در طول مسیر به خانواده های داغداری فکر می کنم که شاید زین پس بارش باران برایشان تداعی کننده خاطراتی تلخ و سیاه باشد به مسافرانی فکر می کنم که یکشنبه هفته گذشته تازیانه های سیل بی رحمانه بر سرشان فرود آمد و مجال چاره جویی را از آنها گرفت. «وای خدای من» این جمله بغل دستی ام رشته افکار مرا پاره می کند به ورودی روستا رسیده ایم نمایشگاهی از خودروهای سیل زده در برابر دیدگانم نمایان می شود به راحتی نمی توان مدل برخی خودرو را تشخیص داد وجه اشتراک لاشه های خودور رنگ گِلی آنهاست.
وارد روستا می شویم؛ گِل خشک شده روی در، دیوارها و درختان مرا به یاد صحبت یکی از کارشناسان همراه می اندازد که می گفت: «ارتفاع آب ۴ متر بوده و با سرعت ۷۰ کیلومتر بر ساعت تنه درختان، خودروها و سنگ ها را جا به جا کرده است».
کمی آن طرف تر رو به روی حسینیه، اهالی روستا جمع شده اند در میان صحبت های اهالی متوجه می شویم که آب شرب روستا پس از گذشت بیش از یک هفته هنوز مشکل دارد.
در خیابان اصلی روستا هنوز خانه هایی وجود دارد که از گِل و لای تخلیه نشده اند نیروهای امدادی به همراه سگ های جستجوگر به دنبال اجساد مفقودان هستند.
قصد کرده ام کل روستا را بگردم بالاتر که می روم دو ماشین به صورت عمودی در گِل رفته اند در حال فیلمبرداری هستم که صدای پیرمردی مرا به خود جلب می کند «دخترم این ماشین پسرم است آن یکی هم ماشین بردارزاده ام» چهره ای آفتاب سوخته دارد از وی می پرسم خانه شما کجاست با دست خانه ای را نشانم می دهد که چیزی جز دیوارهایش باقی نمانده است پیرمرد می گوید: یاد ندارم که ۴۰ یا ۵۰ سال گذشته هم چنین سیلی آمده باشد.
به راهم ادامه می دهم در راه بانویی را می بینم که رو به روی خانه اش نشسته است. از وی می خواهم برایم از لحظه وقوع سیل بگوید: هوا روشن بود ولی باران می بارید ناگهان شدت باران زیاد شد و هوا تاریک شد.
بانوی سیجانی از صدای رودخانه در هنگام وقوع سیل یاد می کند و می گوید: پسرم داد زد که به طبقه بالا برویم. وقتی از پنجره خانه نگاه کردم دیدم اهالی که در کوچه گرفتار شده اند از داربست بالا می رفتند.
وی می گوید: چند دقیقه ای نگذشت که ارتفاع آب در کوچه بالا رفت و ناگهان ماشین ها را روی آب دیدیم که به سرعت به در دیوار می خوردند، صدای مهیبی به گوش می رسید.
از وی می پرسم خانه اتان خسارت دیده است، می گوید: به خانه ما خسارت زیادی وارد نشده ولی خسارت روستا خسارت همه است چه فرقی می کند؛ دیگر توان ادامه صحبت ندارد و گریه می کند من نیز به خود اجازه نمی دهم که خاطرش را متلاطم کنم و خداحافظی می کنم.
پیاده روها مشخص نیست. ارمغان سیل برای کوچه های روستای سیجان حجم زیادی از تنه درختان و تکه سنگ های بزرگ است. مصداق واقعی این ضرب المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن» را در روستای سیجان می توان با همه وجود لمس کرد. حجم خسارات بالا است. اندوه از دست دادن خویشان و نزدیکان بر دل اهالی سنگینی می کند ولی امید در دلهایشان نمرده است. در هر کوچه از روستا نیروهای امدادی به کمک محلی ها در حال تخلیه گِل و لای درون خانه ها و جوی ها هستند.
باغات و مزارع سرسبز روستا با آنکه گِلی شده اند ولی هنوز زیبا به نظر می رسند. در حال برگشت از روستا جوانانی را می بینیم که پس از سپری کردن روزی سخت در حال چیدن سیب و گردو و ثبت عکس سلفی هستند.
به حسینیه روستا بر می گردم مسئولان استانی و شهرستانی حضور دارند از نظر مسئولان مهمترین دلیل سیل در روستای سیجان عدم اجرای عملیات آبخیزداری، ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم رودخانه و استفاده بیش از حد از مراتع منطقه است.
حسین میررجبی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز با اعلام اینکه بارش باران در روستای کُندر ۲۲ میلیمتر بوده ولی خسارتی وارد نکرده است، می گوید: اجرای عملیات آبخیزداری در روستای کُندر باعث شد در پی بارندگی اخیر به این روستا خسارتی وارد نشود و این در حالی است که در روستای سیجان با بارش ۱۳ میلیمتری چنین خسارتی وارد شده است.
حسین میررجبی در ادامه با گلایه از عدم توجه مردم و مسئولان به اهمیت اجرای عملیات آبخیزداری در روستای سیجان، می افزاید: نباید از مباحث مهم آبخیز داری غافل شویم.
میرجبی ادامه می دهد: بارش ۲۲ میلیمتری در روستای کندر باعث شد بیش از ۴۵ هزار مترمکعب رسوب در پشت سیل بندها جمع شود و سیل جاری نشود.
وی اجرای عملیات آبخیزداری را در جلوگیری از وقوع سیل مهم می خواند و می گوید: در برخی از روستاهای شهرستان کرج که چرای دام و پوشش گیاهی کارشناسی و کنترل شده بود با سیل مواجه نشدیم.
میر رجبی شهرستان کرج، طالقان و جاده چالوس را مناطق سیل خیز استان معرفی می کند و می افزاید: خشکسالی، وجود پل های متعدد، دیوار بتونی باغات و چرای بیش از حد دام عامل اصلی وقوع سیل در منطقه است.
این در حالی است که؛ معاون فنی و آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان پیش تر گفته بود: پس از وقوع اولین حادثه سیل استان در فروردین ماه سال جاری از سوی ستاد بحران اعتباری برای مرمت و بازسازی سازه های اجرایی عملیات آبخیزداری در محور کرج – چالوس اختصاص یافت ولی تامین نشد و باعث وقوع سیل دوم شد.
مهدی فتحی در ادامه تخصیص اعتبار به موقع برای اجرای عملیات آبخیزداری را در جلوگیری از وقوع سیل مهم خوانده بود و گفته بود: در سال های اخیر اعتبارات برای اجرای عملیات آبخیزداری در استان بسیار کم بوده و حتی می توان گفت در مواقعی به صفر رسیده است، این امر نشان می دهد که اجرای این عملیات برای جلوگیری از قوع سیل از اولویت های استان نبوده است.
در ادامه مشاور استاندار البرز و رییس بنیاد شناسی البرز می گوید: باید فلسفه رودخانه برای مردم تشریح شود رودخانه از دو کلمه رود و خانه تشکیل شده است همانطور که آدمی به خانه نیاز دارد رود هم به خانه نیاز دارد و نباید به حریم خانه رود تجاوز کرد.
محراب رجبی در ادامه می گوید: فصل بهار زمین خشک نیست و قدرت نفوذ پذیری آب بالا است ولی در تابستان که زمین خشک است و قدرت نفوذ آب کمتر می شود با بارش های پراکنده هم سیل به وجود می آید.
وی به برخی غفلت های مسئولان امر اشاره می کند و می گوید: یکی از مقامات بلند پایه سازمان هواشناسی پس از حادثه سیل روستای سیجان اعلام کرد که بستر زمین در این منطقه آبریز است در صورتی که محور کرج – چالوس جزو مناطق آبخیز است.
مشاور استاندار البرز و رییس بنیاد شناسی البرز می گوید: اجرای عملیات آبخیزداری در محور کرج – چالوس نباید فراموش شود.
رجبی علم آبخیزداری را تشریح می کند و می گوید: در منطقه مورد نظر برای مقابله با سیل گیاه و درخت کاشته می شود به این عمل «گاویون بندی» می گویند.
مشاور استاندار البرز و رییس بنیاد شناسی البرز چرای بی رویه دام را یکی دیگر از علل وقوع سیل در روستای سیجان معرفی می کند.
رجبی در ادامه به ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم و بستر رودخانه کرج اشاره می کند و می افزاید: همه مسئولان عمده ترین دلیل بالا رفتن خسارت در سیل اخیر را ساخت و سازهای غیرمجاز اعلام می کنند در صورتی که باید از نهادهای متولی پرسید چرا از وقوع این پدیده شوم در البرز جلوگیری نکرده اید؟
تاکنون؛ بودجه ای برای جبران خسارت سیل روستای سیجان اختصاص نیافته است
وی می گوید: برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجار در حریم رودخانه ها باید به مردم آگاهی داد.
مشاور استاندار البرز و رییس بنیاد شناسی البرز خاطرنشان می کند: تشخیص آبخیز و آبریز بودن منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است.
وی در پایان باز بر ارائه آگاهی به مردم تاکید می کند و می گوید: گذشتگان در محور کرج – چالوس در فصل تابستان این ضرب المثل را که «ابر که رفت به تبریز اسبت را بزار و بُگریز» بسیار تکرار می کردند این ضرب المثل هشداری بود برای مقابله باران های تابستانی چرا که علم نیز اثبات کرده است که در تابستان مسیر ابرها اگر به سمت شمال شرق باشد احتمال بارش شدید باران و وقوع سیل وجود دارد.
از ابتدای سال جاری تاکنون، دو مرتبه در استان البرز سیل جاری شده است یک مرتبه در ۲۳ فروردین ماه جاری در محور کرج - چالوس و شهرستان طالقان و مرتبه دوم هفته گذشته در بخش آسارا در روستای سیجان، در حادثه اخیر هشت نفر از هم وطنان جان خود را از دست دادند، بیش از ۵۰ خانه تخریب شد هنوز اجساد دو تن از اهالی روستا پیدا نشده است.
در سیل فروردین ماه ۳۰ میلیارد تومان برآورد خسارت شد که متاسفانه و با استناد به گفته نماینده مردم کرج در مجلس شورای اسلامی رقمی از بودجه مربوط به جبران خسارت هنوز به استان اختصاص نیافته است در رابطه با سیل هفته گذشته نیز ۱۰ میلیارد تومان تاکنون برآورد اولیه خسارت انجام شده اما با وجود گذشت یک هفته از زمان حادثه، هنوز رقمی اختصاص نیافته است.
روز به پایان رسیده و هوا کم کم در حال تاریک شدن است در حال برگشت از روستای سیجان هستیم و باز از کنار گورستان خودروهای که در رودخانه غرق شده اند می گذریم پیچ و خم جاده را پشت سر می گذاریم و به جاده اصلی می رسیم صحنه تکراری ترافیک محور کرج - چالوس دیگر خسته کننده شده است با خود می اندیشم یکطرفه شدن محور کرج - چالوس اگر یک گره را باز می کند صدها گره دیگر را کور و کورتر می کند چرا که یکطرفه بودن این محور در روز حادثه مشکل آفرین شده بود.
