صراط: آمریکا در تلاش برای جلب موافقت کشورهای آسیای مرکزی جهت حفظ حضور نظامی خود در این منطقه و مقابله با نفوذ بیشتر روسیه و چین، این‌بار با استفاده از حربه سرمایه‌گذاری در تاجیکستان وارد مذاکره با این کشور شده است.
آمریکا در ظاهر برای مبارزه با تروریسم و ایجاد امنیت در مرزهای کشورهای منطقه آسیای مرکزی، تلاش می‌کند تا پایگاههای نظامی و سیستم‌های راداری خود را در منطقه تقویت کند. کارشناسان معتقدند که همه این تلاشها برای ایستادن در مقابل قدرتهای روسیه و چین است و آمریکا درصدد محکم کردن جای پای خود با استفاده از استقرار تجهیزات و امکانات نظامی در منطقه می‌باشد.
«ویکتوریا پانفیلوا» تحلیل‌گر سیاسی در پایگاه تحلیلی «نزویسیمایا گزتا»، با اشاره به سفر اخیر «ریچارد هوگلند» معاون وزیر خارجه آمریکا در امور آسیای مرکزی و قفقاز به تاجیکستان و دیدار و گفت‌وگوهای وی با رئیس‌جمهور این کشور در شهر دوشنبه پایتخت جمهوری تاجیکستان، می‌افزاید: محور این گفت‌وگوها اعلام آمادگی آمریکا برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد محلی تاجیکستان بود.
در این دیدار همچنین در رابطه با موقعیت و چالش‌های پیش‌روی افغانستان به ویژه پس از سال 2014 و خروج نیروهای ناتو از این کشور و طرح اقتصادی برق‌رسانی «کاسا 1000» نیز تبادل نظر شد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، آمریکا همچون گذشته به کشورهای آسیای مرکزی به منزله سکوی پرتابی برای سازماندهی امکانات نظامی خود در منطقه می‌نگرد.
ریچارد هوگلند در فضای سیاسی و دیپلماتیک تاجیکستان یک فرد شناخته‌شده و با نفوذ است زیرا وی در سال‌های 2006-2005 مسئولیت سفارت آمریکا در تاجیکستان را به عهده داشته و به همین دلیل نیز به‌خوبی به موقعیت منطقه اشراف دارد. لازم به ذکر است، نزدیکی و روابط حسنه «واشنگتن» و دوشنبه نیز در همین بازه زمانی شکل گرفته است.
با نگاهی به مطالب منتشرشده در «ویکی‌لیکس» در می‌یابیم که در آن زمان مسئله حضور پایگاههای نظامی آمریکا در دوشنبه به جای پایگاه نظامی روسیه در این کشور مطرح بوده ولی برنامه‌هایی که «امامعلی رحمان» با مسکو داشت مانع اجرای این طرح شد.
هرچند در حال حاضر وضعیت تاحدودی متفاوت است، اما تصمیم ایالت متحده برای استقرار و گسترش مراکز نظامی در کشورهای منطقه آسیای مرکزی، همچنان به قوت خود باقی مانده است.
به طور خاص می‌توان به گزارش اخیر «لس آنجلس تایمز» در رابطه با مذاکرات واشنگتن با مقامات کشورهای آسیای مرکزی در ارتباط با حضور پایگاههای نظامی آمریکا در منطقه برای استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی (پهپاد)، اشاره کرد.
این رسانه عنوان کرده که دولت آمریکا از این پایگاه‌ها و هواپیماها به منظور مبارزه با تروریسم بین‌المللی به طور کلی و گروه «القاعده» به طور خاص، استفاده خواهد کرد.
کارشناسان معتقدند که امروز واشنگتن می‌تواند سناریوی همکاری‌های خود با تاجیکستان در سال‌های 2006-2005 را احیا کند.
این درحالی است که وضعیت سیاست داخلی تاجیکستان طی ماه‌های اخیر تغییرات خاصی نداشته و نارضایتی رو به رشد مردم نیز فعلاً به نظر نمی‌رسد. چنانچه این بحث جدی بود هر حرکتی در این راستا بایستی با بهانه انتخابات ریاست جمهوری 3 ماه پیش صورت می‌گرفت که هرگز چنین نشد.
این درحالی عنوان می‌شود که در افغانستان، وضعیت در جهت بدتر شدن اوضاع است. ناظران سیاسی معتقدند که حوادث اخیر در اوکراین و تغییرات دولت در این کشور، می‌تواند الهام‌بخش مردم کشورهای پساشوروی که در آنها مردم از مقامات کشور ناراضی هستند، باشد و در نهایت هر لحظه ممکن است به‌دنبال نارضایتی مردم از حکومت، یک سازماندهی میدانی در منطقه انجام شود.
«اپالیت‌اف» یکی از کارشناسان مرکز مطالعات استراتژیک روسیه با بیان نظر خود در این رابطه تأکید می‌کند که خط مشی و سیاست رحمان، اصلی‌ترین خواسته‌های مورد نظر آمریکا در همکاری نظامی با تاجیکستان را برآورده نمی‌سازد.
آمریکایی‌ها حضور پایگاههای نظامی روسیه در منطقه آسیای مرکزی را به منزله نفوذ روسیه در کشورهای منطقه ارزیابی می‌کنند و وجود ایستگاه فضایی «نارک» با دوربین‌های الکترونیکی شناسایی برای آمریکا بسیار حساسیت‌برانگیز و جدی است، زیرا این ایستگاه، قادر به ردیابی ماهواره‌های آمریکا بوده و بطور بالقوه یک عامل تهدید برای آمریکا به حساب می‌آید.
فعالیت «پایگاه 201» نظامی روسیه نیز تا سال 2042 ادامه دارد که در جهت منافع آمریکا نیست. موضوع دیگری که به شدت آمریکا را نگران کرده احتمال به عضویت درآمدن تاجیکستان در اتحادیه گمرکی اوراسیا است. همکاری‌های «پکن» و دوشنبه نیز با مخالفت آمریکا روبه‌رو است و این فشارها آمریکا را وادار می‌کند تا برای نزدیک شدن به رحمان به دنبال اهرمی مؤثر برای تحقق اهداف خود باشد.
نویسنده این تحلیل معتقد است که در دیدار هوگلند و رحمان در شهر دوشنبه، اعلام آمادگی آمریکا برای سرمایه‌گذاری در تاجیکستان، اهرم فشاری است که آمریکا برای حفظ حضور خود در منطقه از آن استفاده می‌کند.
به عقیده اپالیت‌اف، طرف آمریکایی به عنوان طعمه آماده سرمایه‌گذاری در تاجیکستان است که در درجه اول سرمایه‌گذاری بر روی پروژه کاسا 1000 است که برق تاجیکستان و قرقیزستان را به افغانستان و پاکستان می‌رساند که امضای عجولانه توافق‌نامه همکاری در این رابطه در واشنگتن دلیل این ادعا است.
در رابطه با دیدار نماینده آمریکا با رئیس‌جمهور تاجیکستان در شهر دوشنبه، «الکساندر کنیازاف» تحلیل‌گر سیاسی در آسیای مرکزی و قفقاز، نظر خود را این‌گونه بیان می‌کند:
اولاً ایجاد سناریوی اوکراین در تاجیکستان فعلاً در دستور کار دیپلماسی منطقه‌ای واشنگتن قرار ندارد، در این رابطه قرقیزستان شرایط مناسب‌تری دارد و امکان سازماندهی‌های میدانی در قرقیزستان فراهم‌تر است.
آمریکا فعلاً به تاجیکستان نیاز دارد، حداقل تا زمانی‌که آنجا حضور دارد، علاوه بر این فرق تاجیکستان و قرقیزستان در این است که در قرقیزستان حضور جمعیت فعال سیاسی و مستعد به اعتراض بیشتر است ولی در مردم تاجیکستان هنوز ترس جنگ داخلی اوایل فروپاشی وجود دارد.
مهمتر از همه، تاجیکستان در مرحله‌ای از مناقشات با همسایه خود ازبکستان بر سر منابع آبی و نحوه استفاده از آن قرار دارد، ولی آمریکا برای ایجاد توازن بین 2 کشور از هیچ کوششی فروگذار نکرده است.
کنیازاف معتقد است که هوگلند در دیدار با «سراج‌الدین اصل‌اف» وزیر خارجه و رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان، محور گفت‌وگوها را در رابطه با پروژه‌های انرژی و امنیتی قرار داده است.
اهرم بسیار قوی و مؤثری که آمریکا در تاجیکستان در دست دارد، ایجاد ثبات و امنیت در نواحی مرزی افغان- تاجیک است که تحت تاثیر تهدیدات ورود نیروهای افراطی «جنبش اسلامی ازبکستان» قرار دارد.
البته اگر تاشکند بخواهد، این موضوع در این جمهوری به گونه‌ای دیگر حل و فصل خواهد شد.
از دیدگاه این کارشناس، 2 کشور تاجیکستان و قرقیزستان مسیر ترانزیت جنبش اسلامی ازبکستان از شمال و شرق افغانستان به ازبکستان می‌باشند.
در حال حاضر، چیزی که برای آمریکا مهم است حفظ حضور پایگاه نظامی خود در قرقیزستان و استقرار تعدادی از تأسیسات نظامی در تاجیکستان است تا بتواند به اهداف خود برسد.
مسائل مربوط به انرژی و راه‌های برای غلبه بر بن‌بست ارتباطی نیز به باور کنیازاف یک بازی سیاسی ابدی است و هم پروژه کاسا 1000 و هم پروژه خط آهن ترکمن- افغان (که ازبکستان را دور می‌زند) به افسانه‌ای طولانی‌مدت تبدیل شده که احتمالاً هیچگاه به واقعیت نخواهد پیوست.
آمریکا در ظاهر برای مبارزه با تروریسم و ایجاد امنیت در مرزهای کشورهای منطقه آسیای مرکزی، تلاش می‌کند تا پایگاههای نظامی و سیستم‌های راداری خود را در منطقه تقویت کند. کارشناسان معتقدند که همه این تلاشها برای ایستادن در مقابل قدرتهای روسیه و چین است و آمریکا درصدد محکم کردن جای پای خود با استفاده از استقرار تجهیزات و امکانات نظامی در منطقه می‌باشد.
«ویکتوریا پانفیلوا» تحلیل‌گر سیاسی در پایگاه تحلیلی «نزویسیمایا گزتا»، با اشاره به سفر اخیر «ریچارد هوگلند» معاون وزیر خارجه آمریکا در امور آسیای مرکزی و قفقاز به تاجیکستان و دیدار و گفت‌وگوهای وی با رئیس‌جمهور این کشور در شهر دوشنبه پایتخت جمهوری تاجیکستان، می‌افزاید: محور این گفت‌وگوها اعلام آمادگی آمریکا برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد محلی تاجیکستان بود.
در این دیدار همچنین در رابطه با موقعیت و چالش‌های پیش‌روی افغانستان به ویژه پس از سال 2014 و خروج نیروهای ناتو از این کشور و طرح اقتصادی برق‌رسانی «کاسا 1000» نیز تبادل نظر شد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، آمریکا همچون گذشته به کشورهای آسیای مرکزی به منزله سکوی پرتابی برای سازماندهی امکانات نظامی خود در منطقه می‌نگرد.
ریچارد هوگلند در فضای سیاسی و دیپلماتیک تاجیکستان یک فرد شناخته‌شده و با نفوذ است زیرا وی در سال‌های 2006-2005 مسئولیت سفارت آمریکا در تاجیکستان را به عهده داشته و به همین دلیل نیز به‌خوبی به موقعیت منطقه اشراف دارد. لازم به ذکر است، نزدیکی و روابط حسنه «واشنگتن» و دوشنبه نیز در همین بازه زمانی شکل گرفته است.
با نگاهی به مطالب منتشرشده در «ویکی‌لیکس» در می‌یابیم که در آن زمان مسئله حضور پایگاههای نظامی آمریکا در دوشنبه به جای پایگاه نظامی روسیه در این کشور مطرح بوده ولی برنامه‌هایی که «امامعلی رحمان» با مسکو داشت مانع اجرای این طرح شد.
هرچند در حال حاضر وضعیت تاحدودی متفاوت است، اما تصمیم ایالت متحده برای استقرار و گسترش مراکز نظامی در کشورهای منطقه آسیای مرکزی، همچنان به قوت خود باقی مانده است.
به طور خاص می‌توان به گزارش اخیر «لس آنجلس تایمز» در رابطه با مذاکرات واشنگتن با مقامات کشورهای آسیای مرکزی در ارتباط با حضور پایگاههای نظامی آمریکا در منطقه برای استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی (پهپاد)، اشاره کرد.
این رسانه عنوان کرده که دولت آمریکا از این پایگاه‌ها و هواپیماها به منظور مبارزه با تروریسم بین‌المللی به طور کلی و گروه «القاعده» به طور خاص، استفاده خواهد کرد.
کارشناسان معتقدند که امروز واشنگتن می‌تواند سناریوی همکاری‌های خود با تاجیکستان در سال‌های 2006-2005 را احیا کند.
این درحالی است که وضعیت سیاست داخلی تاجیکستان طی ماه‌های اخیر تغییرات خاصی نداشته و نارضایتی رو به رشد مردم نیز فعلاً به نظر نمی‌رسد. چنانچه این بحث جدی بود هر حرکتی در این راستا بایستی با بهانه انتخابات ریاست جمهوری 3 ماه پیش صورت می‌گرفت که هرگز چنین نشد.
این درحالی عنوان می‌شود که در افغانستان، وضعیت در جهت بدتر شدن اوضاع است. ناظران سیاسی معتقدند که حوادث اخیر در اوکراین و تغییرات دولت در این کشور، می‌تواند الهام‌بخش مردم کشورهای پساشوروی که در آنها مردم از مقامات کشور ناراضی هستند، باشد و در نهایت هر لحظه ممکن است به‌دنبال نارضایتی مردم از حکومت، یک سازماندهی میدانی در منطقه انجام شود.
«اپالیت‌اف» یکی از کارشناسان مرکز مطالعات استراتژیک روسیه با بیان نظر خود در این رابطه تأکید می‌کند که خط مشی و سیاست رحمان، اصلی‌ترین خواسته‌های مورد نظر آمریکا در همکاری نظامی با تاجیکستان را برآورده نمی‌سازد.
آمریکایی‌ها حضور پایگاههای نظامی روسیه در منطقه آسیای مرکزی را به منزله نفوذ روسیه در کشورهای منطقه ارزیابی می‌کنند و وجود ایستگاه فضایی «نارک» با دوربین‌های الکترونیکی شناسایی برای آمریکا بسیار حساسیت‌برانگیز و جدی است، زیرا این ایستگاه، قادر به ردیابی ماهواره‌های آمریکا بوده و بطور بالقوه یک عامل تهدید برای آمریکا به حساب می‌آید.
فعالیت «پایگاه 201» نظامی روسیه نیز تا سال 2042 ادامه دارد که در جهت منافع آمریکا نیست. موضوع دیگری که به شدت آمریکا را نگران کرده احتمال به عضویت درآمدن تاجیکستان در اتحادیه گمرکی اوراسیا است. همکاری‌های «پکن» و دوشنبه نیز با مخالفت آمریکا روبه‌رو است و این فشارها آمریکا را وادار می‌کند تا برای نزدیک شدن به رحمان به دنبال اهرمی مؤثر برای تحقق اهداف خود باشد.
نویسنده این تحلیل معتقد است که در دیدار هوگلند و رحمان در شهر دوشنبه، اعلام آمادگی آمریکا برای سرمایه‌گذاری در تاجیکستان، اهرم فشاری است که آمریکا برای حفظ حضور خود در منطقه از آن استفاده می‌کند.
به عقیده اپالیت‌اف، طرف آمریکایی به عنوان طعمه آماده سرمایه‌گذاری در تاجیکستان است که در درجه اول سرمایه‌گذاری بر روی پروژه کاسا 1000 است که برق تاجیکستان و قرقیزستان را به افغانستان و پاکستان می‌رساند که امضای عجولانه توافق‌نامه همکاری در این رابطه در واشنگتن دلیل این ادعا است.
در رابطه با دیدار نماینده آمریکا با رئیس‌جمهور تاجیکستان در شهر دوشنبه، «الکساندر کنیازاف» تحلیل‌گر سیاسی در آسیای مرکزی و قفقاز، نظر خود را این‌گونه بیان می‌کند:
اولاً ایجاد سناریوی اوکراین در تاجیکستان فعلاً در دستور کار دیپلماسی منطقه‌ای واشنگتن قرار ندارد، در این رابطه قرقیزستان شرایط مناسب‌تری دارد و امکان سازماندهی‌های میدانی در قرقیزستان فراهم‌تر است.
آمریکا فعلاً به تاجیکستان نیاز دارد، حداقل تا زمانی‌که آنجا حضور دارد، علاوه بر این فرق تاجیکستان و قرقیزستان در این است که در قرقیزستان حضور جمعیت فعال سیاسی و مستعد به اعتراض بیشتر است ولی در مردم تاجیکستان هنوز ترس جنگ داخلی اوایل فروپاشی وجود دارد.
مهمتر از همه، تاجیکستان در مرحله‌ای از مناقشات با همسایه خود ازبکستان بر سر منابع آبی و نحوه استفاده از آن قرار دارد، ولی آمریکا برای ایجاد توازن بین 2 کشور از هیچ کوششی فروگذار نکرده است.
کنیازاف معتقد است که هوگلند در دیدار با «سراج‌الدین اصل‌اف» وزیر خارجه و رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان، محور گفت‌وگوها را در رابطه با پروژه‌های انرژی و امنیتی قرار داده است.
اهرم بسیار قوی و مؤثری که آمریکا در تاجیکستان در دست دارد، ایجاد ثبات و امنیت در نواحی مرزی افغان- تاجیک است که تحت تاثیر تهدیدات ورود نیروهای افراطی «جنبش اسلامی ازبکستان» قرار دارد.
البته اگر تاشکند بخواهد، این موضوع در این جمهوری به گونه‌ای دیگر حل و فصل خواهد شد.
از دیدگاه این کارشناس، 2 کشور تاجیکستان و قرقیزستان مسیر ترانزیت جنبش اسلامی ازبکستان از شمال و شرق افغانستان به ازبکستان می‌باشند.
در حال حاضر، چیزی که برای آمریکا مهم است حفظ حضور پایگاه نظامی خود در قرقیزستان و استقرار تعدادی از تأسیسات نظامی در تاجیکستان است تا بتواند به اهداف خود برسد.
مسائل مربوط به انرژی و راه‌های برای غلبه بر بن‌بست ارتباطی نیز به باور کنیازاف یک بازی سیاسی ابدی است و هم پروژه کاسا 1000 و هم پروژه خط آهن ترکمن- افغان (که ازبکستان را دور می‌زند) به افسانه‌ای طولانی‌مدت تبدیل شده که احتمالاً هیچگاه به واقعیت نخواهد پیوست.
