برمه؛ عزاداری تا صبح
یکی از کشورهای جنوب شرقی آسیا، برمه است که جمعیتی در حدود ۷۰ میلیون نفر دارد و در حدود ۱۰ درصد از جمعیت آن مسلمان هستند. اسلام در سده اول هجری وارد برمه شد و منطقه «آراکان» در برمه تا ۲۵۰ سال پیش یک حکومت اسلامی مستقل داشته است.
عزاداری شیعیان در شهرهای رانگون، ماندلای و پروم یکی از دیرپاترین و تاثیرگذارترین سنتها و آیینهای عزاداری است که در ده روز اول محرم و در بیش از ۳۰ مسجد، «امامباره»، «امامبارگاه» و «آستانه» برگزار میشود. شور این عزاداریها چنان بوده است که بوداییها و مسلمانان سنی نیز در آن شرکت میکردهاند و محل اصلی عزاداری، مسجد مغول شیعه در شهر رانگون بوده است. حمل علم و کتلهای پوشیده از گل و پارچههای سیاه و سبز، حمل تابوت و ذوالجناح، جزء سنتهای اصلی این مراسم در مناطق شیعهنشین برمه است.
دستههای مختلف عزاداران حسینی در برمه، شب عاشورا از مناطق مختلف به مسجد مغول شیعه میروند و تا نزدیکیهای صبح به عزاداری میپردازند. در مسجدی دیگر به نام «پنجه مسجد» که نام آن برگرفته از علامت دست بریده حضرت ابوالفضل العباس علیهالسلام است، شب تاسوعا مراسم باشکوهی با حضور جمعیت عظیمی از شیعیان و دوستداران امام حسین علیهالسلام برگزار میشود.
فیلیپین؛ عزای ۲۰ هزار نفری
کشور فیلیپین که از ۷۱ هزار جزیره کوچک و بزرگ تشکیل شده، یکی دیگر از نقاطی است که میتوان در ایام ماه محرم شور عاشورایی را در آن دید. شیعیان این کشور در شهرهای مانیل و بونگو، جزیره تاوی تاوی، زامبوانگاه، مراوی، لانائوی جنوبی و… زندگی میکنند و جمعیتی بیش از ۲۰ هزار نفر دارند. شیعیان فیلیپین در شب عاشورا غذاهای مختلفی به مساجد میبرند و در کنار هم جمع میشوند و پس از آنکه امام جماعت سه بار سوره «یس» را خواند، بر قاتلان اهل بیت رسول خدا لعن میفرستد.
مردم مسلمان حاشیه شهرها در روز عاشورا از خانه خود خارج میشوند و به کسانی که از کنار خانه آنها عبور میکنند آب میدهند و کودکان خود را تا ظهر از خوردن غدا منع میکنند. مراسم پرشور عزاداری در حسینیهها، مساجد و دیگر محافل مذهبی شیعیان برگزار میشود.
آلبانی؛ رئیسجمهور هم میآید
کشور آلبانی در جنوب غربی شبه جزیره بالکان، یکی دیگر از مناطق جهان است که در ماه محرم و صفر حال و هوای ویژهای دارد. شیعیان اثنی عشریه بکتاشیه در آلبانی، در روز عاشورا در دستههای سینهزنی به عزاداری برای امام حسین علیهالسلام و فرزندان و یاران ایشان میپردازند و این مراسم چنان شکوهی دارد که از تلویزیون رسمی کشور آلبانی پخش میشود و مقامات رسمی از جمله رییس جمهور در آن شرکت میکنند.
بکتاشیها و دیگر شیعیان آلبانی، در دهه اول محرم آب نمینوشند، گوشت و تخممرغ و شیر و پنیر نمیخورند و در روز عاشورا با غذایی شیرین حاوی گندم، نشاسته و دارچین به نام «عاشوره» از عزاداران پذیرایی میکنند. دهه اول محرم در آلبانی «دهه ماتم» نام گرفته است.
تاجیکستان؛ شهری در ماتم
شیعیان اسماعیلی بدخشان در کشور تاجیکستان، احترام و ارادت ویژهای نسبت به اهل بیت علیهمالسلام، امام علی علیه السلام، حضرت زهرا سلام الله علیها و اولاد ایشان دارند و حضرت فاطمه زهرا (س) را مادر خویش میدانند. اسماعیلیان بدخشان، ماه محرم و صفر را «شدّه» یا «عشورا» مینامند و در این مدت سوگواری و عزاداری میکنند، لباس سیاه به تن میکنند، و همه مناطق شهر غرق در ماتم است. مردان در این دو ماه محاسن خود را نمیتراشند و در خانهها عزاداری برپا میکنند.
مردم بدخشان تاجیکستان همچنین در عزاداریهای خود مشت بر سینه میکوبند و «یا حسن، وای حسین» میگویند و قاتلان امام حسین علیهالسلام و خاندان او را پلیدترین و بیرحمترین موجود عالم میدانند. «یزید» در این شهر مصداق روشن انسان منافق و رذل است و هر گاه بخواهند کسی را با این صفات یاد کنند، او را یزید میخوانند.
ترینیداد و توباگو؛ عزادار مظلومیت هوزیه
کشور جزیرهای ترینیداد و توباگو در آمریکای مرکزی، نزدیک به ۲۰۰ سال است که شاهد برگزاری آیینهای ویژه ماه محرم و صفر است. مردم این کشور، امام حسین علیهالسلام را با نام «هوزیه» میشناسند و همه مردم در مراسم عزاداری عاشورا شرکت میکنند. در این مراسم علاوه بر نمادهای مختلفی که به کار گرفته میشود، ۴ طبل سفالی و پوستی به صدا در میآید که طبل اول نشانه دعوت مردم کوفه از امام حسین علیهالسلام، طبل دوم نشانه نیرنگ و خیانت مردم کوفه به مسلم بن عقیل و امام حسین علیهالسلام، طبل سوم نشانه جنگ امام حسین با لشکریان یزید و همچنین طبل چهارم نشانه شهادت امام حسین علیهالسلام و یاران او در صحرای کربلاست.
عزاداری در شهرهای «سن جیمز» و «سید روس» این کشور، از روز هفتم محرم شروع میشود و مردم در روز عاشورا از خوردن گوشت و آب خودداری میکنند و به جای آن تنها میوه و سبزیجات و شیر میخورند. این مراسم در ساعت ۱۵:۳۰ به نشانه وقت شهادت امام حسین علیهالسلام پایان مییابد و شرکت کنندگان غیرشیعه محل برگزاری مراسم را ترک میکنند تا شیعیان به دعا بپردازند و شیعیان نیز پس از خواندن دعا به خانههای خود میروند.
اندونزی؛ عزاداری در دراگاه
مردم مناطق مختلف اندونزی نیز احترام ویژهای برای عاشورا و محرم و صفر قائلاند. مراسم عزاداری شیعیان اندونزی معمولا در مناطقی از جمله پاریامان، بنگکولو، پیدی، گریسک و بانیون وانگی، جاوه شرقی و… برگزار میشود. مردم جاوه، محرم را «بولان سورو» یعنی عاشورا مینامند و نام محرم در شهر «آچیه»، «بولان حسن حسین» یعنی ماه حسن و حسین است.
مردم آچیه در سوماترا، در ماه محرم و صفر غذای مخصوصی شبیه به آش ایرانی میپزند و بین مردم فقیر تقسیم میکنند. در برخی دیگر از نقاط اندونزی، غذای دیگری به نام «کانجی عاشورا» با برنج و نارگیل و حبوبات میپزند و به مساجد میبرند و مردم بعد از یاد شهدای کربلا از آن میخورند. مردم آچیه در ۱۰ روز اول محرم دست از کارهای مهمی مانند ازدواج، کشت برنج و کشاورزی میکشند و انجام این کارها را زشت میدانند و معتقدند اگر کسی این کارها را انجام دهد آسیب میبیند.
۵۰۰ سال پیش، پاریامان سوماترا حکومتی شیعی داشته و شیخ برهان الدین توانکو در این مناطق به تاسیس حوزههای دینی پرداخت و به محلی برای تجمع عالمان و متفکران تبدیل شد. هزاران نفر از مسلمانان در ماه صفر برای زیارت مقبره برهان الدین توانکو به پاریامان میروند و به عزاداری میپردازند.
مردم مناطق مختلف اندونزی در ماه محرم به شهر پاریامان میروند که محل اصلی برگزاری آیینهای عزاداری است. این عزاداری پس از دیدن هلال ماه محرم آغاز میشود و مردم با لباس سفید از رودخانه خاک پاک برمیدارند و در مکانی جمع میکنند و روی آن پارچهای سفید میکشند و آن را «داراگاه» یعنی بارگاه مینامند. داراگاه نمادی از مرقد مطهر حضرت سیدالشهدا علیهالسلام است و در ۹ متر مربع ساخته میشود.
روز پنجم ساقه درخت موز را با یک ضربه شمشیر تیز میبرند که نشانه دلیری و مهارت شمشیر زنی یاران امام حسین علیهالسلام در روز عاشوراست. روز هفتم نماد دستان حضرت امام حسین علیهالسلام را در ظرفی به نام «اوسنگان» به داراگاه میبرند و در کوچه و بازار میچرخند و مردم با نگاه کردن به آن غمگین میشوند و گریه میکنند.
در روز نهم محرم، کلاه سپید را که «سربن» نام دارد و نشانه طرفداری از حق و حقیقت است، در بازار و کوچهها میچرخانند. روز دهم محرم، اوج مراسم عزاداری است و هزاران نفر در ان شرکت میکنند و از دو نقطه شهر یعنی بازار مرکزی و منطقه جاو، راهپیمایی آغاز میشود و سوگواران با حرکتی آرام، نوای «یا حسین» سر میدهند و پس از راهپیمایی در مناطق مختلف شهر، عصر روز عاشورا به هم میرسند و به ساحل میروند تا تابوت نمادین امام حسین علیهالسلام را به دریا بسپارند.
تنها مردم مناطق یاد شده نیستند که برای محرم و صفر ارزش و احترام و حرمت ویژهای قائلاند؛ مردم پاکستان، کشورهای عربی و افریقایی و دیگر مناطق جهان هر ساله به عزاداری پرشور در ایام محرم و صفر میپردازند. ماه محرم و صفر برای مردم سراسر جهان، نماد ایستادگی در برابر ظلم و بی عدالتی است و همه ساله همراه با آیینها و سنتهای متفاوتی در نقاط مختلف جهان گرامی داشته میشود و یاد و نام و هدف امام حسین علیهالسلام و یاران او در صحرای کربلا، هر روز زندهتر از گذشته تکرار میشود.
منبع: مجله مهر
