این در حالی است که در همین کشور جشنواره‌های دولتی متعدد دیگری از جمله فیلم، تئاتر و موسیقی که همواره شائبه نگاه دولتی در آن‌ها هم وجود داشته، برگزار می‌شود و این جشنواره‌ها کم و بیش مورد استقبال و دارای میزانی از اعتبار و در دوره‌هایی حتا باعث افتخار برای اکثریت قریب به اتفاق هنرمندان حاضر در آن‌ها بوده‌اند؛ هنرمندانی که در نگاه عموم جامعه از آن‌ها به عنوان هنرمندان مستقل و حتا اپوزیسیون هم نام برده می‌شود. با این رویکرد اگر از تمایل نداشتن شاعران برای شرکت در جشنوارهای که با نگاه حاکمیتی و دولتی آثار را بررسی می‌کند بگذریم، به نظر می‌رسد تکرار اسامی تعدادی از دست‌اندرکاران، سیاست‌گذاران و حتا برگزیدگان در هفت دوره جشنواره شعر فجر، خود به خود می‌تواند دلیل دیگری برای کم‌اعتباری و استقبال کم از این جشنواره باشد.
به هر ترتیب، جشنواره شعر فجر از زمان روی کار آمدن دولت نهم ایجاد شد، اما با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و نوع شعارهای مطرح‌شده در حوزه فرهنگ این توقع ایجاد شد که احتمالا در رویکردها متفاوت‌تر از گذشته عمل شود، اما در کمال تعجب، با نگاهی به اعضای شورای سیاست‌گذاری هشتمین دوره جشنواره شعر فجر و برخوردن به همان نام‌های قدیمی و عموما امتحان پس‌داده، مشخص نیست ایجاد تغییری که از آن سخن گفته می‌شود، قرار است چگونه انجام شود؟ بیش‌تر این اسامی شاعرانی هستند که در دوره‌های گذشته جشنواره شعر فجر نیز به نوعی دست‌اندرکار و داور و دبیر بوده‌اند. مرور نام دست‌اندرکارن، دبیران و داوران هفت دوره گذشته جشنواره شعر فجر می‌تواند گواهی بر این مدعا باشد.
*** نخستین جشنواره شعر فجر که عنوان بین‌المللی را نیز یدک می‌کشد، در زمان وزارت محمدحسین صفارهرندی با دبیری علیرضا قزوه در سال 85 راه‌اندازی شد. نخستین دوره از این جشنواره شامل دو بخش ویژه امام (ره) و انقلاب اسلامی، و فارسی‌زبانان جهان و بخش‌های دیگری چون کودک و نوجوان، ملی و میهنی، دینی و آیینی، تصنیف و ترانه، شعر جوان، شعر طنز، شعر کلاسیک، و شعر سپید و نیمایی از 16 تا 22 بهمن‌ماه آن سال در تهران و سه شهر خراسان رضوی، فارس و اصفهان برگزار شد.
در این دوره دفتر شعر و موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برگزاری جشنواره شعر فجر را به‌عهده داشت.
داوران بخش ملی و میهنی نخستین جشنواره شعر فجر محمدرضا عبدالملکیان، پرویز بیگی حبیب‌آبادی، خسرو احتشامی هنه‌گانی، غلامرضا کافی و عبدالرضا رضایی‌نیا بودند. همچنین در این دوره بخشی با نام «بخش شعر امام (ره) و انقلاب» بود که سرداور آن عبدالجبار کاکایی بود. دیگر داوران این بخش هم افرادی چون محمود شاهرخی (جذبه)، پرویز عباسی داکانی، افشین علاء، ساعد باقری و حسین آهی بودند. در بخش سپید و نیمایی هم احمد میراحسان، عباس باقری، مصطفی علیپور، محمدباقر کلاهی اهری و شاپور جورکش به‌عنوان داوران جشنواره انتخاب شدند.
در این جشنواره «سرو بلورین» به‌عنوان تندیس اولین دوره انتخاب شد که بنا بر اعلام برگزارکنندگان، این انتخاب با نظرخواهی صورت گرفت.
***در دوره دوم جشنواره شعر فجر محمودرضا اکرامی‌فر دبیر بود و محمود سالاری دبیر اجرایی. این دوره از جشنواره در شش بخش «امام (ره) و انقلاب اسلامی»، «شعر اجتماعی»، «شعر آیینی»، «شعر پایداری و انتفاضه»، «شعر با موضوع آزاد» و «شعر کودک و نوجوان» برگزار شد.
این دوره به قول برگزارکنندگان با هدف ارج نهادن به شاعران و بازنگری و بازشناسی جایگاه شعر به عنوان یک هنر اصیل و اساسی برپا شد.
محسن پرویز که در آن زمان معاون فرهنگی دولت نهم بود، ویژگی این دوره را توجه ویژه به نسل جوان، اختصاص سهم بیش‌تر برای استان‌ها و فراهم آوردن زمینه لازم برای چاپ و نشر آثار استعدادهای جوان عنوان کرده بود.
این جشنواره از یازدهم بهمن‌ماه آغاز شد و تا دوم اسفندماه به طول انجامید.
***در سومین جشنواره شعر فجر که از 10 بهمن تا 10 اسفند سال 1387 برگزار شد، علی معلم دامغانی دبیر، فاضل نظری دبیر علمی و مصطفی امیدی دبیر اجرایی جایزه بودند. سومین دوره جشنواره شعر فجر با نگاه ویژه شاعران مقاومت و پایداری ایران و جهان به فلسطین به خاطر فجایع آن زمان در غزه برگزار شد. همچنین از اهداف این جشنواره به معرفی ادبیات و شعر معاصر ایران به جهانیان و ایجاد فضایی برای استمرار رابطه شاعران با یکدیگر و تجلیل از خدمات شاعران پیشکسوت انقلاب اشاره شد.
داوران این دوره از جشنواره نیز مرتضی کاخی، ساعد باقری، محمدرضا ترکی، حسین آهی و قربان ولیئی (بخش جوان، شعر کلاسیک)، مفتون امینی، محمدباقر کلاهی اهری، مصطفی علیپور، محمدرضا عبدالملکیان و رضا صفریان (بخش جوان، شعر سپید)، مصطفی رحماندوست، بیوک ملکی، افشین علاء، بابک نیک‌طلب و شکوه قاسم‌نیا ( بخش کودک و نوجوان) بودند. همچنین علی معلم دامغانی، سیدعلی موسوی گرمارودی، مرتضی امیری اسفندقه، عباس مشفق کاشانی و فاضل نظری به عنوان داوران بخش پیشکسوت یا غیرجوان این دوره از جشنواره شعر فجر فعالیت داشتند.
***در چهارمین دوره جشنواره شعر فجر سیدمحمد حسینی - وزیر ارشاد دولت دهم - سیدعلی موسوی گرمارودی، مرتضی امیری اسفندقه و مصطفی امیدی را به ترتیب به عنوان دبیر، دبیر علمی و دبیر اجرایی منصوب کرد.
داوران این دوره از جشنواره در بخش شعر کلاسیک به این شرح بودند: محمود اکرامی، سعید یوسف‌نیا، مصطفی محدثی خراسانی، قربان ولئیی، حمیدرضا شکارسری، محمدرضا سهرابی‌نژاد، وحید عیدگاه، محمدافشین وفایی، محمدعلی بهمنی، محمدباقر کلاهی اهری، رضا افضلی، محمدجواد محبت، یدالله امینی، خسرو احتشامی و محمدعلی بهمنی. همچنین در حوزه شعر کودک و نوجوان داوران به این شرح بودند: ایرج قنبری، بابک نیک‌طلب، جعفر ابراهیمی. داوران بخش شعر نو نیز این افراد بودند: حمیدرضا شکارسری، مصطفی علیپور، ضیاءالدین ترابی، رضا افضلی و محمدباقر کلاهی اهری.
***در پنجمین دوره جشنواره شعر فجر دبیری جشنواره به پرویز بیگی حبیب‌آبادی، دبیری علمی به محمود اکرامی‌فر و دبیری اجرایی به مصطفی امیدی رسید. داوران این دوره نیز در بخش «ترانه و سرود»، محمدعلی بهمنی، اهورا ایمان، افشین یداللهی، اسماعیل امینی و ناصر فیض بودند. همچنین در بخش «سنتی و کلاسیک»، مرتضی کاخی، هادی منوری، قربان ولیئی، سیدعلی میرافضلی و محمدرضا ترکی آثار را در مرحله نهایی بررسی کردند. داوران بخش شعر «سپید و نیمایی» هم محمدرضا عبدالملکیان، عباس باقری، موسی بیدج، مصطفی علیپور و محمدحسین جعفریان بودند. در بخش شعر «کودک و نوجوان» مصطفی رحماندوست، جواد محقق، جعفر ابراهیمی (شاهد)، ناصر کشاورز، غلامرضا بکتاش و عرفان نظرآهاری به داوری آثار در مرحله نهایی پرداختند.
در این دوره از جشنواره محمود احمدی‌نژاد در مراسم پایانی جشنواره حضور یافت. علی معلم دامغانی هم که به تازگی به ریاست فرهنگستان هنر منصوب شده بود، پس از شعرخوانی با بیان این‌که طی سال‌های متمادی در سلسله شاعران بوده است، اظهار کرد: «هم‌اکنون شاعران جوان و خلاق در این عرصه فعال هستند. همین‌جا از عرصه شعر خداحافظی می‌کنم؛ اما در زمینه‌های دیگر در خدمت شما هستم.»
***در دوره ششم جشنواره شعر فجر باز هم پرویز بیگی حبیب‌آبادی به عنوان دبیر جشنواره شعر فجر انتخاب شد و دبیر اجرایی جشنواره رضا حمیدی بود.
داوران این دوره نیز به این شرح معرفی شدند: داوران مرحله مقدماتی: بخش کودک و نوجوان: ایرج قنبری الموتی؛ بخش سپید و نیمایی: سیدمحمود سجادی، محمودرضا اکرامی‌فر، پرویز بیگی حبیب‌آبادی؛ بخش سنتی: رضا اسماعیلی، شیرینعلی گلمرادی، مصطفی محدثی خراسانی؛ بخش ترانه: مصطفی محدثی خراسانی. داوران مرحله نیمه‌نهایی در بخش سنتی: حسین اسرافیلی، محمدرضا سهرابی‌نژاد، بیژن ارژن، محمدسعید میرزایی، مصطفی محدثی خراسانی؛ بخش نیمایی و سپید: محمدحسین جعفریان، محمدرضا تقی‌دخت، سیداحمد نادمی، عباس باقری، عبدالرحیم سعیدی راد.
داوران مرحله نهایی جشنواره ششم هم به این شرح بودند: بخش کودک و نوجوان: غلامرضا بکتاش، بابک نیک‌طلب، عرفان نظرآهاری؛ بخش سپید و نیمایی: علی هوشمند، حمیدرضا شکارسری، محمدباقر کلاهی اهری، مصطفی علیپور، محمدرضا عبدالملکیان؛ بخش سنتی: محمدرضا ترکی، رضا افضلی، قربان ولیئی، مرتضی کاخی، بهروز یاسمی؛ بخش ترانه: محمدرضا طغرل جردی، ناصر فیض، سیدحسین متولیان، محمدعلی بهمنی، اسماعیل فرزانه؛ بخش پژوهش: سیدعلی میرافضلی، محمودرضا اکرامی‌فر.
***سال گذشته نیز در هفتمین دوره جشنواره شعر فجر محمدعلی بهمنی به عنوان رییس شورای علمی جشنواره منصوب شد و رضا حمیدی دبیری جشنواره را بر عهده داشت؛ جشنوارهای که در بخش‌های پیامبر اعظم (ص)، شعر نو (نیمایی و سپید)، سنتی، سرود و ترانه، کودک و نوجوان، و نقد و پژوهش برگزار شد. از مهم‌ترین اتفاقات این دوره از جشنواره اضافه شدن بخش انتخاب شاعر مردمی بود که انتقادهای زیادی را به همراه داشت، اما در نهایت «علیرضا قزوه» و «حمیدرضا برقعی» به عنوان «شاعران مردمی 10 سال اخیر» انتخاب و تقدیر شدند. همچنین در مراسم پایانی جشنواره اعلام شد، در این نظرسنجی محمدرضا شفیعی کدکنی، علی معلم دامغانی، محمدعلی بهمنی و فاضل نظری نیز آرای بالایی داشته‌اند.
داوران بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره به این شرح بودند: داوران بخش ویژه پیامبر اعظم (ص): عباس مشفق کاشانی، محمدعلی مجاهدی و مرتضی امیری اسفندقه؛ داوران بخش نقد و پژوهش: مهدی محقق، میرجلال‌الدین کزازی و حسین رزمجو؛ داوران بخش شعر کلاسیک: محمدجعفر یاحقی، محمدرضا ترکی، بهاءالدین خرمشاهی، خسرو احتشامی هومه‌گانه و محمدکاظم کاظمی؛ داوران بخش شعر سپید و نیمایی: یدالله مفتون امینی، علی موسوی گرمارودی، مصطفی علیپور و یوسفعلی میرشکاک؛ داوران بخش سرود و ترانه: علی معلم دامغانی، علیرضا قزوه و رشید کاکاوند؛ داوران بخش کودک و نوجوان: ناصر کشاورز، مصطفی رحماندوست و عرفان نظرآهاری.
***در هشتمین دوره جشنواره شعر فجر سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، به‌عنوان رییس شورای سیاست‌گذاری منصوب شده است. سیدعلی موسوی گرمارودی، محمدعلی معلم دامغانی، عباس کی‌منش (مشفق کاشانی)، محمدعلی مجاهدی، محمدعلی بهمنی، حسین اسرافیلی، علیرضا قزوه، پرویز بیگی حبیب‌آبادی، فاطمه راکعی، سعید بیابانکی، عبدالجبار کاکایی، محمود اکرامی‌فر، افشین علاء، موسی بیدج و فاضل نظری نیز اعضای شورای سیاست‌گذاری جشنواره هستند. دبیر علمی هشتمین دوره جشنواره شعر عبدالجبار کاکایی است و دبیر اجرایی قادر طراوت‌پور.
**
حالا مشخص نیست با نام‌هایی که در دوره هشتم جشنواره شعر فجر فعالیت دارند و در دوره‌های قبلی این جشنواره به نوعی همکاری و یا مسؤولیت داشته‌اند، روند برگزاری جشنواره در دولت یازدهم چقدر تغییر کند و آیا می‌تواند طیف گسترده‌تری از اهل شعر و ادبیات را جذب کند؟!
عبدالجبار کاکایی، دبیر علمی جشنواره شعر فجر، از تلاش و انجام اقدام لازم برای حضور همه طیف‌ها و جریان‌های شعری، منهای نوع تفکر سیاسی‌شان، در جشنواره امسال خبر داده و گفته، اگر خدایی ناکرده، از نظر تشکیلاتی از این موضوع ممانعت شود، قطعا کنار خواهد کشید. حال باید دید آیا کاکایی از جشنواره کنار می‌کشد و یا قرار است در جشنواره امسال تغییری اتفاق بیفتد؟
