مسعود دلخواه، یکی از اعضای هیئت انتخاب آثار بخش تازههای تئاتر ایران، پیش از این با اشاره به رویکردها و معیارهای انتخاب آثار در این بخش گفته است: «همراه با دکتر قطبالدین صادقی و دکتر اسماعیل شفیعی، آثار برگزیده این بخش را انتخاب کردیم. در این راستا طبق توافق نظر با این دوستان، کیفیت هنری آثار را مورد توجه خاص قرار دادیم. متنها از قبل تصویب شده بودند؛ بنابراین بر نوآوری، خلاقیت کارگردان، بازی، فضاسازی و طراحی تاکید کردیم. فارغ از محتوا به این مسئله توجه داشتیم که تئاتر میبینیم. پس سلایق شخصیمان را کنار گذاشتیم و تلاش کردیم جوهره هنری نمایشها چه رئالیستی، تجربی و غیر رئالیستی را کشف کنیم.»
او درمورد کیفیت آثار برگزیده توضیح داده بود: «نزدیک به 40 اثر را بازبینی کردیم که از میان آنها 12 نمایش انتخاب شدند. خوشبختانه فارغ از تعدادی از کارها، آثار انتخاب شده برای این بخش، نمایشهای خوبی هستند. اغلب آنها دارای محتوا و شیوه رئالیستیاند، البته چند کار تجربی هم با شیوههای هنری متفاوت برگزیده شدند. شخصاً از نمایشهای این بخش رضایت دارم. ما توانستیم آن آثاری را که مد نظرمان بود، پیدا کنیم.»
متاسفانه اجرای نمایش «گنجفه» کاری از نوشین تبریزی شب گذشته یکی از آثاری بود که هم مخاطبان را به خنده وادار کرد و هم یک نمونه عجیب از تئاتر ایران را به مخاطبان خارجی حاضر در سالن ارائه داد. براساس نظر بسیاری از تماشاچیان حرفهای تئاتر شب گذشته نمایش گنجفه با بازیهای به شدت ضعیف و تمسخر آمیز، متنی کلیشهای و کاگردانی ضعیفتر روی صحنه رفت و تنها این سوال را برای مخاطبان باقی گذاشت که واقعا هیئت انتخاب بخش تازههای تئاتر، براساس همان ملاک های ستاره محوری برخی آثار را انتخاب کردند یا کیفیت محور انتخابها بوده است؟ یکی از افرادی که از سالن نمایش بیرون آمده بود با انتقاد جدی می گفت که برای من این سوال است که «نامهایی هم چون مسعود دلخواه، قطبالدین صادقی و اسماعیل شفیعی در بازبینی چه کردند و چه ملاکی برای انتخاب آثار داشتند؟»
***
نمایش «عبور از مه» کاری از مجید کاظمی مژدهی از شهرستان رشت بود، نمایشی که با بازخوردی مشابه، تعجب همگان را برانگیخت. سوال تکراری این بود که چطور چنین اثری به جشنواره بینالمللی تئاتر فجر راهیافته است؟ نمایشی که با داعیه اثری دینی آماده شده بود، اما به گفته تماشاچیان نمایهایی از یک اثر دینی نداشت. بلکه تمسخری بود بر این گونه تئاتری. اما باز هم این سوال که واقعا هیئت انتخاب و بازیبینان بخش مناطق تئاتر فجر بر چه اساسی نمایش «عبور از مه» را برای جشنواره و آن هم بخش مسابقه مرور تئاتر ایران انتخاب کردهاند، یک سوال تکراری بود. اداره فرهنگ و ارشاد شهر رشت که در سال گذشته نمایندههای خوبی در جشنواره داشت، گویا امسال اثری را به جشنواره فرستاده است که با استقبال مخاطب مواجه نشده است.
***
دوباره «ملاقات با بانوی سالخورده»، دوباره ماجرای اجرای عموم عجیب پریسا مقتدی به این نمایش و دوباره اثری که به شدت بخشی از مخاطبان را آزار میداد. سلسله نمایشهای ضعیفی که ششمین روز جشنواره تئاتر فجر را به پایینترین سطح خود حداقل طی سالهای اخیر رساند. نمایش «ملاقات با بانوی سالخورده» پس از آنکه یکی از آثار ضعیف جشنواره تئاتر عروسکی بود، در روندی عجیب و تامل برانگیز به اجرای عموم در سالن اصلی تئاتر شهر رسید و حالا حضور دوباره آن در جشنواره تئاتر فجر عجیبتر مینمود. پیش از این در مورد نمایش هادی حجازیفر در اینجا مطلبی منتشر شد و این سوال که چه شد نمایش «ملاقات با بانوی سالخورده» در فجر هم اجرا رفت؟
***
در روزهای ابتدایی جشنواره هم آثاری هم چون «بیتلها»، «مکبث» و... در جشنواره روی صحنه رفتند که نه رضایت مخاطبان و هنرمندان را جلب نکردند اما انتقادی هم به آنها نشد. اما به هر حال تقویتکننده سوالهای در حاشیه جشنواره بود. سوال هایی که عموماً در هر جشنوارهای دوزی از آنها شنیده میشود. سوالها و گمانههایی درباره اینکه آمدن برخی نمایشها براساس کیفیت و تلاش گروه نبوده و براساس سفارش و سلیقه انتخاب شده اند. البته این حواشی هیچ گاه پاسخ بایستهای دریافت نکردند.
به نظر میرسد امسال آثاری به جشنواره آمدهاند که واکنشها نسبت به آن مثبت نیستند. لااقل برآیند عموم نظرات در روز ششم جشنواره اینطور بود. شاید باید در همان بازبینی اولیه برخی آثار به بیرحمی بیشتری حذف میشدند تا این هزینهها به پای جشنوارهای که این روزها -به دلیل حواشی پیش از جشنواره مرکز هنرهای نمایشی- به سختی روی پاهای خودش ایستاده است، کمتر نوشته شود.