نظر شما درباره نقش متخصصان در اجرای سیاست‌های جدید جمعیتی چیست؟
محمدزاده: عضو هیئت علمی دانشگاه، اجماع صاحب نظران علوم مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای پیشبرد سیاست‌های جدید جمعیتی و همچنین متخصصان رشته‌های مرتبط پزشکی برای باز تعریف فعالیت‌های بر محور سلامت مادر و کودک را امری ضروری خواند و گفت: در شرایط کنونی به این اقناع هم در سطح تخصصی و هم در حیطه عمومی احتیاج است. سبک مناظره ای و کاوشگرانه رسانه‌ها و از جمله صدا و سیما در این ارتباط می‌تواند برای مسئولان، مردم و خانواده‌ها روشن گر باشد.
در گذشته و حتی حال در این زمینه انحصارهایی وجود داشته و کم و بیش هست و این مانع از آن شده، که بسیاری از متخصصان و کارشناسان به صحنه آمده و نظرات خود را آزادانه ابراز کنند.
* نیاز به فرهنگ سازی و فرهنگ پذیری در توسعه و تحکیم خانواده
برای فرهنگ سازی و فرهنگ پذیری در جامعه، مردم و تصمیم گیرندگان به این گفت‌وگو‌ها احساس نیاز می‌کنند. تبلیغات رسانه‌ها در این زمینه باید پرمحتوی و حاوی مفاهیمی باشد که خانواده‌ها را نسبت به خطراتی که کاهش جمعیت در جامعه ایجاد می‌کند، متوجه کند.
* تولد سالانه بیش از 800 هزار بچه از طریق سزارین
نقش سزارین‌ها در کاهش جمعیت کشور به چه صورت است؟
محمدزاده: از سوی سازمان‌های مرتبط آمار سزارین در کشور نزدیک به 60 درصد زایمان‌ها اعلام شده. یعنی سالیانه بیش از 800 هزار بچه سزارینی داریم. آیا واقعاً این همه زایمان، اندیکاسیون سزارین دارد؟
تمایل به سزارین در زنان تا حدودی وجود دارد و در سبک زندگی جدید، نیز به غلط نوعی مد، پرستیژ و فرهنگ به حساب می‌آید و متخصصان جامعه، با توجه به عوارض، خطرات و پیامدهای سوئی که این پدیده در بر دارد، باید خود و زنان را نسبت به کار درست و مطلوب عادت دهند.
محمدزاده در باره آمار سزارین در آمریکا عنوان می‌کند: نرخ سزارین در این کشور که تازه سیستم مناسبی در مقایسه با نظام بهداشتی ما ندارد، طی بیست سال اخیر از 20 درصد، به 30 درصد رسیده ولی مسئولان آن به تکاپو افتاده اند که این روند را اصلاح کنند ولی در کشور ما با کمال تاسف، آب از آب تکان نمی‌خورد و اراده ای برای اصلاح وضع موجود سزارین دیده نمی‌شود.
در کشورهای پیشرفته دنیا تنها یک پنجم زایمان‌ها از طریق جراحی است، یعنی از روش سزارین تنها به منظور پاسخگویی به نیاز لازم استفاده می‌شود. ولی در کشور ما به عنوان مثال در تهران بیش از چهار پنجم زایمان‌ها و در بیمارستان‌های خصوصی، قریب به اتفاق زایمان‌ها به روش سزارین است.
محمدزاده با اشاره به این نکته که در نظام سلامت، نیاز را پزشک تشخیص می‌دهد، ادامه می‌دهد: در فرانسه، آلمان و انگلیس به شدت با انجام سزارین‌های غیر ضروری مقابله می‌شود.
* در طب پیشرفته، زایمان طبیعی یک موفقیت بزرگ و سزارین انتخابی یک شکست تلقی می‌شود
سزارین باعث کاهش نرخ باروری می‌شود. بسیاری از سزارین‌ها در فرزند دوم و نهایتاً سوم منجر به توبکتومی می‌شود. حتی در مواردی به علت سن بالای مادر و نگرش فرهنگی خاص خانواده‌ها، پس از تولد فرزند اول، این مسیر طی می‌شود. در طب پیشرفته، زایمان طبیعی یک موفقیت بزرگ و سزارین انتخابی یک شکست تلقی می‌شود.
سزارین با این حجم، خود به تنهایی یک برنامه کاهش باروری در جمعیت است و اگر چاره اندیشی نشود مانعی بزرگ در راه ارتقاء نرخ باروری کل در کشور خواهد بود، نرخ بالای سزارین‌های انتخابی، ضمن اینک سلامت مادر و کودک را به خطر می‌اندازد، بخش عمده‌ای از اعتبارات بیمه‌ها را بلعیده و میزان پرداخت مستقیم از جیب را افزایش می‌دهد.
امیدواریم وضع موجود به مدد آگاهی بخشی به جامعه و همکاری متخصصان و بیمه‌ها و حمایت‌های قانونی لازم از کادر مامایی و نیز آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر و دوره دیده و توسعه و تجهیز بیمارستان‌ها و مراکز تسهیلات زایمانی و همچنین صدور آیین نامه‌های نظارتی به تدریج اصلاح شود.
* اگر برای کاهش سزارین‌های انتخابی کاری نشود، شعار کفایت یک و یا دو فرزند عملی خواهد شد
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: ما اگر همه شعارها و زمینه‌های یک بچه و دو بچه کافی است، را در نظرگاه ها و زمینه‌های ذهنی مردم از بین ببریم و حتی در بیلبوردها دوچرخه‌مان را پنج فرزندی کنیم، ولی برای تغییر رفتار و فرهنگ و بهبود خدمات بهداشتی و درمانی به منظور کاهش سزارین‌های غیر لازم فکری نکنیم، همچنان در عمل، تحقق این شعارها را در طیف وسیعی از جامعه شاهد خواهیم بود.
* در بخش سلامت هر خواسته و یا تقاضایی، نیاز محسوب نمی‌شود و تشخیص نیاز با پزشک است
درباره روش‌های پیشگیری دائمی از بارداری نیز توضیح می‌دهید
محمدزاده: عقیم سازی‌ها در صورتی که نیاز ضروری باشد، به لحاظ پزشکی در هر زمانی و با اجرای هر گونه سیاستی اعم از کاهشی و یا افزایشی، با تشخیص پزشک معالج قابل انجام است ولی اینکه این نوع روش‌های قطعی بنا به تمایل و خواسته افراد در حوزه سلامت، به آسانی اتفاق بیفتد، امر قابل قبولی نیست، چرا که در بخش سلامت آنچه که مقبولیت علمی و عملی دارد، نیاز و بلکه نیاز اولویت دار است نه خواسته و تقاضایی که افراد دارند بنابراین نیاز محسوب نمی‌شود.
* آمار 4 برابری توبکتومی نسبت به وازکتومی در ایران با نرخ سزارین ارتباط مستقیمی دارد
محمدزاده با اشاره به آمارهای وازکتومی و توبکتومی اظهار می‌کند: آمارهای جهانی حکایت از آن دارد که روش‌های قطعی پیشگیری از بارداری، حتی در کشورهایی که سیاست‌های کنترلی را در دستور کار دارند، اولاً مورد استفاده عام و بنا به درخواست صورت نمی‌گیرد و ثانیا به ویژه در سال‌های اخیر به سمت ترجیح وازکتومی بر توبکتومی است ولی در کشور ما به علت سوء مدیریت و کم توجهی به سنجش و ارزیابی درست مدیریتی، بستن لوله‌ها در خانم‌ها بیش از 4 برابر بستن لوله‌ها در مردان است و این مسئله با نرخ سزارین‌ها بستگی مستقیمی دارد. متاسفانه درصد زیادی هم چنین می‌پندارند که این اعمال به آن آسانی و کم خرجی که انجام شده، به همان ترتیب هم رایگان و یا کم هزینه، مطمئن و در مراکز درمانی معمولی قابل برگشت هستند.
* آمار صحیح بارداری‌های ناخواسته و سقط جنین در کشور مطلوب نیست
این عضو شورای راهبردی آمار و اطلاعات جمعیتی ضمن موافقت با برنامه تنظیم خانواده ادامه می‌هد: در دوره‌هایی این برنامه در مواردی از اهداف تعیین شده عبور کرده و با نگاه افراطی به کاهش رشد جمعیت دنبال شده، که در بازنگری‌ها باید به ریل اصلی بازگردانده شود. در اجرای سیاست‌های کنترلی و به ویژه در یک دهه اخیر، مدیریت فراگیری که دایم تحلیل محیطی کند و بر ضعف‌ها و تهدیدها غلبه کند، به طور کامل اعمال نشده است.
حتی آمار بارداری‌های ناخواسته و سقط جنین با توجه به پوشش بالا و بکارگیری روش‌های پیشگیری متنوع، وضعیت مطلوبی ندارد و در این رابطه در کشور آمار درستی وجود ندارد. اینکه اخیراً مسئولان سلامت جمعیت، سقط جنین‌های غیر قانونی در کشور را 50 برابر سقط‌های قانونی اعلام کرده اند، جای بسی تامل است.
* اجرای صحیح سیاست‌های جدید جمعیتی به مدیریت واحد و فراگیری نیاز دارد
موضوع جمعیت، رفاه آن و مدیریت سلامت جامعه علاوه بر دستیابی به استانداردهای مورد اشاره بهداشتی، معیارهای بسیار دیگری را هم می‌طلبد و در نظر گرفتن همه اینها لزوم وجود یک شورای عالی در کشور را مطرح می‌کند تا به موضوع جمعیت علاوه بر نگاه از دریچه رسالت سازمانی یک وزراتخانه و سایر بخش‌های مرتبط، همواره از دیدگاه سیستمی و روش مند نیز نگریسته شود، تا برنامه ها مطابق با اهداف و شرایط مرتب مورد سنجش و در صورت نیاز مورد اقدام اصلاحی قرار گیرد.
در "طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده" که نیاز به بازنگری‌های اساسی دارد، چنین ساختاری گنجانده شده و در صورت موافقت نمایندگان مجلس با آن، می‌توان به سرعت مدیریت استراتژیک برنامه جمعیت در کشور رفت.
مجلس باید در نظر داشته باشد که اگر بودجه کنترلی را به موارد پرخطر تقلیل می‌دهد، بایستی چند برابر آن را برای برنامه ریزی‌های کیفی در شبکه فرسوده بهداشت و درمان کشور که نیاز به نوسازی و ارتقاء دارد، جهت کاهش مشکلات مورد اشاره اختصاص دهد.
* شبکه‌های بهداشتی در فرهنگ سازی برای افزایش نرخ باروری نباید بدون تکلیف رها شوند
محمد زاده اقناع متخصصان، بازنگری در آموزش‌ها، مشاوره‌ها و ارائه خدمات باروری و ورود شبکه‌های پر تلاش بهداشتی و درمانی به مسئله افزایش نرخ باروری و فرهنگ سازی آن در کشور را از جمله اقدامات مهم خواند و عنوان می‌کند: نباید شبکه‌های بهداشتی و درمانی را که در برنامه کنترل جمعیت و نیز ایمنی بخشی به مادران موفق عمل کرده اند را در راه دشوار جلوگیری از کاهش رشد جمعیت کشور بدون تکلیف رها ساخت. تبلور سیاست‌های باروری دولت‌ها در حوزه بهداشتی و به تبع آن در شبکه‌های بهداشتی و درمانی باید نمود عینی داشته باشد. باید به روشنی معلوم شود که بر اساس سیاست‌های جدید، چه نوع عملیاتی کاهش و یا افزایش یافته است.
* همدردی با سیاست‌های کلی جمعیتی و احاله عملکرد به سایر بخش‌ها نادرست است
این عضو شورای راهبردی آمار و اطلاعات جمعیتی همدردی با سیاست‌های کلی و احاله عملکرد به سایر بخش‌ها را نادرست خواند و ادامه می‌دهد: برای افزایش نرخ باروری در یک جامعه، مواردی چون ازدواج‌های ساده، به موقع و بر اساس شناخت و آگاهی درست و کاستن از نرخ طلاق و حمایت از زوجین نابارور، همه لازم است ولی نمی‌شود اینها را جایگزین آن دسته از فعالیت‌هایی کرد که در برنامه جامع باروری بایستی تغییر یابند.
* به جای توجیه اشتباهات گذشته، باید فهم جامع و درستی را به جامعه انتقال دهیم
محمدزاده با ذکر این مطلب که در بعضی گفت‌وگوهای جمعیتی، گاهی چنین وانمود می‌شود که گویا سیاست‌های افزایش نرخ باروری، غیرکارشناسی است و یا متخصصان تمایلی به اجرای آنها ندارند، عنوان می‌کند: این نحو سخن گفتن‌ها، فهم جامع و درستی را به جامعه انتقال نمی‌دهد. نقطه ای که رهبر معظم انقلاب از مدت‌ها پیش درباره توسعه و مدیریت کمی و کیفی جمعیت، بر روی آن هوشمندانه متمرکز شده‌اند، کشف نقشه راه کارزار نرم برای تحول سبک زندگی در همه زمینه‌ها و به ویژه تغییر فرهنگ باروری سالم است.
* پیشنهاد پژوهشگر آمریکایی برای سرمایه گذاری جهت کاهش جمعیت ایران با تقویت گرایش‌های غربی
مایکل روبین، پژوهشگر سرشناس آمریکایی
این استاد دانشگاه با اشاره به برخی مطالعات، از جمله پژوهش ارتش آمریکا روی مسئله جمعیت ایران، یادداشت مایکل روبین، پژوهشگر سرشناس این تحقیق در روزنامه کامنتری مگزین با عنوان پرتگاه جمعیتی ایران! را مورد توجه قرار داد و اظهار می‌کند: روبین در این تحقیق ضمن ابراز خشنودی از روند کاهش رشد جمعیت ایران در سال‌های آینده می‌نویسد؛ علت اساسی کاهش تمایل به فرزندآوری در ایران، ناشی از گرایش‌های غربی است و برنامه‌ریزان و دولتمردان آمریکایی را به گسترش هر چه بیشتر فرهنگ غربی در ایران توصیه کرده و اطمینان داده که با این کار و سرمایه‌گذاری در این زمینه، حتی در آینده می‌توان شاهد برچیده شدن فرهنگ و تمدن ایران بود.
شناخت و مقابله با تفکر و جریان عمده و تاثیر گذار تغییر سبک زندگی که شل شدن پیچ و مهره‌های بنیادین جامعه در همه زمینه‌های مربوط به نوجوانان، جوانان، زنان، خانواده و جمعیت را به دنبال دارد، باید به طور فراگیر و یکپارچه مورد توجه نظام تولیت قرار گرفته و طرح عملی موثر برای هر یک از موضوعات کاهنده نرخ باروری کل باید تدوین شود.
* همه کشورهای عالم به تنظیم جمعیت حساسیت دارند
محمد زاده ادامه می‌دهد: همه دولت‌های دنیا به مسئله جمعیت حساس دارند، کشورهای مختلف بر مبنای سیاست‌های باروری که اتخاذ می‌کنند، متخصصان جامعه و سازمان‌های ذیربط را به فرهنگ سازی برای اجرای دستورالعمل‌های تدوین شده در این باره، هدایت کرده و آنگاه خانواده‌ها خود آزادانه، مسئولانه و داوطلبانه در این رابطه تصمیم می‌گیرند.
* تحول در نگرش‌های فرهنگی در مسئله جمعیت بر سایر جنبه‌ها تقدم دارد
محمدزاده اقدامات رسانه‌ای در قالب فیلم، مستند و گفت‌وگوهای همه جانبه به منظور تحلیل و تبیین موضوع و آگاهی بخشی به خانواده‌ها و لزوم فعالیت سایر دستگاه‌ها در تسهیلات دهی به کارکنان دارای فرزند را از جمله حمایت‌های آموزشی، مهارتی و تغذیه ای و نیز حمایت‌های لازم از زنان غیر شاغل که درصد بیشتری از زنان سنین باروری را شامل می وند و نیز رسیدگی کامل به نیازهای جوانان اعم از اشتغال، تحصیلات عالی و ازدواج و باز تعریف خدمت سربازی و ارتقای خدمات بهداشتی و درمانی را گام‌های اساسی برای طی مسیر جلوگیری از کاهش رشد جمعیت کشور خواند و عنوان کرد: البته مقدم بر همه این موارد باید نگرش‌های فرهنگی متحول شود و در کنار این مسائل افق‌های اقتصادی امید بخش و چشم اندازی برای ریشه کنی زنجیره آسیب‌های اجتماعی در روند فعالیت‌ها دیده شود تا تاسیس خانواده و تحکیم و توسعه آن با رغبت بیشتری در دستور کار عموم خانواده‌ها قرار گیرد.
عوامل کاهنده نرخ باروری کل در کشور، بسیار متعدد است و ضمن وابستگی اکثر آنها به هم، به بخش‌های مختلفی نیز ارتباط دارند، که باید همه آنها احصاء و نظرات اصلاحی در هر مورد با حضور خبرگان جمع بندی و متناسب با ساختار دستگاه‌ها به مرور در اجرائیات آنها وارد شود. تقریبا همه این عوامل را در ذیل موضوع سبک زندگی می‌توان مورد بحث و بررسی قرار داد.
* عوامل مختلف دخیل در موضوع جمعیت نباید متخصصان امر را به یکجانبه گرایی سوق دهد
محمدزاده در خاتمه با اشاره به فضای اجتماعی و رسانه‌ای ابهام آلودی که هر از گاه برخی با آمارسازی و برخی با بحث‌های جهت دار و البته در پوشش همراهی با سیاست‌های جدید مطرح می سازند، خاطرنشان می‌کند: نباید عوامل مختلف دخیل در این موضوع، باعث شوند سازمان‌ها، نهادها و متخصصان امر، وظایف مرتبط به خود را نادیده و یا کم تاثیر ببینند.
