صراط: خودرو یا همان اتومبیل همان وسیله
چهار چرخ امروزی است که به زبان فارسی دری «موتِر» خوانده می‌شود و با گذشت
زمان در عصر حاضر زندگی بشری را دچار دگرگونی‌های فراوانی نموده است.
شاید
بتوان گفت ابداع نخستین اتومبیل به شخص خاصی برنمی‌گردد اما آنگونه که
تاریخ ثبت کرده در سال 1600 سيمون ستوين هلندي، ارابه‌ای بدون اسب ساخت که
نيروي حرکت خود را از همانند کشتی‌ها بادبان‌هايش مي‌گرفت و توانایی پیمودن
مسافت 68 کیلومتری را در 2 ساعت داشت و نفر را نیز حمل می‌کرد. در سال
1840 نیز ارابه‌اي در فرانسه اختراع شد و با نيروي فنر‌هاي بزرگي شبيه فنر
ساعت حرکت مي‌کرد اما به دلیل داشتن سرعت زياد، همان روز آزمايش متوقف شد.
اما
اولین اتومبیل در ایران اوایل قرن 20 وارد کشور شد. در سال 1281 شمسی یا
1902 میلادی بود که مظفرالدین شاه در اولین سفری که به اروپا داشت با این
وسیله نقلیه آشنا شد و در اولین نظر به آن اتومبیل‌ها دل بست.
شاه
قجری آنچنان محو این اتومبیل‌ها شده بود که با وجود خالی بودن خزانه کشور،
از محل چند صد هزار لیره استقراضی از بانک شاهنشاهی ایران که متعلق به
انگلیسی‌ها بود، دو دستگاه رنو خریداری نمود و اولین خودرها را به ایران
وارد کرد.
این
اتومبیل‌ها نفت سوز و مدل 1900 میلادی از نمایشگاه بین‌المللی فرانسه به
قیمت چهار هزار تومان خریداری شد. این اتومبیل به وسیله وزیر مختار ایران
به ایران فرستاده شد. رنگ این اتومبیل آبی آسمانی تیره و راننده آن نیز یک
مهندس فرانسوی به نام مسیو وارونه بود. این اتومبیل به وسيله راه آهن و
كشتي و از طريق روسيه و درياي خزر به ايران فرستاده شد و گفته می‌شود يكي
در ميانه راه به علت نقص فني و مشكلات حمل به تهران نمی‌رسد و ديگري نیز در
هنگام ترور نافرجام محمد علي شاه با نارنجك منفجر شده و وی با گالسكه به
دربار برمي‌گردد.
در
تاریخ نوشته شده است که مظفرالدین شاه خطاب به مدیر کمپانی رنو می‌گوید:
این دو دستگاه را با ما چند حساب می‌کنید ؟ مدیر کمپانی پس از تعظیم و عرض
ادب خطاب به پادشاه ایران می‌گوید: اتومبیل اول رایگان و اتومبیل دوم 16000
فرانک و اتومبیل‌های بعدی هر کدام 15000 فرانک فرانسه. شاه می‌گوید: مگر
اتومبیل‌های بعدی در کار است؟ مدیر کمپانی می‌گوید : ما حدود 100 دستگاه
اتومبیل برای صدور به ایران در نظر گرفته‌ایم، زیرا مسلم می‌دانیم به محض
بازگشت اعلی‌حضرت به ایران، عده زیادی از شاهزادگان و بزرگان و سیاستمداران
و رجال ایرانی خواهان خرید اتومبیل خواهند شد. شاه گفت: ما عادت نداریم از
بیگانگان چیزی به رایگان بگیریم خواهند گفت "رشوه گرفته‌ایم". مدیر کمپانی
گفت: نخیر قربان امکان ندارد. استدعا دارم اولین اتومبیل را به عنوان کادو
قبول نمائید.
احمد
شاه قاجار، سومین شاه ایرانی بود که سواری با اتومبیل را تجربه کرد. نقل
است ناصرالملک که مدت‌ها در انگلستان و فرانسه زندگی کرده بود، هنگام
انتصاب به مقام نیابت سلطنت برای احمد شاه خردسال یک دستگاه اتومبیل را به
هزینه دولت ایران از اروپا خریداری کرد. این اتومبیل راهی تهران شد و مورد
استفاده دربار قرار گرفت.
از
سال 1300 هجری خورشیدی و به دنبال گسترش شهرنشینی در کشور، میزان واردات
خودرو افزایش یافت و اغلب این اتومبیل‌ها نیز از کشورهای آمریکا و انگلیس
وارد ایران میشد. این روند رو به رشد موجب شد تا در 23 مرداد ماه سال 1305
هجري شمسي، اولين كميسيون تصادفات در تهران تشكيل و توسط ماموران راهنمايي و
رانندگي اجرا شد.
همچنین
در سال 1330 هجري قمري، در اداره پليس شعبه‌اي تشكيل شد و عده‌اي از
پاسبان‌هاي كاركشته را براي اين كار انتخاب كرد و به اين وسيله كنترل عبور و
مرور را در دست گرفت. مشخصه ماموران راهنمايي و رانندگي در آن زمان،
بازوبندهاي سفيدي بود كه روي بازوي چپ مي‌بستند. شش سال بعد يعني در سال
1336، اولين سازمان پليس‌راه تاسيس شد كه كنترل عبور‌ومرور را در جاده‌ها
تا شعاع 50 كيلومتري شهرها برعهده داشتند. اين سازمان در دهه 1330 زيرنظر
شهرباني كشور اداره مي‌شد.
شاید
گسترش فرهنگ استفاده از اتومبیل بود که موجب شد تا جرقه‌های تولید خودرو
در ایران زده شود. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران اتومبیل همان پیکان
معروف بود که حدود 40 سال در صنعت خودروسازی ایران حکمرانی کرد و با سالار
جاده‌ها شهرت پیدا نمود. این اتومبیل در شرکت سهامی عام کارخانجات صنعتی
ایران ناسیونال یا همان ایران خودروی امروزی و تحت لیسانس کارخانه تالبوت
انگلستان ساخته و در سال 1346 با دو مدل دولوکس و کارلوکس وارد بازار شد.
در این سال وانت پیکان و تاکسی پیکان هم به آن اضافه شد و پیکان اتوماتیک
نیز در سال ۱۳۴۹ به تولیدات افزوده شد. در سال ۱۳۵۰ و ۱۳۵۱ شش مدل پیکان
تولید میشد که عبارت بود از دولوکس، وانت، کار، جوانان، تاکسی و اتوماتیک و
در نهایت تولید آن درسال۱۳۸۳به اتمام رسید.
بر
اساس آمارهاي موجود در ابتداي سال 1347 تعداد خودروهاي موجود در ايران 19
هزار و 254 دستگاه بود و در آغاز سال 1350 به 123هزار و 715 دستگاه رسيد.
در طول دهه 50 ورود و عرضه خودرو به خيابان رشدي تصاعدي يافت و در سال 1357
و همزمان با پيروزي انقلاب اسلامي اين رقم به 959 هزار و 800 دستگاه رسيد.
روند
رشد توليد و ورود خودرو به جاده‌هاي كشور در دهه‌هاي 60 و 70 فراز و
نشيب‌هاي خاصي را تجربه كرد. اما روند افزايشي ادامه داشت تا اينكه در سال
80 تعداد خودروهاي کشور از مرز چهار ميليون دستگاه گذشت و اكنون با توجه به
رقم 16 ميليوني خودروهای تردد کننده در کشور مي‌توان گفت در طول يك دهه
گذشته تعداد خودروهاي كشور 4 برابر و از ابتداي انقلاب تاكنون اين رقم 16
برابرشده است. و ماشین دودی مظفرالدین شاه این روزها جای خود را به پورشه
داده و تهران نیز به یکی از بزرگترین پارکینگ‌های خودرو در دنیا مبدل شده
است.
