صراط: 12 تیرماه 1367 ناو جنگی آمریکا با نام «وینسنس» با شلیک 2 فروند موشک، هواپیمای مسافربری ایرباس ایرانی را بر فراز خلیج فارس هدف قرار داده و موجب قتل همه 290 سرنشین آن می‌شود.
این اتفاق که یکی از معدود جنایات هولناک از این دست در جهان محسوب می‌شد، بسیاری از تحولات و موضوعات را در عرصه داخلی و بین المللی تحت تاثیر خود قرار داد.
آنچه در زیر می‌خوانید، بخشی از خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است که در آن مقطع، ریاست مجلس و نیز جانشینی فرماندهی کل قوا در امور جنگ را برعهده داشت.
در ادامه این مطلب، موضوع نامه آیت‌الله منتظری به حضرت امام(ره)، درخواست وی برای مقابله با آمریکا و پاسخ نامه او از سوی رهبر کبیر انقلاب اسلامی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
خاطرات هاشمی رفسنجانی به نقل از کتاب «کارنامه و خاطرات سال 1367؛ پایان دفاع، آغاز بازسازی»
12 تیرماه 1367
آقای [سرتیپ منصور] ستاری [فرمانده نیروی هوایی ارتش] اطلاع داد که یک هواپیمای ایرباس ایرانی بر فراز تنگه هرمز دچار سانحه شده و فرود اضطراری در دریا داشته و از سرنوشت آن بی اطلاعیم. بلافاصله آقای شمخانی اطلاع داد که نیروی دریایی سپاه می‌گوید با ناوها و هلی کوپترهای آمریکایی درگیر شده، یک قایق ما و یک هلی‌کوپتر آمریکایی غرق شده‌اند و ناو آمریکایی، هواپیمای مسافربری را که همان موقع به آنجا رسیده، با موشک ساقط کرده است.
گزارش‌های بعدی هم این گزارش سپاه را تأیید کرد. جنایت عجیبی است. 290 مسافر و خدمه شهید شده‌اند. گفتم سریعاً اعلان کنند که آمریکایی‌ها در اعلان جلو نیفتند.(1)
١ - هواپیمای ایرباس – 300 متعلق به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) با 290 سرنشین شامل 274 مسافر و 16 خدمه پرواز، قرار بود ساعت 10 صبح از بندر عباس به مقصد دوبی پرواز کند که این پرواز با 15 دقیقه تأخیر یعنی در ساعت 15/10 دقیقه صورت گرفت.
هواپیمای مسافربری ایران، ارتفاع 7 هزار پایی را پشت سر گذاشته بود و به سمت 12 هزار پا می رفت، در این حال ناو وینسنس آمریکا 2 فروند موشک سطح به هوا شلیک کرد که هواپیما در همان لحظه اول اصابت دو نیم شد و سقوط کرد.
هواپیما پس از سقوط در دریا به زیر آب رفت و بخشی از آن که علیرغم انفجار از بین نرفته بود، دچار صدمه کامل شد.
سرنشینان هواپیما پس از انفجار به شهادت رسیدند.
بررسی پیکر شهدا که تکه تکه شده و لباس برتن نداشتند، نشان داد، در اثر موج انفجار و فشار هوا هنگام سقوط همه له شده اند و آثار سوختگی بر روی تعدادی از آنها مشخص بود.
در میان شهدا اجساد کودکان، زنان و افراد سالمند نیز دیده می‌شد.
13 تیرماه 1367
در راه مجلس از محل ستاد کل و دفتر فرماندهی، ستاد مشترک و مقر عقیدتی سیاسی ارتش بازدید کردم.
ساعت هشت و نیم به مجلس رسیدم. در گزارش‌ها مسئله سقوط هواپیمای ایرباس ایران، همه اخبار را تحت‌الشعاع گرفته و موج وسیع انتقاد و محکومیت علیه آمریکا بلند شده و سران آمریکا به تناقض افتاده‌اند و در انفعال، موضع دفاعی گرفته‌اند.(1)
آقای شمخانی اطلاع داد دشمن در هزار قلّه و دوپازا حمله کرده ولی موفقیت ندارد، اما درگیری ادامه دارد. این درگیری تا شب ادامه داشت و بعضی جاها نفوذ کرده بود و عقب رانده شده است.
سرتیپ جمالی [جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش] هم اطلاع داد که دشمن با ارتش هم در دهانه شیلر درگیر است. او از دادن درجه و ترفیع از من تشکر کرد. عصر در جلسه ستاد کل شرکت کردم.
درباره کیفیت تبلیغات در مورد جنایت اخیر آمریکا مذاکره شد. سپس درباره عملیات آینده صحبت کردیم. قرار شد محدود و کم تبلیغات انجام شود؛ به عنوان اصلاح خط و انهدام دشمن.
شب به خانه رسیدم. به اخبار گوش دادم. محسن هم آمد و خبر یک آزمایش موفق موشکی را داد.
امروز نامه آیت‌الله منتظری به امام و جواب امام منتشر شد. امام در جواب، دستور حمایت از من در جنگ به ایشان داده‌اند. (2)
1- رسانه‌های بین المللی که از هر موضوعی برای ایجاد اختلاف در ایران استفاده می‌کردند، جنایت آمریکا در حمله به هواپیمای ایرباس ایران را مورد تحلیل قرار دادند.
روزنامه نیویورک تایمز برای ایجاد اختلاف میان مسئولان کشور ادعا کرد: سرنگونی این هواپیما موجب بروز خشم و غضب و در عین حال اختلاف و دودستگی در ایران شده است. گروه تحت رهبری هاشمی رفسنجانی خواستار آن است که زمینه برای محکوم ساختن آمریکا در سطح بین المللی فراهم شود، اما گروهی که حسینعلی منتظری آنان را رهبری می‌کند، حمله به منافع آمریکا را توصیه کرده است. رفسنجانی علیه پاسخی عجولانه به اقدام آمریکا هشدار داد. او گفت ما باید بگذاریم همه در جهان از این جنایت باخبر شوند، درباره آن بحث و تبادل نظر کنند و مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. رئیس مجلس افزود: «آمریکایی‌ها برای آنکه بتوانند فشار تبلیغاتی را از دوش آمریکا به نقطه دیگر منتقل کنند، ممکن است در گوشه ای از جهان در انتظار اقدامی ناشیانه باشند.» رفسنجانی گفت که ایران حق انتقام گرفتن را برای خود محفوظ می دارد، اما افزود: «تعیین زمان انتقام با ما است نه با آمریکا».
روزنامه واشنگتن پست نیز نوشت: رفسنجانی اولین مسئول ایرانی است که گفت: «سقوط هواپیمای ایرانی، ممکن است عمدی نباشد.» با همه این احوال رفسنجانی در سخنان خود گفت: «حتی اگر این سانحه حادثه‌ای بیش نبوده باشد، باز آمریکا برای این کشتار باید مورد سرزنش قرار گیرد.»
2- آیت الله منتظری در نامه خود به حضرت امام (ره) خواستار حمله به منافع آمریکا شد.
در بخشی از این نامه آمده است: «این جنایت دلخراش بار دیگر چهره ضد انسانی و منافقانه دولت آمریکا را برای جهانیان روشن نمود... امید وافر دارم که اگر مقام معظم رهبری مصلحت دیدند و دستور اقدام دادند، توده‌های میلیونی مسلمانان جهان، امکانات مادی و معنوی فوق العاده خود را برای جنگ و مبارزه با دشمن اصلی اسلام و قرآن و ملت‌های مظلوم در اختیار قرار خواهند داد.»
امام خمینی (ره) نیز در نامه‌ای پاسخ آیت‌الله منتظری را دادند که متن پاسخ ایشان را در زیر می‌خوانید.
تاریخ: 13/04/1367
محل: تهران، جماران
موضوع: پاسخ پیام تسلیت شهادت دهها هموطن در جریان سقوط هواپیمای مسافربری توسط امریکا
بسم اللّه الرحمن الرحیم
جناب آیت‌اللّه آقای منتظری ـ دامت افاضاته
پیام جنابعالی تسکینی بود بر آلام تمامی کسانی که از شیطان بزرگ، امریکای حیلهگر ضربه خوردهاند. مردم آزادۀ جهان همیشه از ابرقدرتها خصوصاً امریکای جنایتکار صدمه دیدهاند و تا عزم خود را برای رویارویی با کفر و شرک جهانی و امریکای سلطهگر جزم ننمایند، هر روز شاهد جنایتی تازه خواهند بود.
مردم شریف ایران باید توجه کنند که امروز، روز مبارزه و جنگیدن با تمام شیاطینی است که حقوق حقۀ تمامی پابرهنگان جهان را صرف عیش و نوش و تهیۀ سلاحهایی مینمایند که برای همیشه حاکم دنیای گرسنگان باشند.
جنگ امروز ما، جنگ با عراق و اسرائیل نیست؛ جنگ ما، جنگ با عربستان و شیوخ خلیج فارس نیست؛ جنگ ما، جنگ با مصر و اردن و مراکش نیست؛ جنگ ما، جنگ با ابرقدرتهای شرق و غرب نیست؛ جنگ ما، جنگ مکتب ماست علیه تمامی ظلم و جور؛ جنگ ما جنگ اسلام است علیه تمامی نابرابریهای دنیای سرمایهداری و کمونیزم؛ جنگ ما جنگ پابرهنگی علیه خوشگذرانیهای مرفهین و حاکمان بیدرد کشورهای اسلامی است. این جنگ سلاح نمیشناسد، این جنگ محصور در مرز و بوم نیست، این جنگ، خانه و کاشانه و شکست و تلخی کمبود و فقر و گرسنگی نمیداند. این جنگ، جنگ اعتقاد است، جنگ ارزشهای اعتقادی ـ انقلابی علیه دنیای کثیف زور و پول و خوشگذرانی است. جنگ ما، جنگ قداست، عزت و شرف و استقامت علیه نامردمیهاست.
رزمندگان ما در دنیای پاکِ اعتقاد و در جهان ایمان تنفس میکنند و مسلمین جهان هم که میدانند جنگ بین استکبار و اسلام است، جهانخواران را آرام نخواهند گذاشت و ضربههای خود را بر همۀ کاخنشینان وارد میکنند.
جنابعالی که یکی از ذخایر این انقلاب میباشید، با پشتیبانی از آقای هاشمی[1]وقت خود را مصروف در ساختن دنیا[یی]از کرامت و بزرگواری نمایید و مردم شریف ایران نیز بدانند که این روزها دستهای ناپاک شرق و غرب برای هدم اسلام و مسلمین در یکدیگر گره خورده است، باید نگذاریم که تلاش فرزندان انقلابیمان در جبههها از بین برود. برای برپایی احکام اسلام عزیز دست اتحاد به یکدیگر داده، محکم و استوار تا پیروزی اسلام حرکت کنیم.
مسئولین نظام باید تمامی همّ خود را در خدمت جنگ صرف کنند. این روزها باید تلاش کنیم تا تحولی عظیم در تمامی مسائلی که مربوط به جنگ است به وجود آوریم. باید همه برای جنگی تمام عیار علیه امریکا و اذنابش به سوی جبهه رو کنیم. امروز تردید به هر شکلی خیانت به اسلام است، غفلت از مسائل جنگ، خیانت به رسول اللّه ـ صلی اللّه علیه و آله و سلم ـ است. اینجانب جان ناقابل خود را به رزمندگان صحنههای نبرد، تقدیم مینمایم.
انفجار هواپیمای مسافربری، زنگ خطری است برای تمامی مسافرتهای هوایی. باید با تمام وجود تلاش کنیم تا چنین صحنههای دردناکی پیش نیاید.
اینجانب به تمامی بستگان این فاجعه تسلیت عرض نموده و خود را در غم و اندوه از دست دادن عزیزانشان شریک میدانم. من به جنابعالی و تمام کسانی که برای رسیدن به هدف مقدس پیروزی اسلام تلاش مینمایید، دعا میکنم.
والسلام علیکم و رحمةاللّه
13/4/67
روحاللّه الموسوی الخمینی
این اتفاق که یکی از معدود جنایات هولناک از این دست در جهان محسوب می‌شد، بسیاری از تحولات و موضوعات را در عرصه داخلی و بین المللی تحت تاثیر خود قرار داد.
آنچه در زیر می‌خوانید، بخشی از خاطرات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است که در آن مقطع، ریاست مجلس و نیز جانشینی فرماندهی کل قوا در امور جنگ را برعهده داشت.
در ادامه این مطلب، موضوع نامه آیت‌الله منتظری به حضرت امام(ره)، درخواست وی برای مقابله با آمریکا و پاسخ نامه او از سوی رهبر کبیر انقلاب اسلامی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
خاطرات هاشمی رفسنجانی به نقل از کتاب «کارنامه و خاطرات سال 1367؛ پایان دفاع، آغاز بازسازی»
12 تیرماه 1367
آقای [سرتیپ منصور] ستاری [فرمانده نیروی هوایی ارتش] اطلاع داد که یک هواپیمای ایرباس ایرانی بر فراز تنگه هرمز دچار سانحه شده و فرود اضطراری در دریا داشته و از سرنوشت آن بی اطلاعیم. بلافاصله آقای شمخانی اطلاع داد که نیروی دریایی سپاه می‌گوید با ناوها و هلی کوپترهای آمریکایی درگیر شده، یک قایق ما و یک هلی‌کوپتر آمریکایی غرق شده‌اند و ناو آمریکایی، هواپیمای مسافربری را که همان موقع به آنجا رسیده، با موشک ساقط کرده است.
گزارش‌های بعدی هم این گزارش سپاه را تأیید کرد. جنایت عجیبی است. 290 مسافر و خدمه شهید شده‌اند. گفتم سریعاً اعلان کنند که آمریکایی‌ها در اعلان جلو نیفتند.(1)
١ - هواپیمای ایرباس – 300 متعلق به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) با 290 سرنشین شامل 274 مسافر و 16 خدمه پرواز، قرار بود ساعت 10 صبح از بندر عباس به مقصد دوبی پرواز کند که این پرواز با 15 دقیقه تأخیر یعنی در ساعت 15/10 دقیقه صورت گرفت.
هواپیمای مسافربری ایران، ارتفاع 7 هزار پایی را پشت سر گذاشته بود و به سمت 12 هزار پا می رفت، در این حال ناو وینسنس آمریکا 2 فروند موشک سطح به هوا شلیک کرد که هواپیما در همان لحظه اول اصابت دو نیم شد و سقوط کرد.
هواپیما پس از سقوط در دریا به زیر آب رفت و بخشی از آن که علیرغم انفجار از بین نرفته بود، دچار صدمه کامل شد.
سرنشینان هواپیما پس از انفجار به شهادت رسیدند.
بررسی پیکر شهدا که تکه تکه شده و لباس برتن نداشتند، نشان داد، در اثر موج انفجار و فشار هوا هنگام سقوط همه له شده اند و آثار سوختگی بر روی تعدادی از آنها مشخص بود.
در میان شهدا اجساد کودکان، زنان و افراد سالمند نیز دیده می‌شد.
13 تیرماه 1367
در راه مجلس از محل ستاد کل و دفتر فرماندهی، ستاد مشترک و مقر عقیدتی سیاسی ارتش بازدید کردم.
ساعت هشت و نیم به مجلس رسیدم. در گزارش‌ها مسئله سقوط هواپیمای ایرباس ایران، همه اخبار را تحت‌الشعاع گرفته و موج وسیع انتقاد و محکومیت علیه آمریکا بلند شده و سران آمریکا به تناقض افتاده‌اند و در انفعال، موضع دفاعی گرفته‌اند.(1)
آقای شمخانی اطلاع داد دشمن در هزار قلّه و دوپازا حمله کرده ولی موفقیت ندارد، اما درگیری ادامه دارد. این درگیری تا شب ادامه داشت و بعضی جاها نفوذ کرده بود و عقب رانده شده است.
سرتیپ جمالی [جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش] هم اطلاع داد که دشمن با ارتش هم در دهانه شیلر درگیر است. او از دادن درجه و ترفیع از من تشکر کرد. عصر در جلسه ستاد کل شرکت کردم.
درباره کیفیت تبلیغات در مورد جنایت اخیر آمریکا مذاکره شد. سپس درباره عملیات آینده صحبت کردیم. قرار شد محدود و کم تبلیغات انجام شود؛ به عنوان اصلاح خط و انهدام دشمن.
شب به خانه رسیدم. به اخبار گوش دادم. محسن هم آمد و خبر یک آزمایش موفق موشکی را داد.
امروز نامه آیت‌الله منتظری به امام و جواب امام منتشر شد. امام در جواب، دستور حمایت از من در جنگ به ایشان داده‌اند. (2)
1- رسانه‌های بین المللی که از هر موضوعی برای ایجاد اختلاف در ایران استفاده می‌کردند، جنایت آمریکا در حمله به هواپیمای ایرباس ایران را مورد تحلیل قرار دادند.
روزنامه نیویورک تایمز برای ایجاد اختلاف میان مسئولان کشور ادعا کرد: سرنگونی این هواپیما موجب بروز خشم و غضب و در عین حال اختلاف و دودستگی در ایران شده است. گروه تحت رهبری هاشمی رفسنجانی خواستار آن است که زمینه برای محکوم ساختن آمریکا در سطح بین المللی فراهم شود، اما گروهی که حسینعلی منتظری آنان را رهبری می‌کند، حمله به منافع آمریکا را توصیه کرده است. رفسنجانی علیه پاسخی عجولانه به اقدام آمریکا هشدار داد. او گفت ما باید بگذاریم همه در جهان از این جنایت باخبر شوند، درباره آن بحث و تبادل نظر کنند و مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. رئیس مجلس افزود: «آمریکایی‌ها برای آنکه بتوانند فشار تبلیغاتی را از دوش آمریکا به نقطه دیگر منتقل کنند، ممکن است در گوشه ای از جهان در انتظار اقدامی ناشیانه باشند.» رفسنجانی گفت که ایران حق انتقام گرفتن را برای خود محفوظ می دارد، اما افزود: «تعیین زمان انتقام با ما است نه با آمریکا».
روزنامه واشنگتن پست نیز نوشت: رفسنجانی اولین مسئول ایرانی است که گفت: «سقوط هواپیمای ایرانی، ممکن است عمدی نباشد.» با همه این احوال رفسنجانی در سخنان خود گفت: «حتی اگر این سانحه حادثه‌ای بیش نبوده باشد، باز آمریکا برای این کشتار باید مورد سرزنش قرار گیرد.»
2- آیت الله منتظری در نامه خود به حضرت امام (ره) خواستار حمله به منافع آمریکا شد.
در بخشی از این نامه آمده است: «این جنایت دلخراش بار دیگر چهره ضد انسانی و منافقانه دولت آمریکا را برای جهانیان روشن نمود... امید وافر دارم که اگر مقام معظم رهبری مصلحت دیدند و دستور اقدام دادند، توده‌های میلیونی مسلمانان جهان، امکانات مادی و معنوی فوق العاده خود را برای جنگ و مبارزه با دشمن اصلی اسلام و قرآن و ملت‌های مظلوم در اختیار قرار خواهند داد.»
امام خمینی (ره) نیز در نامه‌ای پاسخ آیت‌الله منتظری را دادند که متن پاسخ ایشان را در زیر می‌خوانید.
تاریخ: 13/04/1367
محل: تهران، جماران
موضوع: پاسخ پیام تسلیت شهادت دهها هموطن در جریان سقوط هواپیمای مسافربری توسط امریکا
بسم اللّه الرحمن الرحیم
جناب آیت‌اللّه آقای منتظری ـ دامت افاضاته
پیام جنابعالی تسکینی بود بر آلام تمامی کسانی که از شیطان بزرگ، امریکای حیلهگر ضربه خوردهاند. مردم آزادۀ جهان همیشه از ابرقدرتها خصوصاً امریکای جنایتکار صدمه دیدهاند و تا عزم خود را برای رویارویی با کفر و شرک جهانی و امریکای سلطهگر جزم ننمایند، هر روز شاهد جنایتی تازه خواهند بود.
مردم شریف ایران باید توجه کنند که امروز، روز مبارزه و جنگیدن با تمام شیاطینی است که حقوق حقۀ تمامی پابرهنگان جهان را صرف عیش و نوش و تهیۀ سلاحهایی مینمایند که برای همیشه حاکم دنیای گرسنگان باشند.
جنگ امروز ما، جنگ با عراق و اسرائیل نیست؛ جنگ ما، جنگ با عربستان و شیوخ خلیج فارس نیست؛ جنگ ما، جنگ با مصر و اردن و مراکش نیست؛ جنگ ما، جنگ با ابرقدرتهای شرق و غرب نیست؛ جنگ ما، جنگ مکتب ماست علیه تمامی ظلم و جور؛ جنگ ما جنگ اسلام است علیه تمامی نابرابریهای دنیای سرمایهداری و کمونیزم؛ جنگ ما جنگ پابرهنگی علیه خوشگذرانیهای مرفهین و حاکمان بیدرد کشورهای اسلامی است. این جنگ سلاح نمیشناسد، این جنگ محصور در مرز و بوم نیست، این جنگ، خانه و کاشانه و شکست و تلخی کمبود و فقر و گرسنگی نمیداند. این جنگ، جنگ اعتقاد است، جنگ ارزشهای اعتقادی ـ انقلابی علیه دنیای کثیف زور و پول و خوشگذرانی است. جنگ ما، جنگ قداست، عزت و شرف و استقامت علیه نامردمیهاست.
رزمندگان ما در دنیای پاکِ اعتقاد و در جهان ایمان تنفس میکنند و مسلمین جهان هم که میدانند جنگ بین استکبار و اسلام است، جهانخواران را آرام نخواهند گذاشت و ضربههای خود را بر همۀ کاخنشینان وارد میکنند.
جنابعالی که یکی از ذخایر این انقلاب میباشید، با پشتیبانی از آقای هاشمی[1]وقت خود را مصروف در ساختن دنیا[یی]از کرامت و بزرگواری نمایید و مردم شریف ایران نیز بدانند که این روزها دستهای ناپاک شرق و غرب برای هدم اسلام و مسلمین در یکدیگر گره خورده است، باید نگذاریم که تلاش فرزندان انقلابیمان در جبههها از بین برود. برای برپایی احکام اسلام عزیز دست اتحاد به یکدیگر داده، محکم و استوار تا پیروزی اسلام حرکت کنیم.
مسئولین نظام باید تمامی همّ خود را در خدمت جنگ صرف کنند. این روزها باید تلاش کنیم تا تحولی عظیم در تمامی مسائلی که مربوط به جنگ است به وجود آوریم. باید همه برای جنگی تمام عیار علیه امریکا و اذنابش به سوی جبهه رو کنیم. امروز تردید به هر شکلی خیانت به اسلام است، غفلت از مسائل جنگ، خیانت به رسول اللّه ـ صلی اللّه علیه و آله و سلم ـ است. اینجانب جان ناقابل خود را به رزمندگان صحنههای نبرد، تقدیم مینمایم.
انفجار هواپیمای مسافربری، زنگ خطری است برای تمامی مسافرتهای هوایی. باید با تمام وجود تلاش کنیم تا چنین صحنههای دردناکی پیش نیاید.
اینجانب به تمامی بستگان این فاجعه تسلیت عرض نموده و خود را در غم و اندوه از دست دادن عزیزانشان شریک میدانم. من به جنابعالی و تمام کسانی که برای رسیدن به هدف مقدس پیروزی اسلام تلاش مینمایید، دعا میکنم.
والسلام علیکم و رحمةاللّه
13/4/67
روحاللّه الموسوی الخمینی
