شعارهای روحانی در دیپلماسی عملی نشد

وی در همین راستا ضمن تأکید و تمرکز بر سیاست خارجی، اصول و محورهای سیاست خارجی دولت خود را در چارچوب تعامل سازنده با جهان معرفی و از آن به عنوان کلیدی برای حل مشکلات سیاسی و اقتصادی کشور یاد کرد.

از اصول و محورهای این ایده می‌توان به مواردی همچون دوری از تنش و تنش‌زدایی، عقلانیت و تدبیر در عرصه سیاست خارجی، اعتمادسازی، دیپلماسی فعال و پویا. تلاش برای متوازن کردن و بهبود روابط با کشورهای جهان به خصوص با کشورهای همسایه و مذاکره دو جانبه از موضع احترام متقابل اشاره کرد.

واکاوی تحلیلی سیاست تعامل سازنده با جهان دولت یازدهم بیشترین قرابت را با ایده «دولت توسعه‌گرا» دارد، بدین معنا که دولت در عرصه سیاست خارجی می‌بایست تمام تلاش خود را برای ایجاد زمینه و انگیزه برای رشد و توسعه اقتصادی مهیا سازد.

بر اساس حضور چندین ساله حسن روحانی در عرصه سیاست خارجی کشور به خصوص به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و همچنین صحبت‌ها و مواضع وی در طول تبلیغات انتخاباتی  و آثار و تالیفاتش می‌توانستیم کمابیش اصول و مواضع سیاست خارجی دولت یازدهم را پیش بینی کنیم اما با گذشت بیش از یک سال از عمر دولت این پیش‌بینی ها جای خود را به واقعیت سپردند بنابراین فرصتی پیش آمد تا نقطه قوت‌ها و ضعف‌های دیپلماسی دولت حسن روحانی را تحلیل و بررسی کرده و ببینیم این دیپلماسی تا چه اندازه موفق بوده است.

لازم به ذکر است که روحانی در طول تبلیغات انتخاباتی تمرکز گسترده‌ای بر سیاست خارجی کشور داشته و به طرح موضوعات و انتقادات گسترده نسبت به سیاست خارجی دولت قبل داشت و آن انتقادات را ریشه بخش مهمی از مشکلات کشور واکاوی می‌کرد.

شعار مذکور یعنی تعامل سازنده با حهان نقش مهمی در پیشی گرفتن روحانی در جریان انتخابات از رقبای خود داشت. ضمن اینکه روحانی در جریان تبلیغات انتخاباتی و همچنین در کتابی که از وی چاپ شده مواضعی در قبال موضوعاتی همچون توسعه کشور، بحث هسته‌ای، رابطه با کشورهای عربی، آمریکا، اروپا، چین و سایر مناطق در پیش گرفت که این امر کمک فراوانی به درک سیاست خارجی دولت یازدهم کرد.

عصاره و چکیده سیاست خارجی رئیس دولت یازدهم در بخش‌های مختلف کتاب وی تحت عنوان امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌ای مطرح شده که وی در بخش‌های مختلف کتاب در ارتباط با سیاست خارجی بیان می‌دارد: راهبرد کلان سیاست خارجی، تفاهم و اجماع در سطح ملی و همکاری در روابط خارجی بر اساس اصول سه‌گانه «عزت، حکمت و مصلحت» و رویکرد تمام سازنده و مؤثر است.

این موارد به خوبی نشان می‌دهد که روحانی هدف نهایی دولت در عرصه سیاست خارجی را ایجاد زمینه مساعد بین‌المللی برای تعامل سازنده و در نتیجه رشد و توسعه اقتصادی ارزیابی می‌کند.

وی در بخشی از این کتاب می‌افزاید: سیاست خارجی مبتنی بر تعامل سازنده و مؤثر اقتضاء می‌کند که روندهای جهانی مورد شناسایی قرار گیرند و حوزه‌هایی که کشور در آنها از مزیت نسبی برخوردار است تعیین شوند.

یکی از مهمترین موضوعاتی که در جریان مصاحبه‌های روحانی تأکید فراوانی بر آن شد تلاش برای بهبود روابط با همسایگان و به خصوص کشورهای عربی بود.

امروزه بیشتر کارشناسان و اساتید حوزه توسعه بر این باورند که دولت نیروی محرکه توسعه است. دولتی را می‌توان توسعه‌گرا نامید که تمام تلاش خود را برای ایجاد زمینه و انگیزه برای رشد و توسعه اقتصادی مهیا سازد. دولت یازدهم بیشترین نزدیکی را با چنین دولتی دارد که در این زمینه نیز می‌توان به سیاست اعلامی و تلاش‌های روحانی در استفاده از همه پتانسیل‌ها در عرصه سیاسی و اقتصادی کشور اشاره کرد.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بین‌الملل، دولت یازدهم در طول این مدت و در چارچوب و بحث سیاست تعاملی و کاهش سیاست‌های تقابلی مطرح ساخته، وارد فرایند گفت‌وگو شده که این فرایند در سطح منطقه بسیار محدود بوده و انجام نگرفته و یا به عبارتی در سطح کشورهای همسایه تغییر چندانی تا حالا صورت نگرفته است.

اما در عین حال تنها نمود سیاست تعاملی دولت تدبیر و امید، بحث گفت‌وگو با 1+5 برای حل پرونده هسته‌ای است که البته تاکنون به نتیجه قطعی و توافق جامع نرسیده است، بنابراین سیاست دولت فرایندی است که به پایان نرسیده و نمودهای آن تاکنون روشن نشده است.

تا حدی می‌توان گفت، سیاست‌های منطقه‌ای ایران دچار افت و همه چیز در سیاست خارجی در گفت‌وگو با 1+5 خلاصه شده است، به گونه ای که وزیر خارجه گاهاً یک هفته و 15 روز کاری خود را به این گفت‌وگوها اختصاص می‌دهد، البته این موضوع در مقام نقد نیست، به هر حال گفت‌وگو با غول‌های سیاست خارجی دنیا و اینکه یک وزیر خارجه با 7 وزیر به ناچار گفت‌وگو کند کار بسیار دشواری است، اما در عین حال تمرکز روی یک بخش و نادیده گرفتن بخش‌های دیگر اشکال جدی وجود دارد که به سیاست خارجی دولت یازدهم وارد است.

دستگاه دیپلماسی توسعه اقتصادی را به عنوان اولویت دنبال نکرد/افت شدید توسعه روابط در منطقه

در همین رابطه حسین رویوران کارشناس مسائل منطقه‌ در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری فارس درباره اقدامات دستگاه دیپلماسی کشور پیرامون توسعه اقتصادی در طول یک‌سال گذشته گفت: به طورکلی در جمهوری اسلامی ایران تمام دولت‌هایی که بر سر کار آمده‌اند، در این زمینه از ضعف مفرط رنج می‌برند.

وی افزود: معمولاً سفارتخانه‌های بسیاری از کشورها مباحث اقتصادی را جزو اولویت خود قرار می‌دهند و فرصت‌سازی می‌کنند که قطعاً در همین زمینه، گسترش مبادلات اقتصادی بین کشورها موجب نزدیک شدن سیاست خارجی دو کشور به یکدیگر می‌شود.

وی تاکید کرد: ما در سفارتخانه‌هایمان در خارج از کشور چنین اولویت‌هایی مشاهده نمی‌کنیم و این یک اشکال جدی و ساختاری است، دستگاه دیپلماسی ایران بحث اقتصادی را به عنوان یک اولویت دنبال نمی‌کند، کما اینکه در دوره آقای ظریف هم این مشکل هم‌چنان مشاهده می‌شود.

این کارشناس مسائل منطقه‌ای تصریح کرد: دستگاه دیپلماسی در دولت یازدهم در زمینه گسترش روابط با کشورهای منطقه‌ای دچار افت شده است و بسیاری از وقت و انرژی سیاست خارجی برای مذاکرات هسته‌ای خرج شد که این مسئله جای نقد دارد.

نتوانستیم نتیجه مثبتی را در تعامل با غرب داشته باشیم

محمدحسن آصفری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز درباره اقدامات دولت در عرصه سیاست خارجی در طول یکسال گذشته اظهارداشت: دولت متأسفانه بیشتر وقت خودش را به مسأله هسته‌ای اختصاص داد و از بسیاری از فرصت‌هایی که در عرصه سیاست خارجی وجود داشت بهره نبرد.

وی افزود: ما در طول این مدت نتوانستیم از موقعیت همسایگانمان به خوبی استفاده کنیم و آنطور که به غرب پرداختیم به حوزه خاورمیانه و منطقه توجه جدی نداریم.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: متأسفانه پرداختن به غرب هم تاکنون برای ما هیچ خروجی نداشته است، در همین زمینه شاهدیم که فرانسوی‌ها چوب لای چرخ مذاکرات گذاشته و کارشکنی می‌کنند و این موضوع نشان‌دهنده این است که ما نتوانستیم نتیجه مثبتی را در تعامل و ارتباط با غرب داشته باشیم، در حالی که بیشتر وقت‌مان برای تعامل و گسترش روابط با کشورهای غربی گذاشتیم.

نماینده مردم اراک در مجلس بیان کرد: دستگاه دیپلماسی ما در طول این مدت نتوانست از فرصت‌های بین‌المللی همچون سازمان‌های بین‌المللی، جنبش غیرمتعهدها و اتحادیه بین‌مجالس‌ها برای پیشبرد اهداف مورد نظر بهره لازم را ببرد.

برخوردهای منزوی با ایران/ عدم صدور روادید برای ابوطالبی و مصادره اموال بنیاد علوی

آصفری با بیان اینکه ما در عرصه سیاست خارجی شاهد برخوردهای منزوی با ایران بودیم افزود: از جمله این برخودها می‌توان به عدم صدور روادید برای نماینده ایران در سازمان ملل و مصادره کردن اموال بنیاد علوی اشاره کنیم. همه اینها نشان دهنده این است که ما در عرصه بین‌الملل و سیاست خارجی نتوانستیم موفق باشیم.

وی با اشاره به افزایش رفت و آمد هیأت‌های خارجی به تهران گفت: اگرچه ما در طول این مدت شاهد رفت و آمدهای هیأت‌های خارجی فراوانی بودیم، اما آنها از این فرصت بیشترین بهره را بردند و همواره تلاش کردند دیدارهایی را با کسانی که در فتنه نقش داشتند و یا جزو اپوزیسیون بودند دیدار و ملاقات کنند، بدون اینکه ما بتوانیم بهره‌برداری مناسبی داشته باشیم.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: هیأت‌های خارجی به جهت توسعه و افزایش سطح روابط به ایران نیامدند بلکه در راستای سوءاستفاده و منافع خودشان به تهران مسافرت کردند.

آصفری در پاسخ به این سوال که آیا دولت توانست اقدامات مؤثری را در راستای افزایش اعتبار پاسپورت‌های ایرانی انجام دهد یا خیر، گفت: خیر، همچنان این مشکل برای هموطنانمان وجود دارد و بسیاری از کشورها اقدامات انگشت‌نگاری را انجام می‌دهند.

وی ادامه داد: این ضعف نشان‌دهنده این است که نه تنها دولت نتوانسته برای مردم کاری در راستای افزایش پاسپورت‌هایشان انجام دهد، حتی برای نماینده خودشان هم که قصد انجام مأموریت‌هایی به خارج از کشور را دارند، نتوانستند کاری انجام دهند، بنابراین نتوانستیم این موانعی که بر سر ایرانی‌ها وجود دارد را برداریم.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درباره اقدامات سفارتخانه های ایران در سار کشورها در توسعه روابط اقتصادی گفت: هر یک از سفارتخانه های ما دارای واحدهای اقتصادی هستند، ما متأسفانه نظارتی بر عملکرد سفارتخانه‌هایمان در خارج از کشور نداریم و نتوانستیم گام مؤثری در عرصه توسعه روابط اقتصادی برداریم.

وجود نگاه مطلق در سیاست خارجی/ بازی خطرناک روحانی

حشمت‌الله فلاحت پیشه کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری فارس درباره ارزیابی خود از اقدامات یکسال دولت در عرصه سیاست خارجی اظهارداشت: دولت استراتژی که در سیاست خارجی اعلام کرد، سیاست خارجی تنش‌زدایی دیپلماتیک بود، در این راستا، دولت تلاش کرد تنش‌زدایی صورت بگیرد، منتهی در خیلی از مواقع، دولت با مانع عمده‌ای تحت عنوان سرسختی دشمنان جمهوری اسلامی ایران مواجه می‌شد.

وی افزود: در ارزیابی کلی از دستگاه دیپلماسی، یک قسمت کار در دیپلماسی عمومی مطرح می‌شود که به فضای حاکم بر سیاست خارجی ارتباط پیدا می‌کند و یک قسمت کار هم مربوط به دیپلماسی رسمی است که دستاوردهای سیاست خارجی را به طور ملموس و در قالب ارقام و اعداد نشان می‌دهد.

این کارشناس مسائل بین الملل تصریح کرد: دولت در قسمت اول یعنی دیپلماسی عمومی، در کاهش فضای ایران‌هراسی که با گذشت 11 سال مطرح بود، اقدامات موثری داشت.

فلاحت پیشه ادامه داد: دولت سعی کرد یکسری مسائل را که می‌توانست فضای روانی موجود علیه جمهوری اسلامی را کاهش دهد، تحلیل کرده و در همان راستا حرکت کند، در این قسمت کارنامه دولت قابل قبول است.

وی با بیان اینکه قسمت دوم سیاست خارجی دولت مربوط به دیپلماسی رسمی می‌شود، گفت: دولت در این قسمت به دستاوردهای لازم نرسیده است، شاید دلیلش این باشد که یک نگاه مطلق‌انگار در سیاست خارجی حاکم شد که کل مسائل سیاست خارجی را با موضوع هسته‌ای ایران مرتبط کرد که این به نوعی خطر کردن در سیاست خارجی است.

حوزه عملی سیاست خارجی کشور معطل مذاکرات شد

این کارشناس مسائل بین الملل افزود: زمانی که کلیات سیاست خارجی و یا حتی بخش عمده‌ای از اقتصاد خارجی کشور و موانع توسعه‌ای به یک موضوع مطلق تحلیل پیدا کند، یک ریسک است که اگر در این ریسک و خطر موفقیتی صورت بگیرد، شاهد ارتقا در حوزه‌های مختلف خواهیم بود، اما اگر موفقیت شکل نگیرد و یا تأخیر و تعدیل در دستاوردها به وجود بیاید، آن موقع طبیعتاً نمی‌توان ارزیابی آماری مناسبی صورت داد، بنابراین معتقدم سیاست خارجی دولت در این زمینه با خطر و با نوعی خطر کردن همراه شد و همین باعث شد بخش عمده‌ای از حوزه عملی سیاست خارجی، معطل و یا معطوف به موضوع هسته‌ای شود.

انتظار برای مشخص شدن نتیجه خطر و ریسک دولت

فلاحت پیشه تاکید کرد: ما به عنوان یک ایرانی باید تا آخر فروردین منتظر بمانیم تا نتیجه مذاکرات هسته‌ای مشخص شود و امیدواریم در این زمینه خطری که دولت در سیاست خارجی به خرج داده، نتیجه لازم را بگیرد، اما معتقدم دولت باید از فضای روانی که شکل گرفته بهترین استفاده را کند و حداقل در قالب دیپلماسی عمومی، بخشی از جنبه‌های منفی و خطری که در سیاست خارجی صورت گرفته را کاهش دهد.

وی افزود: به عنوان مثال مشاهده می‌کنیم که به طور مشترک رئیس کمیته روابط خارجی کنگره اروپا، مجلس نمایندگان کنگره آمریکا و به ویژه جو بایدن معاون رئیس‌جمهور آمریکا رسماً اعلام کردند که اقداماتی که جمهوری‌خواهان (نامه 47 سناتور) انجام می‌دهند، دنیا دیگر از ما نمی‌پذیرد که ایران به عنوان مقصر شکست احتمالی مذاکرات است، این سخنان به این معناست که دولت می‌تواند در این راستا به گونه‌ای عمل کند که هم بخشی دیگری از سیاست ایران‌هراسی کاهش پیدا کند و هم به استفاده از دیگر دستاوردهای سیاست خارجی از جمله دستاوردهای منطقه بپردازد.

کارنامه دولت در سیاست‌های منطقه‌ای قابل دفاع نیست/ سیاست، اقتصاد و توسعه معطل تحریم شد

این کارشناس مسائل بین الملل گفت: در عرصه سیاست منطقه‌ای معتقدم هنوز کارنامه سیاست خارجی دولت در استفاده از فرصت‌های منطقه و سیاست خارجی کارنامه قابل دفاعی نیست، به این دلیل که طبق آمار، مبادلات اقتصادی ایران با اتحادیه اروپایی به سختی در شرایط کنونی به 2 میلیارد و 500 میلیون دلار می‌رسد، در حالی که مبادلات اقتصادی ایران با ترکیه و عراق به ترتیب به 13 و 12 میلیارد دلار می‌رسد و جالب این است که در بخش عمده‌ای از این مبادلات منطقه‌ای دست برتر را ایران دارد، برخلاف وارداتی که به کشور می‌شود، معنای این حرف این است که بیش از حد نباید سیاست، توسعه و اقتصاد کشور را معطل موضوعی مانند تحریم کرد.

لزوم تغییر در سیاست‌های منطقه‌ای دولت

فلاحت پیشه با اشاره به مسائل تحریم‌ها اظهار داشت: تحریم یک واقعیتی است که شکل گرفته، البته نباید از آن استقبال کرد، ولی به نظر بنده، دولت باید سیاست‌های منطقه‌ای خود را تغییر دهد.

همچنین بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل و سیاست خارجی بر این باورند که شعارهای روحانی در عرصه سیاست خارجی که در زمان قبل و پس از انتخابات داده بود تا کنون عملیاتی نشده و همین موضوع باعث شده دولت یازدهم تمام هم و غم و انرژی خود را در این زمینه به خرج دهد به طوری که متاسفانه از دیگر بخش‌های مهم عرصه دیپلماتیک باز ماندیم.

دستگاه دیپلماسی به مسائل منطقه توجه جدی نداشت

اسماعیل کوثری در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری فارس، با اشاره به اقدامات یکساله دولت یازدهم در دستگاه دیپلماسی گفت: دستگاه دیپلماسی کشور تمام همّ و غم خودش را بیشتر به مذاکرات اختصاص داد و در منطقه که مسائل سیاسی بسیار زیادی وجود داشت و دارد، آن چنان که باید به آن توجه می‌شد، مورد توجه قرار نگرفته و اقدامات اساسی انجام نشد و به صورتی بود که مجموعه‌ای از وزارت امور خارجه این اقدامات را انجام می‌داد و کارها را دنبال می‌کرد، در حالی که می‌توانستند به مراتب بیش از این در منطقه فعال‌تر باشند و مسائل را دنبال کنند.

وی افزود: زمان و وقتی که دولت برای به نتیجه رساندن مذاکرات هسته‌ای گذاشته با زمانی که برای ارتقای روابط با کشورهای منطقه و آفریقایی و آمریکای لاتین اختصاص داد قابل مقایسه نیست

لزوم اصلاح در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های دستگاه دیپلماسی

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: باید در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در دستگاه دیپلماسی اصلاحاتی ایجاد شود و اینطور نباشد که تمام تمرکز خود را بر مسئله هسته‌ای بگذاریم، زیرا مذاکرات هسته‌ای قسمتی از کار دستگاه دیپلماسی به شمار می رود و شامل تمام کار مسئولان مربوطه نیست.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی بیان کرد: در مسائل منطقه‌ای نیز اگر اقدامات مؤثر سپاه نبود، نمی‌توانستیم به این میزان موفقیت کسب کنیم و دستگاه دیپلماسی نیز نسبت به موضوع منطقه آسیا و آفریقا نیز کمتر توجه داشت.

شعارهای روحانی در عرصه سیاست خارجی عملی نشد

کوثری با بیان اینکه دولت در طول این مدت بر خلاف شعارهایش نتوانست اقدامات موثری را در راستای افزایش اعتبار پاسپورت های ایرانی انجام دهد، اظهار داشت: دستگاه دیپلماسی ضمن انتقاد به دولت نهم و دهم همواره اعلام می کرد وزارت خارجه در دولت گذشته راه را اشتباه رفته و در جذب کشورهای اروپایی و آمریکایی کوتاهی کرده که درنهایت ما مشاهده کردیم در این دولت هم علی‌رغم افزایش روابط با کشورهای اروپایی و آمریکایی، خود آمریکایی‌ها هم در صدور روادید نماینده ایران در سازمان ملل کوتاهی کرده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: به اعتقاد بنده و به طورکلی شعاری که در تبلیغات آقای روحانی نسبت به سیاست خارجی داده شد، عملی نشده است.

توافقات اقتصادی و سیاسی مغفول ماند

محمدصالح جوکار نماینده مردم یزد و صدوق در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری فارس، با بیان اینکه دستگاه دیپلماسی دولت بیشتر وقت خود را به موضوع مذاکرات و توافق با کشورهای 1+5 اختصاص دادیم گفت: دستگاه دیپلماسی ما در طول این مدت از سایر فرصت‌های خود غافل شد.

وی با بیان اینکه دستگاه سیاست خارجی دولت بهتر بود در موضوع تعامل با سایر کشورها به صورت جامع و سیستمی عمل می‌کرد، افزود: دستگاه دیپلماسی باید با توجه به رشد بیداری اسلامی در منطقه، حقانیت جبهه جهادی و تأثیر نفوذ انقلاب اسلامی که از ویژگی‌های انقلاب بود و دستاوردهای خوبی را هم به همراه داشت، برای بهره‌برداری از این دستاوردها اقدامات جدی‌تری انجام می‌داد.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: ما به جای تعامل با اروپا و آمریکا اگر با کشورهایی که غالباً همسو و همراه با ما بودند تعامل بیشتری می‌داشتیم، نتیجه بهتری می‌گرفتیم. همچنین در این میان، بسیاری از توافقاتی که در گذشته در زمینه تجاری، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی وجود داشت، در طول این مدت مغفول ماند.

هیچ دستاورد مشخصی بعد از 15 ماه در سیاست خارجی نداشتیم

جوکار ادامه داد: با گذشت 15 ماه از عمر دولت یازدهم و مذاکره با کشورهای 1+5 ما هنوز دستاورد مشخصی را نداشتیم و همواره نیز شاهد رفتارهای نامتناقض و نامعقول آمریکایی‌ها در این زمینه بوده‌ایم.

کاهش تنش‌ها و ایجاد فضای آرامش نقطه مثبت دستگاه دیپلماسی

وی تاکید کرد: البته یکی از نقاط مثبت سیاست خارجی می‌توان به کاهش تنش‌ها اشاره کرد و توانستیم آرامشی ایجاد کنیم که البته نتایج این موضوع به صورت شفاف و روشن مشخص نیست.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در دستگاه سیاست خارجی دولت ضعف های حقوقی هم به چشم می خورد، گفت: در همین زمینه نیز ما نتوانستیم برای صدور روادید نماینده ایران در سازمان ملل اقدام مؤثری را انجام دهیم که درنهایت مجبور شدیم فرد دیگری را معرفی کنیم، که این موضوع ناشی از زیاده‌خواهی آمریکا بود و همچنین ضعف ما در عرصه حقوق بود تا بتوانیم با اقدامات موثر حقوق کشورمان به رسمیت بشناسانیم.

در جمع بندی نهایی و به طورکلی نیز ما در سیاست خارجی شاهد یک آرامش قابل توجهی بودیم، اما تمام اقدامات در عرصه سیاست خارجی در یک ظرف یعنی مذاکرات هسته‌ای گذاشته شد که این موضوع نمی‌تواند مبین عملکرد مثبت دولت در حوزه سیاست خارجی باشد.

همچنین به سیاست خارجی دولت نمی‌توان نمره مثبت داد، زیرا دولت یازدهم با فرصت سوزی در سیاست منطقه‌ای و معطل کردن رشد و توسعه، اقتصاد و سیاست کشور نتوانست اقدام جدی و عملی را در راستای سیاست خارجی عملی بردارد.

ما هم‌چنان در دستگاه دیپلماسی از نقص‌های ساختاری و شفاف نشدن اولویت‌ها و ناهماهنگی دستگاه دیپلماسی خارجی رنج می‌بریم که امیدواریم حسن روحانی در سال جدید و با آغاز فصل بهار تجدیدنظرهایی ابتدا پیرامون الویت های سیاست خارجی دولت یازدهم و سپس تغییر رویکرد در روابط با کشورهای همسایه انجام دهد.