این نهاد در سه سال گذشته فعال‌تر شده و در بحث تولیدات آثار با مضمون دفاع مقدس نقش مهمتری را ایفا می‌کند. مهم‌ترین مساله درباره انجمن این است که به دست طیفی از سینماگران اداره می‌شود که با پایبندی به اصول و ارزش‌های انقلاب مسیر سینمای ارزشی را طی کرده و از سوی دیگر به دلیل پرهیز از حاشیه‌ها در بین همه طیف‌های رسمی سینمای ایران نیز مورد قبول هستند.
هسته اولیه «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس» در شهریور ماه 1370 شکل گرفت و جلسات متعددی جهت بررسی تاسیس چنین انجمنی آغاز شد. ناصر شفق، هدایت لطفیان، محمد باقر ذوالقدر، حسن خامنه ای و حجت الاسلام سعادتی اعضای اصلی این جلسات بودند. پس از برگزاری 27 جلسه پیاپی، در نهایت در اردیبهشت سال 1372 انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در محل بنیاد شهید تاسیس شد. هیئت امناء انجمن سینمایی در آغاز شکل گیری شامل حجت الاسلام محمد حسین رحیمیان، محسن رفیق دوست، هدایت لطفیان، محمد باقر ذوالقدر و محسن رضایی بودند.
در آن دوره «ناصر شفق» به عنوان مدیرعامل و نورالدین حجازی، محمد حاتمی، مجید رجبی معمار و علیرضا مزینانی به عنوان هیئت اجرایی فعالیت خود را آغاز کردند. در حال حاضر محمد رضا شرف الدین به عنوان مدیر عامل و روح الله سهرابی در مقام قائم مقام انجمن این انجمن مشغول به فعالیت هستند.
به بهانه همین فعالیت‌های این انجمن روز نهم ماه مبارک رمضان به دفتر روح‌الله سهرابی مراجعه کردیم و با او درباره فعالیت‌های انجمن و آینده پیش‌روی این نهاد سینمایی به بحث و گفتگو پرداختیم که بخش نخست آن را می‌خوانید.
* هدف از تشکیل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در سال‌های دور بیشتر تامین امکانات سخت‌افزاری برای تولیداتی متناسب با نام انجمن بود ولی در ادامه این اهداف متناسب با شرایط روز جامعه تغییر کرد. این نهاد سینمایی به ویژه در سال‌های اخیر ماموریت‌های جدیدی را دنبال می‌کند. به اعتقاد من تشریح این وظایف می‌تواند نقطه خوبی برای آغاز گفتگو باشد.
- ایده شکل‌گیری انجمن زمانی پدیدار شد که فیلمسازان دفاع مقدس خلاء این بخش را احساس کردند. انجمن محفلی برای فیلمسازان دفاع مقدس شد و در کنار آن امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مختلف هم در اختیار آنان قرار گرفت که این امکانات عبارتند از ارائه تجهیزات جنگی برای فیلمسازان، استفاده از شهرک سینمایی دفاع مقدس، در اختیار قرار دادن سخت‌افزارها و امکانات لجستیکی و... که فیلمسازان بتوانند با استفاده از آنها به راحتی فیلم‌هایشان را بسازند.
انجمن با این نگاه حرکت کرد و در ادامه مسیری که طی کرد در زمینه تولیدات هم گام برداشت. تا قبل از سه سال اخیر، بیشتر فعالیت ها در حیطه مطالعات، تحقیقات و ارزیابی آثار دفاع مقدسی بود اما در سه سال اخیر رویکردهای انجمن تغییر کرده و در زمینه تولیدات آثار سینمایی و تلویزیونی گام برداشته و تا به امروز توانسته در این زمینه اقدامات مهم و حائز اهمیتی را انجام دهد.
*نقطه قوت انجمن و اعضای آن این است که ورود شما به بخش تولیدات سینمایی مورد قبول اهالی سینما هم قرار گرفت؛ چراکه شما را دلسوز و صادق می‌دانستند. در سال‌های اخیر به ویژه 8 سال گذشته افرادی به سینما وارد شدند که ادعای حفاظت و صیانت از سینمای ارزشی را دارند ولی حضور خودشان را با نفی دیگران دنبال می‌کنند. آنها غیر از خودشان را، منحرف می‌دانند و حتی سینماگران و نهادهای ارزشی را هم چندان قبول ندارند. به اعتقاد شما این نگاه افراط و تفریط از کجا نشأت می‌گیرد؟
- من معتقدم افراط و تفریط در هر زمینه در کوتاه‌مدت ممکن است حباب‌وار فضایی ایجاد کند اما به سرعت از بین می‌رود. در طول دوران مختلف ثابت شده است در پی هر افراط، تفریطی به وجود آمده و اغلب اوقات حاشیه‌های جبران‌ناپذیری را به بار آورده است.
شما می‌فرمایید برخی افراد هستند که نگاهشان تندتر است، بله این‌ها وجود دارند و فقط مختص به سینما هم نیستند در ادبیات، تئاتر، موسیقی و... هم این نگاه‌ها وجود دارد. در سیاست و اقتصاد و ورزش و... هم می‌توان این واقعیت را دید.
من نمی‌خواهم این نگاه‌ها را تأیید یا رد کنم اما معتقدم که این نگاه‌های افراطی قطعاً وجود دارد. در مواقعی ممکن است شما پای بحث آنها بنشینید و آنها دلایل و منطقی را بیاورند و شما قبول کنید که از این زاویه هم می‌شود به مسائل نگاه کرد و یا برعکس این اتفاق بیفتد. منتها فضایی همانند انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس می‌خواهد طیف گسترده تری از سینماگران را کنار هم جمع کند و همانند چتری عمل کند که همه را پوشش می‌دهد. ما هیچ وقت پذیرنده نگاه های مبتنی بر افراط و تفریط نبوده ایم؛ چراکه معتقدیم این خط کشی‌های تند میان هنرمندان و سینماگران لطمه های جدی را به نظام و فرهنگ ما وارد می کند به همین منظور سعی کرده‌ایم در انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس پذیرای نگاه‌های مختلف فیلمسازان دغدغه‌مند انقلاب باشیم و لذا نگاه های تند را که بوی افراط و تفریط بدهد، نمی‌پسندیم.
ما به مسیر خود ادامه می‌دهیم و هدفمان این است که فکرهای گسترده‌تری از فیلمسازان انقلاب را در انجمن به کار بگیریم، البته ناگفته نماند برخی ها هستند که نگاه بیمار و اساساً معاندی دارند که ارزش‌های ما را هم قبول ندارند و با نظام سر دشمنی دارند که تکلیف آنها معلوم است و ما کاری با این قبیل تفکرها نداریم. انجمن به سمتی می رود که با طیف های مختلف در چهارچوب سینمای ارزشی و رسمی کشور ارتباط برقرار کند که در سه سال اخیر این اتفاق افتاده است.
* آقای سهرابی به نکات خوبی اشاره کردید، اما دیدگاه شما نسبت به این تفکر که کلیت سینمای ایران را زیر سؤال می‌برد و آن را نفی می‌کند، چیست؟
- به نظرم این یک تلاش بیهوده‌ای است که هیچ نتیجه و خروجی جز شکست برایشان ندارد. سینما از مرز هنر بودن عبور کرده و سال‌ها است به صنعت تبدیل شده، وقتی هنری به صنعت تبدیل می‌شود نشان از این دارد که چه طور توانسته به لایه‌های اجتماعی نفوذ کند و زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار دهد.
سینما می‌تواند ابزاری برای بیان دغدغه‌های مردم باشد و نمی‌توان آن را نفی کرد و نادیده گرفت. شما ببینید که دشمنان چگونه به وسیله این هنر صنعت، فرهنگ ما را نشانه رفته‌اند و هر روز هم با استفاده از ابزارِ سینما هجمه‌هایی را به ما وارد می‌کنند و ایران و جامعه ایرانی را غیر از آن چیزی که است، نشان می‌دهند. وقتی آنها به این خوبی از این ابزار استفاده می‌کنند، یعنی نمی‌توان از کنار سینما به سادگی عبور کرد.
به نظرم این نگاه و تفکر متحجرانه و سطحی است و پشتوانه عمیقی در این نگاه وجود ندارد. ما در واقعیتی زندگی می‌کنیم که نمی توان سینما را حذف کرد. سینما کل طیف‌های جهانی را درگیر کرده است. وقتی ما نمی‌توانیم حرف‌مان را با این وسیله بزنیم نباید کلیت آن را زیر سؤال ببریم. اگر سینما چیز غلطی بود، حضرت امام خمینی (ره) در بدو ورودشان به ایران درباره سینما صحبت نمی‌کردند. این یعنی اصل سینما مورد قبول است. امام با صراحت اشاره می‌کنند که ما با چه بخش از سینما مخالف هستیم.
* گاهی در میان این انتقادها برخی از حرف‌ها به گوش می‌رسد که سینمای ایران کاری برای دفاع مقدس انجام نداده و یا سینما دِین خود را به دفاع مقدس ادا نکرده است. این حرف‌ها از سوی همفکران شما هم به گوش رسیده است. شما چه اقداماتی برای تحقق سینمای دفاع مقدس و پایداری آن انجام داده اید؟
- به طور کلی ورود به عرصه سینمای دفاع مقدس کار بسیار سخت و پیچیده‌ای است که یک بحث آن تأمین امکانات و سخت‌افزاراهای جنگی برای تولید فیلم است. شما مقایسه کنید فیلم‌های دفاع مقدس را با فیلم‌های آپارتمانی و شهری! کدام یک از هزینه کمتری برای تهیه‌کننده برخوردار هستند؟ هر نهاد و ارگان یا مدیری که می‌خواهد به این سمت حرکت کند، به اولین مسأله‌ای که فکر می‌کند این است که من اگر قرار باشد چند میلیارد هزینه کنم و یک فیلم دفاع مقدسی شاخص بسازم می‌توانم با همین پول 10 فیلم اجتماعی و آپارتمانی تولید کنم که بعد از دوره مدیریت‌ام بگویند فلان شخص 10 فیلم اجتماعی شاخص تولید کرده است. از همین ابتدا بحث تفاوت هزینه‌ای آغاز می‌شود.
مشکل بعدی این است که دفاع مقدس متولیان مختلفی دارد. شما اگر بخواهید یک فیلم در مورد طلاق و اعتیاد بسازید، متولیان متعددی ندارد که شما بخواهید هر روز به کسی پاسخ دهید اما در این حوزه به دلیل تعدد متولیان مختلف شاهد مشکلات بسیاری هستیم. کاری به غلط و درست بودن آن ندارم، اما این واقعیتی است که وجود دارد. متولیان امر هم هر کدام داعیه اساسی دارند و با فیلم‌ها سلیقه‌ای برخورد می‌کنند. ممکن است یک فیلم را نهاد الف بپذیرد و بگوید چه فیلم مناسبی است اما نهاد ب همان فیلم را ضد دفاع مقدس و مغایر با ارزش‌ها تلقی کند.
سومین بحث این است که فیلمسازان ما به سمت عافیت‌طلبی رفته‌اند و دفاع مقدس به اولویت ششم و هفتم آنها تبدیل شده است. زمانی که پای حرف این کارگردانان هم بنشینید و آنها این مسأله را تحلیل کنند دلایل قابل تأملی ارائه می‌کنند که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت و این دلایل با توجه به شرایط روز سینمای ایران منطقی به نظر می‌رسد. وقتی فیلمساز از موانع و مشکلاتش در این مسیر می‌گوید، به آنها حق می‌دهیم. برای مثال می‌گویند حتی برای تهیه لباس رزمندگان در فیلم‌های دفاع مقدسی با مشکل مواجه هستیم، نمی‌توانیم لباس رزمنده‌هایی را که در سال 61 مشغول جنگ بودند، تهیه کنیم. ادوات جنگی که در آن موقع بوده است امروز تعریفی ندارد و گاه نمونه‌ای از آن در سازمان‌های نظامی وجود ندارد.
چهارمین بحث هم بحران مخاطب است. وقتی ما می‌بینیم که فیلم دفاع مقدسی خوب و خوش ساخت تولید می‌شود اما مخاطبان از آن استقبال نمی‌کنند، همان فیلمساز در مسیر فیلمسازی‌اش تجدید نظر می‌کند و به سراغ سوژه‌هایی همانند خیانت می‌رود.
این مشکلات و مسائل دست به دست هم می‌دهند تا امروز که شما مقابل من نشسته‌اید و می‌گویید چه کار خاصی برای دفاع مقدس شده است؟ اما من معتقدم با تمام این مشکلات و معظلات، سینما نسبت به هنرهای دیگر برای ارائه تصویری از دفاع مقدس و پایداری آن گام‌های محکم‌تر و جدی‌تری برداشته است. عملکرد و پرداخت سینمای ایران به مقوله دفاع مقدس قابل توجه بوده، اما هنوز این میزان تولیدات خیلی کم است. نقطه‌ای که امروز در ان ایستاده‌ایم نقطه قابل دفاعی نیست.
*آقای سهرابی با همه این تفاسیر انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس که با این رویکرد تشکیل شده، برای دفاع مقدس چه کرده است؟
- به نکته خوبی اشاره کردید. شاید این نقد به سازمان‌ها و نهادهای دیگر وارد نباشد اما این انجمن که با نام انقلاب و دفاع مقدس تشکیل شده است باید اقداماتی را انجام دهد.
من اشاره کردم که عقبه انجمن در بحث تولید نبوده و پیشنیه مطالعاتی و تحقیقاتی داشته است. پیش از این انجمن حامی فیلمسازان بوده است، اما در این سه سال حرکت‌هایی را انجام دادیم و قدم به قدم جلو رفتیم. شاید عملکرد ما با نقطه مطلوب فاصله داشته باشد اما اقداماتی از تربیت فیلمسازان صاحب دغدغه، ساخت فیلم‌های کوتاه و مستند با موضوع جنگ گرفته تا واردشدن به عرصه سریال سازی و تولیدات فیلم های سینمایی در دستور کار انجمن قرار دارد. همین فعالیت‌ها ناشی از این است که انجمن هم به عنوان یکی از متولیان امر اقداماتی را انجام داده و آن‌طور نبوده که دست روی دست بگذاریم و فقط آرزو کنیم.
