کسب کنند.
*جام جهاني 2011 – مقام نهمي دستاورد 5 امتيازي
ايران در اين دوره از رقابت ها به مقام نهمي دست پيدا کرد، اما شايد از بدشانسي ايران باشد که نحوه امتيازبندي جام جهاني به گونه اي است که هفت تيم برتر به ترتيب 100 تا 30 امتياز و تيم هشتم 25 امتياز کسب مي کنند. تيم هاي نهم تا دوازدهم نيز فرقي ندارند و فقط 5 امتياز کسب مي کنند! البته به نظر مي رسد بايد تغيراتي در سيستم امتيازدهي اعمال شود. اين مساله زماني جالبتر مي شود که بدانيم ايران در آن دوره از رقابت ها عملکرد فوق العاده اي داشت و تيمي مانند لهستان که به مقام نايب قهرماني رسيد و همچنين تيم هاي صربستان، آرژانتين، ژاپن و مصر را شکست داد، اما تيم آرژانتين که به ايران باخته بود و در نهايت نيز همانند ملي پوشان کشورمان 5 پيروزي و 6 شکست از يازده بازي خود به دست آورد، به دليل بردهاي 3-2 ايران در جايگاه هفتم ايستاد و سي امتياز به دست آورد. امتيازي که اگر شاگردان ولاسکو مغرور نشده و چين را شکست مي دادند مي توانست به ايران برسد. به هر حال جام جهاني 2015 که همانند تمام ادوار گذشته (غير از دو دوره نخست) به ميزباني ژاپن برگزار مي‌شود مي‌تواند حال و هواي ديگري براي ايران داشته باشد.
*مسابقات قهرماني جهان 2010 – مقام نوزدهمي مشترک دستاورد 20 امتيازي
سال 2010 و پيش از نايب قهرماني ايران در بازي هاي آسيايي گوانگجو تيم ايران قدم در مسير پيشرفت گذاشت. در اين سال مسابقات قهرماني جهان برگزار شد. ايران در گروه نخست با تيم هاي ايتاليا، مصر و ژاپن هم گروه شد. پيروزي مقابل ژاپن و عملکرد خوب مقابل ايتاليا (باخت 3-2) با شکست مقابل مصر همراه شد و ايران در حالي که وضعيت مشابهي با مصر و ژاپن از نظر امتيازي داشت به دليل ست شماري نتوانست از گروه صعود کند. اما با اين وجود به همراه 5 تيم ديگر مشترکاً در مقام نوزدهم رقابت‌ها قرارگرفت و 20 امتياز به دست آورد. صد امتياز اين رقابت به برزيل رسيد که به آساني کوبا را شکست داد وقهرمان شد.
*ليگ جهاني 2013 – مقام نهمي دستاورد 10 امتيازي
شاگردان ولاسکو براي نخستين بار حضور در ليگ جهاني را تجربه کردند. يک پيروزي مقابل ايتاليا، صربستان و آلمان و دو پيروزي برابر کوبا و البته دو شکست مقابل روسيه براي ايران به دست آمد. بسياري از بردهاي ايران در اين دوره از رقابت ها در يک ماراتن 5 گيمي به دست آمد تا نهايت در جايگاه نهمي ليگ جهاني قرار بگيرد. دوره بعدي اين رقابت ها خرداد ماه سال آينده برگزار مي شود و ايران با تيم هاي قدرتمند برزيل، ايتاليا و لهستان همگروه است.
*مسابقات قهرماني آسيا 2013 – مقام قهرماني دستاورد 30 امتيازي
با توجه به درخشش و رشد خيره کننده واليبال ايرران، دور از انتظار هم نبود که پهناورترين قاره جهان براي بلندقامتان ايران کوچک باشد. ايران در اين دوره از رقابت ها قهرمان شد، تا ضمن تکرار عنوان قهرماني دوسال پيش در تهران، اولين بار خارج از ايران قهرمان شده باشد. ولاسکو در کل مسابقات تنها يک ست مقابل کره جنوبي شاگردانش را بازنده ديد تا شاگردان پارک کي وون خوشحال باشند که تنها تيمي هستند که از ايران ست گرفته اند. به هر حال قهرماني در اين مسابقات تاثيري بر افزايش امتيازات ايران نداشت، چرا که دو سال پيش هم ايران قهرمان شده بود و 30 امتياز کامل را به دست آورده بود، اما اين قهرماني توانست جايگاه ايران را حفظ کند و مانع از نزديک شدن تيم هاي آسيايي بشود.
*عملکرد ايران در يک نگاه
با توجه به آنچه گفته شد، دليل پايين بودن جايگاه ايران در رده بندي جهاني ( به نسبت سطح فني ) مشخص شد. غيبت در المپيک 2012 لندن، فرمت نه چندان منطقي امتيازدهي در جام جهاني و عملکرد نه چندان خوب در مسابقات قهرماني جهان در سال 2010 از دلايل اصلي است. سه تورنمتي که غول هاي واليبال جهان يعني برزيل، روسيه و ايتاليا از 300 امتياز ممکن به ترتيب 270، 262 و 220 امتياز اندوخته‌اند. مسابقاتي که براي ايران تنها 28 امتياز به دنبال داشته است!
*شيوه امتيازدهي منطقي است؟
هرچند اين شيوه امتيازدهي باعث شده تا ايران به دليل عملکرد سالهاي گذشته خودش نتواند جايي در ميان تيم هاي برتر دنيا براي خود دست و پا کند، اما نگاه واقع بينانه نشان مي دهد که اين شيوه تا حد زيادي منطقي به نظر مي رسد و به بهترين شکل ممکن پيشرفت تدريجي تيم ها در آن نمود پيدا مي کند. اين شيوه امتيازبندي شايد براي روس ها هم جالب نباشند. آنها از سال 2011 به بعد تمام عناوين ممکن را درو کرده‌اند؛ قهرماني در جام جهاني 2011، قهرماني در المپيک 2012 لندن، قهرماني اروپا و ليگ جهاني 2013، باعث شده تا روسيه امتيازهاي کامل اين عناوين را به دست آورد، اما اين برزيل است که رده نخست رده بندي FIVB را به خود اختصاص داده و دليل آن نيز فقط عملکرد ضعيف روسيه در مسابقات قهرماني جهان در سال 2010 و کسب عنوان پنجمي است. در دوره بعدي مسابقات قهرماني جهان که در ژاپن برگزار مي‌شود، روسيه با قرار گرفتن در جمع 4 تيم برتر جهان مي تواند رده نخست را از برزيل بگيرد، حتي اگر نماينده آمريکاي لاتين قهرمان شود.
ملاک دقيق بودن رده بندي ها (نه فقط در واليبال) اين است که نتيجه بازي رودروي دو تيم با رده دو تيم ارتباط داشته باشد. البته اين به اين معنا نيست که در 100 درصد موارد صدق کند. چرا که ورزش به طور کلي موضوع قابل پيش بيني نيست و نکته دوم اين که نتيجه بازي مستقيم تيم هايي که اختلاف کمي در رنکينگ دارند، را نمي توان پيش بيني کرد، اما رده بندي واليبال دقت قابل قبولي دارد و معمولا تيم هايي که در رده بندي جايگاه بهتري دارند تيم هاي پايين تر خود را شکست مي دهند. هرچند استثناهايي هم وجود دارد مانند برتري ايران مقابل ايتاليا.
خلاصه کلام اين که ايران براي رسيدن به جايگاهي که لياقتش را دارد، نياز به صبر و استمرار در گرفتن نتايج خوب دارد. به طور يقين اگر پيروزي مقابل تيم هاي بزرگ دنيا تکرار شود، ايران مي تواند به راحتي رتبه اش را يک رقمي کند. جايگاهي که براي ورزش هاي تيمي ايران بي سابقه است.
2014 – 2016 سالهاي مهم براي واليبال ايران
چيزي تا آغاز سال جديد ميلادي نمانده است. اين سال مي تواند آغاز مسير پرافتخار ديگري براي واليبال ايران باشد. مسيري دو ساله که به المپيک ختم مي شود و مي تواند ايران را در پايان جزو هشت تيم برتر جهان در رده بندي FIVB قرار دهد.
سال 2014
1- مسابقات قهرماني جهان شهريور سال آينده در ورشوي لهستان با حضور 24 تيم در چهارگروه شش تيمي برگزار مي شود. قرار گرفتن در بين ده تيم برتر جهان مي تواند حدود 40 امتياز يا بيشتر به ارمغان بياورد.
2- ليگ جهاني از خرداد ماه آينده برگزار خواهد شد. ايران در گروه نخست رقابت ها با تيم هاي برزيل، ايتاليا و لهستان همگروه شده است. در فرمت جديد رقابت ها هرتيم بايد 4 بازي با هر يک از تيم هاي همگروه خود انجام دهد. به اين ترتيب ايران 12 بازي خواهد داشت و اگر بتواند از 36 امتياز ممکن بيش از 20 امتياز به دست آورد احتمالا به فينال صعود خواهد کرد. تکرار پيروزي هاي اخير مقابل ايتاليا و شکست دادن لهستان که تيم چندان آماده اي ندارد، حتي در صورت شکست مقابل برزيل قدرتمند مي تواند صعود ايران را به عنوان تيم دوم رقم بزند. با نگاهي واقع بينانه شانس صعود ايران به فينال کم است، ولي حتي سوم شدن در گروه نيز ايران را در يکي از رده هاي ششم هفتم قرار مي دهد، تا چيزي نزديک به 15 – 20 امتياز به دست آيد. اما حتي در صورت باخت در تمام بازي ها و آخر شدن در گروه ايران حداقل هشتم يا نهم خواهد شد.
سال 2015
1- جام جهاني در آبان و آذر سال 94 به ميزباني ژاپن برگزار مي شود. قرار گرفتن در بين 8 تيم برتر رقابت‌ها که با حضور 12 تيم برگزار مي شود، دور از دسترس نيست. در اين صورت 25 امتياز عايد ايران خواهد شد.
2- مسابقات قهرماني آسيا سال 94 برگزار مي شود و ايران بايد تلاش کند تا سومين قهرماني پياپي خود را کسب کند و با گرفتن حداکثر سي امتياز ممکن فاصله اش را با ساير رقباي آسيايي زياد کند.
سال 2016
1- المپيک ريودوژانيرو مرداد 95 در برزيل برگزار مي شود. حضور ايران در اين رقابت ها به تنهايي کافيست تا امتيازات زيادي به حساب ايران واريز شود. اما پيروزي در يک يا دو مسابقه در اين رقابت ها که در دو گروه شش تيمي برگزار مي شود دور از دسترس نيست و در اين صورت تحفه بزرگتري از کشور پهناور برزيل براي واليبال ايران به ارمغان آورده خواهد شد.
در صورت تحقق اين پيش بيني ها که البته با وضعيت روبه رشد واليبال ايران کاملا در دسترس به نظر مي رسد ايران در پايان رقابت هاي المپيک مي‌تواند امتيازاتش را به حدود 140 رسانده و در رده اي حدود ششم تا هشتم قرار بگيرد.
«در گروه A رقابت‌ها دو تيم پرافتخار ليگ جهاني يعني برزيل با 9 قهرماني و ايتاليا با هشت قهرماني حضور دارند. ديگر تيم اين دسته لهستان قهرمان ليگ جهاني در سال 2012 و ايراني که سرعت پيشرفتش بسيار زياد بوده است.»
شايد اين نوشته به تنهايي حقانيت ايران را براي قرار گرفتن در جمع تيم‌هاي برتر جهان ثابت کند، اما سوال اينجاست چرا با اين که ملي پوشان ايران بارها تيم‌هايي مانند ايتاليا، کوبا و صربستان را شکست داده‌اند و طلسم پيروزي مقابل تيم‌هايي مانند آمريکا، لهستان و آلمان که همگي رتبه يک رقمي دارند را شکسته‌اند نبايد جايي در ميان ده تيم برتر دنيا داشته باشند؟
*تيم ها چگونه امتياز مي‌گيرند؟
در رده بندي فدراسيون جهاني واليبال بر خلاف بسياري از رشته هاي توپي، پيروزي در يک ديدار خاص امتيازي ندارد. يعني علاوه بر اين که بازي هاي دوستانه هيچ تاثيري در افزايش رنکينگ ندارد، بلکه پيروزي در يک ديدار رسمي نيز امتيازي براي تيم برنده ندارد. به اين معني که يک تيم حتي اگر در ليگ جهاني، المپيک، جام جهاني يا ساير رويدادهاي معتبر و رسمي اين رشته مقابل حريف به برتري برسد امتيازي کسب نمي کند و در پايان مسابقات رده بندي اين تيم‌ها هستند که باعث صعود در رنکينگ خواهد شد.
البته اين به اين معني نيست که به دست آوردن پيروزي در ليگ جهاني بي‌تاثير است. چرا که رتبه نهايي تيم ها در نهايت به تعداد برد و باخت‌هاي آنها بستگي دارد، اما اين که صرفا پيروزي در يک مسابقه خاص امتيازي داشته باشد، اين گونه نيست (برخلاف فوتبال). براي مثال ايران در ليگ جهاني واليبال موفق شد در يک ديدار ايتاليا را شکست دهد و در يک ديدار هم مغلوب شد، اما با وجود اين که پيروزي ايران سه امتيازي بود (3-1) و برد ايتاليا دو اميتازي (3-2)، ايران در پايان رقابت‌ها با قرار گرفتن در جايگاه نهم 10 امتياز به دست آورد و ايتاليا با ايستادن بر سکوي سوم 40 امتياز!
*کدام تورنمنت‌ها در رنکينگ تاثيرگذارند؟
در طول يک سال تورنمت‌هاي زيادي در سطح دنيا برگزار مي‌شوند، اما حتي تعدادي از آنهايي که از سوي FIVB رسميت دارند، در رده بندي جهاني بي‌تاثيرند. مثلا رقابت‌هاي جام بين قاره‌اي چندي پيش با حضور شش تيم در ژاپن برگزار شد و ايران با 3 پيروزي مقابل ايتاليا، آمريکا و ژاپن و دو شکست مقابل روسيه و برزيل چهارم شد، اما در اين تورنمنت هيچ امتيازي به حساب ايران (و نه هيچ تيم ديگري) واريز نشد. در ادامه تورنمنت‌هاي معتبر FIVB از نظر تاثير بر امتياز بندي تيم‌ها را بررسي خواهيم کرد.
1- المپيک: معتبرترين رقابت واليبال از نظر اعتباري شايد ليگ جهاني باشد، اما بيشترين امتياز به قهرمان المپيک داده مي‌شود. رقابت‌هاي المپيک به دليل اين که زيرنظر IOC برگزار مي‌شود فرمت يکساني دارد و تعداد تيم ها و نحوه برگزاري آن به ندرت تغيير مي کند. تيم قهرمان المپيک 100 امتياز به دست مي آورد (بيشتر از کل امتيازات فعلي ايران!). تيم هاي دوم، سوم و چهارم نيز 90، 80 و 70 امتياز کسب مي کنند، اما چون رقابت‌ها به شکل حذفي است، چهار تيمي که در مرحله يک چهارم نهايي حذف شده‌اند همگي پنجم به شمار مي‌روند و 50 امتياز کسب مي‌کنند. تيم هايي که نتوانسته به المپيک راه پيدا کنند اما در مراحل پلي آف حضور داشته‌اند نيز امتيازي هر چند بسيار اندک کسب مي کنند. المپيک هر چهارسال يک بار برگزار مي شود.
2- قهرماني جهان: اين رقابت ها هر چهار سال يک بار با حضور 24 تيم برگزار مي شود و چهار تيم برتر همانند المپيک 100 ، 90، 80 و 70 امتياز کسب مي کنند، اما نحوه امتيازدهي به تيم‌هاي بعدي با المپيک فرق مي کند.
3- جام جهاني: اين رويداد نيز همانند دو تورنمنت قبلي هر چهار سال يک بار برگزار مي شود و از نظر امتيازي ارزش مشابهي با المپيک دارد. با اين تفاوت که امتياز تيم هاي پنجم تا هشتم با هم فرق دارد و چهار تيم نهم تا دوازدهم هستند که مشترکاً 5 امتياز کسب مي‌کنند.
4- ليگ جهاني: اين رويداد شايد از نظر اعتبار در سطح بالايي قرار داشته باشد، اما به نسبت سه تورنمنت قبلي ارزش کمتري دارد و تيم قهرمان 50 امتياز مي گيرد که به نظر منطقي نيز مي رسد. چرا که سطح کيفي رقابت هاي ليگ جهاني در دو سال اخير با توجه به زياد شدن تيم ها کاسته شده است. ضمن اين که در مرحله فينال رقابت ها تيم ميزبان حضور دارد؛ تيمي که شايد از نظر فني لياقتش را نداشته باشد. همچنين فرمت خاص رقابت‌ها که اين سالها زياد دستخوش تغيير شده مي‌تواند شرايطي را رقم بزند که مانند آخرين سال برگزاري رقابت ها تيمي مانند کانادا از دسته پايين تر در فينال حضور داشته باشد و در پايان امتيازات زيادي کسب کند.
5- رقابت‌هاي قاره‌اي: کم ارزش‌ترين رقابت‌ها از نظر FIVB رقابت هاي قاره اي است که تيم قهرمان تنها 30 امتياز کسب مي کند.
*اهميت زماني تورنمنت‌ها
علاوه برجنبه امتيازي فاصله برگزاري مسابقات نيز اهميت دارد. بايد به اين نکته توجه کرد که امتيازاتي که FIVB به تيم‌ها پس از به دست آوردن عنوان مي‌دهد تا دوره بعدي که آن رقابت ها برگزار شود، پابرجاست. يعني تيمي که مثلا در جام جهاني قهرمان مي شود تا 4 سال بعد 100 امتياز را در اندوخته اش حفظ مي کند و حتي اگر در طول چهارسال آينده افت شديدي داشته باشد تا زماني که دوره بعدي جام جهاني برگزار نشده اين صد امتياز محسوب خواهد شد.
در سوي مقابل رقابت هاي ليگ جهاني هر ساله برگزار مي شود و بديهي است که امتيازي که تيم ها در اين تورنمت به دست مي آورند تنها يک سال پايدار است و با برگزاري دوره بعدي امتيازهاي سال قبل پاک مي شود. رقابت هاي قاره اي نيز هر دو سال يک بار برگزار مي شود.
با توجه به موارد ذکر شده، شايد بهتر بتوان سياست کشورهاي صاحب قدرت واليبال را درک کرد. تيم هاي صاحب نام واليبال جهان شايد بر مبناي همين سيستم امتيازدهي باشد، که بعد از رقابت‌هايي مانند المپيک يا جام جهاني دست به جوانگرايي مي‌زنند. چرا که مي‌دانند بايد با بهترين تيم خود در اين رويدادهايي که چهارسال يک بار برگزار مي شود حضور يابند. آنها به خوبي مي دانند که تيم جوان ممکن است در ليگ جهاني نتيجه نگيرد، اما اين نتيجه نگرفتن به راحتي سال بعد قابل جبران است، در حالي که اثر نتيجه ضعيف در رويدادي مانند المپيک تا 4 سال باقي خواهد ماند.
*يک مثال خوب
تيمي ماننده لهستان در بهترين شرايط خود و با بهترين و باتجربه ترين بازيکنان خود در جام جهاني 2011 شرکت مي کند و با کسب عنوان نايب قهرماني 90 امتياز به دست مي آورد. (هرچند در همين رقابت ها به ايران باخت!!) تيم با همين شرايط به المپيک مي رسد وبا رسيدن به مرحله يک چهارم نهايي، عنوان پنجمي را کسب مي کند و تا 50 امتياز ديگر به امتيازاتش اندوخته شود. ذخيره 140 امتيازي از همين دو رويداد، چهارسال براي لهستاني ها دوام خواهد داشت. اين تيم دست به جوانگرايي مي زند. حاصل اين تغييرات نتايج ضعيف در ليگ جهاني 2013 است که اين تيم در مکان يازدهم قرار مي گيرد (پايين تر از ايران) و حتي در رقابت هاي قهرماني اروپا نيز عنواني بهتر از نهمي کسب نمي کند. با اين حال هنوز در جايگاه پنجم قرار دارد. اين سياست منطقي باعث مي شود تا ضمن جوانگرايي و تغيير در نسل تيم، اعتبار کشور در رده بندي نيز حفظ شده و ضمناً تيم پرتجربه اي براي المپيک ريو 2016 روانه مسابقات شود.
*وضعيت ايران در رده بندي جهاني
المپيک لندن (غيبت!) – دستاورد 3 امتيازي
با توجه به موارد گفته شده شايد مشخص شده باشد که چرا ايران جايي در بين ده تيم برتر دنيا ندارد. شاگردان ولاسکو در حالي که فاصله کمي با المپيک 2012 داشتند بليط لندن را با اندکي غفلت از دست دادند و به دليل حضور در مرحله مقدماتي انتخابي المپيک تنها 3 امتياز گرفتند و اين در حالي بود که تمام تيم‌هاي بالاتر از ايران (غير ازکانادا و کوبا) در المپيک لندن حضور داشتند و امتيازهاي قابل توجهي کسب کردند. تا برگزاري دوره بعدي رقابت ها در سال 2016 در ريو، خلا اين امتيازها براي ايران باقي خواهد ماند. در حالي که حضور در المپيک حتي با فرض آخر شدن ايران مي‌توانست به جاي سه، 20 امتياز به ارمغان بياورد (اندکي کمتر از يک سوم کل امتيازات فعلي ايران!). با وضعيت کنوني واليبال ايران البته جاي اميدواري زيادي وجود دارد که شاگردان ولاسکو با گرفتن جواز حضور در المپيک ريو ضمن شکستن طلسم المپيک، امتيازات قابل توجهي نيز کسب کنند.
*جام جهاني 2011 – مقام نهمي دستاورد 5 امتيازي
ايران در اين دوره از رقابت ها به مقام نهمي دست پيدا کرد، اما شايد از بدشانسي ايران باشد که نحوه امتيازبندي جام جهاني به گونه اي است که هفت تيم برتر به ترتيب 100 تا 30 امتياز و تيم هشتم 25 امتياز کسب مي کنند. تيم هاي نهم تا دوازدهم نيز فرقي ندارند و فقط 5 امتياز کسب مي کنند! البته به نظر مي رسد بايد تغيراتي در سيستم امتيازدهي اعمال شود. اين مساله زماني جالبتر مي شود که بدانيم ايران در آن دوره از رقابت ها عملکرد فوق العاده اي داشت و تيمي مانند لهستان که به مقام نايب قهرماني رسيد و همچنين تيم هاي صربستان، آرژانتين، ژاپن و مصر را شکست داد، اما تيم آرژانتين که به ايران باخته بود و در نهايت نيز همانند ملي پوشان کشورمان 5 پيروزي و 6 شکست از يازده بازي خود به دست آورد، به دليل بردهاي 3-2 ايران در جايگاه هفتم ايستاد و سي امتياز به دست آورد. امتيازي که اگر شاگردان ولاسکو مغرور نشده و چين را شکست مي دادند مي توانست به ايران برسد. به هر حال جام جهاني 2015 که همانند تمام ادوار گذشته (غير از دو دوره نخست) به ميزباني ژاپن برگزار مي‌شود مي‌تواند حال و هواي ديگري براي ايران داشته باشد.
*مسابقات قهرماني جهان 2010 – مقام نوزدهمي مشترک دستاورد 20 امتيازي
سال 2010 و پيش از نايب قهرماني ايران در بازي هاي آسيايي گوانگجو تيم ايران قدم در مسير پيشرفت گذاشت. در اين سال مسابقات قهرماني جهان برگزار شد. ايران در گروه نخست با تيم هاي ايتاليا، مصر و ژاپن هم گروه شد. پيروزي مقابل ژاپن و عملکرد خوب مقابل ايتاليا (باخت 3-2) با شکست مقابل مصر همراه شد و ايران در حالي که وضعيت مشابهي با مصر و ژاپن از نظر امتيازي داشت به دليل ست شماري نتوانست از گروه صعود کند. اما با اين وجود به همراه 5 تيم ديگر مشترکاً در مقام نوزدهم رقابت‌ها قرارگرفت و 20 امتياز به دست آورد. صد امتياز اين رقابت به برزيل رسيد که به آساني کوبا را شکست داد وقهرمان شد.
*ليگ جهاني 2013 – مقام نهمي دستاورد 10 امتيازي
شاگردان ولاسکو براي نخستين بار حضور در ليگ جهاني را تجربه کردند. يک پيروزي مقابل ايتاليا، صربستان و آلمان و دو پيروزي برابر کوبا و البته دو شکست مقابل روسيه براي ايران به دست آمد. بسياري از بردهاي ايران در اين دوره از رقابت ها در يک ماراتن 5 گيمي به دست آمد تا نهايت در جايگاه نهمي ليگ جهاني قرار بگيرد. دوره بعدي اين رقابت ها خرداد ماه سال آينده برگزار مي شود و ايران با تيم هاي قدرتمند برزيل، ايتاليا و لهستان همگروه است.
*مسابقات قهرماني آسيا 2013 – مقام قهرماني دستاورد 30 امتيازي
با توجه به درخشش و رشد خيره کننده واليبال ايرران، دور از انتظار هم نبود که پهناورترين قاره جهان براي بلندقامتان ايران کوچک باشد. ايران در اين دوره از رقابت ها قهرمان شد، تا ضمن تکرار عنوان قهرماني دوسال پيش در تهران، اولين بار خارج از ايران قهرمان شده باشد. ولاسکو در کل مسابقات تنها يک ست مقابل کره جنوبي شاگردانش را بازنده ديد تا شاگردان پارک کي وون خوشحال باشند که تنها تيمي هستند که از ايران ست گرفته اند. به هر حال قهرماني در اين مسابقات تاثيري بر افزايش امتيازات ايران نداشت، چرا که دو سال پيش هم ايران قهرمان شده بود و 30 امتياز کامل را به دست آورده بود، اما اين قهرماني توانست جايگاه ايران را حفظ کند و مانع از نزديک شدن تيم هاي آسيايي بشود.
*عملکرد ايران در يک نگاه
با توجه به آنچه گفته شد، دليل پايين بودن جايگاه ايران در رده بندي جهاني ( به نسبت سطح فني ) مشخص شد. غيبت در المپيک 2012 لندن، فرمت نه چندان منطقي امتيازدهي در جام جهاني و عملکرد نه چندان خوب در مسابقات قهرماني جهان در سال 2010 از دلايل اصلي است. سه تورنمتي که غول هاي واليبال جهان يعني برزيل، روسيه و ايتاليا از 300 امتياز ممکن به ترتيب 270، 262 و 220 امتياز اندوخته‌اند. مسابقاتي که براي ايران تنها 28 امتياز به دنبال داشته است!
*شيوه امتيازدهي منطقي است؟
هرچند اين شيوه امتيازدهي باعث شده تا ايران به دليل عملکرد سالهاي گذشته خودش نتواند جايي در ميان تيم هاي برتر دنيا براي خود دست و پا کند، اما نگاه واقع بينانه نشان مي دهد که اين شيوه تا حد زيادي منطقي به نظر مي رسد و به بهترين شکل ممکن پيشرفت تدريجي تيم ها در آن نمود پيدا مي کند. اين شيوه امتيازبندي شايد براي روس ها هم جالب نباشند. آنها از سال 2011 به بعد تمام عناوين ممکن را درو کرده‌اند؛ قهرماني در جام جهاني 2011، قهرماني در المپيک 2012 لندن، قهرماني اروپا و ليگ جهاني 2013، باعث شده تا روسيه امتيازهاي کامل اين عناوين را به دست آورد، اما اين برزيل است که رده نخست رده بندي FIVB را به خود اختصاص داده و دليل آن نيز فقط عملکرد ضعيف روسيه در مسابقات قهرماني جهان در سال 2010 و کسب عنوان پنجمي است. در دوره بعدي مسابقات قهرماني جهان که در ژاپن برگزار مي‌شود، روسيه با قرار گرفتن در جمع 4 تيم برتر جهان مي تواند رده نخست را از برزيل بگيرد، حتي اگر نماينده آمريکاي لاتين قهرمان شود.
ملاک دقيق بودن رده بندي ها (نه فقط در واليبال) اين است که نتيجه بازي رودروي دو تيم با رده دو تيم ارتباط داشته باشد. البته اين به اين معنا نيست که در 100 درصد موارد صدق کند. چرا که ورزش به طور کلي موضوع قابل پيش بيني نيست و نکته دوم اين که نتيجه بازي مستقيم تيم هايي که اختلاف کمي در رنکينگ دارند، را نمي توان پيش بيني کرد، اما رده بندي واليبال دقت قابل قبولي دارد و معمولا تيم هايي که در رده بندي جايگاه بهتري دارند تيم هاي پايين تر خود را شکست مي دهند. هرچند استثناهايي هم وجود دارد مانند برتري ايران مقابل ايتاليا.
خلاصه کلام اين که ايران براي رسيدن به جايگاهي که لياقتش را دارد، نياز به صبر و استمرار در گرفتن نتايج خوب دارد. به طور يقين اگر پيروزي مقابل تيم هاي بزرگ دنيا تکرار شود، ايران مي تواند به راحتي رتبه اش را يک رقمي کند. جايگاهي که براي ورزش هاي تيمي ايران بي سابقه است.
2014 – 2016 سالهاي مهم براي واليبال ايران
چيزي تا آغاز سال جديد ميلادي نمانده است. اين سال مي تواند آغاز مسير پرافتخار ديگري براي واليبال ايران باشد. مسيري دو ساله که به المپيک ختم مي شود و مي تواند ايران را در پايان جزو هشت تيم برتر جهان در رده بندي FIVB قرار دهد.
سال 2014
1- مسابقات قهرماني جهان شهريور سال آينده در ورشوي لهستان با حضور 24 تيم در چهارگروه شش تيمي برگزار مي شود. قرار گرفتن در بين ده تيم برتر جهان مي تواند حدود 40 امتياز يا بيشتر به ارمغان بياورد.
2- ليگ جهاني از خرداد ماه آينده برگزار خواهد شد. ايران در گروه نخست رقابت ها با تيم هاي برزيل، ايتاليا و لهستان همگروه شده است. در فرمت جديد رقابت ها هرتيم بايد 4 بازي با هر يک از تيم هاي همگروه خود انجام دهد. به اين ترتيب ايران 12 بازي خواهد داشت و اگر بتواند از 36 امتياز ممکن بيش از 20 امتياز به دست آورد احتمالا به فينال صعود خواهد کرد. تکرار پيروزي هاي اخير مقابل ايتاليا و شکست دادن لهستان که تيم چندان آماده اي ندارد، حتي در صورت شکست مقابل برزيل قدرتمند مي تواند صعود ايران را به عنوان تيم دوم رقم بزند. با نگاهي واقع بينانه شانس صعود ايران به فينال کم است، ولي حتي سوم شدن در گروه نيز ايران را در يکي از رده هاي ششم هفتم قرار مي دهد، تا چيزي نزديک به 15 – 20 امتياز به دست آيد. اما حتي در صورت باخت در تمام بازي ها و آخر شدن در گروه ايران حداقل هشتم يا نهم خواهد شد.
سال 2015
1- جام جهاني در آبان و آذر سال 94 به ميزباني ژاپن برگزار مي شود. قرار گرفتن در بين 8 تيم برتر رقابت‌ها که با حضور 12 تيم برگزار مي شود، دور از دسترس نيست. در اين صورت 25 امتياز عايد ايران خواهد شد.
2- مسابقات قهرماني آسيا سال 94 برگزار مي شود و ايران بايد تلاش کند تا سومين قهرماني پياپي خود را کسب کند و با گرفتن حداکثر سي امتياز ممکن فاصله اش را با ساير رقباي آسيايي زياد کند.
سال 2016
1- المپيک ريودوژانيرو مرداد 95 در برزيل برگزار مي شود. حضور ايران در اين رقابت ها به تنهايي کافيست تا امتيازات زيادي به حساب ايران واريز شود. اما پيروزي در يک يا دو مسابقه در اين رقابت ها که در دو گروه شش تيمي برگزار مي شود دور از دسترس نيست و در اين صورت تحفه بزرگتري از کشور پهناور برزيل براي واليبال ايران به ارمغان آورده خواهد شد.
در صورت تحقق اين پيش بيني ها که البته با وضعيت روبه رشد واليبال ايران کاملا در دسترس به نظر مي رسد ايران در پايان رقابت هاي المپيک مي‌تواند امتيازاتش را به حدود 140 رسانده و در رده اي حدود ششم تا هشتم قرار بگيرد.
