صراط: ˈحمیدرضا جلایی پورˈ که این مطلب را مطرح کرده، در میان اصلاح طلبان چهره شاخصی است. شناخت دقیق او از فضای اجتماعی - سیاسی ایران و تجربه سال ها کار تشکیلاتی باعث شد تا وضعیت امروز جریان اصلاحات و عمل صالح این جریان را در شرایط فعلی از او بپرسیم. جلایی پور می گوید البته او این احتمال را می دهد که رییس جمهور بتواند مفاهمه یی را با سایر ارکان قدرت متمرکز در ایران داشته باشد تا تیغ رد صلاحیت ها کند شود.
*جریان اصلاحات قائم به فرد است یا خرد جمعی؟
- یکی از ویژگی های جریان اصلاحات این بوده و هست که یک حرکت جمعی است و در عین حال افراد موثر هم در آن حضور دارند. اما شیخوخیت به معنای آنچه در میان اصولگرایان داشتیم از همان ابتدا در جریان اصلاحات نداشتیم (البته در هفت هشت سال گذشته در میان اصولگرایان همین شیخوخیت هم ضعیف شده و فرآیندهای اجماعی هم ندارند).
* مصداقی دارید که تصمیم اجماعی اصلاح طلبان برخلاف نظر آقای خاتمی بوده باشد و در نهایت رای جمعی به انجام رسیده باشد؟
- البته ویژگی آقای خاتمی این است که هم در میان اصلاح طلبان موثر است و هم در عین حال محبوبیت وسیع مردمی دارد. ما شخصیت موثر اصلاح طلب کم نداریم، اما مردمی بودن وسیع ویژگی خاتمی است. ایشان معمولا با وفاق جمعی حرکت می کند.
* امروزگام های اصلاح طلبان برای فعالیت دوباره چیست؟
- اصلاح طلبان در جامعه سیاسی ایران با وجود همه محدودیت ها هوشیار هستند. ببینید سال گذشته جامعه ایران در یک وضعیت بحرانی بود و مردم با مشارکت خود در انتخابات و رای به روحانی کشور را از آن وضع بحرانی کنار کشیدند. این دسترنج، دستپخت و کار چه نیرویی بود؟ کار کیهانیان که نبود! نتیجه ائتلاف و اجماع اصلاح طلبان روی روحانی و درایت شان بود. الان هم مهم ترین کار اصلاح طلبان کمک و حمایت از دولت (در برابر هجوم افراطی ها) در اجرای وعده هایش است. همچنین اصلاح طلبان کوشش خواهند کرد که انتخابات مجلس آینده پرشور و رقابتی شود و در عین حال مردم را تشویق کنند که نمایندگان معقول و غیرافراطی را به مجلس بفرستند. اصلاح طلبان در شرایط امنیتی یک سال قبل از انتخابات 92 خود را جمع کردند و انسجام شان را نشان دادند و این را ادامه می دهند.
اصلاح طلبان معتقدند لازمه حرکت کشور به سمت ترمیم خرابی های گذشته و رشد وتوسعه کشور این است که همین نیروی میانه رویی که در کشور شکل گرفته (منظورم همین ائتلاف نا نوشته اصلاح طلبان و اعتدال گرایان و اصولگرایان میانه رو است) حفظ شود، امید و مشارکت مردم تداوم یابد و مجلسی با تندروهای کمتر تشکیل شود. در آینده دولت باید با مجلسی همراه باشد که با آن در مبارزه با فساد ساختاری همراهی کند. یکی از مصادیق بارز فساد ساختاری همین بورسیه ها بود. باید مجلسی داشته باشیم که در برابر فساد ساختاری مقصر را بازخواست کند، نه کسی را که معترض به فساد است. توجه داشته باشید افراطی ها بیکار نیستند. پول و امکانات دارند و با اخلاق و قانون هم زیاد کاری ندارند. بنابر این اصلاح طلبان باید انسجام خود را حفظ کنند. سال ها باید در این کشور کار کرد تا این خرابی ها ترمیم شود.
* این انسجام چگونه حفظ می شود؟
- به همین شکلی که تا حالاحفظ کرده اند. اصلاحات لایه های مختلف دارد. لایه اول شخصیت های برجسته اصلاحات هستند. آقایان خاتمی، هاشمی، روحانی، حسن خمینی، موسوی خوئینی ها، عبدالله نوری، عارف و دیگر تاثیرگذاران در این لایه قرار می گیرند. اینها افرادی هستند که وزن و نفوذ اجتماعی و سیاسی قابل اعتنا دارند. این چهره ها در فرآیند مستمر حملات تندروها همدیگر را پیدا کرده و با هم همفکری دارند. لایه بعدی تشکل های سیاسی اصلاح طلبان است که در قالب شورای هماهنگی فعالیت دارند. البته چهار تشکل آنها فراگیرترند.
* با انحلال مشارکت و مجاهدین فعالیت آنها چگونه است؟
- انحلال یک بحث حقوقی است نه امنیتی. باید دادگاه تشکیل شود. در این زمینه بین دستگاه های امنیتی و مشارکتی ها اختلاف است. تازه از این بحث بگذریم. افراد را که نمی توان در دریا ریخت. فرض کنیم حزب را دستگاه های امنیتی منحل کردند، بالاخره افراد آن احزاب که حاضر و زنده اند. اینها سرمایه های این کشورند و یک شبه که از لپ لپ بیرون نیامده اند. در شرایط کنونی اینها چه زنده باشند یا مرده، چه در زندان باشند چه در بیرون، مثل گذشته، منشا اثرند. اصلا بچه های سالم مانده و رانتی نشده از انقلاب همین ها هستند.
* کسانی که اسما بدون حزب هستند در این ردیف جای می گیرند؟
- بله و کارشان را انجام می دهند. ما در وضعیت نظام حزبی بلوغ یافته مثل سوییس نیستیم. ساماندهی سیاسی ما در شرایط جریان و جبهه سیاسی است. سال 92 بیشترین تاثیر بر آقای هاشمی برای کاندیداتوری از سوی همین اصلاح طلبان بود. شرایط آن روزها را فراموش نکنید. واقعا با ثبت نام آقای هاشمی، در جامعه یک موج بلند اجتماعی به راه افتاد که حتی بعد از رد صلاحیت ایشان از بین نرفت. میلیون ها نفر به تدریج تصمیم گرفتند در انتخابات شرکت کنند.
در ضمن درباره کار حزبی باید به یک مشکل اساسی در ایران توجه کرد. آن مشکل این است که حکومت اجازه مدرسه سازی، بیمارستان سازی، خیریه سازی، دانشگاه سازی و غیره را می دهد ولی با ایجاد احزاب جدی مخالف است. لذا تشکل یابی سیاسی از پایین و درون جامعه مدنی می جوشد نه از بالا. یادتان باشد شما دارید راجع به ایران بحث می کنید. با توجه به شرایط فعلی وضع هماهنگی تشکل های اصلاح طلبان خوب است.
* جایگاه شورای مشورتی آقای خاتمی در تشکیلات اصلاح طلبان کجاست؟
- این شورا مثل کمربند حمایتی گروه های اصلاح طلب و شورای هماهنگی عمل می کند و نقش همدلی و هماهنگی را دارد. انسجام 92 مرهون کار این شورا و تجربه اصلاح طلبان از انتخابات 84 بود. نیروهای اصلاح طلب از کاندیدایی دفاع کردند که اسما اصلاح طلب نبود. اگر شورای مشورتی کاندیداها را متقاعد نکرده بود که به نتیجه ائتلاف پایبند باشند معلوم نیست چه اتفاقی می افتاد.
* اجازه دهید با شما مخالف باشم. جناب آقای دکتر عارف در نهایت نه بر اساس مکانیزم ائتلاف که صرفا به خاطر دستنوشته آقای خاتمی انصراف دادند، بنابر این نمی توان سند این موفقیت را به نام شورای مشورتی یا شورای هماهنگی زد؟
- اشکالی ندارد. کار بزرگ خاتمی به درخواست و تایید و با اجماع همه اعضای شورای مشاوران بود. فشار اجتماعی جوانان هم روی تصمیم اعضای شورا و خاتمی تاثیر گذاشت. آقای عارف احساس می کرد رای می آورد و نباید کنار برود. بعضی از آقایان هم گفته بودند که رای می آوری! اما ایشان کنار رفت. حالااینکه به خاطر گل روی آقای خاتمی بوده یا شورای مشورتی فرق چندانی نمی کند.
* شما معتقدید کنار رفتن ایشان محصول انسجام اصلاح طلبان بود؟
- بله. اگر آنها چندپاره بودند عارف کنار نمی رفت. آقای عارف دید که بعد از نظرسنجی کل جریان اصلاحات و خاتمی و هاشمی پشت سر روحانی است. سال 84 خطای بزرگ اصلاح طلبان حضور با چهار کاندیدا بود و در 92 دیگر این خطا انجام نشد. عارف به عنوان یک بروکرات برجسته با سابقه روشن و عملکرد موفق در عرصه سیاست مطرح بود و کناره گیری اش بر اهمیت او افزود. اینکه او چقدر بتواند این موقعیت را تثبیت کند به مدیریت خودشان مربوط است. ایشان نیروی بسیار خوبی است که فعال شدن شان در جامعه باید مورد استقبال قرار گیرد. ما در شرایطی هستیم که تندروها به فکر قبضه کردن همه چیز هستند. آنها همچنان مزه دوره بخور بخور زیر زبان شان است. در این وضعیت هر کس به تشکل یابی کمک کند کار بزرگی کرده است و اگر بی گدار به آب بزند خودش ضرر کرده است. خوشبختانه تا اینجا آقای عارف همین راه را در پیش گرفته اند. من احساس می کنم ایشان به کار جمعی پایبند است و نتیجه کار جمعی معمولا نوعی تعادل می آورد.
* در کنار آقای عارف، جریان اصلاحات این هفته ها با موضوع «ندا» هم روبه رو بوده است: جوانانی که با محوریت آقای خرازی می خواهند کار تشکیلاتی کنند.
- اینکه یک تعدادی می خواهند یک جمعی داشته باشند به لحاظ حق قانونی که اشکال ندارد. ولی از لحاظ وزن سیاسی و اجتماعی کار آنها اصلا با عارف قابل مقایسه نیست. آقای عارف را با آقای خرازی مقایسه نکنید. عارف یک عقبه بروکرات پاکیزه دارد، در افکار عمومی شناخته شده است و در میان نخبگان کشور مورد اعتناست. حزب ندا یک جریان سیاسی معتنابه نیست و تا اینجا بیشتر اعلام علاقه چند نفر نه چندان هماهنگ به کار سیاسی است. یک سال دیگر دقیق تر می توان راجع به آن صحبت کرد. یک تشکل سیاسی چندین سرمایه می خواهد که اولین آن سرمایه اخلاقی و اجتماعی شخصیت های اصلی است. این سرمایه با شعار یا فرصت طلبی به دست نمی آید و بیشتر با کارنامه کوشش و ایثارگری در راه اصلاح امور کشور به دست می آید، آن هم بدون منت. یک تشکل سیاسی نخبه سیاسی آبدیده می خواهد که وقتی مثل بهزاد نبوی یک موضوع سیاسی را تحلیل می کند اجتماع نخبگان سیاسی آن را جدی بگیرند و گرنه مثل تشکل یک شبه آبادگران دوره احمدی نژاد می شود. تشکل سیاسی سرمایه اجتماعی معتنابه می خواهد و سرمایه اجتماعی به راحتی به دست نمی آید. سرمایه اجتماعی بیشتر حاصل کار بی منت کردن برای همه ایرانیان و نه صرفا خودی هاست، یعنی کار در جهت تقویت حاکمیت قانون، دموکراسی، توسعه، عدالت و آزادی. به عنوان نمونه، از همین جوان ها یک مثال بزنم. سال 87 وضعیت عرصه سیاسی افسرده بود. اصلاح طلبان هم دلمرده بودند و کمتر کسی امیدی به مشارکت مردم در انتخابات 88 داشت. تعدادی جوان اصلاح طلب با دست خالی و بدون حمایت و بی مزد و منت با صدها هزار عضو، «پویش موج سوم» را در دعوت از خاتمی و سپس حمایت از موسوی پدید آوردند و فضا را امیدبخش کردند. بعدش هم هزینه دادند و مدعی نشدند. این تجربه ها سرمایه اجتماعی می سازد.
* این دوستان هم معتقدند ما همان هایی هستیم که فضای شورآفرین قبل از انتخابات 88 را راه انداختیم؟
- خیر. این دوستان فقط در بخشی از آن جریان نقش داشتند. حتی همه اعضای ستاد 88 هم با ندا همراه نیست. اعضای پویش موج سوم و اعضای ستاد میرحسین موسوی دنبال دکان راه انداختن جلوی اصلاح طلبان نبودند و بخشی از نیروهای شان هنوز در زندان هستند. اتفاقا به یاد دارم بعضی از این دوستان ندا وقتی اصلاح طلب ها از روحانی دفاع می کردند اصلا فعال نبودند. در مجموع من کار این دوستان را با آقای عارف قابل مقایسه نمی دانم. در ضمن شما به یاد داشته باشید اصلاح طلبان زنده اند. اتفاقا از 76 به بعد اصلاح طلبان تجربه ها کسب کرده و به بلوغ رسیده اند. حالااگر کسی به دلیل اینکه همکاری با اصلاحات هزینه دارد می خواهد یک سازی بزند اشکالی ندارد. بزند، ولی بعید می دانم در لایه ها و بدنه اجتماعی اصلاح طلب ها این ساز گوش شنوایی پیدا کند. تشکل های اصلاح طلب رانت و فرش قرمز حکومتی ندارند. پول رانتی هم ندارند، بلکه به مرور زمان در دو دهه گذشته، به خاطر هزینه هایی که در راه اصلاح امور کشور داده اند و با ارزش های اصلی انقلاب اسلامی بازی نکردند، یک اعتباری در میان مردم کسب کرده اند.
* الان سرمایه سیاسی عارف چیست؟
- سرمایه بروکراتیک ایشان خوب است. ایشان خودش وقت می گذارد و کار تشکیلاتی می کند و دارد این سرمایه سیاسی را می سازد و تا حالاهم یک دکان در برابر اصلاح طلب ها درست نکرده.
* فرض کنید الان فردی اصلاح طلب و علاقه مند به فعالیت سیاسی باشد. برای او چه راه حلی دارید؟ کجا برود؟
- همان کارهایی را که اصلاح طلبان بین 88 تا 92 انجام می دادند می توان ادامه داد. می توان در تشکل های موجود عضو شد. الان شورای هماهنگی اصلاحات در همه شهرها فعال شده است. محافل اصلاح طلبان برقرار است. در کنار آنها نهادهای مدنی و گروه های خودیاری را باید تقویت کرد. اخیرا مقاله یی نوشتم تحت عنوان «اصلاح طلبی در دوره روحانی» که می توانید در مجله سخن ما شماره دو بخوانید. آنجا همین بحث را به تفصیل مطرح کرده ام و اینجا تکرار نمی کنم که مصاحبه طولانی می شود.
* امروز باید چه کرد؟ بدنه رها شده است.
- نه اتفاقا بدنه انتخاباتی اصلاح طلبان از سال 92 هشیارتر شده است. دولتی هم که اصلاح طلب ها و میانه روها به مردم معرفی کرده اند در مجموع دارد خوب کار می کند، اگرچه تندروها هم بیکار نیستند.
* چگونه باید از این بدنه مراقبت کرد؟
- اولا اصلاح طلبان باید انسجام 92 خود را ادامه بدهند. کارهایی که آقای روحانی می کند اثرات مثبت دارد. مجلس فرجی دانا را که وزیر موفق روحانی بود استیضاح کرد، اما آقای روحانی شب قبل حکم آقای نجفی را امضا کرده بود. این اقدام باعث می شود بدنه رای دهنده به ایشان، دچار یاس نشود. آقای نجفی چیزی کمتر از فرجی دانا ندارد.
* امروز آقایان خاتمی، نوری، هاشمی و دیگران دور هم جمع می شوند تا این انسجام حفظ شود؟
- تله پاتی دارند یعنی همدلی از راه دور (و البته نزدیک) دارند همه زیر فشار افراطی ها هستند لذا همدردند. هماهنگی در میان فعالان شهرستان ها هم بهتر شده است. در شهرستان ها خیلی از جوان ترها علاقه به فعال شدن در جریان انتخابات مجلس را دارند.
* ما برای انتخابات با مشکل رد صلاحیت ها مواجه هستیم و یقین داریم نیروهای درجه یک و حتی درجه دوم اصلاحات رد صلاحیت می شوند؟
- فکر می کنم نباید از ترس مرگ خودکشی کرد. به این قطعیت نمی توان اظهارنظر کرد. مگر تندروها با عدم تایید صلاحیت هاشمی چه گلی به سر هواداران شان زدند؟ در ایران باید هفتگی وقایع را پیش بینی کرد و خوش بینی و امید را از دست نداد. ما علی الاصول باید خوشبین باشیم و انتظار داشته باشیم قانون رعایت شود. ضمن اینکه خوش خیال هم نباشیم و وضعیت های بدبینانه را هم در نظر بگیریم.
* آیا ما تا رده دهم نیروی آماده داریم؟
- بله. در شهرستان ها افراد سالم و حرفه یی، اعم از سیاست ورز، استاد دانشگاه، پزشک، روزنامه نگار و تاجر، روحانی فراوانند. ما که نمی خواهیم 285 تا محمدرضا خاتمی و محسن میردامادی به مجلس بفرستیم.
* بسیج اجتماعی پشت این افراد می آیند؟
- بر خلاف ریاست جمهوری در انتخابات مجلس تحرک خوبی در شهرستان ها به صورت خودجوش و محلی جوش هست. به نظرم لیست واحد ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدال گرایان رای مردم را هم خواهد داشت.
* بنابر این نباید رسیدن به اکثریت پارلمان دور از ذهن باشد؟
- بله، ناممکن نیست. در یک نگاه بدبینانه هم می توان گفت استیضاح فرجی دانا نشان داد آن طرف بیکار نیست. آنها ابزارهای مختلفی دارند. حذف، ناامن کردن فضا برای اصلاح طلبان، پرونده سازی، احضار، جنگ تبلیغاتی، شایعه پراکنی و اختلاف افکنی و کارهایی از این دست در دستور کارشان هست. آنها هنوز اشتباهات خود را قبول نکرده اند. بیشتر از سوی مردم غافلگیر شدند. (اگرچه آنها ثمره کارشان، بعد از هزینه 800 میلیارد، بحرانی کردن جامعه ایران بود و در یک وزن کشی سیاسی فقط چهار میلیون رای در انتخابات ریاست جمهوری 92 کسب کردند).
* عده یی هم حامیان احمدی نژاد هستند که برنامه دارند. تحرکات آنها را چگونه ارزیابی می کنید؟
- آنها از اول هم وزنی نداشتند. آن زمان در سال 84 افراط گرایان در برابر اصلاح طلبان به اینها فضا دادند. تندروهای امروز هم از اصلاح طلبان و میانه روها می ترسند و به همین دلیل بعید نیست حداقلی از حیات سیاسی را هم برای حامیان احمدی نژاد قایل شوند، اما بعید می دانم نقش تاثیرگذاری در انتخابات آتی مجلس داشته باشند. نتیجه عملکرد طرفداران مدیریت جهانی این بود که 800 میلیارد دلار پول نفت را خرج کردند، تورم به 50 درصد رسید، رشد اقتصادی از مثبت پنج درصد به منفی شش درصد سقوط کرد، ولی در همین مدت امریکای امپریالیست بحران اقتصادی اش را با 700 میلیارد دلار مدیریت کرد و به رشد مثبت دو در صد رسید! لابد این همان معجزه هزاره سوم بود که می گفتند!
* شما معتقدید که در فرآیند انتخابات آتی بین تندروها و ائتلاف اصلاحات -اعتدال رقابت شکل می گیرد. تکلیف اصولگراهای سنتی چیست؟ آنها کجای این بازی هستند؟
- حالا باید انتخاب کنند یا مثل علی مطهری باشند یا همه امیدشان به حذف های شورای نگهبان باشد. قطب بندی اصلی انتخابات آتی بین دو جریان خواهد بود: میانه روها و افراطی ها. مگر اینکه رخداد غیرقابل پیش بینی ای رخ دهد.
* مثلا چه اتفاقاتی؟
- به عنوان نمونه آقای روحانی در سیاست خارجی به هماهنگی هایی در بالا رسیده است و کار را پیش می برد. چه بسا ایشان بتواند به تدریج در حوزه سیاست داخلی هم به هماهنگی هایی برسد و فضای دو قطبی فعلی تغییر کند. آن موقع صحنه رقابت تغییر می کند ولی فعلا خبری است و همین تندروها بهترین عضو کابینه را به خاطر کفایت هایش استیضاح کردند.
با اینکه آینده را نمی توان دقیق پیش بینی کرد، اما می توان روند ها را مشاهده کرد. یک روند همین است که اصلاح طلبان به شدت بالغ شده اند. همه رگه های اصلاح طلبی را ببینید. رگه دانشجویی را ببینید و با جریان دانشجویی در سال 80 مقایسه کنید. آنها به نوعی پختگی رسیده اند. به نظر می رسد که این پختگی ادامه پیدا کند. الان هدف قابل دسترس اصلاح طلبان مجلس ششم نیست. در همین استیضاح تندروها به اعتبار آقای علی لاریجانی هم ضربه زدند.
* الان آقای لاریجانی از تندروها در این موضوع شکست خورد. حرکت بعدی چیست؟
- اگر تندروها دو استیضاح دیگر انجام دهند، همین پایگاه اجتماعی حداقلی را هم از دست می دهند. شما فکر نکنید استیضاح برای افراطی ها آسان است. الان در بین نخبه ها و افکار عمومی این گونه جا افتاده که این افراد از کنار فساد سازمان یافته در وزارت علوم رد شدند. تندروها با این استیضاح پایگاه مردمی روحانی را تقویت کردند.
در مجموع مهم این است اصلاح طلبان اصلاحات سیاست محور و جامعه محور را پیش ببرند. در اصلاحات سیاست محور دو کار اهمیت دارد: یکی همان کاری بود که برای یک مجلس میانه رو در سال 94 اشاره کردم. دیگری هم دولت روحانی نمی تواند اصلاحات فراگیر انجام دهد اما به شدت مستعد انجام اصلاحات موضوع محور است و اصلاح طلبان باید حامی اصلاحات موضوع محور دولت باشند.
* مصداق این اصلاحات چیست؟
- برنامه اصلاحی دولت برای مهار رکود و تورم، دیپلماسی هسته یی، کنترل آلودگی هوا، دریاچه ارومیه، رود زاینده رود، طرح سلامت، اصلاح نظام مالیاتی، نظام استخدامی کشور و غیره از این مصادیق است. نظام استخدامی کشور می تواند به سمت شایسته سالاری برود. هرچه حکومت به سمت نظام مالیاتی کاراتر برود حکومت پاسخگوتر و نرم تر می شود. یک سوم اقتصاد کشور نه دولتی است نه خصوصی. دست بخش عمومی و حکومتی است. چرا این بخش نباید مالیات بدهد؟ هر شرکتی بگوید کارش چیست. بانک ها می توانند شفاف عمل کنند. پروژه های اصلاحی موضوع محور زیادی داریم که دولت روحانی می تواند پیگیری کند و واقعا دارد پیگیری می کند. دولت می تواند یک گروه اهل خبره را مامور کند تا علل رشد فساد ساختاری را مطالعه و پیدا کنند و نتیجه را به اطلاع حکومت، جامعه مدنی و افکار عمومی برساند. این خودش یک قدم موثر در راه مبارزه با فساد است. مبارزه با فساد ساختاری افراط گری را هم ضعیف می کند. این اصلاحات موضوع محور کمک به اصلاحات و مردمسالاری است. یک محور دیگر هم به نام اصلاحات جامعه محور است که ربطی به دولت ندارد و دولت می تواند زمینه ساز باشد. به عنوان نمونه قلب تپنده دموکراسی عرصه نقد و بررسی امور مهم کشور است. اگر نشود مسائل عمومی را به بحث بگذاریم دموکراسی شوخی است. در عرصه عمومی واقعی این کاربا هزینه روبه رو است. اما در فضای مجازی امکان پذیر است. اصلاح طلبان باید در فضای مجازی به عرصه نقد وبررسی خیر عمومی کمک کنند. این جوری جامعه پخته می شود.
*کسانی که به روحانی رای داده اند مطالبات سیاسی هم دارند. اگر دولت روحانی در آن حوزه ها کامیابی نداشته باشد، همه ضرر می کنیم؟
- عقبه رای آقای روحانی نه تنها اصلاح طلبان که تحول خواهان نیز هستند. تحول خواهان امروز سکوت کرده اند. آنها کشور را در خطر می دیدند که رای دادند وگرنه دلبستگی به اصلاح طلب ها هم ندارند. لذا آقای روحانی باید هم عقبه اصلاح طلب را حفظ کند هم تحول طلبان را. اگر این کار را نکند تندروها نشان دادند رحم ندارند و مصلحت اندیش نیستند.
* چه کار باید بکند؟
- آقای روحانی روی بحث هسته یی تمرکز کرده اما به یک باره دید چگونه دارند او را تخریب می کنند. آقای روحانی حالابه مسائل فرهنگی و سیاست داخلی بیشتر توجه می کند چون اگر روحانی در داخل ضعیف شود در هسته یی هم کار پیش نمی رود. در کنار این موضوع اصلاح طلبان انسجام شان را حفظ کنند و اصلاحات سیاست محور و جامعه محور را جدی بگیرند و تحول طلبان هم نگاهی به مصر، لیبی، عراق و سوریه کنند تا به اهمیت اصلاحات تدریجی مدل ایرانی بیشتر پی ببرند و از بیرون گود مدام نگویند لنگش کن.
*جریان اصلاحات قائم به فرد است یا خرد جمعی؟
- یکی از ویژگی های جریان اصلاحات این بوده و هست که یک حرکت جمعی است و در عین حال افراد موثر هم در آن حضور دارند. اما شیخوخیت به معنای آنچه در میان اصولگرایان داشتیم از همان ابتدا در جریان اصلاحات نداشتیم (البته در هفت هشت سال گذشته در میان اصولگرایان همین شیخوخیت هم ضعیف شده و فرآیندهای اجماعی هم ندارند).
* مصداقی دارید که تصمیم اجماعی اصلاح طلبان برخلاف نظر آقای خاتمی بوده باشد و در نهایت رای جمعی به انجام رسیده باشد؟
- البته ویژگی آقای خاتمی این است که هم در میان اصلاح طلبان موثر است و هم در عین حال محبوبیت وسیع مردمی دارد. ما شخصیت موثر اصلاح طلب کم نداریم، اما مردمی بودن وسیع ویژگی خاتمی است. ایشان معمولا با وفاق جمعی حرکت می کند.
* امروزگام های اصلاح طلبان برای فعالیت دوباره چیست؟
- اصلاح طلبان در جامعه سیاسی ایران با وجود همه محدودیت ها هوشیار هستند. ببینید سال گذشته جامعه ایران در یک وضعیت بحرانی بود و مردم با مشارکت خود در انتخابات و رای به روحانی کشور را از آن وضع بحرانی کنار کشیدند. این دسترنج، دستپخت و کار چه نیرویی بود؟ کار کیهانیان که نبود! نتیجه ائتلاف و اجماع اصلاح طلبان روی روحانی و درایت شان بود. الان هم مهم ترین کار اصلاح طلبان کمک و حمایت از دولت (در برابر هجوم افراطی ها) در اجرای وعده هایش است. همچنین اصلاح طلبان کوشش خواهند کرد که انتخابات مجلس آینده پرشور و رقابتی شود و در عین حال مردم را تشویق کنند که نمایندگان معقول و غیرافراطی را به مجلس بفرستند. اصلاح طلبان در شرایط امنیتی یک سال قبل از انتخابات 92 خود را جمع کردند و انسجام شان را نشان دادند و این را ادامه می دهند.
اصلاح طلبان معتقدند لازمه حرکت کشور به سمت ترمیم خرابی های گذشته و رشد وتوسعه کشور این است که همین نیروی میانه رویی که در کشور شکل گرفته (منظورم همین ائتلاف نا نوشته اصلاح طلبان و اعتدال گرایان و اصولگرایان میانه رو است) حفظ شود، امید و مشارکت مردم تداوم یابد و مجلسی با تندروهای کمتر تشکیل شود. در آینده دولت باید با مجلسی همراه باشد که با آن در مبارزه با فساد ساختاری همراهی کند. یکی از مصادیق بارز فساد ساختاری همین بورسیه ها بود. باید مجلسی داشته باشیم که در برابر فساد ساختاری مقصر را بازخواست کند، نه کسی را که معترض به فساد است. توجه داشته باشید افراطی ها بیکار نیستند. پول و امکانات دارند و با اخلاق و قانون هم زیاد کاری ندارند. بنابر این اصلاح طلبان باید انسجام خود را حفظ کنند. سال ها باید در این کشور کار کرد تا این خرابی ها ترمیم شود.
* این انسجام چگونه حفظ می شود؟
- به همین شکلی که تا حالاحفظ کرده اند. اصلاحات لایه های مختلف دارد. لایه اول شخصیت های برجسته اصلاحات هستند. آقایان خاتمی، هاشمی، روحانی، حسن خمینی، موسوی خوئینی ها، عبدالله نوری، عارف و دیگر تاثیرگذاران در این لایه قرار می گیرند. اینها افرادی هستند که وزن و نفوذ اجتماعی و سیاسی قابل اعتنا دارند. این چهره ها در فرآیند مستمر حملات تندروها همدیگر را پیدا کرده و با هم همفکری دارند. لایه بعدی تشکل های سیاسی اصلاح طلبان است که در قالب شورای هماهنگی فعالیت دارند. البته چهار تشکل آنها فراگیرترند.
* با انحلال مشارکت و مجاهدین فعالیت آنها چگونه است؟
- انحلال یک بحث حقوقی است نه امنیتی. باید دادگاه تشکیل شود. در این زمینه بین دستگاه های امنیتی و مشارکتی ها اختلاف است. تازه از این بحث بگذریم. افراد را که نمی توان در دریا ریخت. فرض کنیم حزب را دستگاه های امنیتی منحل کردند، بالاخره افراد آن احزاب که حاضر و زنده اند. اینها سرمایه های این کشورند و یک شبه که از لپ لپ بیرون نیامده اند. در شرایط کنونی اینها چه زنده باشند یا مرده، چه در زندان باشند چه در بیرون، مثل گذشته، منشا اثرند. اصلا بچه های سالم مانده و رانتی نشده از انقلاب همین ها هستند.
* کسانی که اسما بدون حزب هستند در این ردیف جای می گیرند؟
- بله و کارشان را انجام می دهند. ما در وضعیت نظام حزبی بلوغ یافته مثل سوییس نیستیم. ساماندهی سیاسی ما در شرایط جریان و جبهه سیاسی است. سال 92 بیشترین تاثیر بر آقای هاشمی برای کاندیداتوری از سوی همین اصلاح طلبان بود. شرایط آن روزها را فراموش نکنید. واقعا با ثبت نام آقای هاشمی، در جامعه یک موج بلند اجتماعی به راه افتاد که حتی بعد از رد صلاحیت ایشان از بین نرفت. میلیون ها نفر به تدریج تصمیم گرفتند در انتخابات شرکت کنند.
در ضمن درباره کار حزبی باید به یک مشکل اساسی در ایران توجه کرد. آن مشکل این است که حکومت اجازه مدرسه سازی، بیمارستان سازی، خیریه سازی، دانشگاه سازی و غیره را می دهد ولی با ایجاد احزاب جدی مخالف است. لذا تشکل یابی سیاسی از پایین و درون جامعه مدنی می جوشد نه از بالا. یادتان باشد شما دارید راجع به ایران بحث می کنید. با توجه به شرایط فعلی وضع هماهنگی تشکل های اصلاح طلبان خوب است.
* جایگاه شورای مشورتی آقای خاتمی در تشکیلات اصلاح طلبان کجاست؟
- این شورا مثل کمربند حمایتی گروه های اصلاح طلب و شورای هماهنگی عمل می کند و نقش همدلی و هماهنگی را دارد. انسجام 92 مرهون کار این شورا و تجربه اصلاح طلبان از انتخابات 84 بود. نیروهای اصلاح طلب از کاندیدایی دفاع کردند که اسما اصلاح طلب نبود. اگر شورای مشورتی کاندیداها را متقاعد نکرده بود که به نتیجه ائتلاف پایبند باشند معلوم نیست چه اتفاقی می افتاد.
* اجازه دهید با شما مخالف باشم. جناب آقای دکتر عارف در نهایت نه بر اساس مکانیزم ائتلاف که صرفا به خاطر دستنوشته آقای خاتمی انصراف دادند، بنابر این نمی توان سند این موفقیت را به نام شورای مشورتی یا شورای هماهنگی زد؟
- اشکالی ندارد. کار بزرگ خاتمی به درخواست و تایید و با اجماع همه اعضای شورای مشاوران بود. فشار اجتماعی جوانان هم روی تصمیم اعضای شورا و خاتمی تاثیر گذاشت. آقای عارف احساس می کرد رای می آورد و نباید کنار برود. بعضی از آقایان هم گفته بودند که رای می آوری! اما ایشان کنار رفت. حالااینکه به خاطر گل روی آقای خاتمی بوده یا شورای مشورتی فرق چندانی نمی کند.
* شما معتقدید کنار رفتن ایشان محصول انسجام اصلاح طلبان بود؟
- بله. اگر آنها چندپاره بودند عارف کنار نمی رفت. آقای عارف دید که بعد از نظرسنجی کل جریان اصلاحات و خاتمی و هاشمی پشت سر روحانی است. سال 84 خطای بزرگ اصلاح طلبان حضور با چهار کاندیدا بود و در 92 دیگر این خطا انجام نشد. عارف به عنوان یک بروکرات برجسته با سابقه روشن و عملکرد موفق در عرصه سیاست مطرح بود و کناره گیری اش بر اهمیت او افزود. اینکه او چقدر بتواند این موقعیت را تثبیت کند به مدیریت خودشان مربوط است. ایشان نیروی بسیار خوبی است که فعال شدن شان در جامعه باید مورد استقبال قرار گیرد. ما در شرایطی هستیم که تندروها به فکر قبضه کردن همه چیز هستند. آنها همچنان مزه دوره بخور بخور زیر زبان شان است. در این وضعیت هر کس به تشکل یابی کمک کند کار بزرگی کرده است و اگر بی گدار به آب بزند خودش ضرر کرده است. خوشبختانه تا اینجا آقای عارف همین راه را در پیش گرفته اند. من احساس می کنم ایشان به کار جمعی پایبند است و نتیجه کار جمعی معمولا نوعی تعادل می آورد.
* در کنار آقای عارف، جریان اصلاحات این هفته ها با موضوع «ندا» هم روبه رو بوده است: جوانانی که با محوریت آقای خرازی می خواهند کار تشکیلاتی کنند.
- اینکه یک تعدادی می خواهند یک جمعی داشته باشند به لحاظ حق قانونی که اشکال ندارد. ولی از لحاظ وزن سیاسی و اجتماعی کار آنها اصلا با عارف قابل مقایسه نیست. آقای عارف را با آقای خرازی مقایسه نکنید. عارف یک عقبه بروکرات پاکیزه دارد، در افکار عمومی شناخته شده است و در میان نخبگان کشور مورد اعتناست. حزب ندا یک جریان سیاسی معتنابه نیست و تا اینجا بیشتر اعلام علاقه چند نفر نه چندان هماهنگ به کار سیاسی است. یک سال دیگر دقیق تر می توان راجع به آن صحبت کرد. یک تشکل سیاسی چندین سرمایه می خواهد که اولین آن سرمایه اخلاقی و اجتماعی شخصیت های اصلی است. این سرمایه با شعار یا فرصت طلبی به دست نمی آید و بیشتر با کارنامه کوشش و ایثارگری در راه اصلاح امور کشور به دست می آید، آن هم بدون منت. یک تشکل سیاسی نخبه سیاسی آبدیده می خواهد که وقتی مثل بهزاد نبوی یک موضوع سیاسی را تحلیل می کند اجتماع نخبگان سیاسی آن را جدی بگیرند و گرنه مثل تشکل یک شبه آبادگران دوره احمدی نژاد می شود. تشکل سیاسی سرمایه اجتماعی معتنابه می خواهد و سرمایه اجتماعی به راحتی به دست نمی آید. سرمایه اجتماعی بیشتر حاصل کار بی منت کردن برای همه ایرانیان و نه صرفا خودی هاست، یعنی کار در جهت تقویت حاکمیت قانون، دموکراسی، توسعه، عدالت و آزادی. به عنوان نمونه، از همین جوان ها یک مثال بزنم. سال 87 وضعیت عرصه سیاسی افسرده بود. اصلاح طلبان هم دلمرده بودند و کمتر کسی امیدی به مشارکت مردم در انتخابات 88 داشت. تعدادی جوان اصلاح طلب با دست خالی و بدون حمایت و بی مزد و منت با صدها هزار عضو، «پویش موج سوم» را در دعوت از خاتمی و سپس حمایت از موسوی پدید آوردند و فضا را امیدبخش کردند. بعدش هم هزینه دادند و مدعی نشدند. این تجربه ها سرمایه اجتماعی می سازد.
* این دوستان هم معتقدند ما همان هایی هستیم که فضای شورآفرین قبل از انتخابات 88 را راه انداختیم؟
- خیر. این دوستان فقط در بخشی از آن جریان نقش داشتند. حتی همه اعضای ستاد 88 هم با ندا همراه نیست. اعضای پویش موج سوم و اعضای ستاد میرحسین موسوی دنبال دکان راه انداختن جلوی اصلاح طلبان نبودند و بخشی از نیروهای شان هنوز در زندان هستند. اتفاقا به یاد دارم بعضی از این دوستان ندا وقتی اصلاح طلب ها از روحانی دفاع می کردند اصلا فعال نبودند. در مجموع من کار این دوستان را با آقای عارف قابل مقایسه نمی دانم. در ضمن شما به یاد داشته باشید اصلاح طلبان زنده اند. اتفاقا از 76 به بعد اصلاح طلبان تجربه ها کسب کرده و به بلوغ رسیده اند. حالااگر کسی به دلیل اینکه همکاری با اصلاحات هزینه دارد می خواهد یک سازی بزند اشکالی ندارد. بزند، ولی بعید می دانم در لایه ها و بدنه اجتماعی اصلاح طلب ها این ساز گوش شنوایی پیدا کند. تشکل های اصلاح طلب رانت و فرش قرمز حکومتی ندارند. پول رانتی هم ندارند، بلکه به مرور زمان در دو دهه گذشته، به خاطر هزینه هایی که در راه اصلاح امور کشور داده اند و با ارزش های اصلی انقلاب اسلامی بازی نکردند، یک اعتباری در میان مردم کسب کرده اند.
* الان سرمایه سیاسی عارف چیست؟
- سرمایه بروکراتیک ایشان خوب است. ایشان خودش وقت می گذارد و کار تشکیلاتی می کند و دارد این سرمایه سیاسی را می سازد و تا حالاهم یک دکان در برابر اصلاح طلب ها درست نکرده.
* فرض کنید الان فردی اصلاح طلب و علاقه مند به فعالیت سیاسی باشد. برای او چه راه حلی دارید؟ کجا برود؟
- همان کارهایی را که اصلاح طلبان بین 88 تا 92 انجام می دادند می توان ادامه داد. می توان در تشکل های موجود عضو شد. الان شورای هماهنگی اصلاحات در همه شهرها فعال شده است. محافل اصلاح طلبان برقرار است. در کنار آنها نهادهای مدنی و گروه های خودیاری را باید تقویت کرد. اخیرا مقاله یی نوشتم تحت عنوان «اصلاح طلبی در دوره روحانی» که می توانید در مجله سخن ما شماره دو بخوانید. آنجا همین بحث را به تفصیل مطرح کرده ام و اینجا تکرار نمی کنم که مصاحبه طولانی می شود.
* امروز باید چه کرد؟ بدنه رها شده است.
- نه اتفاقا بدنه انتخاباتی اصلاح طلبان از سال 92 هشیارتر شده است. دولتی هم که اصلاح طلب ها و میانه روها به مردم معرفی کرده اند در مجموع دارد خوب کار می کند، اگرچه تندروها هم بیکار نیستند.
* چگونه باید از این بدنه مراقبت کرد؟
- اولا اصلاح طلبان باید انسجام 92 خود را ادامه بدهند. کارهایی که آقای روحانی می کند اثرات مثبت دارد. مجلس فرجی دانا را که وزیر موفق روحانی بود استیضاح کرد، اما آقای روحانی شب قبل حکم آقای نجفی را امضا کرده بود. این اقدام باعث می شود بدنه رای دهنده به ایشان، دچار یاس نشود. آقای نجفی چیزی کمتر از فرجی دانا ندارد.
* امروز آقایان خاتمی، نوری، هاشمی و دیگران دور هم جمع می شوند تا این انسجام حفظ شود؟
- تله پاتی دارند یعنی همدلی از راه دور (و البته نزدیک) دارند همه زیر فشار افراطی ها هستند لذا همدردند. هماهنگی در میان فعالان شهرستان ها هم بهتر شده است. در شهرستان ها خیلی از جوان ترها علاقه به فعال شدن در جریان انتخابات مجلس را دارند.
* ما برای انتخابات با مشکل رد صلاحیت ها مواجه هستیم و یقین داریم نیروهای درجه یک و حتی درجه دوم اصلاحات رد صلاحیت می شوند؟
- فکر می کنم نباید از ترس مرگ خودکشی کرد. به این قطعیت نمی توان اظهارنظر کرد. مگر تندروها با عدم تایید صلاحیت هاشمی چه گلی به سر هواداران شان زدند؟ در ایران باید هفتگی وقایع را پیش بینی کرد و خوش بینی و امید را از دست نداد. ما علی الاصول باید خوشبین باشیم و انتظار داشته باشیم قانون رعایت شود. ضمن اینکه خوش خیال هم نباشیم و وضعیت های بدبینانه را هم در نظر بگیریم.
* آیا ما تا رده دهم نیروی آماده داریم؟
- بله. در شهرستان ها افراد سالم و حرفه یی، اعم از سیاست ورز، استاد دانشگاه، پزشک، روزنامه نگار و تاجر، روحانی فراوانند. ما که نمی خواهیم 285 تا محمدرضا خاتمی و محسن میردامادی به مجلس بفرستیم.
* بسیج اجتماعی پشت این افراد می آیند؟
- بر خلاف ریاست جمهوری در انتخابات مجلس تحرک خوبی در شهرستان ها به صورت خودجوش و محلی جوش هست. به نظرم لیست واحد ائتلاف اصلاح طلبان و اعتدال گرایان رای مردم را هم خواهد داشت.
* بنابر این نباید رسیدن به اکثریت پارلمان دور از ذهن باشد؟
- بله، ناممکن نیست. در یک نگاه بدبینانه هم می توان گفت استیضاح فرجی دانا نشان داد آن طرف بیکار نیست. آنها ابزارهای مختلفی دارند. حذف، ناامن کردن فضا برای اصلاح طلبان، پرونده سازی، احضار، جنگ تبلیغاتی، شایعه پراکنی و اختلاف افکنی و کارهایی از این دست در دستور کارشان هست. آنها هنوز اشتباهات خود را قبول نکرده اند. بیشتر از سوی مردم غافلگیر شدند. (اگرچه آنها ثمره کارشان، بعد از هزینه 800 میلیارد، بحرانی کردن جامعه ایران بود و در یک وزن کشی سیاسی فقط چهار میلیون رای در انتخابات ریاست جمهوری 92 کسب کردند).
* عده یی هم حامیان احمدی نژاد هستند که برنامه دارند. تحرکات آنها را چگونه ارزیابی می کنید؟
- آنها از اول هم وزنی نداشتند. آن زمان در سال 84 افراط گرایان در برابر اصلاح طلبان به اینها فضا دادند. تندروهای امروز هم از اصلاح طلبان و میانه روها می ترسند و به همین دلیل بعید نیست حداقلی از حیات سیاسی را هم برای حامیان احمدی نژاد قایل شوند، اما بعید می دانم نقش تاثیرگذاری در انتخابات آتی مجلس داشته باشند. نتیجه عملکرد طرفداران مدیریت جهانی این بود که 800 میلیارد دلار پول نفت را خرج کردند، تورم به 50 درصد رسید، رشد اقتصادی از مثبت پنج درصد به منفی شش درصد سقوط کرد، ولی در همین مدت امریکای امپریالیست بحران اقتصادی اش را با 700 میلیارد دلار مدیریت کرد و به رشد مثبت دو در صد رسید! لابد این همان معجزه هزاره سوم بود که می گفتند!
* شما معتقدید که در فرآیند انتخابات آتی بین تندروها و ائتلاف اصلاحات -اعتدال رقابت شکل می گیرد. تکلیف اصولگراهای سنتی چیست؟ آنها کجای این بازی هستند؟
- حالا باید انتخاب کنند یا مثل علی مطهری باشند یا همه امیدشان به حذف های شورای نگهبان باشد. قطب بندی اصلی انتخابات آتی بین دو جریان خواهد بود: میانه روها و افراطی ها. مگر اینکه رخداد غیرقابل پیش بینی ای رخ دهد.
* مثلا چه اتفاقاتی؟
- به عنوان نمونه آقای روحانی در سیاست خارجی به هماهنگی هایی در بالا رسیده است و کار را پیش می برد. چه بسا ایشان بتواند به تدریج در حوزه سیاست داخلی هم به هماهنگی هایی برسد و فضای دو قطبی فعلی تغییر کند. آن موقع صحنه رقابت تغییر می کند ولی فعلا خبری است و همین تندروها بهترین عضو کابینه را به خاطر کفایت هایش استیضاح کردند.
با اینکه آینده را نمی توان دقیق پیش بینی کرد، اما می توان روند ها را مشاهده کرد. یک روند همین است که اصلاح طلبان به شدت بالغ شده اند. همه رگه های اصلاح طلبی را ببینید. رگه دانشجویی را ببینید و با جریان دانشجویی در سال 80 مقایسه کنید. آنها به نوعی پختگی رسیده اند. به نظر می رسد که این پختگی ادامه پیدا کند. الان هدف قابل دسترس اصلاح طلبان مجلس ششم نیست. در همین استیضاح تندروها به اعتبار آقای علی لاریجانی هم ضربه زدند.
* الان آقای لاریجانی از تندروها در این موضوع شکست خورد. حرکت بعدی چیست؟
- اگر تندروها دو استیضاح دیگر انجام دهند، همین پایگاه اجتماعی حداقلی را هم از دست می دهند. شما فکر نکنید استیضاح برای افراطی ها آسان است. الان در بین نخبه ها و افکار عمومی این گونه جا افتاده که این افراد از کنار فساد سازمان یافته در وزارت علوم رد شدند. تندروها با این استیضاح پایگاه مردمی روحانی را تقویت کردند.
در مجموع مهم این است اصلاح طلبان اصلاحات سیاست محور و جامعه محور را پیش ببرند. در اصلاحات سیاست محور دو کار اهمیت دارد: یکی همان کاری بود که برای یک مجلس میانه رو در سال 94 اشاره کردم. دیگری هم دولت روحانی نمی تواند اصلاحات فراگیر انجام دهد اما به شدت مستعد انجام اصلاحات موضوع محور است و اصلاح طلبان باید حامی اصلاحات موضوع محور دولت باشند.
* مصداق این اصلاحات چیست؟
- برنامه اصلاحی دولت برای مهار رکود و تورم، دیپلماسی هسته یی، کنترل آلودگی هوا، دریاچه ارومیه، رود زاینده رود، طرح سلامت، اصلاح نظام مالیاتی، نظام استخدامی کشور و غیره از این مصادیق است. نظام استخدامی کشور می تواند به سمت شایسته سالاری برود. هرچه حکومت به سمت نظام مالیاتی کاراتر برود حکومت پاسخگوتر و نرم تر می شود. یک سوم اقتصاد کشور نه دولتی است نه خصوصی. دست بخش عمومی و حکومتی است. چرا این بخش نباید مالیات بدهد؟ هر شرکتی بگوید کارش چیست. بانک ها می توانند شفاف عمل کنند. پروژه های اصلاحی موضوع محور زیادی داریم که دولت روحانی می تواند پیگیری کند و واقعا دارد پیگیری می کند. دولت می تواند یک گروه اهل خبره را مامور کند تا علل رشد فساد ساختاری را مطالعه و پیدا کنند و نتیجه را به اطلاع حکومت، جامعه مدنی و افکار عمومی برساند. این خودش یک قدم موثر در راه مبارزه با فساد است. مبارزه با فساد ساختاری افراط گری را هم ضعیف می کند. این اصلاحات موضوع محور کمک به اصلاحات و مردمسالاری است. یک محور دیگر هم به نام اصلاحات جامعه محور است که ربطی به دولت ندارد و دولت می تواند زمینه ساز باشد. به عنوان نمونه قلب تپنده دموکراسی عرصه نقد و بررسی امور مهم کشور است. اگر نشود مسائل عمومی را به بحث بگذاریم دموکراسی شوخی است. در عرصه عمومی واقعی این کاربا هزینه روبه رو است. اما در فضای مجازی امکان پذیر است. اصلاح طلبان باید در فضای مجازی به عرصه نقد وبررسی خیر عمومی کمک کنند. این جوری جامعه پخته می شود.
*کسانی که به روحانی رای داده اند مطالبات سیاسی هم دارند. اگر دولت روحانی در آن حوزه ها کامیابی نداشته باشد، همه ضرر می کنیم؟
- عقبه رای آقای روحانی نه تنها اصلاح طلبان که تحول خواهان نیز هستند. تحول خواهان امروز سکوت کرده اند. آنها کشور را در خطر می دیدند که رای دادند وگرنه دلبستگی به اصلاح طلب ها هم ندارند. لذا آقای روحانی باید هم عقبه اصلاح طلب را حفظ کند هم تحول طلبان را. اگر این کار را نکند تندروها نشان دادند رحم ندارند و مصلحت اندیش نیستند.
* چه کار باید بکند؟
- آقای روحانی روی بحث هسته یی تمرکز کرده اما به یک باره دید چگونه دارند او را تخریب می کنند. آقای روحانی حالابه مسائل فرهنگی و سیاست داخلی بیشتر توجه می کند چون اگر روحانی در داخل ضعیف شود در هسته یی هم کار پیش نمی رود. در کنار این موضوع اصلاح طلبان انسجام شان را حفظ کنند و اصلاحات سیاست محور و جامعه محور را جدی بگیرند و تحول طلبان هم نگاهی به مصر، لیبی، عراق و سوریه کنند تا به اهمیت اصلاحات تدریجی مدل ایرانی بیشتر پی ببرند و از بیرون گود مدام نگویند لنگش کن.
