صراط: «کتابنامه» یکی از معدود برنامه‌های صدا و سیما هم که با هدف معرفی و تبلیغ کتاب تولید می‌شد، به محاق رفت. این برنامه ۱۲ دقیقه‌ای که تا ۶ روز پیش هر روز سه نوبت از شبکه چهار سیما پخش می‌شد، تعطیل شده است.
مطابق اعلام سایت این برنامه، پدید‌آورندگان کتاب با مبلغی در حدود هزینه تولید برنامه، می‌توانند به مدت چهار دقیقه از این تریبون برای تبلیغ انواع کتاب‌هایشان در زمینه‌های گوناگون استفاده کنند؛ در بخشی از این چهار دقیقه متولی کتاب یا کسی به پیشنهاد او توضیحاتی ارائه می‌کرد و متن تبلیغی پیشنهادی هم در یک صفحه، کتابنامه را در ارائه بهتر کتاب کمک می‌کرد. کتابنامه از مراسم مرتبط با کتاب‌های ناشران نیز گزارش تهیه می‌کرد.
«علیرضا حائری» تهیه کننده برنامه «کتابنامه» ضمن اعلام و تائید خبر تعطیل شدن این برنامه به خبرنگار مهر گفت: مدیر جدید شبکه چهار این تصمیم را گرفته و گفته که این برنامه فعلاً پخش نشود. درواقع به ما گفته شده که فعلا تولید نکنید و ما هم دست نگه داشته‌ایم. توضیحی درباره علت متوقف شدن تولید برنامه «کتابنامه» داده نشده و من هم هنوز علت آن را نپرسیده‌ام البته به زودی این کار را انجام می‌دهم.
وی در ادامه با اشاره به ویژگی‌های برنامه «کتابنامه» که در دو سال گذشته توانسته توجه مخاطبان حتی نه چندان علاقه‌مند به کتاب را به این عرصه جلب کند، ضمن بیان اینکه «کتابنامه» دو سال است که هر روز در سه الی چهار بخش پخش می‌شود و روزهای جمعه هم گلچینی از این برنامه به مدت ۳۰ دقیقه پخش می‌شود، گفت: دو سال پیش مدیر وقت شبکه چهار به من گفت که برنامه‌ای در حوزه کتاب تولید کن که هفته‌ای ۶۰ دقیقه باشد. من به او گفتم هفته‌ای ۶ برنامه ۱۰ دقیقه‌ای می‌سازم و به شما قول می‌دهم این برنامه طوری ایجاد جذابیت کند که شما مایل باشید تکرار آن را هم پخش کنید. به او گفتم که این برنامه را طوری می‌سازیم که مخاطب بدون اینکه وقتش تلف شود، موضوع کتاب برایش ایجاد جذابیت کند.
تهیه کننده برنامه «کتابنامه» ادامه داد: ما سعی کردیم که حضور میهمانان در برنامه بین ۵۰ تا ۹۰ ثانیه بیشتر نباشد و حتی برنامه نه با «سلام علیک» آنها، بلکه با سئوال مجری آغاز شود، صحبت‌های میهمانان برنامه خسته‌کننده نباشد و هر لحظه اطلاعات جدیدی به مخاطب منتقل شود. ما سعی کردیم تنوع در برنامه به شدت بالا باشد، چرا که از اساس معتقد بودیم که کتاب، موضوع بسیار متنوع و جذابی است.
حائری با بیان اینکه قبل از این برنامه، طریقه ارائه برنامه‌های مربوط به کتاب در تلویزیون تا حدی دچار رخوت بود طوری که گاه غیرقابل تحمل می‌نمود، گفت: من از ۲۵ سال پیش در هر برنامه‌ای حتی غیرمرتبط با کتاب، سعی کرده‌ام لابلای موضوع آن برنامه، به نوعی به بحث کتاب هم پرداخته شود. برنامه‌های «هزار و یک شب» و «زاویه» نمونه‌هایی است از این دست.
وی افزود: ما در برنامه «کتابنامه» سعی کرده‌ایم اولاً نوع کتاب‌هایی که انتخاب می‌شوند یک تعادل را ایجاد کنند؛ کتاب فلسفی معرفی کرده‌ایم، در کنارش کتاب حوزه کودک هم معرفی کرده‌ایم، کتاب روانشناسی معرفی کرده‌ایم و در کنارش کتاب آشپزی هم معرفی کرده‌ایم. همچنین ما از نویسندگان بنام، کتاب معرفی کرده‌ایم، در کنارش از نویسندگان نوقلم هم، همین‌طور. ما از کتاب‌هایی که برای خواص نوشته شده است، اثر معرفی کرده‌ایم و از کتاب‌هایی هم که برای عامه مردم بوده، آثاری را معرفی کرده‌ایم. درواقع همیشه سعی می‌کردیم که این بالانس رعایت شود.
تهیه کننده برنامه «کتابنامه» همچنین گفت: از نظر من کتاب خوب، کتابی است که نخبگان جامعه آن را برای همه مردم نوشته باشند. البته کتاب‌هایی که نخبگان برای نخبگان می‌نویسند، حتماً کتاب‌های خوبی است اما اینکه ما در یک برنامه تلویزیونی حتی در شبکه‌ای که برای نخبگان است، این کتاب‌ها را معرفی کنیم، این یک اشتباه بزرگ است.
وی در ادامه با اشاره به بازخوردهایی که در بین مخاطبان کتابنامه از این برنامه تلویزیونی دریافت کرده است، گفت: ما بعد از ۶ ماه و یک سال بازخوردهایی گرفتیم که برایمان بسیار جالب بود و مفتخریم که «کتابنامه» در حال حاضر پربیننده‌ترین برنامه تولیدی شبکه چهار است.
حائری در ادامه درباره علت توقف تولید و پخش برنامه «کتابنامه» گفت: همیشه غبطه این را می‌خوریم که چرا مانند عمر مدیریت فرهنگی در کشورهای دیگر، دوران مدیریت فرهنگی در کشور ما طولانی نیست؛ همانطور که به منِ تهیه‌کننده بدون اینکه بگویند برنامه‌ات این مشکل را دارد یا به این شیوه آن را تولید کن، می‌گویند برنامه‌ات تعطیل شده است، این مساله ممکن است برای مدیر ما هم به وجود بیاید و این روال برای او هم پیاده شود.
تهیه کننده برنامه «کتابنامه» در توضیح بیشتر این مساله گفت: به جای اینکه مدیریت فرهنگی ما کسب تجربه کند و حتی تجارب خودش را به ما منتقل کند، یک شبه و به یکباره رای به محکومیت و قتل یک برنامه می‌دهند. مگر ما باید چند برنامه در یک شبکه ایجاد کنیم که یکی از آنها بگیرد!؟ همانطور که از صد نفر ممکن است یک نفر بتواند کارآفرین بشوند، از ۱۰ برنامه هم تنها یکی [کارش] می‌گیرد.
حائری برنامه «کتابنامه» را سرمایه سازمان صدا و سیما عنوان کرد و گفت: ما برای اینکه یک برنامه را درست تولید کنیم، چقدر باید هزینه کنیم؟ چرا نباید از این هزینه‌هایی که کرده‌ایم، استفاده کنیم؟ و چرا استفاده نمی‌کنیم؟ اگر فُرمت فعلی برنامه «کتابنامه» حفظ شود، حتی اگر تهیه‌کننده‌اش تغییر کند، باز هم من مشکلی با این مسئله ندارم چرا که به هر حال سرمایه اولیه کماکان حفظ شده است.
وی با اشاره به تاثیر این برنامه تلویزیونی در کتابخوان کردن قشر مخاطبش، گفت: اگر تنها عده‌ای با دیدن و پیگیری این برنامه، کتابخوان شده باشند، ما موفق بوده‌ایم. متوسط آمارهای مطالعه نشان می‌دهد که با تعریف‌های مختلفی که از کتابخوانی در جامعه ما وجود دارد، ۳ درصد مردم کتابخوان هستند. من در برنامه «کتابنامه» به این صرافت افتاده‌ام که فقط برای آن سه درصد برنامه تهیه نکنم، بلکه ۳۰ درصد برنامه برای آنها باشد و ۷۰ درصد دیگر برای ۹۷ درصد باقی‌مانده.
وی افزود: احساسم این است که با برنامه‌ای مانند «کتابنامه» از آن ۹۷ درصد توانسته‌ام دو یا سه درصدشان را کتابخوان کنم؛ یعنی کاری کرده‌ام که به جای اینکه در تلویزیون پُز این را بدهیم که کتاب را معرفی و تبلیغ می‌کنیم، کتاب به صورت طبیعی به دست مردم رسانده شود و آنها آن را بخوانند. همچنین ما توانسته‌ایم از طریق سایت بسیار قدرتمندی که برای برنامه «کتابنامه» ایجاد کرده‌ایم، ارتباط ناشران را با مردم به صورت بی‌واسطه و رودررو فراهم کنیم.
تهیه کننده برنامه «کتابنامه» با ذکر مثالی تلاش کرد مقصود خود را بهتر منتقل کند و گفت: من حدود چهار ماه پیش دیدم یک نفر روی سایت سفارش یک کتاب در حوزه تربیت کودکان را داده است. در سایت مشخص بود که این، کتاب هفتمی بوده که آن فرد سفارش داده است. اولین کتابی که او سفارش داده بود، اثری بود درباره عسل‌درمانی که البته آن هم در جای خود بسیار ارزشمند و کاربردی است. اگر این مساله که مخاطب یک برنامه از سفارش دادن کتابی در حوزه عسل‌درمانی به سفارش دادن کتابی در حوزه تربیت فرزند، برای مطالعه رسیده، امتیاز و موفقیت نیست، پس چیست!؟
وی در پاسخ به این سوال که آیا صحت دارد برنامه «کاغذ رنگی» جایگزین این برنامه شده است؟ گفت: «کاغذ رنگی» به جای «کتابنامه» نیامده است. این برنامه چندین ماه قبل کارش را شروع کرد و بسیار هم برنامه خوبی است، ولی برای آن ۳ درصد مخاطبان. «کاغذ رنگی» هم البته توانسته از آن کاخ شیشه‌ای دست نیافتنی خودش پایین‌تر بیاید و لحن صمیمانه‌تری با مخاطب برقرار کند.
حائری در ادامه با اظهار امیدواری نسبت به ادامه تولید برنامه «کتابنامه» گفت: آخرین قسمت کتابنامه، 6 روز قبل پخش شد و همانطور که گفتم به ما گفتند دیگر تولید نکن و ما هم فعلاً تولید نمی‌کنیم، اما من همچنان امیدوار هستم به ادامه کار؛ چون تجربه این را به من و گروه ما ثابت کرده است.
تهیه کننده برنامه «کتابنامه» در ادامه با بیان اینکه وقتی مقام اول کشور یعنی مقام معظم رهبری این همه روی بحث کتاب تاکید دارند، لازم است برنامه‌های موثری در این زمینه تولید و در رسانه ملی پخش شود، از ارائه چندین پیشنهاد از سوی چند شبکه دیگر تلویزیون به گروه سازنده این برنامه خبر داد و گفت: یکسری از دوستان می‌گفتند که با این کار - متوقف کردن برنامه کتابنامه - به تو (حائری) جفا کرده‌اند، البته من چنین اعتقادی ندارم چون فکر می‌کنم این توانایی را دارم که کارهای دیگری در همین سطح بسازم.
تهیه‌کننده برنامه کتابنامه در عین حال گفت: اگر برنامه «زاویه» ادامه پیدا می‌کرد و برنامه «کتابنامه» هم متوقف نمی‌شد، پرچم شبکه چهار بالا نگه داشته می‌شد. به هر حال من امیدوارم که برنامه‌های جذاب که حرفی نو برای گفتن داشته باشند؛ بخصوص در حوزه کتاب کماکان در رسانه ملی تولید شوند.
حائری در خصوص وضعیت حدود ۱۵ نفری که به عنوان گروه سازنده کتابنامه با او همکاری می‌کردند، گفت: بنده اصلا نگران آنها نیستم، چون اولاً روزی، دست خداست، دوماً خوشبختانه همه این دوستان یا در بخش خصوصی کار می‌کردند یا بعد از اعلام خبر توقف کتابنامه، با پیشنهادهای خوبی برای کار مواجه شدند. من احساسم این بوده و هست که برنامه «کتابنامه» برنامه کاملاً ریشه‌ای، هدفدار و جا افتاده‌ای است و از این جهت تنها نگرانی‌ام این است که نکند این برنامه کلاً متوقف شود.
وی در خصوص تغییر و تحولاتی که در سطح مدیریتی صدا و سیما صورت گرفته و تاثیر آن بر توقف این قبیل برنامه‌ها، گفت: در عمر حرفه‌ای من در صدا و سیما، سه رئیس سازمان عوض شده‌اند؛ وقتی آقای محمد هاشمی رفت و آقای علی لاریجانی رئیس صدا و سیما شد، جناح سیاسی هم در سازمان در حال تغییر بود و لذا به نظر مدیران میانی آن زمان، گویی انقلابی در حال رخ دادن است. ما البته چند ماهی بیکار شدیم اما از آنجا که کار حرفه‌ای همواره مشتری دارد و ما هم سعی کرده‌ایم این‌گونه باشیم، دوباره به فعالیت بازگشتیم. زمانی هم که آقای لاریجانی رفت و آقای ضرغامی رئیس صدا و سیما شد، ما باز هم چند ماهی بیکار شدیم اما به هر حال مدیران میانی نیازمند کار و کادر حرفه‌ای هستند و باز هم ما دوباره به سازمان برگشتیم؛ لذا الان هم نگران نیستم، به همین خاطر است که به شما می‌گویم همچنان امیدوارم!
