نيروي انتظامي قبل و بعداز انقلاب
نیروی انتظامی بعنوان دستگاهی که وظیفه حفظ امنیت داخلی را برعهده دارد، طی سالهای پس از انقلاب و با ادغام کمیته پاسداران، ژاندارمری و شهربانی تشکیل شده است.
نیروی انتظامی بعنوان دستگاهی که وظیفه حفظ امنیت داخلی را برعهده دارد، طی سالهای پس از انقلاب و با ادغام کمیته پاسداران، ژاندارمری و شهربانی تشکیل شده است.
پیش از پیروزی انقلاب، پلیس و شهربانی رویکرد متفاوت داشتند؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی و به ویژه طی یک دهه گذشته نیروی انتظامی تغییرات و تحولاتی مثبت و مهمی را تجربه کرده تا بتواند خدمات مورد نیاز مردم را به طور مناسب ارائه دهد.
پلیس پاسخگو و مردمی یکی از تحولات اساسی نیروی انتظامی است، این مهم نیز با تشکیل دفتر نظارت همگانی ناجا تحقق یافته است و مردم میتوانند عملکرد پلیس را نقد کنند و پیشنهاد خود را نیز ارائه دهند.
با توجه به سپری شدن 32 سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی شاهد تغییرات و تحولات و نیز پیشرفتهای بیشماری در عرصههای مختلف هستیم که همگی از تلاش یک به یک مسئولان و دلسوزان انقلاب حکایت دارند.
نیروی انتظامی نیز به عنوان سازمانی که به طور گسترده، در زمانهای مختلف و در زمینههای گوناگون با مردم در ارتباط است از این قاعده مستثنی نیست و طی این سه دهه تحولات بیشماری را به خود دیده است.
موضوع گفتوگو با سردار احمدرضا رادان جانشین فرمانده نیروی انتظامی جایگاه پلیس ایران در بین مردم و 32 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. در این گفتوگو، تحولات، پیشرفتها و تغییرات نیروی انتظامی مطرح شده است.
* به عنوان اولین سؤال، به نظر شما پلیس ایران نسبت به زمان طاغوت و نیز در مقایسه با کشورهای همجوار، چه پیشرفتی کرده است؟
قبل از شروع هرگونه سخنی در مورد پیشرفتهای نیروی انتظامی در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، باید تأکید کنم که پلیس امروز، پلیس اسلامی و مبتنی بر اصول و رویکردهای دینی و اسلامی است.
در پلیس اسلامی، خدمت به مردم، تکریم و احترام ارباب رجوع، سلامت در خدمت و صحت عمل از ضروریات و بدیهیات به شمار میرود و بر پایه پاسداری از ارزشهای اسلامی و نیز حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی استوار است.
التزام به رعایت اصول و مبانی اسلامی یکی از مواردی مهمی است که در تمامی فعالیتها و مأموریتهای نیروی انتظامی مدنظر قرار گرفته است و از برنامهریزیها، طرحها، روشها و اصول گرفته تا حتی گزینش و استخدام، انتصاب و ارتقا شغلی را در بر میگیرد تا به این ترتیب هم سازمان و هم کارکنان آن کاملاً اسلامی باشد.
با عنایت به فعالیتهایی که بیش از سه دهه در کشور و در نیروی انتظامی صورت گرفته، توسعه و گسترش زیر ساختهای اطلاعاتی و ارتباطی در ناجا از جمله موفقیتهای چشمگیری است که میتوان در ابتدا به آن اشاره کرد.
با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیروی متخصص در نیروی انتظامی به جرأت میتوان گفت نیروی انتظامی هم اکنون به یکه تاز عرصه فناوری اطلاعات بین سازمانهای و ارگانهای دولتی و نیروهای مسلح تبدیل شده است.
هم اکنون در سایه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، نیروی انسانی اقدام به عملیاتی کردن پروژه جامع امام علی (ع) کرده است که بستر مورد نیاز برای ارائه خدمات پلیسی مبتنی بر IT، چابکی و افزایش دقت و سرعت در مأموریتهای محوله به پلیس را سبب شده و نمونه بارز این پروژه راه اندازی سیستم 110 و 197 است که ایران را جز ء کشورهای دارنده این تکنولوژی قرار داده است.
* دفتر نظارت همگانی نیروی انتظامی و سامانه 110 پلیس چه هدفی را دنبال میکنند؟
دفتر نظارت همگانی با "شعار شما پلیس ما باشید " حول چهار محور؛ انتقاد، پیشنهاد، شکایات و تقدیر از عملکرد پلیس راه اندازی شده است تا یکی از زمینههای تحقق پلیس مردمی و جامعه محور را محقق سازد.
از سویی دیگر، با توجه به اهمیت روز افزون امنیت و احساس آن در جامعه، پلیس 110 به منظور تقویت ارتباط و اعتماد مردم نسبت به پلیس از یک سو و نیز کنترل و مقابله با جرایم و بزه و بزهکاران و مجرمان از سویی دیگر و همچنین ایجاد تحول اساسی و زیربنایی در چرخه دریافت، اجرا و کنترل مأموریتها در پلیس راه اندازی شده است.
برخلاف سالهای دور که چهرهای خشن و غیرمردمی از پلیس در اذهان عمومی نقش بسته بود، هم اکنون پلیس 110 توانسته است به موفقیتهای زیادی دست پیدا کند و اعتماد و اطمینان عمومی را در اذهان عمومی نسبت به پلیس ایجاد کند.
* دفاتر خدمات انتظامی هم از دستاوردهای مهم ناجاست، این دفاتر با چه هدفی تشکیل شدند؟
دفاتر خدمات انتظامی در راستای اجرای طرح تکریم ارباب رجوع، تسریع در خدماترسانی و اجراییکردن اصل 44 قانون اساسی راه اندازی شد تا از فناوریهایی که نقش اساسی و غیرقابل انکاری در روند تسریع امور شهروندان دارد، استفاده شود. در حال حاضر دفاتر خدمات انتظامی با صدور برگه وضعیت خودرو، صدور و تمدید گذرنامه، صدور و تمدید گواهینامه، خدمات مربوط به کارت سوخت، خدمات مربوط به صدور پروانه کسب، ارائه خدمات تشخیص هویت و امور نظام وظیفه را با سرعت بیشتری انجام میدهند.
* آیا این تغییرات صرفاً در استفاده از فناوریهای نوین رخ داده است یا زمینههای اجتماعی را نیز، شامل میشود؟
البته، این تغییرات و پیشرفتها همچنان که استفاده از فناوری را در بر میگیرد به زمینهها و بسترهای اجتماعی نیز توجه کافی و وافی داشته است؛ تلاش برای ایجاد تغییر در دیدگاههای سنتی نسبت به پلیس و جایگزین کردن پلیس جامعه محور به جای پلیس تهدید محور از دیگر برنامه های نیروی انتظامی در طول این سالها به شمار رفته و میرود.
در این روند تلاش شده است تا این مفهوم که پلیس به منزله سازمانی است که از بطن مردم و برای خدمتگزاری به مردم برخاسته است و برنامههای خود را در جهت ارائه خدمات بهتر به مردم و جلب رضایت عمومی تنظیم میکند، در اذهان عمومی شکل گیرد.
* پیشگیری یکی دیگر از برنامههای نیروی انتظامی است، در این راستا چه اقداماتی انجام شده است؟
پیشگیری اجتماعی مقدم بر پیشگیری کیفری و انتظامی است، نیروی انتظامی فعالیتهای اجتماعی را طراحی و عملیاتی کرده است که تشکیل معاونت اجتماعی و فعالیتهای مختلف ادارات آن جز این برنامهها به شمار میرود.
اما چگونگی فعالیتهای اجتماعی پلیس، از دلایل و پیش زمینههای بسیاری برخوردار است که به صورت جزئی به مواردی از آن اشاره می کنم.
همانطور که میدانیم، شرایط ایجاد بزه و جرم در جامعه متنوع و فراوان است اما از آنجا که نیروى انتظامى داراى وظایف و بودجههاى براى رفع عوامل و شریط ایجاد کننده بزه و ناهنجارى در جامعه نیست قانوناً اقدامات آن محدود میشود به اجراى قوانین و مبارزه با بزهکاران نه عوامل و شرایط ایجاد بزه، در صورتیکه اگر عوامل و شرایط موجب بزه و ناهنجار کنترل، رفع و محو شوند، طبعاً میزان بزهکارى کاهش خواهد یافت.
ارتقاء فرهنگ اجتماعی، آشنایى با قوانین و مقررات و به عبارتى تربیت صحیح و آگاهى نسبت به چگونگى مقابله با بزهکاران و مواظبت از خود خصوصاً ایجاد ارتباط با پلیس، اقدامى مؤثر و فراتر از وظایف اصلى پلیس است. بنابراین تعامل سازنده بین پلیس و مراکز فرهنگی و آموزشی میتواند بستری مناسب برای نیل به اهداف عالیه را فراهم کند و پلیس را در رسیدن به امنیت مطلوب و مقابله با جرائم یاری رساند.
بر اساس همین اصل و با این دیدگاه ارتباط و همکاری با مدارس، مساجد و دانشگاهها شکل گرفت و اداره کل آموزش همگانی عهدهدار این وظایف و مسئولیتها شد. اما تنها آموزش همگانی نمیتوانست به تنهایی رسیدن به اهداف را میسر و محقق سازد که به این ترتیب، اداره مشارکت همگانی نیز با محوریت ارتباط با سازمانها، مردم و سازمان های مردم نهاد گوشهای دیگر از فعالیتهای اجتماعی پلیس را عهدهدار شد.
این اداره نیز انصافاً اقدامات و فعالیتهای چشمگیری داشته است که برگزاری کنگره شعر اجتماعی، رزمایش امنیت و آرامش در سال 87 و نیز زنگ انضباط اجتماعی در مدارس همزمان با شروع سال تحصیلی از شاخص فعالیتهای این اداره به شمار میرود که احساس میکنم عموم مردم نیز نسبت به آنها آشنا هستند.
هر چند اقدامات و مأموریتهای پلیس تنها در این موارد خلاصه نمیشود چرا که ضرورت شناسایی ریشهها و زمینههای بروز رفتارهای ناهنجار و بزهکارانه و کاهش مشکلات مردم و حل معضلات در زمان تنش و استرس در کلانتریها و ارتقاء سطح بهداشت روانی احساس میشد به این ترتیب که نیاز تشکیل اداره کل مشاوره و مددکاری اجتماعی در نیروی انتظامی را ایجاد کرد. از سال 79 این اداره تشکیل و مراکز مشاوره نیز در کلانتریهای سراسر کشور راه اندازی شد که تا به امروز توسعه چشمگیری نیز یافته است.
* فعالیتهای رسانهای و هنری نیروی انتظامی به ویژه در سالهای اخیر بسیار چشمگیر بوده است؟
قطعاً همین گونه است چرا که اهتمام به فعالیتهای رسانهای، تعامل و ارتباط متقابل با رسانهها از جمله مواردی است که در فرآیند فعالیتهای ارتباطی - اجتماعی پلیس بسیار مدنظر قرار گرفته است و مرکز اطلاع رسانی و ارتباطات ناجا بعنوان قلب تپنده این فعالیتها، محسوب میشود.
راه اندازی سایت و خبرگزاری پلیس در سال 82 که اخبار انتظامی و حوادث سراسر کشور را پوشش میدهد، نقطه عطف این اقدامات آن هم در فضای سایبر به شمار میرود.ارتباط و تعامل تنگاتنگ مسئولان و فرماندهان پلیس با رسانهها، رصد و بررسی روزانه اخبار اجتماعی و انتظامی در مطبوعات، سایتها و خبرگزاریها از دیگر فعالیتهای رسانهای پلیس محسوب میشوند.
انتشار هفته نامه امین جامعه نیز از مهمترین فعالیتهای رسانهای و ارتباطی در زمینه رسانههای مکتوب توسط پلیس به حساب میآید. مرکز سینمایی ناجا (ناجی هنر) که از اواخر سال 79 آغاز به کار کرده است و هم اکنون به عنوان زیرمجموعه بنیاد تعاون به شمار میرود، نقش بسزایی در تولید و تهیه فیلمهای و سریالهای پلیسی دارد.
از جمله اقدامات این مرکز همانگونه که گفته شد همکاری در زمینه تهیه و تولید فیلم ها و سریال های پلیسی می باشد که یکی از این سریال های موفق که تا کنون نیز در اذهان مردم نقش بسته، سریال خواب و بیدار است. تشکیل اداره کل مستندات اجتماعی نیز در راستای فعالیتهای اجتماعی پلیس جامعه محور صورت گرفته است که تهیه برنامه "شوک " که از صدا و سیما نیز پخش شد از جمله فعالیتهای این اداره به شمار میرود.
با توجه به جایگاه تحقیقات مطالعاتی و نظر سنجی و نیز دریافت بازخورد از طرح های اجرا شده، مرکز افکارسنجی اداره کل مطالعات اجتماعی نظرسنجی از طرحهای نیروی انتظامی را انجام میدهند که پس از انعکاس نظرات؛ در طول سال، ماه، هفته و روز از نظرات اخذ شده در دیگر طرحهای پلیس استفاده میشود. از طریق نظرسنجی با اشکالات طرح های اجرا شده آشنا میشویم هرچند که اصل طرحهای مزبور درست است اما باید تغییراتی در روش آن اعمال شود.
* تحولات و تغییر نگرشهایی که به آنان اشاره شد بیشتر محدود به زمینههای اجتماعی و نیز به نوعی معاونت اجتماعی شد، آیا پیشرفت هایی در سایر پلیسهای تخصصی نیز صورت گرفته است؟
با توجه به صحبتهایی که ابتدا در خصوص پلیس اسلامی و ویژگیهای آن مطرح کردم، مسلم است که این پیشرفتها، صرفاً محدود به فعالیتهای اشاره شده نیست بلکه دامنه آن در پلیسهای مأموریتی آن هم مبتنی بر اصول و ارزشهای اسلامی، کاملاً مشخص و محسوس است. به عنوان مثال، اگر در سالهای گذشته مبارزه با قاچاق و مصرف مواد مخدر سنتی از اولویتهای پلیس مبارزه با مواد مخدر به شمار میرفت، امروزه گسترش مواد مخدر صنعتی و روانگردانها از دغدغههای مهم پلیس به شمار میرود که توان بسیاری را در مقابله و مبارزه با این مواد نیز میطلبد.
به گونهای که هشدارها و تلاش و اقدامات پلیس مبارزه با موادمخدر در زمینه رواج استفاده از مخدرهای جدید و آثار و تبعات فردی و اجتماعی به دنبال دارد، بالاخره به ثمر نشست و دی امسال قانون جدید مبارزه با مواد مخدر صنعتی و روانگردانها ابلاغ شد تا یکی از پیشرفتهای پلیس در امر مبارز با مواد مخدر را رقم زند.
در زمینه فعالیتهای پلیس راهنمایی و رانندگی نیز باید تأکید کنم، تغییر قوانین راهنمایی و رانندگی پس از 40 سال، ارائه آموزش های لازم برای کاهش تلفات و حوادث جادهای از جمله پیشرفتهای مهم پلیس راهنمایی و رانندگی محسوب میشود، نصب دوربینهای کنترل سرعت در محورهای مواصلاتی درون و برون شهری به منظور کنترل تخلفات رانندگی و صدور گواهینامههای هوشمند راهنمایی و رانندگی را نیز می توان به موارد قبل افزود.
* سازمان وظیفه عمومی نیز یکی از تحولات اساسی است؟
سازمان وظیفه عمومی نیز که ارتباطی گسترده با مردم دارد از پیشرفتهای مثبت بی شماری در این مدت برخوردار شده که جایگزین شدن اصطلاح "وظیفه عمومی " به جای کلمه "اجباری " در محاورات مردمی و نیز فاصله گرفتن از آموزشهای صرف نظامی به مهارت آموزی از جمله تحولات درون و برون سازمانی محسوب میشوند. همچنین تصویب قوانین مترقی در خصوص معافیتهای سربازی یا بخشودگیهای سربازی از دیگر فعالیتهای ارزنده این سازمان به شمار میرود.
* پس از انقلاب و به ویژه طی سالهای اخیر، پلیس آگاهی چه اقداماتی داشته است؟
پلیس آگاهی با توجه به اقتضای زمان و پیشرفتهای گوناگون بشری که اتفاقاً نوع خاصی از جرایم را نیز سبب میشوند، در برهههای مختلف با انواع جرایم روبرو بوده است و تلاشهای گستردهای را نیز در این خصوص انجام داده است.
مقابله با شرکتهای هرمی و به ویژه شرکت هرمی کوئست و نیز فعالیتهای مجرمانه برخی شرکتهای کاغذی و صوری را میتوان از جمله اقدامات مؤثر پلیس آگاهی دانست.
جرایمی نیز که با استفاده از سلاح های سرد صورت میگیرد، از دیگر دغدغههای پلیس به ویژه پلیس آگاهی است که امیدواریم با تصویب منع حمل سلاحهای سرد شاهد دیگر پیشرفتهای پلیس در این خصوص هستیم. رونمایی از سامانه تطبیق و شناسایی چهره و نیز تلاش برای تشکیل بانک اطلاعات ژنتیک مجرمان، از دیگر افتخارات پلیس آگاهی در سالهای پیروزی انقلاب اسلامی بشمار میرود.
* تشکیل سازمانی تحت عنوان مرزبانی نیروی انتظامی یکی دیگر از تحولات است، نظر شما چیست؟
همانطور که بارها اشاره شده است که مرزها عامل تهدید یا فرصت بشمار میروند میتوانم بگویم، فرماندهی مرزبانی نیز طی این سالها تلاشهای چشمگیر و روزافزونی را انجام داده است که انسداد مرزها و کنترل آن با استفاده از دوربین از حداقل اقداماتی است که توسط مرزبانان انجام شده و میشود. البته اقداماتی که برای کاهش قاچاق کالا با تشکیل بازارچههای مرزی صورت گرفته و نیز تغییر مسیر ترانزیت مواد مخدر به خارج از مرزهای کشور را نباید دور از نظر داشت.
البته پلیس پیشگیری هم یکی دیگر از دستاوردهای نیروی انتظامی طی سالهای گذشته است، پلیس پیشگیری با تشکیل یگانهای تابعه نظیر پلیس فرودگاه، پلیس راه آهن، میراث فرهنگی، محیط زیست و شیلات، انرژی اتمی، صداو سیماو ... در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی لحظهای برای تأمین امنیت فرو گذار نبوده است. فعالیت نگهبانان محله و استقرار ایستگاههای پلیس در محلات را میتوان در این زمره به حساب آورد.
به عنوان مثال و مصداق عینی میتوانم به تلاشهای پلیس فرودگاه برای پیشگیری از عدم انتقال مواد مخدر از طریق برخی حجاج در سفر حج تمتع امسال اشاره کنم که تحسین دولت عربستان را نیز به همراه داشته است.
* پلیس امنیت بعنوان یک پلیس تخصصی، چه اقداماتی انجام داده است؟
اقدامات این پلیس در خور توجه است، پلیس امنیت طرحهایی نظیر مبارزه با اراذل و اوباش، طرح امنیت اخلاقی و اجتماعی و نظارت بر فعالیتهای اصنافی نظیر آتلیهها را به اجرا گذاشته و همچنین صدور گذرنامه الکترونیکی که در مدت زمان اندکی جای خود را به گذرنامههای هوشمند میدهند، یکی دیگر از اقدامات است.
البته باید بگویم، تشکیل پلیس فتا یکی دیگر از دستاوردهای مهم نیروی انتظامی است، پلیس فضای مجازی یا همان فتا به دنبال ایجاد بستری امن و آرام در فضای مجازی است.
* آیا پیشرفتهایی که به آن اشاره شد صرفاً محدود به مواردی است که در حوزه خدمات و فعالیتهای سازمان در رابطه با عامه مردم محسوس است یا در درون سازمان و از سوی خود پرسنل نیروی انتظامی نیز ملموس می باشد؟
قطعاً این پیشرفتها از یک سو در ارتباط مستقیم با نیازهای جامعه و متناسب با مأموریتها و وظایف نیروی انتظامی است و از سویی دیگر این پیشرفتها در درون سازمان و از سوی پرسنل محسوس و مشهود است. با کمک و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، هماکنون در نیروی انتظامی اتوماسیون اداری برقرار است و تمام استعلامات نیز از طریق سیستمهای جامع انجام میشود بگونهای که مدیریت کاغذی از بین رفته است.
الزام کارکنان به آموزش مهارتهای هفتگانه و چهارگانه شامل تسلط به ICDL از دیگر پیشرفتهای سازمان محسوب میشود که در عصر حاضر نیازمند کارکنانی زبده و مجهز به علم و عمل است.
* اگر بپذیریم نیروی انسانی به عنوان عامل مهم و موثر در پیشبرد اهداف سازمانی است، وضعیت پشتیبانی و طرحهای حمایتی از پرسنل را چگونه ارزیابی میکنید؟
کارکنان نیروی انتظامی سختترین مسئولیتها را برعهده دارند و حتی در دشوارترین شرایط نیز خدمت به مردم، ایجاد امنیت و مقابله با جرم و مجرمان را نصب العین خود قرار دادهاند.پر واضح است که ارتقای روحیه پرسنل و طرحهای حمایتی از آنان با توجه به وظایف دشواری که انجام میدهند، در نیل به آرمانها و اهداف سازمان لازم و ضروری است.
تأسیس بنیاد تعاون ناجا در راستای کسب درآمد در راستای بهبود معیشت کارکنان ناجا از مهمترین اقدامات است، میتوان به تسهیلات ارائه شده توسط بانک قوامین، تسهیلات ارائه شده در خصوص تهیه مسکن کارکنان، سفرهای تفریحی و زیارتی و نیز تدارک برنامههای آموزشی برای پرسنل جز اشاره کرد که موجب شده کارکنان با روحیه بیشتری به وظایف و مأموریتهای خود بپردازند.
* به عنوان سؤال آخر، تجهیزات و امکانات نیروی انتظامی متناسب با مأموریتها و تغییرات ایجاد شده در سازمان است؟
استفاده از فناوریهای روز و تجهیزات علمی پیشرفته از جمله برنامههای نیروی انتظامی است که متناسب با هر زمان برای دستیابی به اهداف سازمانی همواره مورد توجه قرار گرفته است. توجه به توسعه و پیشرفت علم و دانش اندوزی نیز از دیگر چشم اندازهای نیروی انتظامی محسوب میشود که تشکیل هفت رشته کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه علوم انتظامی در راستای رسیدن به این هدف است.
اقدامات انجام شده در معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات ناجا سبب طراحی و راه اندازی سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی شده که به موازات آن نیز تجهیزات مورد استفاده نیز همگام با تکنولوژی روز دنیا است.
کشف علمی جرم با استفاده از توسعه پایگاههای D.N.A، انگشت نگاری، چهره نگاری، پلیس 110، ثبت تخلفات رانندگی با استفاده از دوربین از جمله موارد تجهیز پلیس به فناوریهای روز است. از سویی دیگر، هم اکنون در تمامی ادارات نیروی انتظامی کارکنان مجهز به رایانه و متصل به شبکه داخلی هستند.
حتی در ماموریت ها نیز، از خودروهایی نظیر سمند استفاده میشود و دیگر از خودروهای قدیمی نظیر پیکان در این سازمان خبری نیست.
در پایان تأکید میکنم نیروی انتظامی هیچگاه و در هیچ برههای از زمان از تلاش برای برقراری و حفظ همه جانبه امنیت در جامعه دریغ نمیورزد و خود را جزئی از این مردم و در خدمت به آنان میداند.