صراط: نقش کشاورزی در برنامه‌های توسعه اقتصادی از دیدگاه‌های گوناگون، به ویژه از نظر اقتصاد تولید و تامین غذای جمعیت فزآینده جامعه بیش از پیش باید مورد توجه اهل نظر، برنامه‌ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد. از جمله موانعی که پیوسته به عنوان مشکل در راه توسعه این بخش اقتصادی مطرح شده، خطرپذیری در بعد تولید محصولات است، این مشکل به دلیل احتمال وقوع حوادث پیش‌بینی ناپذیر مانند متغیرهای جوی در راه سرمایه‌گذاری و برپایی بخش کشاورزی سازمان یافته، موانع نقشی اساسی ایفا می‌کند. از این جهت است که بیمه محصولات کشاورزی به عنوان راهکاری اجتناب ناپذیر برای دستیابی به هدف‌های توسعه، باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
تولید کشاورزی یکی از پر مخاطره‌ترین فعالیت‌های اقتصادی است . بلایای طبیعی، آفات نباتی، انواع بیماری‌های گیاهی، تغییرات ناگهانی دما و گاه حتی بی‌موقع ممکن است خسارت زیادی به کشاورزان وارد کند و از آنجا که بخش مهمی از تولید کنندگان کشاورزی،به ویژه در کشورهای در حال توسعه جهان، توان مالی محدودی دارند گاه حتی کمترین خسارت ممکن است آنها را از هستی ساقط کند. شرایط زندگی فلاکت باری را بر آنها تحمیل کند. به همین دلایل است که بیمه محصولات کشاورزی را می توان یکی از اهرم‌های توسعه کشاورزی دانست، زیرا با استفاده از این ساز و کار نه تنها می‌توان از طریق پس‌اندازی‌های اندکی که انبوه کثیری از کشاورزان به عنوان حق بیمه می‌پردازند، خسارت وارد به کشاورزان خسارت دیده جبران کرد، بلکه بوسیله آن می‌توان امنیت بیشتری را برای تولید کنندگان کشاورزی فراهم آورد .
آنچه مسلم " بیمه محصولات کشاورزی " نقش بسیار موثری به ویژه در دوران گذر کشاورزی از ویژگی‌های کشاورزی سنتی به کشاورزی تجارتی ایفا می‌کند وابسته در کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی آن با ابعاد تشدید شده‌ای از مخاطرات تولیدی در بخش کشاورزی روبه‌روست.
بیمه صنعتی مهم و بستری فزاینده برای حمایت از آرامش در زندگی، توسعه صنعت و تولید در سطح جهان است.
در این ارتباط شرکت‌های بزرگ بیمه در جهان تلاش می‌کنند، شرایطی را پیش‌روی مردم قرار دهند که آسودگی خیال و حفظ سرمایه در راس کار قرار گیرد.
اگر چه بیمه در این ارتباط می‌تواند نقش ارزنده‌ای داشته باشد، اما متاسفانه بی‌توجهی به اهداف بیمه در حمایت از بیمه شدگان موجب عدم رغبت و گرایش به این مولفه مهم و سازنده شده است.
یکی از ظرفیت‌های مهم در کشور تولید محصولات کشاورزی است که در این زمینه بیمه می‌تواند نقش مهمی در زمان بحران داشته باشد، اما با نگاهی به عملکرد بیمه‌ها درمی‌یابیم که با توجه به شرایط فعلی بیمه، بسیاری از کشاورزان رغبتی در زمینه بیمه محصولات ندارند و این امر مشکلات اقتصادی فراوانی را در راستای تولید به وجود آورده است.
بیمه محصولات کشاورزی به عنوان یکی از راهکارهای نوین برای مقابله با خطرات فعالیت‌های کشاورزی و در نتیجه کاهش نوسانات درآمدی کشاورزان مورد توجه و تاکید قرار گرفته است.
در ایران پس از تصویب قانون بیمه محصولات کشاورزی در سال 1363، صندوق بیمه محصولات کشاورزی با هدف بیمه انواع محصولات کشاورزی و دامی، به عنوان وسیله‌ای برای دستیابی به هدف‌ها و سیاست‌های بخش کشاورزی، در بانک کشاورزی تشکیل و آغاز به فعالیت کرده است.
بیمه یکی از پشتوانه‌های افراد جامعه است که در صورت بروز حوادث و خطرها نقش مهمی در جبران بخشی از خسارات وارده خواهد داشت در عرصه کشاورزی نیز مدت‌هاست که با فعالیت صندوق بیمه محصولات کشاورزی، طرح بیمه محصولات کشاورزی و دامی در این بخش به اجرا درآمده و در حالی‌که با توجه به خشکسالی‌های مکرر و وقوع بلایای طبیعی غیرمترقبه در کشور ما انجام حمایت‌های بیمه‌ای در بخش کشاورزی می‌تواند در کاهش مشکلات تولید و برداشت محصول نقش مؤثری داشته باشد اما همچنان استقبال از بیمه از سوی فعالان بخش کشاورزی آن گونه که باید نیست که یکی از مهم‌ترین دلایل این عدم استقبال، نارضایتی آنان از عملکرد صندوق بیمه عنوان می‌شود.
در واقع باید به این نکته اشاره کرد که با وجود آنکه بیمه یکی از سیاست‌های مهم حمایتی در بخش کشاورزی است اما متاسفانه صندوق بیمه محصولات کشاورزی در طی سالیان اخیر چندان نتوانسته است به نیاز کشاورزان برای پرداخت غرامت درهنگام وقوع حوادث و بلایای طبیعی پاسخ مناسب دهد که این عدم حمایت نتیجه‌ای به جز دلسردی و کاهش عملکرد در بخش کشاورزی به دنبال نخواهد داشت.
گلایه‌های باغداران مراغه‌ای
در حالی که مدت زمان بیمه باغ‌ها به پایان رسیده، برخی باغداران هنوز غرامت خسارت سرمای دیررس بهاره و حوادث غیرمترقبه پارسال را دریافت نکرده‌اند.
سرمای دیررس بهاره اردیبهشت ماه امسال به بخشی از باغ‌های مراغه بیشتر از100 میلیارد تومان خسارت زده ولی تاکنون بخشی از غرامت باغدارانی که باغ‌هایشان بیمه کرده بودند پرداخت نشده است.
پایین بودن میزان غرامت بیمه محصولات کشاورزی دیگر عاملی است که باغداران مراغه‌ای را در بیمه باغ‌هایشان ناامید کرده است.
باغداران مراغه‌ای که بیشترین محصول باغی استان را در این شهرستان تولید می‌کنند خواستار تغییر قانون بیمه محصولات باغی و افزایش میزان غرامت هستند.
آنها می‌گویند قرار گرفتن باغ‌های میوه مراغه در دامنه‌های جنوبی سهند هر ساله خسارات‌های فراوانی به باغ‌هایشان وارد می‌کند.
به گفته باغداران مراغه‌ای باغ‌های این شهرستان در سال 92 دو بار در اثر سرمای دیررس بهاره و وزش باد شدید در زمان برداشت سیب دچار خسارت شدید شده است.
آنها همچنین از نحوه برخورد و راهنمایی مسئولان و کارشناسان مرکز پرداخت غرامت بیمه محصولات کشاورزی در مراغه ناراضی هستند.
یوسف سپهری از باغداران روستای مردق گفت: با گذشت شش ماه از زمان خسارت سرمای دیررس بهاره و دو ماه از زمان برداشت محصولات باغی در مراغه غرامت
بیمه را دریافت نکرده است.
وی افزود: به خاطر اینکه پولی از بابت غرامت بیمه دریافت نکرده قادر به بیمه کردن باغش در سال زراعی جاری نیست.
محمد عشقی، دیگر باغدار تولید کننده سیب در مراغه نیز گفت: پایین بودن نرخ غرامت پرداخت شده از قبل بیمه محصولات باغی موجب شده که دو سال که باغش را بیمه نمی‌کند.
وی گفت: امسال برای هر هکتار باغ سیب سه میلیون غرامت تعیین شده که این مقدار هزینه کارگر و نهاده‌های کشاورزی را تامین نمی‌کند.
باغداری از روستای ینگجه نیز می‌گوید دو سال که باغ خود را بیمه نمی‌کند.
یعقوب ایمانی افزود: در چند سالی که باغش را بیمه کرده هیچگاه برای خسارت غرامتی دریافت نکرده است.
امیرعلی فرجی دیگر باغدار مراغه نیز گفت: امسال سرمای دیررس بهاره 250 میلیون تومان خسارت زده که در قبال این خسارت 10 میلیون تومان غرامت
دریافت کرده است.
وی افزود: بسیاری از کشاورزان نیز با گذشت 15 روز از زمسان غرامت خود را دریافت نکرده‌اند.
با وجود خسارت زیاد به باغ‌های مراغه میزان خسارت پرداخت شده در هر هکتار بسیار ناچیز است.
باغداران مراغه‌ای با داشتن 20 هزار هکتار باغ سالانه 250 هزار تن انواع میوه تولید می‌کنند که این مقدار 25 درصد میوه تولید شده در استان است.
نقش پرداخت سریع غرامت در توسعه بیمه
به نظر می‌رسد عدم اطلاع رسانی و انجام کار فرهنگی در خصوص اهمیت صنعت بیمه و همچنین نامتناسب بودن میزان غرامت پرداختی به کشاورزان را از جمله دلایل راغب نبودن کشاورزان به بیمه محصولات‌شان است؛ به گونه‌ای که در صورت برطرف شدن این موضوع، کشاورزان با آغوش باز از بیمه کردن محصولات کشاورزی استقبال کنند.
همچنین ارزیابی به موقع، پرداخت سریع غرامت وارده و ایجاد انگیزه در کشاورزان از جمله عوامل مهم در استقبال کشاورزان از این امر است، به طوری که ضروری است با ارائه برنامه ریزی های لازم کلیه محصولات کشاورزی تحت پوشش تعهدات بیمه قرار گیرد. یکی دیگر از مواردی که در بیمه محصولات کشاورزی باید مورد توجه قرار گیرد، لزوم واگذاری انجام بیمه محصولات کشاورزی به شرکت های خدمات کشاورزی است؛ به گونه ای که هم اکنون بیمه محصولات کشارورزی به عهده صندوق بیمه محصولات کشاورزی واقع در بانک کشاورزی است.
بیمه، تضمینی برای تولید کشاورزان
به نظر می‌رسد نبود ساز و کار و ساختار قوی بیمه‌ای در بخش کشاورزی مبتنی بر حمایت از کشاورز و تضمین تولید باعث شده که صندوق بیمه محصولات کشاورزی نتواند آن چنان که لازم است زمینه پایدار سازی تولید در این بخش را فراهم کند. ایجاد بیمه‌های اتکایی، حمایت مستقیم دولت از صندوق بیمه، ایجاد روش‌های جدید درآمدزایی صندوق بیمه کشاورزی و توسعه فرهنگ بیمه در بین کشاورزان می‌تواند به توانمندسازی بیمه کشاورزی کمک کند.
با توجه به ریسک بالای کشاورزی در کشور، بیمه محصولات کشاورزی می تواند تضمینی برای ادامه تولید و زندگی کشاورزان باشد. قرار گرفتن ایران در کمربند خشک نیمکره شمالی و داشتن ذخائر منابع آبی ضعیف و نزولات جوی کم، نابسامانی بازار محصولات کشاورزی و در نتیجه نوسان قیمت محصولات کشاورزی و نداشتن امنیت شغلی کشاورزان از موارد عمده ای است که کشاورزی در کشور را با ریسک همراه کرده است.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که توسعه بیمه محصولات کشاورزی می‌تواند یکی از راه‌های مهم برای کاهش خطر پذیری شغل کشاورزی در کشور باشد؛ به گونه‌ای که مسئولان با تحت پوشش قرار دادن محصولات کشاورزی، می‌توانند امنیت را برای کشاورزان فراهم آورند.
با نگاهی گذرا به تلاش کشاورزان می توان مشاهده کرد که یک کشاورز برای به دست آوردن یک محصول مثلاً 6 ماه وقت می‌گذارد و سرمایه‌گذاری می‌کند. اما بار فروش در شهر و در یک غرفه طی 24 یا 48 ساعت چند برابر سود بیشتر از کشاورزان کسب می‌کند، یعنی کار 48 ساعته برابر می‌شود با یک تلاش شش ماهه.
بر اساس اظهار نظر دست اندرکاران، باید بین کشاورزی که روی زمین کار می کند و زحمت می کشد با بار فروشی که در شهرها حاصل تلاش کشاورزان را به مصرف کننده عرضه می کند، تفاوت منطقی و معقولی وجود داشته باشد؛ به طوری که باید علاوه بر افزایش بازدهی کار کشاورزی، کشاورز نیز از تضمین کافی برای ادامه شغل و زندگی خود برخوردار باشد.
چکیده گزارش/ نگاهی دیگر به گزارش
کارشناسان بخش کشاورزی و سخن گویان این قشر زحمت کش می‌گویند: کشاورزان به ویژه نسبت به شفافیت محاسبه و پرداخت بیمه و غرامت خسارات محصولات خود اعتراض دارند. کارشناسان بیمه، به درستی میزان خسارات را محاسبه نمی‌کنند و همین میزان تعیین شده نیز از سوی صندوق بیمه کشاورزی کاهش می‌یابد. کار در عرصه کشاورزی به خودی خود از جمله مشاغل پر خطر و ریسک پذیر است. بنابراین عقل سلیم ایجاب می‌کند که هر کشاورز ایرانی محصول خود را بیمه کند. ولی مشکل این جاست که ظاهرا "بیمه" آن گونه که همه می گویند آسودگی خاطر به همراه ندارد و خود به دغدغه‌ای جدید برای کشاورزان تبدیل شده است.
گمان می‌رود دیگر زمان آن رسیده باشد تا تدبیری اندیشید و راهی پیدا کرد و بخش کشاورزی را از این وضعیت ناخوشآیند نجات داد و امنیت و رونق را به این بخش رهنما شد.
امید است سرودن قصه تلخ ما دل کسی را نیازرده باشد بلکه انگیزه‌ای باشد تا با همفکری ذهن های روشن و در فروغ دل‌های پر مهر دلسوزان بخش کشاورزی به سوی آینده‌ای پر از امید و امنیت حرکت کنیم.
