صراط: از خاطراتش در فتنه 88 میگوید و تاکید میکند، همین که مدعیان تقلب حاضر به بازشماری آراء نشدند، نشان میدهد ادعای آنان واهی و پوچ بوده است. سال 88 در جلسهای تصمیم گرفته شد، آقایان مرحوم عسگراولادی، باهنر، آلاسحاق، کوهکن و میرسلیم به دیدار میرحسین موسوی بروند، زمانی این تصمیم گرفته شد که مقام معظم رهبری در همان روزهای بعد از انتخابات به میرحسین زمان ملاقات داد، استنباط ما این بود که اگر با مذاکره با میرحسین موسوی، آبی روی آتش فتنه بریزیم، اقدام سیاسی برجستهای توانستهایم انجام دهیم.
دیدار با میرحسین موسوی توسط این گروه پنج نفره و در رأس آنان مرحوم عسگراولادی انجام شد، آنچه از زبان آنان شنیدهام این بود که به میرحسین گفتند شما میگویید قانونگرا هستید و در قانون انتخابات، راه برای حل این موضوع که تقلب بوده پیشبینی شده است و باید شکایت خود را به شورای نگهبان اعلام کنید و میرحسین موسوی نیز به این افراد گفته بود که من نه به شورای نگهبان و نه به دولت اعتماد دارم، سپس به وی پیشنهاد شد که اگر به عنوان معترض بخواهد هر تعداد صندوق پلمب شده رأیها را با حضور خودش و یا نمایندگانش بازشماری شود، قانون آمادگی این کار را برای شمارش آراء دارد، میرحسین موسوی نیز در آن جلسه شبانه موافقت کرده و ما منتظر خبر وی بودیم؛ اما بعدها شنیدیم پس از ما، همان کسانی که گفتند تقلب کلید رمز ما بوده، به موسوی اعتراض خود را مبنی بر اینکه نباید با بازشماری موافقت میکرده، اعلام و بعدها دیدیم از آن روز به بعد اطلاعیههای تندتر از سوی میرحسین موسوی صادر شد و این نشان میدهد مدعیان تقلب خود میدانستند این ادعا واهی و پوچ است، این بخشی از خاطرات محمدنبی حبیبی، دبیرکل حزب موتلفه اسلامی از وقایع سال 88 بود، وی در روزهای اخیر به منظور شرکت در جلسه شورای مرکزی این حزب به مشهد سفر کرده که ما نیز در جریان سفر حبیبی گفتوگویی تفصیلی با محوریت موضوعات روز داشتهایم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
* پاک کردن صورت مسئله فتنه 88 خیانت است/فتنه طرح براندازی بود نه رقابت انتخاباتی
ضمن عرض ادب و احترام، جناب حبیبی پس از فراز و فرودهای وزارت علوم، 16 آذر امسال همراه با لغو سخنرانی افراد ارزشی در دانشگاهها و سخنرانی افراد منتسب به فتنه بوده؟ تحلیل شما از حضور عناصر منتسب به فتنه در دولت فعلی و سهمخواهی آنان چیست؟
حبیبی: فرجیدانا در انتصابات خود رعایت این ضرورت که نباید از عناصر فتنه استفاده کند، را نمیکرد و لذا این موضوع و محور مهم مجلس در استیضاح فرجیدانا بود. اعتراض موتلفه به فرجی دانا و ندادن رأی اعتماد به دو وزیر پیشنهادی بعدی نیز از همین مسئله بود که آنان نه اینکه مرز خود را با فتنه شفاف نکردند بلکه خود آنها در فتنه 88 اقداماتی انجام داده بودند، حتی فردی که پس از فرجیدانا به مجلس معرفی شد، دوستان همان گزینه وزارت علوم به وی تاکید کرده بودند که پیش از رای اعتماد از فتنه برائت بجوید.
ما ندیدیم که وزیر پیشنهادی حتی به صورت ظاهری و شفاهی هم اعلام برائت کند برعکس فرهادی، وزیر علوم فعلی که موضع رسمی خود را در برابر فتنه اعلام کرد و ما نیز آن را حمل بر صحت کرده و امیدواریم عملی کند، مشکل ما این است که عدهای میخواهند و در تلاش هستند صورت مسئله فتنه را پاک کنند.
آنگونه عدهای به دنبال پاک کردن صورت مسئله فتنه هستند که گویا هیچ اتفاقی در سال 88 رخ نداده، بنده تاکید میکنم فتنه 88 با قصد براندازی جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاد و طراحی این براندازی در خارج از کشور، قبل از انتخابات انجام شده بود، معتقدم طراحان فتنه در خارج از کشور، کارهایی که به عنوان انقلابهای رنگین نارنجی در برخی نقاط دنیا در گرجستان و اوکراین انجام دادند در کشور ما میخواستند با رنگ سبز انجام دهند و شواهد نیز نشان میدهد که افراد برجستهای در کشور به دام این فتنه افتادند، لذا اینکه ما تصور کنیم که موضوعات سال 88 در حد رقابت رقبای انتخاباتی بوده بدترین نوع تحلیل است و هرگز رقابت انتخاباتی نبود و این فتنه تاکید میکنم که با قصد براندازی برنامهریزی شده بود.
فضای سال 88 را متصور شوید، عدهای مسلح، مصمم بودند که در راهپیماییهای که سران فتنه بعد از انتخابات برپا میکردند، حضور یافته و آدمکشی کنند و این را کار رقبای سران فتنه نشان دهند، این برنامهها از پیش تعیین شده بود که وزیر اطلاعات آن زمان نیز در ملاقاتهایی که با سران فتنه داشت این موضوع را به آنها گفته بود.
کسانی که صورت مسئله فتنه 88 را پاک میکنند در حال خیانت کردن هستند چرا که صورت مسئله فتنه برای همیشه تاریخ باید زنده نگه داشته شود.
البته ذکر این نکته حائز اهمیت بوده که فتنه 88 به اشکال دیگر ممکن است صورت پذیرد، سال 78 با یک شکلی برای براندازی بروز و ظهور یافت که مردم در 23 تیر همان سال با حضور خود در خیابانها پاسخ فتنه را دادند و در فتنه 88 نیز با توجه به تجربیات سال 78 اجرایی ساختن فتنه جدید را آغاز کردند، مردم صبوری به خرج داده اما در نهایت در 9 دی 88 به میدان آمده و گفتن در برابر طراحان برنامه براندازی، محکم و قاطع ایستادهاند.
* تصمیمات مجلس در زمینه وزارت علوم در متن انقلاب بود
بنابراین مقوله سال 88 یک مقوله معمولی انتخاباتی نبوده بلکه فتنهای برای براندازی نظام اسلامی بوده، لذا مدیران منصوب شده ما باید مرزشان با فتنه مشخص و آن را شفاف بیان کنند، ما به عنوان حزب موتلفه اسلامی در اوایل انتصابات دولت، مطلبی در موضعگیریهای هفتگی به روحانی اعلام کردیم که اگر میخواهد کفه اصلاحطلبان در انتصابات از اصولگرایان سنگینتر باشد که این طور هم بوده، پس از انتصاب فتنهگران و فعالان فتنه دوری کند که دقت در این مسئله در برخی انتصابات مورد توجه قرار نگرفت، آنچه مسلم بوده این است که موضع مجلس برای استیضاح وزیر قبلی و نبود اعتماد به دو وزیر علوم دیگر دقیقا موضعی در متن انقلاب بوده و موتلفه کاملا از این اقدام مجلس حمایت میکند.
امیدواریم فرهادی به عنوان سکاندار وزارت علوم توجه به این موضوع داشته باشد که اگر به عنوان اصلاح طلب پست را قبول کرده و میخواهد از دوستان اصلاح طلب در این وزارتخانه استفاده کند از کسانی که ارتباط کم و یا زیاد با فتنه و سران آن داشته باشد تبری جسته و آنان را از دایره انتصابات حذف کند.
* سکوت برخی خواص در سال 88 ریشه در منفعتطلبی آنها داشت
با توجه به بازخوانی که از وقایع فتنه 88 داشتید، به نظر شما خواصی که در سال 88 سکوت اختیار کردند خواصی بیبصیرت بوده و یا عامدانه و آگاهانه سکوت کردند؟
حبیبی: اظهار نظر کلی در این رابطه نمیشود داشت، اما آنچه مسلم بوده این است که عدهای سکوت کردند و در این سکوت، منافع و موقعیت شخصی خود را میدیدند که بنده این محاسبات را قبول ندارم و به عقیده بنده فتنه بسیار مهمتر از این مصلحت اندیشیها است.
حزب موتلفه اسلامی از ابتدای فتنه در وسط میدان بوده و هیچگاه میدان را ترک نکرده و به هیچوجه در آن برهه مصلحت را در سکوت ندیدیم، مرحوم عسگر اولادی در همان ماه نخست بعد از انتخابات 88 خطاب به میرحسین موسوی گفت: «مراقب باش راهی که میروی راه بنی صدر است» که این مصاحبه البته انجام و در رسانهها منتشر شد، اگر موضعگیریهای حزب موتلفه را از ابتدای فتنه تا هماکنون ببینید نه تنها سکوت نکردهایم بلکه با صریحترین لحن و بیان، فتنه، سران و وابستگان فتنه را محکوم کردهایم چرا که این فتنه مقوله انتخاباتی نبوده و با هدف براندازانه طراحی شده بود و در چنین شرایطی کسی حق سکوت ندارد.
* جرم سران فتنه جرم کاملا نابخشودنی است/ اظهار تعجب از مواضع فرزند شهید مطهری
نظر حضرتعالی در مورد حصر خانگی سران فتنه چیست؟
حبیبی: بنده معتقدم حصر خانگی کمترین اقدام نظام در رابطه با سران فتنه است، جرم سران فتنه جرم کاملا نابخشودنی است و باید آنها پاسخگوی همه خونهایی که به دلیل بد عمل کردن آنها در فتنه 88 ریخته شد باشند، اخیرا علی مطهری مطرح کرده که حصر خانگی سران فتنه ناعادلانه است، برعکس مطهری که از آنان دفاع میکند، سئوال ما از شورای امنیت کشور این است که چرا اینقدر برخورد رئوفانه با سران فتنه داشته؟ مجازات سران فتنه بسیار سنگینتر از حصر است، تعجب میکنم از میراث شهید مطهری که با این جملات احساسی که مبتنی بر منطق و اصول نیست، اینگونه اظهار نظر میکند و به جای تکریم ارفاق بیش از حد نظام جمهوری اسلامی در برابر جرم سران فتنه، این رافت را مورد اعتراض هم قرار میدهد.
* اصلاح طلبانی که پس از 5 سال هنوز در محکومیت فتنه تردید دارند، در متن نظام نیستند
با توجه به اینکه انتخابات مجلس دهم را در پیش رو داریم، تحلیل حضرتعالی از فعالیت و خیز اصلاح طلبان برای تصاحب کرسیهای مجلس دهم چگونه است؟
حبیبی: اینکه در کشور یکی تقاضای تشکیل حزب کند موضوعی قانونی است و نمیتوانیم نسبت به آن اعتراض کنیم اما در مورد اصلاحطلبان معتقدیم که آن دسته از اصلاح طلبانی که داخل نظام هستند یعنی اینکه به قانونی اساسی و ولایت فقیه معتقدند ولو اینکه تشکلهای اصولگرا نظیر موتلفه را قبول نداشته باشد، میتوانند در عرصه سیاسی به رقابت پرداخته و حضور داشته باشند اما با همان شرطی که باید در داخل و متن نظام باشند.
اما پیش از هر مسئله، همه اصلاحطلبان باید به یک سئوال پاسخ دهند و آن مواضع آنها نسبت به فتنه است، در هر صورت فتنه با داعیه اصلاح طلبی در کشور شکل گرفت و همه آنهایی که ادعای اصلاح طلبی میکردند به فتنه دامن زدند که عدهای دستگیر شده و به زندان رفتند و محکوم شدند، آن دسته از اصلاح طلبانی که داخل نظام هستند، توقع داریم که حتما فتنه را محکوم کنند و از آن تبری بجویند، اگر بعد از 5 سال هنوز برخی اصلاح طلبان در محکومیت فتنه تردید دارند، اینها اگر ادعای این را بکنند که داخل و در متن نظام اسلامی هستند به عقیده بنده ادعای نادرستی است.فتنه برای براندازی نظام بوده بعد چطور میخواهند این طرح براندازانه را در محدوده رقابتهای انتخاباتی با عنوان یک پدیده معرفی کنند؟
* همراهان فتنه با داعیه اصلاح طلبی حق حضور در هیچ صحنهای را ندارند
ما حضور چنین گروهها و تشکلهای اصلاح طلب ولو اینکه با ما رقیب باشند را در تمام دورههای انتخاباتی نه نفی نکردیم و نمیکنیم، اصلاح طلبی یک جریان است اما باید اصلاح طلبان بنشینند و اصلاح طلبی را در قالب تعریف مشخص و درست ارائه کنند و به مردم بگویند این اصلاح طلب و اصلاح طلبی یعنی چه؟ اصولا این گروه در دو بخش تقسیم شده، نخست کسانی که با داعیه اصلاح طلبی همراه با فتنه بودند که اینها حق حضور در هیچ صحنهای را نداشته چون در تقابل و مخالفت با نظام بودند و دسته دوم اصلاح طلبانی که اصل نظام را قبول داشته اما تشکلهای اصولگرا را قبول ندارند، گروه دوم به عقیده ما هر چند در مخالفت با ما بوده اما به این دلیل که به ولایت فقیه و قانون اعتقاد دارند حق فعالیت و رقابت در عرصههای سیاسی از جمله انتخابات را دارند و در نهایت مردم با آراء خود سرنوشت را مشخص میکنند.
* آرایش انتخاباتی مجلس دهم؛ ائتلاف طرفداران دولت و اصلاح طلبان در رقابت با اصولگریان
آرایش انتخاباتی مجلس دهم را چگونه پیشبینی میکنید؟
حبیبی: تحلیل بنده این است که در انتخابات مجلس دهم تمایلاتی برای ائتلاف میان طرفداران دولت فعلی و اصلاح طلبان شکل میگیرد، طرفداران دولت فعلی و اصلاحطلبان برای انتخابات مجلس، اگر تاکنون به ائتلاف نرسیدند، در آینده به ائتلاف میپردازند و عده ای از طرفداران دولت و اصلاح طلبان در حقیقت خود را با اصولگرایان در رقابت میبینند، آرایش انتخاباتی مجلس دهم اینگونه است که یک طرف اصلاحطلبان و طرفداران دولت فعلی و سوی دیگر اصولگرایان قرار دارند، توقع ما از دولت این نیست که روی خوش به اصلاحطلبان نشان ندهند که تاکنون نشان داده اما روی خوش به فتنه نشان ندهند و آنها را از دایره تصمیمات خود حذف کند.
* ائتلاف اصولگرایان در انتخابات مجلس دهم واجب سیاسی است
صحبت از انتخابات مجلس دهم شد، با توجه به تجربه تلخ اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری 92، ضرورت وحدت و همگرایی جریان اصولگرایی در انتخابات پیش رو را تشریح بفرمائید؟
حبیبی: معتقدم فضای انتخاباتی 94 که انتخابات مجلس دهم بوده با مجلس نهم کاملا متفاوت است یعنی اصولگرایان همان گونه که در مجلس نهم رقابت داشتند اگر در انتخابات 94 این رقابت ادامه یابد، ضربه بسیار اثرگذار به جریان اصولگرایی وارد میشود، اصولگرایان راه دومی جزء ائتلاف ندارند، گاهی ممکن است چند راه سیاسی وجود داشته باشد اما در انتخابات سال آینده هیچ راهی جزء ائتلاف برای اصولگرایان وجود ندارد.
* اعلام آمادگی موتلفه با هر سلیقه اصولگرایی به منظور مذاکره و ائتلاف
انتظار این است که سران اصولگرا همان طور که تاکنون ارتباط خوبی داشتهاند در انتخابات مجلس آینده این وحدت و همگرایی را رشد و توسعه دهند، ما تاکنون با جمعیت ایثارگران و جبهه پایداری جلسات متعددی داشتهایم و این جلسات ادامه دارد، بنده معتقدم ضمن حفظ اصول در مذاکرات باید بنا را بر این بگذاریم که روی سلیقهها پافشاری نشود و روی اصول پافشاری شده و این مذاکرات ادامه یابد.
تشکلهای اصولگرایی بیش از گذشته رایزنی و مذاکره برای همگرایی و وحدت داشته باشد که این به نفع اصولگرایی است، در جریان ائتلاف نباید سلیقههای خود را وحی منزل تلقی کنیم، در ائتلاف یعنی اختلاف سلیقههایی هست اما باید روی اصول پافشاری کرد.
* جرقه ائتلاف در تمام تشکلهای اصولگرا حتی جبهه پایداری زده شده است
احساس من این است که جرقه ائتلاف در تمام تشکلهای اصولگرا حتی جبهه پایداری زده شده و این را من جرقه مبارکی میدانم، حزب موتلفه اسلامی آمادگی خود را با هر سلیقه و تشکل اصولگرا برای مذاکره، تبادل نظر و ائتلاف اعلام میکند، این روحیه باید در ماههای آینده میان اصولگرایان افزایش و به شکل فرهنگ در بیاید.
اصولگرایان باید ائتلاف را یک واجب سیاسی تلقی کرده و آن را در زمره مستحبات سیاسی قرار ندهند، انشاءالله در ماههای آینده شاهد نزدیک شدن بیشتر تشکلهای اصولگرا با یک دیگر هستیم.
* نقش اثرگذار جامعتین در وحدت و همگرایی اصولگرایان
نقش جامعتین در وحدت و همگرایی اصولگرایان را چطور تفسیر و ارزیابی میکنید؟
حبیبی: حزب موتلفه اسلامی، علاوه بر ائتلاف با تشکلهای اصولگرا، مطالب و تصمیمات خود را محضر شخصیتهای تراز اول روحانی و نهادهای مهم روحانیت نظیر جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین عرضه میکند و حقیقتا معتقدیم ضرورت ائتلاف میان اصولگرایان که واجب سیاسی است باید به مثابه یک فرهنگ درآمده و نقش جامعتین در این موضوع بیبدیل است.
انسجام بیشتر در جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین و نوعی ائتلاف میان جامعتین را در انتخابات مجلس دهم ضروری میدانم، اگر دو نهاد نخواهند به شکل مستقیم نامزد معرفی کنند اما میشود در سایه آنها شاهد وحدت مستحکمتری میان اصولگرایان باشیم، اگر چتری با محوریت جامعتین در فضای سیاسی کشور گسترده شود، وحدت و ائتلاف اصولگرایان بیشتر شده لذا حضور جامعتین را در ائتلاف اصولگرایان موثر دانسته و معتقدیم عناصر متدین و انقلابی کشور به جامعتین توجه دارند.
بنده اثر هماهنگی میان جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین را نه تنها برای انتخابات بلکه برای کل فضای انقلاب اسلامی موثر میدانم.
* ضرورت تاسیس تشکلی صنفی در مسیر گسترش تحزب در کشور / خانه احزاب احیا شدنی نیست
آخرین وضعیت از احزاب در دولت یازدهم را شرح دهید؟ آیا خانه احزاب در نهایت احیا شد؟
حبیبی: چیزی به نامه خانه احزاب به لحاظ قانونی وجود ندارد اما اینکه تشکلی صنفی نه سیاسی و جناحی، از احزاب وجود داشته باشد در گسترش و تعمیق تحزب در کشور نقش موثر و ضروری دارد. عدهای در تلاش هستند تا خانه احزاب منحل شده را احیا کنند، ما آن را احیا شدنی نمیبینیم و بر اساس موازین قانونی چیزی به نام خانه احزاب حتی در حالت رکود هم وجود ندارد، باید تشکلی صنفی از احزاب برای تعمیق فرهنگ تحزب ایجاد شود.
به تعبیر مقامات وزارت کشور، در حال حاضر از حدود 240 تا 250 حزب مجوزدار در کشور اکثر آنها بیش از دو سوم، هیچ فعالیتی ندارند، اگر خانه احزاب با چنین حزبهایی میخواهد احیا شود، همان بهتر که احیا نشود، اما اگر در قانون جدید تعریف صحیح از حزب ارائه شده باشد مطلوب است، ما چیزی به نام حزب خانوادگی نداریم که پدر، مادر و فرزند اقدام به تشکیل حزب داده و مجوز گرفته و فقط نام حزب را یدک بکشند.
سابقه بسیار بدی از احزاب قبل و بعد از انقلاب در ذهن مردم ما وجود داشته که حزبی بودن در ذهن عدهای اقدامی غیرارزشی جای گرفته است، اکنون که جمهوریت نظام را به عنوان یکی از پایههای نظام قبول کردهایم باید بدانیم که یکی از پایههای قوی جمهوریت نظام، تحزب بوده و تحقق جمهوریت به معنی تام کلمه نیازمند تحزب و تعمیق فرهنگ حزب است.
* آقای روحانی! منتقدان شما نه بیسوادند و نه تازه به دوران رسیده
نقدپذیری دولت یازدهم را چطور ارزیابی میکنید؟
حبیبی: در مورد نقدپذیری دولت باید گفت دولت در موقع سخنرانی از نقد تجلیل اما بعد، منتقدان را بیسواد و تازه به دوران رسیده توصیف میکند، دولت سینه وسیع در برابر منتقدان باید داشته باشد، هیچ یک از این منتقدان که در دولتهای گذشته هم نقد میکردند تازه به دوران رسیده نیستند.
البته این خواست دولت را درک میکنیم که باید مرز تخریب و نقد مشخص باشد، کسانی که با قصد تخریب وارد میدان انتقاد شده، صادق نیستند اما انتقاد به معنای واقعی کلمه نوعی ارزیابی است که هم در آن نقاط مثبت و منفی وجود دارد، کسانی که دائما از دولت تعریف و مداحی کرده و یا دائما از دولت مچگیری می کنند، منتقد نیستند.
* کفه سنگینتر کارگزاران در دولت روحانی نسبت به اصلاح طلبان
در دولت آقای روحانی کفه اصلاح طلبان سنگینتر از است یا کارگزاران؟
حبیبی: آقای هاشمی رفسنجانی در سخنرانیهای متعدد که گاهی بنده خودم مستمع بودم، میگوید عنصری فراجناحی است اما اظهار لطف وی به کارگزاران اظهار لطفی ویژه است اما در دولت فعلی نقش کارگزاران نقشی برجسته تلقی میشود تا آنجا که مناصب مهمی را کارگزاران در دولت داشته به گونهای که سهم کارگزاران در دولت فعلی از اصلاح طلبان بیشتر است.
* تیم مذاکره کننده هیچ اعتمادی به طرف مقابل نکند / بدبینی نسبت به تیم مذاکره کننده نادرست است
جناب حبیبی برآیند و تحلیل حضرتعالی از روند مذاکرات و ادبیات طرف غربی و آمریکایی چیست؟
حبیبی: طرف مقابل ما در مذاکرات بعضا کسانی هستند که به براندازی نظام جمهوری اسلامی میاندیشند که حقیقتا باید گفت آنها در زمره عقب ماندههای سیاسی هستند، اوباما در مصاحبهای گفته بود که آرزویش این است که اگر بتواند همه کارهای هستهای ایران را تعطیل کند، البته اوباما جوان هم نیست که بگوئیم آرزو بر جوانان عیب نیست، اما میگوئیم این آرزو هرگز محقق نمیشود.
در مذاکرات تیم مذاکره کننده را تاکنون خوب عمل کرده و خط قرمزهای نظام را رعایت کرده و بنده معتقد به پشتیبانی از آنها هستم، اما تیم مذاکره کننده ما نیز باید مراقب رفتار طرف مقابل باشد و نباید هیچ گونه اعتمادی به آنها کرد.
برای مثال در حوزه گزینه نظامی، خودشان هم میدانند که اگر آغاز کننده باشند، پایان دهنده نیستند، مقام معظم رهبری در یک سخنرانی رسمی در همدان فرموده بودند:« آمریکا اگر به حمله نظامی دست بزند میتواند شروع کند اما بداند در هر نقطه دنیا که منافعی از آمریکا باشد میدان جنگ ما آنجاست» با این سیاست، آمریکاییها در محاسبات خود به این نتیجه رسیدند که شاید گاهی از گزینه نظامی دم بزنند اما عملیاتی نمیکنند چرا که انسانهای نادان هم حتی با دم شیر بازی نمیکنند.
جای نگرانی در مذاکرات نیست چرا که نظام روی این مذاکرات حساس بوده، شورای امنیت، مقام معظم رهبری، مجلس و مردم نظارت دارند و جای نگرانی فعلا نمیبینم، تمام نابسامانیهای اقتصادی ما با رفع تحریم حل نمیشود، کل تاثیر تحریمها حدود 25 درصد در اقتصاد ما بوده، با تمهیدات در اقتصاد مقاومتی میتوانیم از کنار تحریمها عبور کنیم، هر قدر بنیه داخلی اقتصاد ما قوی باشد اثر تحریمها کمتر میشود.
دیدار با میرحسین موسوی توسط این گروه پنج نفره و در رأس آنان مرحوم عسگراولادی انجام شد، آنچه از زبان آنان شنیدهام این بود که به میرحسین گفتند شما میگویید قانونگرا هستید و در قانون انتخابات، راه برای حل این موضوع که تقلب بوده پیشبینی شده است و باید شکایت خود را به شورای نگهبان اعلام کنید و میرحسین موسوی نیز به این افراد گفته بود که من نه به شورای نگهبان و نه به دولت اعتماد دارم، سپس به وی پیشنهاد شد که اگر به عنوان معترض بخواهد هر تعداد صندوق پلمب شده رأیها را با حضور خودش و یا نمایندگانش بازشماری شود، قانون آمادگی این کار را برای شمارش آراء دارد، میرحسین موسوی نیز در آن جلسه شبانه موافقت کرده و ما منتظر خبر وی بودیم؛ اما بعدها شنیدیم پس از ما، همان کسانی که گفتند تقلب کلید رمز ما بوده، به موسوی اعتراض خود را مبنی بر اینکه نباید با بازشماری موافقت میکرده، اعلام و بعدها دیدیم از آن روز به بعد اطلاعیههای تندتر از سوی میرحسین موسوی صادر شد و این نشان میدهد مدعیان تقلب خود میدانستند این ادعا واهی و پوچ است، این بخشی از خاطرات محمدنبی حبیبی، دبیرکل حزب موتلفه اسلامی از وقایع سال 88 بود، وی در روزهای اخیر به منظور شرکت در جلسه شورای مرکزی این حزب به مشهد سفر کرده که ما نیز در جریان سفر حبیبی گفتوگویی تفصیلی با محوریت موضوعات روز داشتهایم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
* پاک کردن صورت مسئله فتنه 88 خیانت است/فتنه طرح براندازی بود نه رقابت انتخاباتی
ضمن عرض ادب و احترام، جناب حبیبی پس از فراز و فرودهای وزارت علوم، 16 آذر امسال همراه با لغو سخنرانی افراد ارزشی در دانشگاهها و سخنرانی افراد منتسب به فتنه بوده؟ تحلیل شما از حضور عناصر منتسب به فتنه در دولت فعلی و سهمخواهی آنان چیست؟
حبیبی: فرجیدانا در انتصابات خود رعایت این ضرورت که نباید از عناصر فتنه استفاده کند، را نمیکرد و لذا این موضوع و محور مهم مجلس در استیضاح فرجیدانا بود. اعتراض موتلفه به فرجی دانا و ندادن رأی اعتماد به دو وزیر پیشنهادی بعدی نیز از همین مسئله بود که آنان نه اینکه مرز خود را با فتنه شفاف نکردند بلکه خود آنها در فتنه 88 اقداماتی انجام داده بودند، حتی فردی که پس از فرجیدانا به مجلس معرفی شد، دوستان همان گزینه وزارت علوم به وی تاکید کرده بودند که پیش از رای اعتماد از فتنه برائت بجوید.
ما ندیدیم که وزیر پیشنهادی حتی به صورت ظاهری و شفاهی هم اعلام برائت کند برعکس فرهادی، وزیر علوم فعلی که موضع رسمی خود را در برابر فتنه اعلام کرد و ما نیز آن را حمل بر صحت کرده و امیدواریم عملی کند، مشکل ما این است که عدهای میخواهند و در تلاش هستند صورت مسئله فتنه را پاک کنند.
آنگونه عدهای به دنبال پاک کردن صورت مسئله فتنه هستند که گویا هیچ اتفاقی در سال 88 رخ نداده، بنده تاکید میکنم فتنه 88 با قصد براندازی جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاد و طراحی این براندازی در خارج از کشور، قبل از انتخابات انجام شده بود، معتقدم طراحان فتنه در خارج از کشور، کارهایی که به عنوان انقلابهای رنگین نارنجی در برخی نقاط دنیا در گرجستان و اوکراین انجام دادند در کشور ما میخواستند با رنگ سبز انجام دهند و شواهد نیز نشان میدهد که افراد برجستهای در کشور به دام این فتنه افتادند، لذا اینکه ما تصور کنیم که موضوعات سال 88 در حد رقابت رقبای انتخاباتی بوده بدترین نوع تحلیل است و هرگز رقابت انتخاباتی نبود و این فتنه تاکید میکنم که با قصد براندازی برنامهریزی شده بود.
فضای سال 88 را متصور شوید، عدهای مسلح، مصمم بودند که در راهپیماییهای که سران فتنه بعد از انتخابات برپا میکردند، حضور یافته و آدمکشی کنند و این را کار رقبای سران فتنه نشان دهند، این برنامهها از پیش تعیین شده بود که وزیر اطلاعات آن زمان نیز در ملاقاتهایی که با سران فتنه داشت این موضوع را به آنها گفته بود.
کسانی که صورت مسئله فتنه 88 را پاک میکنند در حال خیانت کردن هستند چرا که صورت مسئله فتنه برای همیشه تاریخ باید زنده نگه داشته شود.
البته ذکر این نکته حائز اهمیت بوده که فتنه 88 به اشکال دیگر ممکن است صورت پذیرد، سال 78 با یک شکلی برای براندازی بروز و ظهور یافت که مردم در 23 تیر همان سال با حضور خود در خیابانها پاسخ فتنه را دادند و در فتنه 88 نیز با توجه به تجربیات سال 78 اجرایی ساختن فتنه جدید را آغاز کردند، مردم صبوری به خرج داده اما در نهایت در 9 دی 88 به میدان آمده و گفتن در برابر طراحان برنامه براندازی، محکم و قاطع ایستادهاند.
* تصمیمات مجلس در زمینه وزارت علوم در متن انقلاب بود
بنابراین مقوله سال 88 یک مقوله معمولی انتخاباتی نبوده بلکه فتنهای برای براندازی نظام اسلامی بوده، لذا مدیران منصوب شده ما باید مرزشان با فتنه مشخص و آن را شفاف بیان کنند، ما به عنوان حزب موتلفه اسلامی در اوایل انتصابات دولت، مطلبی در موضعگیریهای هفتگی به روحانی اعلام کردیم که اگر میخواهد کفه اصلاحطلبان در انتصابات از اصولگرایان سنگینتر باشد که این طور هم بوده، پس از انتصاب فتنهگران و فعالان فتنه دوری کند که دقت در این مسئله در برخی انتصابات مورد توجه قرار نگرفت، آنچه مسلم بوده این است که موضع مجلس برای استیضاح وزیر قبلی و نبود اعتماد به دو وزیر علوم دیگر دقیقا موضعی در متن انقلاب بوده و موتلفه کاملا از این اقدام مجلس حمایت میکند.
امیدواریم فرهادی به عنوان سکاندار وزارت علوم توجه به این موضوع داشته باشد که اگر به عنوان اصلاح طلب پست را قبول کرده و میخواهد از دوستان اصلاح طلب در این وزارتخانه استفاده کند از کسانی که ارتباط کم و یا زیاد با فتنه و سران آن داشته باشد تبری جسته و آنان را از دایره انتصابات حذف کند.
* سکوت برخی خواص در سال 88 ریشه در منفعتطلبی آنها داشت
با توجه به بازخوانی که از وقایع فتنه 88 داشتید، به نظر شما خواصی که در سال 88 سکوت اختیار کردند خواصی بیبصیرت بوده و یا عامدانه و آگاهانه سکوت کردند؟
حبیبی: اظهار نظر کلی در این رابطه نمیشود داشت، اما آنچه مسلم بوده این است که عدهای سکوت کردند و در این سکوت، منافع و موقعیت شخصی خود را میدیدند که بنده این محاسبات را قبول ندارم و به عقیده بنده فتنه بسیار مهمتر از این مصلحت اندیشیها است.
حزب موتلفه اسلامی از ابتدای فتنه در وسط میدان بوده و هیچگاه میدان را ترک نکرده و به هیچوجه در آن برهه مصلحت را در سکوت ندیدیم، مرحوم عسگر اولادی در همان ماه نخست بعد از انتخابات 88 خطاب به میرحسین موسوی گفت: «مراقب باش راهی که میروی راه بنی صدر است» که این مصاحبه البته انجام و در رسانهها منتشر شد، اگر موضعگیریهای حزب موتلفه را از ابتدای فتنه تا هماکنون ببینید نه تنها سکوت نکردهایم بلکه با صریحترین لحن و بیان، فتنه، سران و وابستگان فتنه را محکوم کردهایم چرا که این فتنه مقوله انتخاباتی نبوده و با هدف براندازانه طراحی شده بود و در چنین شرایطی کسی حق سکوت ندارد.
* جرم سران فتنه جرم کاملا نابخشودنی است/ اظهار تعجب از مواضع فرزند شهید مطهری
نظر حضرتعالی در مورد حصر خانگی سران فتنه چیست؟
حبیبی: بنده معتقدم حصر خانگی کمترین اقدام نظام در رابطه با سران فتنه است، جرم سران فتنه جرم کاملا نابخشودنی است و باید آنها پاسخگوی همه خونهایی که به دلیل بد عمل کردن آنها در فتنه 88 ریخته شد باشند، اخیرا علی مطهری مطرح کرده که حصر خانگی سران فتنه ناعادلانه است، برعکس مطهری که از آنان دفاع میکند، سئوال ما از شورای امنیت کشور این است که چرا اینقدر برخورد رئوفانه با سران فتنه داشته؟ مجازات سران فتنه بسیار سنگینتر از حصر است، تعجب میکنم از میراث شهید مطهری که با این جملات احساسی که مبتنی بر منطق و اصول نیست، اینگونه اظهار نظر میکند و به جای تکریم ارفاق بیش از حد نظام جمهوری اسلامی در برابر جرم سران فتنه، این رافت را مورد اعتراض هم قرار میدهد.
* اصلاح طلبانی که پس از 5 سال هنوز در محکومیت فتنه تردید دارند، در متن نظام نیستند
با توجه به اینکه انتخابات مجلس دهم را در پیش رو داریم، تحلیل حضرتعالی از فعالیت و خیز اصلاح طلبان برای تصاحب کرسیهای مجلس دهم چگونه است؟
حبیبی: اینکه در کشور یکی تقاضای تشکیل حزب کند موضوعی قانونی است و نمیتوانیم نسبت به آن اعتراض کنیم اما در مورد اصلاحطلبان معتقدیم که آن دسته از اصلاح طلبانی که داخل نظام هستند یعنی اینکه به قانونی اساسی و ولایت فقیه معتقدند ولو اینکه تشکلهای اصولگرا نظیر موتلفه را قبول نداشته باشد، میتوانند در عرصه سیاسی به رقابت پرداخته و حضور داشته باشند اما با همان شرطی که باید در داخل و متن نظام باشند.
اما پیش از هر مسئله، همه اصلاحطلبان باید به یک سئوال پاسخ دهند و آن مواضع آنها نسبت به فتنه است، در هر صورت فتنه با داعیه اصلاح طلبی در کشور شکل گرفت و همه آنهایی که ادعای اصلاح طلبی میکردند به فتنه دامن زدند که عدهای دستگیر شده و به زندان رفتند و محکوم شدند، آن دسته از اصلاح طلبانی که داخل نظام هستند، توقع داریم که حتما فتنه را محکوم کنند و از آن تبری بجویند، اگر بعد از 5 سال هنوز برخی اصلاح طلبان در محکومیت فتنه تردید دارند، اینها اگر ادعای این را بکنند که داخل و در متن نظام اسلامی هستند به عقیده بنده ادعای نادرستی است.فتنه برای براندازی نظام بوده بعد چطور میخواهند این طرح براندازانه را در محدوده رقابتهای انتخاباتی با عنوان یک پدیده معرفی کنند؟
* همراهان فتنه با داعیه اصلاح طلبی حق حضور در هیچ صحنهای را ندارند
ما حضور چنین گروهها و تشکلهای اصلاح طلب ولو اینکه با ما رقیب باشند را در تمام دورههای انتخاباتی نه نفی نکردیم و نمیکنیم، اصلاح طلبی یک جریان است اما باید اصلاح طلبان بنشینند و اصلاح طلبی را در قالب تعریف مشخص و درست ارائه کنند و به مردم بگویند این اصلاح طلب و اصلاح طلبی یعنی چه؟ اصولا این گروه در دو بخش تقسیم شده، نخست کسانی که با داعیه اصلاح طلبی همراه با فتنه بودند که اینها حق حضور در هیچ صحنهای را نداشته چون در تقابل و مخالفت با نظام بودند و دسته دوم اصلاح طلبانی که اصل نظام را قبول داشته اما تشکلهای اصولگرا را قبول ندارند، گروه دوم به عقیده ما هر چند در مخالفت با ما بوده اما به این دلیل که به ولایت فقیه و قانون اعتقاد دارند حق فعالیت و رقابت در عرصههای سیاسی از جمله انتخابات را دارند و در نهایت مردم با آراء خود سرنوشت را مشخص میکنند.
* آرایش انتخاباتی مجلس دهم؛ ائتلاف طرفداران دولت و اصلاح طلبان در رقابت با اصولگریان
آرایش انتخاباتی مجلس دهم را چگونه پیشبینی میکنید؟
حبیبی: تحلیل بنده این است که در انتخابات مجلس دهم تمایلاتی برای ائتلاف میان طرفداران دولت فعلی و اصلاح طلبان شکل میگیرد، طرفداران دولت فعلی و اصلاحطلبان برای انتخابات مجلس، اگر تاکنون به ائتلاف نرسیدند، در آینده به ائتلاف میپردازند و عده ای از طرفداران دولت و اصلاح طلبان در حقیقت خود را با اصولگرایان در رقابت میبینند، آرایش انتخاباتی مجلس دهم اینگونه است که یک طرف اصلاحطلبان و طرفداران دولت فعلی و سوی دیگر اصولگرایان قرار دارند، توقع ما از دولت این نیست که روی خوش به اصلاحطلبان نشان ندهند که تاکنون نشان داده اما روی خوش به فتنه نشان ندهند و آنها را از دایره تصمیمات خود حذف کند.
* ائتلاف اصولگرایان در انتخابات مجلس دهم واجب سیاسی است
صحبت از انتخابات مجلس دهم شد، با توجه به تجربه تلخ اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری 92، ضرورت وحدت و همگرایی جریان اصولگرایی در انتخابات پیش رو را تشریح بفرمائید؟
حبیبی: معتقدم فضای انتخاباتی 94 که انتخابات مجلس دهم بوده با مجلس نهم کاملا متفاوت است یعنی اصولگرایان همان گونه که در مجلس نهم رقابت داشتند اگر در انتخابات 94 این رقابت ادامه یابد، ضربه بسیار اثرگذار به جریان اصولگرایی وارد میشود، اصولگرایان راه دومی جزء ائتلاف ندارند، گاهی ممکن است چند راه سیاسی وجود داشته باشد اما در انتخابات سال آینده هیچ راهی جزء ائتلاف برای اصولگرایان وجود ندارد.
* اعلام آمادگی موتلفه با هر سلیقه اصولگرایی به منظور مذاکره و ائتلاف
انتظار این است که سران اصولگرا همان طور که تاکنون ارتباط خوبی داشتهاند در انتخابات مجلس آینده این وحدت و همگرایی را رشد و توسعه دهند، ما تاکنون با جمعیت ایثارگران و جبهه پایداری جلسات متعددی داشتهایم و این جلسات ادامه دارد، بنده معتقدم ضمن حفظ اصول در مذاکرات باید بنا را بر این بگذاریم که روی سلیقهها پافشاری نشود و روی اصول پافشاری شده و این مذاکرات ادامه یابد.
تشکلهای اصولگرایی بیش از گذشته رایزنی و مذاکره برای همگرایی و وحدت داشته باشد که این به نفع اصولگرایی است، در جریان ائتلاف نباید سلیقههای خود را وحی منزل تلقی کنیم، در ائتلاف یعنی اختلاف سلیقههایی هست اما باید روی اصول پافشاری کرد.
* جرقه ائتلاف در تمام تشکلهای اصولگرا حتی جبهه پایداری زده شده است
احساس من این است که جرقه ائتلاف در تمام تشکلهای اصولگرا حتی جبهه پایداری زده شده و این را من جرقه مبارکی میدانم، حزب موتلفه اسلامی آمادگی خود را با هر سلیقه و تشکل اصولگرا برای مذاکره، تبادل نظر و ائتلاف اعلام میکند، این روحیه باید در ماههای آینده میان اصولگرایان افزایش و به شکل فرهنگ در بیاید.
اصولگرایان باید ائتلاف را یک واجب سیاسی تلقی کرده و آن را در زمره مستحبات سیاسی قرار ندهند، انشاءالله در ماههای آینده شاهد نزدیک شدن بیشتر تشکلهای اصولگرا با یک دیگر هستیم.
* نقش اثرگذار جامعتین در وحدت و همگرایی اصولگرایان
نقش جامعتین در وحدت و همگرایی اصولگرایان را چطور تفسیر و ارزیابی میکنید؟
حبیبی: حزب موتلفه اسلامی، علاوه بر ائتلاف با تشکلهای اصولگرا، مطالب و تصمیمات خود را محضر شخصیتهای تراز اول روحانی و نهادهای مهم روحانیت نظیر جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین عرضه میکند و حقیقتا معتقدیم ضرورت ائتلاف میان اصولگرایان که واجب سیاسی است باید به مثابه یک فرهنگ درآمده و نقش جامعتین در این موضوع بیبدیل است.
انسجام بیشتر در جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین و نوعی ائتلاف میان جامعتین را در انتخابات مجلس دهم ضروری میدانم، اگر دو نهاد نخواهند به شکل مستقیم نامزد معرفی کنند اما میشود در سایه آنها شاهد وحدت مستحکمتری میان اصولگرایان باشیم، اگر چتری با محوریت جامعتین در فضای سیاسی کشور گسترده شود، وحدت و ائتلاف اصولگرایان بیشتر شده لذا حضور جامعتین را در ائتلاف اصولگرایان موثر دانسته و معتقدیم عناصر متدین و انقلابی کشور به جامعتین توجه دارند.
بنده اثر هماهنگی میان جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین را نه تنها برای انتخابات بلکه برای کل فضای انقلاب اسلامی موثر میدانم.
* ضرورت تاسیس تشکلی صنفی در مسیر گسترش تحزب در کشور / خانه احزاب احیا شدنی نیست
آخرین وضعیت از احزاب در دولت یازدهم را شرح دهید؟ آیا خانه احزاب در نهایت احیا شد؟
حبیبی: چیزی به نامه خانه احزاب به لحاظ قانونی وجود ندارد اما اینکه تشکلی صنفی نه سیاسی و جناحی، از احزاب وجود داشته باشد در گسترش و تعمیق تحزب در کشور نقش موثر و ضروری دارد. عدهای در تلاش هستند تا خانه احزاب منحل شده را احیا کنند، ما آن را احیا شدنی نمیبینیم و بر اساس موازین قانونی چیزی به نام خانه احزاب حتی در حالت رکود هم وجود ندارد، باید تشکلی صنفی از احزاب برای تعمیق فرهنگ تحزب ایجاد شود.
به تعبیر مقامات وزارت کشور، در حال حاضر از حدود 240 تا 250 حزب مجوزدار در کشور اکثر آنها بیش از دو سوم، هیچ فعالیتی ندارند، اگر خانه احزاب با چنین حزبهایی میخواهد احیا شود، همان بهتر که احیا نشود، اما اگر در قانون جدید تعریف صحیح از حزب ارائه شده باشد مطلوب است، ما چیزی به نام حزب خانوادگی نداریم که پدر، مادر و فرزند اقدام به تشکیل حزب داده و مجوز گرفته و فقط نام حزب را یدک بکشند.
سابقه بسیار بدی از احزاب قبل و بعد از انقلاب در ذهن مردم ما وجود داشته که حزبی بودن در ذهن عدهای اقدامی غیرارزشی جای گرفته است، اکنون که جمهوریت نظام را به عنوان یکی از پایههای نظام قبول کردهایم باید بدانیم که یکی از پایههای قوی جمهوریت نظام، تحزب بوده و تحقق جمهوریت به معنی تام کلمه نیازمند تحزب و تعمیق فرهنگ حزب است.
* آقای روحانی! منتقدان شما نه بیسوادند و نه تازه به دوران رسیده
نقدپذیری دولت یازدهم را چطور ارزیابی میکنید؟
حبیبی: در مورد نقدپذیری دولت باید گفت دولت در موقع سخنرانی از نقد تجلیل اما بعد، منتقدان را بیسواد و تازه به دوران رسیده توصیف میکند، دولت سینه وسیع در برابر منتقدان باید داشته باشد، هیچ یک از این منتقدان که در دولتهای گذشته هم نقد میکردند تازه به دوران رسیده نیستند.
البته این خواست دولت را درک میکنیم که باید مرز تخریب و نقد مشخص باشد، کسانی که با قصد تخریب وارد میدان انتقاد شده، صادق نیستند اما انتقاد به معنای واقعی کلمه نوعی ارزیابی است که هم در آن نقاط مثبت و منفی وجود دارد، کسانی که دائما از دولت تعریف و مداحی کرده و یا دائما از دولت مچگیری می کنند، منتقد نیستند.
* کفه سنگینتر کارگزاران در دولت روحانی نسبت به اصلاح طلبان
در دولت آقای روحانی کفه اصلاح طلبان سنگینتر از است یا کارگزاران؟
حبیبی: آقای هاشمی رفسنجانی در سخنرانیهای متعدد که گاهی بنده خودم مستمع بودم، میگوید عنصری فراجناحی است اما اظهار لطف وی به کارگزاران اظهار لطفی ویژه است اما در دولت فعلی نقش کارگزاران نقشی برجسته تلقی میشود تا آنجا که مناصب مهمی را کارگزاران در دولت داشته به گونهای که سهم کارگزاران در دولت فعلی از اصلاح طلبان بیشتر است.
* تیم مذاکره کننده هیچ اعتمادی به طرف مقابل نکند / بدبینی نسبت به تیم مذاکره کننده نادرست است
جناب حبیبی برآیند و تحلیل حضرتعالی از روند مذاکرات و ادبیات طرف غربی و آمریکایی چیست؟
حبیبی: طرف مقابل ما در مذاکرات بعضا کسانی هستند که به براندازی نظام جمهوری اسلامی میاندیشند که حقیقتا باید گفت آنها در زمره عقب ماندههای سیاسی هستند، اوباما در مصاحبهای گفته بود که آرزویش این است که اگر بتواند همه کارهای هستهای ایران را تعطیل کند، البته اوباما جوان هم نیست که بگوئیم آرزو بر جوانان عیب نیست، اما میگوئیم این آرزو هرگز محقق نمیشود.
در مذاکرات تیم مذاکره کننده را تاکنون خوب عمل کرده و خط قرمزهای نظام را رعایت کرده و بنده معتقد به پشتیبانی از آنها هستم، اما تیم مذاکره کننده ما نیز باید مراقب رفتار طرف مقابل باشد و نباید هیچ گونه اعتمادی به آنها کرد.
برای مثال در حوزه گزینه نظامی، خودشان هم میدانند که اگر آغاز کننده باشند، پایان دهنده نیستند، مقام معظم رهبری در یک سخنرانی رسمی در همدان فرموده بودند:« آمریکا اگر به حمله نظامی دست بزند میتواند شروع کند اما بداند در هر نقطه دنیا که منافعی از آمریکا باشد میدان جنگ ما آنجاست» با این سیاست، آمریکاییها در محاسبات خود به این نتیجه رسیدند که شاید گاهی از گزینه نظامی دم بزنند اما عملیاتی نمیکنند چرا که انسانهای نادان هم حتی با دم شیر بازی نمیکنند.
جای نگرانی در مذاکرات نیست چرا که نظام روی این مذاکرات حساس بوده، شورای امنیت، مقام معظم رهبری، مجلس و مردم نظارت دارند و جای نگرانی فعلا نمیبینم، تمام نابسامانیهای اقتصادی ما با رفع تحریم حل نمیشود، کل تاثیر تحریمها حدود 25 درصد در اقتصاد ما بوده، با تمهیدات در اقتصاد مقاومتی میتوانیم از کنار تحریمها عبور کنیم، هر قدر بنیه داخلی اقتصاد ما قوی باشد اثر تحریمها کمتر میشود.