صراط: مناظره صادق زیباکلام عضو هیات علمی و استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران و ابراهیم فیاض عضو هیأت علمی دانشگاه تهران پیرامون «نقش علوم انسانی در تمدن اسلامی» به همت بسیج دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی و با همکاری موسسه طلوع، برگزار شد.
ابراهیم فیاض عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ابتدای این مناظره با اشاره به نقش و اهمیت دانشگاه در جامعه گفت: کار دانشگاه این است که جامعه را درست کند ولی آیا امروز دانشگاه ما توانسته در این راستا موفق عمل کند؟
وی ادامه داد: به نظر نمی‌رسد که دانشگاه ما در این رابطه موفق عمل کرده باشد چون دانشگاه ما تنها یک اسم است، نمی‌تواند عقلانیت تولید کند. دانشگاه ما امروز دانشگاهی نیست که بتواند جهان ایرانی را بازتولید کند و تا زمانی که دانشگاه این‌گونه باشد یعنی نه دانش تولید کند و نه عقلانیت، ما باید به جای تولید تکنولوژی، وارد کننده تکنولوژی باشیم.
فیاض با بیان اینکه دانشگاه باید ساختار را بازتولید کند، افزود: امروز در دانشگاه‌های ما نیروهای با استعدادی وجود دارد و ما همه چیز داریم و باید مرجعیت علمی را به صورت جدی پیگیری کنیم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دانشگاه‌های ما امروز تشریفاتی هستند، تصریح کرد: اکنون در دانشگاه‌های کشورمان هر فرد اگر یک تز را ارائه دهد به عنوان پرفسور یا دانشمند معرفی می‌شود و این در حالی است که اکنون دانشجویان ما تنها به دنبال نمره گرفتن هستند.
این استاد دانشگاه گفت: عقلانیت اسلامی باید بازخوانی شود و باید به جای نهی از منکر در جامعه به امر به معروف در حوزه علوم اجتماعی بپردازیم.
فیاض افزود: دین نباید حسی و سازمانی شود چون این گونه دین به هیچ عنوان رشد پیدا نخواهد کرد و در نتیجه امر، ما به ضد علم و دانش خواهیم رسید.
این استاد دانشگاه در قسمت دیگری از سخنان خود تاکید کرد: حفظ نظام اجتماعی و زندگی مردم بنیادی‌ترین اصل در اسلام به شمار می‌رود، جمهوریت در بطن اسلام است و جمهوریت و اسلامیت از همین جا به هم مرتبط هستند.
فیاض تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران یک حکومت هنجاری است و چون نظام اجتماعی با هنجار حفظ می‌شود و ارضای غرایز نیز به صورت شرعی هنجاری است، در نتیجه نظام اسلامی به دنبال حفظ نظام اجتماعی است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود به رابطه دانش و اقتصاد اشاره کرد و یادآور شد: متاسفانه ما در ایران اقتصاد نداریم، اوضاع اقتصادی به این صورت است که پولی بدست دولت می‌رسد و دولت هم آن را براساس خان، خانی تقسیم می‌کند. ما تا وقتی که اقتصاد درستی نداشته باشیم به توسعه هم نخواهیم رسید.
وی اظهار داشت: اخیرا در نمایشگاه کتاب شنیدم که می‌گفتند در سال‌های گذشته چیزی حدود ده میلیون تومان به نمایندگان مجلس بن کتاب داده می‌شد، که این حرف اگر درست باشد فاجعه است و ما با این ساختار به هیچ‌جا نخواهیم رسید.
این استاد دانشگاه ادامه داد: دانشگاه ما تنها مصرف کننده است و به سمت استقلال نمی‌رود. البته تا وقتی به دانشگاه پول تزریق می‌شود دانشگاه وابسته باقی خواهد ماند.
وی در ادامه به خروج نخبگان از کشور اشاره کرد و گفت: باید ساختاری را که در این حوزه وجود دارد اصلاح کرد. دانشگاه باید مستقل و درآمدزا باشد. باید برای نخبگان برنامه‌ریزی کرد تا از کشور خارج نشوند.
فیاض در بخش دیگری از این مراسم، اخلاق را مبنای مهم عقلانیت دانست و ادامه داد: بدون اخلاق جامعه هرگز پیشرفت نخواهد کرد، البته اخلاق عقلانی نه اخلاق عرفانی که امروز در صدا و سیمای ما ترویج می‌شود.
وی در ادامه انتقادات خود نسبت به صدا و سیما افزود: در زمان رئیس سابق صدا و سیما بینندگان شبکه‌های ماهواره‌ای در کشور چند برابر شد، یعنی اگر دشمنان می‌خواستند مدت‌ها برای این کار برنامه‌ریزی و هزینه کنند به این خوبی موفق نمی‌شدند که ضرغامی توانست با ساخت فیلم‌ها و سریال‌های بد و سیاه، مردم را به سمت شبکه‌های ماهواره‌ای بکشاند.
فیاض تاکید کرد: ما نتوانسته‌ایم به درستی به دین بپردازیم. امروز اگر آمار طلاق بالا است و شاهد مشکلات و ناهنجاری‌ها هستیم به خاطر این پرداختن اشتباه به دین است.
این استاد دانشگاه در خاتمه خاطرنشان کرد: متاسفانه ما تا توانسته‌ایم سازمان ساخته‌ایم ولی چیزی از آنها در نیامده است. باید هر سازمانی سرجای خودش باشد و وظیفه‌اش را بدرستی انجام دهد. سنگ‌شناس و جانورشناس، فرهنگ‌شناس نمی‌شود ما برای هرکاری نیاز به متخصص خودش داریم.
صادق زیباکلام عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه این مراسم گفت: ما طوری از فرهنگ و تمدن غنی صحبت می‌کنیم که گویی یکی از برترین ملت‌ها و فرهنگ‌های روی زمین هستیم ولی در واقع از نظر حفظ میراث گذشتگان از بدترین ملت‌های روی زمین هستیم.
وی ادامه داد: وقتی در مرکز تهران قدم می‌زنیم می‌بینیم خداوند بی‌هویت‌تر از تهران خلق نکرده است. در این شهر جز پاساژ و برج‌های بلند چیزی نداریم که یادآور قدمت و تمدن تهران باشد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: کشورهای دیگر دنیا از تاریخ خود به خوبی یاد می‌کنند، اگر در رم و یا پاریس قدم بزنید می‌بینید برخی از ساختمان‌ها را به دلیل قدمت آن حفظ کرده‌اند. تهران سال‌ها است که پایتخت محسوب می‌شود ولی چیزی از آثار تاریخی و خانه‌های عالمان، دانشمندان و چهره‌های شاخص باقی نمانده‌است.
زیباکلام در ادامه در پاسخ به سوال مجری برنامه افزود: علم اسلامی و غیر اسلامی نداریم و به نظر من علم، علم است. یهودی، مسیحی و بودایی ندارد، مشکل ما این است نیامده‌ایم علم را تعریف کنیم.
وی در قسمت دیگری از سخنان خود اظهارداشت: در هیچ مقطعی بین گفته مسئولین با واقعیت‌ها تا این حد فاصله وجود نداشته است. همه چیز ما کلی گویی و شعار است.
زیباکلام در ادامه خطاب به دانشجویان یادآور شد: تا امروز چند نفر شما نقشه جامع علمی کشور را دیده‌اید، شورای عالی انقلاب فرهنگی گروهی را برای طراحی نقشه جامع علمی کشور عده‌ای را برای کار بر روی الگوی ایرانی اسلامی و توسعه، عده دیگری را برای بومی‌سازی علمی جمع کرده است این در صورتی است وقتی دنبال محصول آنها در جامعه می‌گردیم می‌بینیم از چیزی یافت نمی‌شود.
وی گفت: گروهی از سال 88 روی اسلامی شدن علوم انسانی کار کرده‌اند ولی نشانی از آن را در جامعه ندیدیم. چرا نقشه علمی کشور در دانشگاه‌هایمان یافت نمی‌شود. سال‌هاست عده‌ای را برای کشیدن نقشه جامع علمی کشور جمع کرده‌ایم. آیا تا به حال شنیده‌اید که در دانشگاه‌های لندن عده‌ای برای طراحی نقشه جامع علمی لندن گرد هم بیایند.
زیباکلام با بیان اینکه با کلی‌گویی در باره الگوی اسلامی و تمدنی چیزی عوض نمی‌شود، تصریح کرد: کلی گویی‌ها و مشکلات اجتماعی ما در حال تکثیر شدن است. در اوایل انقلاب راجع به نظام اسلامی صحبت می‌کردیم و معتقد بودیم که مزیتی نسبت به الگوی غربی دارد ولی امروز مصرف داروهای روان گردان، اعتیاد و طلاق را که می‌بینیم می‌فهمیم که راه را اشتباه آمده‌ایم.
وی گفت: نمی توانیم بگوئیم اسلام حلال تمام مشکلاتمان است در صورتی که چنین نیست. روزگاری در چهل سال پیش توسط بازرگان دینی مطرح شد که نگاه جدیدی داشت یعنی به ما فهماند دین آمده تا دنیای ما، اقتصاد، مناسبات اجتماعی مدل سیاسی حکومت، نظام تجاری بانکی غیر رباخواری روابط اجتماعی ما را بسازد.
وی گفت: این نگاه در آن روزگار در دانشگاه‌ها با استقبال مواجه شد و اولین مریدان این سبک دانشجویان دانشگاه تهران و پلی تکنیک بودند و مرحوم طالقانی و مطهری نیز به این امر نگاه ویژه‌ای داشتند.
زیبا کلام در خاتمه اظهار داشت: این مسائل بر حوزه هم تاثیر گذاشت و حتی توانست عده‌ای از روحانیون جوان را مجذوب این امر کند و آنها فهمیدند مباحثی که امروز می‌گویند 1400 سال پیش اسلام بیان کرده است.
ابراهیم فیاض عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در ابتدای این مناظره با اشاره به نقش و اهمیت دانشگاه در جامعه گفت: کار دانشگاه این است که جامعه را درست کند ولی آیا امروز دانشگاه ما توانسته در این راستا موفق عمل کند؟
وی ادامه داد: به نظر نمی‌رسد که دانشگاه ما در این رابطه موفق عمل کرده باشد چون دانشگاه ما تنها یک اسم است، نمی‌تواند عقلانیت تولید کند. دانشگاه ما امروز دانشگاهی نیست که بتواند جهان ایرانی را بازتولید کند و تا زمانی که دانشگاه این‌گونه باشد یعنی نه دانش تولید کند و نه عقلانیت، ما باید به جای تولید تکنولوژی، وارد کننده تکنولوژی باشیم.
فیاض با بیان اینکه دانشگاه باید ساختار را بازتولید کند، افزود: امروز در دانشگاه‌های ما نیروهای با استعدادی وجود دارد و ما همه چیز داریم و باید مرجعیت علمی را به صورت جدی پیگیری کنیم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دانشگاه‌های ما امروز تشریفاتی هستند، تصریح کرد: اکنون در دانشگاه‌های کشورمان هر فرد اگر یک تز را ارائه دهد به عنوان پرفسور یا دانشمند معرفی می‌شود و این در حالی است که اکنون دانشجویان ما تنها به دنبال نمره گرفتن هستند.
این استاد دانشگاه گفت: عقلانیت اسلامی باید بازخوانی شود و باید به جای نهی از منکر در جامعه به امر به معروف در حوزه علوم اجتماعی بپردازیم.
فیاض افزود: دین نباید حسی و سازمانی شود چون این گونه دین به هیچ عنوان رشد پیدا نخواهد کرد و در نتیجه امر، ما به ضد علم و دانش خواهیم رسید.
این استاد دانشگاه در قسمت دیگری از سخنان خود تاکید کرد: حفظ نظام اجتماعی و زندگی مردم بنیادی‌ترین اصل در اسلام به شمار می‌رود، جمهوریت در بطن اسلام است و جمهوریت و اسلامیت از همین جا به هم مرتبط هستند.
فیاض تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران یک حکومت هنجاری است و چون نظام اجتماعی با هنجار حفظ می‌شود و ارضای غرایز نیز به صورت شرعی هنجاری است، در نتیجه نظام اسلامی به دنبال حفظ نظام اجتماعی است.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود به رابطه دانش و اقتصاد اشاره کرد و یادآور شد: متاسفانه ما در ایران اقتصاد نداریم، اوضاع اقتصادی به این صورت است که پولی بدست دولت می‌رسد و دولت هم آن را براساس خان، خانی تقسیم می‌کند. ما تا وقتی که اقتصاد درستی نداشته باشیم به توسعه هم نخواهیم رسید.
وی اظهار داشت: اخیرا در نمایشگاه کتاب شنیدم که می‌گفتند در سال‌های گذشته چیزی حدود ده میلیون تومان به نمایندگان مجلس بن کتاب داده می‌شد، که این حرف اگر درست باشد فاجعه است و ما با این ساختار به هیچ‌جا نخواهیم رسید.
این استاد دانشگاه ادامه داد: دانشگاه ما تنها مصرف کننده است و به سمت استقلال نمی‌رود. البته تا وقتی به دانشگاه پول تزریق می‌شود دانشگاه وابسته باقی خواهد ماند.
وی در ادامه به خروج نخبگان از کشور اشاره کرد و گفت: باید ساختاری را که در این حوزه وجود دارد اصلاح کرد. دانشگاه باید مستقل و درآمدزا باشد. باید برای نخبگان برنامه‌ریزی کرد تا از کشور خارج نشوند.
فیاض در بخش دیگری از این مراسم، اخلاق را مبنای مهم عقلانیت دانست و ادامه داد: بدون اخلاق جامعه هرگز پیشرفت نخواهد کرد، البته اخلاق عقلانی نه اخلاق عرفانی که امروز در صدا و سیمای ما ترویج می‌شود.
وی در ادامه انتقادات خود نسبت به صدا و سیما افزود: در زمان رئیس سابق صدا و سیما بینندگان شبکه‌های ماهواره‌ای در کشور چند برابر شد، یعنی اگر دشمنان می‌خواستند مدت‌ها برای این کار برنامه‌ریزی و هزینه کنند به این خوبی موفق نمی‌شدند که ضرغامی توانست با ساخت فیلم‌ها و سریال‌های بد و سیاه، مردم را به سمت شبکه‌های ماهواره‌ای بکشاند.
فیاض تاکید کرد: ما نتوانسته‌ایم به درستی به دین بپردازیم. امروز اگر آمار طلاق بالا است و شاهد مشکلات و ناهنجاری‌ها هستیم به خاطر این پرداختن اشتباه به دین است.
این استاد دانشگاه در خاتمه خاطرنشان کرد: متاسفانه ما تا توانسته‌ایم سازمان ساخته‌ایم ولی چیزی از آنها در نیامده است. باید هر سازمانی سرجای خودش باشد و وظیفه‌اش را بدرستی انجام دهد. سنگ‌شناس و جانورشناس، فرهنگ‌شناس نمی‌شود ما برای هرکاری نیاز به متخصص خودش داریم.
صادق زیباکلام عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه این مراسم گفت: ما طوری از فرهنگ و تمدن غنی صحبت می‌کنیم که گویی یکی از برترین ملت‌ها و فرهنگ‌های روی زمین هستیم ولی در واقع از نظر حفظ میراث گذشتگان از بدترین ملت‌های روی زمین هستیم.
وی ادامه داد: وقتی در مرکز تهران قدم می‌زنیم می‌بینیم خداوند بی‌هویت‌تر از تهران خلق نکرده است. در این شهر جز پاساژ و برج‌های بلند چیزی نداریم که یادآور قدمت و تمدن تهران باشد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: کشورهای دیگر دنیا از تاریخ خود به خوبی یاد می‌کنند، اگر در رم و یا پاریس قدم بزنید می‌بینید برخی از ساختمان‌ها را به دلیل قدمت آن حفظ کرده‌اند. تهران سال‌ها است که پایتخت محسوب می‌شود ولی چیزی از آثار تاریخی و خانه‌های عالمان، دانشمندان و چهره‌های شاخص باقی نمانده‌است.
زیباکلام در ادامه در پاسخ به سوال مجری برنامه افزود: علم اسلامی و غیر اسلامی نداریم و به نظر من علم، علم است. یهودی، مسیحی و بودایی ندارد، مشکل ما این است نیامده‌ایم علم را تعریف کنیم.
وی در قسمت دیگری از سخنان خود اظهارداشت: در هیچ مقطعی بین گفته مسئولین با واقعیت‌ها تا این حد فاصله وجود نداشته است. همه چیز ما کلی گویی و شعار است.
زیباکلام در ادامه خطاب به دانشجویان یادآور شد: تا امروز چند نفر شما نقشه جامع علمی کشور را دیده‌اید، شورای عالی انقلاب فرهنگی گروهی را برای طراحی نقشه جامع علمی کشور عده‌ای را برای کار بر روی الگوی ایرانی اسلامی و توسعه، عده دیگری را برای بومی‌سازی علمی جمع کرده است این در صورتی است وقتی دنبال محصول آنها در جامعه می‌گردیم می‌بینیم از چیزی یافت نمی‌شود.
وی گفت: گروهی از سال 88 روی اسلامی شدن علوم انسانی کار کرده‌اند ولی نشانی از آن را در جامعه ندیدیم. چرا نقشه علمی کشور در دانشگاه‌هایمان یافت نمی‌شود. سال‌هاست عده‌ای را برای کشیدن نقشه جامع علمی کشور جمع کرده‌ایم. آیا تا به حال شنیده‌اید که در دانشگاه‌های لندن عده‌ای برای طراحی نقشه جامع علمی لندن گرد هم بیایند.
زیباکلام با بیان اینکه با کلی‌گویی در باره الگوی اسلامی و تمدنی چیزی عوض نمی‌شود، تصریح کرد: کلی گویی‌ها و مشکلات اجتماعی ما در حال تکثیر شدن است. در اوایل انقلاب راجع به نظام اسلامی صحبت می‌کردیم و معتقد بودیم که مزیتی نسبت به الگوی غربی دارد ولی امروز مصرف داروهای روان گردان، اعتیاد و طلاق را که می‌بینیم می‌فهمیم که راه را اشتباه آمده‌ایم.
وی گفت: نمی توانیم بگوئیم اسلام حلال تمام مشکلاتمان است در صورتی که چنین نیست. روزگاری در چهل سال پیش توسط بازرگان دینی مطرح شد که نگاه جدیدی داشت یعنی به ما فهماند دین آمده تا دنیای ما، اقتصاد، مناسبات اجتماعی مدل سیاسی حکومت، نظام تجاری بانکی غیر رباخواری روابط اجتماعی ما را بسازد.
وی گفت: این نگاه در آن روزگار در دانشگاه‌ها با استقبال مواجه شد و اولین مریدان این سبک دانشجویان دانشگاه تهران و پلی تکنیک بودند و مرحوم طالقانی و مطهری نیز به این امر نگاه ویژه‌ای داشتند.
زیبا کلام در خاتمه اظهار داشت: این مسائل بر حوزه هم تاثیر گذاشت و حتی توانست عده‌ای از روحانیون جوان را مجذوب این امر کند و آنها فهمیدند مباحثی که امروز می‌گویند 1400 سال پیش اسلام بیان کرده است.
