صراط: چندی پیش در جمع دانشجویان مقام معظم رهبری درمورد هنرهای نمایشی سخنانی را مطرح کردند که نشان دهنده اهیمت این هنر و نگاه ایشان به آن بوده است. رهبری همانند گذشته بار دیگر بر تاثیر گذاری تئاتر تاکید داشتند و البته انتقادهایی را عنوان کردند که برای اصحاب رسانه در جایگاه پی گیری مطالبات فرهنگی دقت عمل بیشتری را می طلبد و مدیران فرهنگی نیز باید با هوشیاری و وسواس بیشتری برنامه ها و سیاستگذاری های خود را دنبال و عنوان کنند. به نظر می رسد انجام وظایف در تئاتر بیشتر به رفع تکلیف سطحی شباهت دارد تا کارهایی که از سوی دغدغه همسو با آنچه دنبالش هستیم بر بیاید.
از این رو در مسیر پی‌گیری با مهدی شفیعی «مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی» به گفت‌وگو نشستیم که در پی می‌خوانید:
*جهت‌گیری تئاتر ما قطعا معنوی است
در ارتباط با این جمله از رهبری که دغدغه ایشان از هنرمندان است شروع کنیم رهبری در جمع دانشجویان گفتند: «گروه‌های هنرمند بنشینند واقعاً مفاهیم حقیقی اسلامی را بیان کنند». میزان بروز و ظهور این نگاه که پیش از این بار ها تاکید شده بود چقدر بوده است؟
مبحث تئاتر دینی تعاریف مختلفی دارد اما میدانیم که منظور از تئاتر دینی تئاتری نیست که مستقیم به احادیث و مباحث دینی بپردازد. تئاتر در توجه به اصالت انسان و تامین معنویت در هستی مهمترین کارکردها را دارد. گمشده انسان معاصر هم معنویت است.جهت‌گیری تئاتر ما قطعا معنوی است. ترویج فرهنگ و عدالت جزء سیاستگذاریهای ما است، هنر نیز با پرداختن به معضلات اجتماعی فرصت بهره‌مندی هنر توامان دینی را فراهم می‌کند.
*تئاتر امروز خروجی برنامه ریزی ما تا این لحظه است
- اجازه بدهید کمی راحت‌تر حرف بزنیم. مواردی که به آن اشاره شد مباحثی است که در قالب کلام مدت‌ها در موردش صحبت کرد اما نکته مهم و اساسی که مد نظر ما است آن چیزی است که به صورت عینی در حال حاضر در صحنه‌های تئاتر شاهد آن هستیم. شما با عنوان فردی که در جایگاه مدیریتی قرار دارید شخصا به طور مشخص چه سیاست‌گذاری‌هایی را مد نظر دارید تا بتوانیم به این سمت حرکت کنیم در حقیقت به طور دقیق برنامه مشخصتان چیست؟
اگر بخواهیم درمورد تئاتر امروز بحث کنیم باید در نظر داشته باشیم آنچه شاهدش هستیم برگرفته از جریانات زیادی است که امروز شکل گرفته آموزش‌های دانشگاهی و سیاست‌های مدیران گذشته نیز در این امر بی‌تاثیر نبوده است. با توجه به تربیت هنرمندی که امروز در تئاتر فعال است باید به این نتیجه برسیم که خروجی برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاریهای ما تا به این لحظه بوده است. در نظر داشته باشیم که تئاتر در ذات خودش یک رسانه معرفتی و دینی بوده است و قاعدتاً نباید در این حوزه نگاه دیگری داشته باشیم.
*برای تولید الگوها و نمونه‌هایی که مربوط به مباحث فرهنگی کشور است برنامه داریم.
- به نظرم به تمام اتفاقات و نکاتی که در حوزه سیاست‌گذاری‌هایی که تاکنون توسط مدیران گذشته بنا شده است می‌توان به طور مجزا پرداخت و آسیب‌شناسی کرد اما به طور مشخص سوال بنده در مورد برنامه‌های شخص مهدی شفیعی است که علاقمندیم بدانیم با توجه به حساسیت موضوع و نگاه مشخص رهبری چه سیاست‌گذاری‌هایی را دارد و قرار است با چه برنامه مشخصی آن را عملی کند؟
با توجه به اینکه مرکز هنرهای نمایشی تنها حوزه تصمیم‌گیری در حوزه نمایش نیست باید بگویم که عوامل زیادی در جهت‌دهی به فضای تئاتر نقش اساسی و مهمی دارند که بخشی از آن خارج از حیطه وظایف ما است.
آنچه که به ما مرتبط است قطعاً مورد توجه خواهد بود ما در تولید رویدادهای دینی تاثیرگذار و همچنین جریان‌ساز برنامه داریم و از طرفی برای تولید الگوها و نمونه‌هایی که مربوط به مباحث فرهنگی کشور است برنامه داریم. قطعاً به سمت تولیداتی خواهیم رفت که نمونه‌‌های مناسبی بر تئاتر باشند. بر اساس این اهداف و اهداف دیگر رویدادهایی با هدف جریان‌سازی تعریف شده است.
- با توجه به نگاهی که عنوان کردید و به دنبالش هستید در حال حاضر تئاتری وجود دارد که بتوان از آن نام برد؟
مصداق‌های تولیدی ما قطعاً زمانی که به روی صحنه برود شاهدش خواهیم بود و به آن نیز اشاره می‌کنم اما در حال حاضر چندین اثر با این رویکرد در دست تولید است البته در حوزه تئاترهای دینی رویدادهای خوبی داریم که اصلی‌ترین اتفاقات ما در تئاتر است. جشنواره‌هایی همچون تئاتر رضوی جزو جشنواره‌های تاثیرگذار در حوزه جشنواره‌های دینی است. این جشنواره بخشی از تولیدات خود را معطوف کرده به آثار خوبی که در دوره‌های قبل نوشته شده است قرار است آنها را تولید کنیم تا برای اجرای عموم نیز آماده شود.
- یکی از مباحث موجود نمایش‌هایی است که در حال حاضر به روی صحنه است. بدون تعارف باید گفت به دلیل مدیریت‌های گذشته و همچنین آنچه که امروز شاهدش هستیم در میان نمایش‌هایی که در سالن‌های تئاتر شهر، تالار حافظ، تالار وحدت و ... در حال اجرا هستند کمتر نمایشی را می‌توان یافت که با اهداف اصلی نظام فرهنگی و اسلامی ما همسو باشد. این خود نکته‌ای است که باید توجه جدی به آن بشود و افراد ذیربط پاسخگو باشند. در صحبت‌های بالا به جشنواره‌ها اشاره کردید اما همه ما میدانیم که جشواره‌ها به هیچ عنوان جریان‌ساز نیستند. نکته آخر اینکه با دیدن نمایش‌ها به راحتی در می‌یابیم که اغلب آثار یا با شوخی‌های سخیف و جنسی مخاطب را به خنده وادار می‌کنند و یا برای متفاوت شدن و جلب نظر طعنه به اتفاق‌هایی همچون فتنه 88 و ضد فرهنگی می‌زنند و گویا مدیران در بیخبری به سر می‌برند .
به نکاتی اشاره کردید که باید در یک جلسه مفصل به صورت گسترده و ریشه‌ای به آنها پرداخت که البته با موارد زیادی از آن موافق هستم هنرمندی که با این نوع رویکرد به روی صحنه رفته است حاصل سیاستگذاریها و برنامه‌هایی است که تا به امروز شاهدش بوده‌ایم. این رویکرد باعث شده افرادی از این دست وارد بدنه تئاتر شوند و شروع به تولید اثر کنند.
- البته رهبری به هیچ عنوان با نگاه اعتراضی مخالفت نداشته‌اند اما نوع اعتراض‌ها و سمت و سو داشتن آنهاست که باید مورد توجه قرار بگیرد. نگاه‌های اعتراضی بدون سمت و سو و در جهت تخریب به صورت عیان در تئاتر وجود دارد اما از نگاه مدیران مغفول مانده است.
درست است هر هنرمندی نگاه مشخص خودش را دارد اما به صورت مطلق نمی‌پذیرم تمام آثار به روی صحنه‌اند دچار چنین شرایطی هستند بلکه تعدادی از این آثار قابل دفاع‌اند. نه بنده و نه شما هم نگاه انتقادی تئاتر را نفی نمی‌کنیم. تئاتر باید نگاه انتقادی داشته باشد که اگر این اتفاق رخ ندهد به خواستگاه اصلی خود نزدیک نخواهد شد.
*مقام معظم رهبری خود از منتقدین تیزبین تئاتر هستند
- البته موارد بالا که در موردش صحبت کردیم جزء مسایل حساسی است که باید در شرایط کنونی از سوی مدیران به آن توجه شود. یکی دیگر از فضاهای به غلط به وجود آمده در تئاتر این است که نمی‌توان وارد فضای نقد برخی از افراد شد هرچند کار ضعیف و سطحی انجام دهند عده‌ای روشنفکر نما با هم کیشان خود فرد منتقد را به دگم بودن محکوم می‌کنند.
نکته‌ای که وجود دارد این است که می‌توان فضای روشنفکری تئاتر را نیز نقد کرد و آنچه که امروز از آن نشأت گرفته و در بدنه تئاتر شاهدش هستیم قابل نقد است. اما باید به این نکته اشاره کنم که مقام معظم رهبری خود از منتقدین تیزبین تئاتر هستند اگر به تعاریف ایشان از تئاتر دینی رجوع کنیم به راحتی به این موضوع پی خواهیم برد. تئاتر امروز ما نباید وارد فضای ژورنالیستی و ابهام شود قبول داریم که شرایط حاضر قطعا ایده‌آل نیست اما باید به سمت ایده‌آل مد نظرمان حرکت کنیم.
*از ظریفت تئاتر خیابانی استفاده کنیم/باید دقیق‌تر جریان‌سازی کنیم
یکی از ظرفیت‌هایی که باید به آن اشاره کرد تئاترهای خیابانی است، تئاترهایی که هم مخاطب زیادی خواهند داشت و هم اینکه می‌توانند تاثیرگذار باشند آنچه مسلم است طبق فرمایش حضرت آقا تئاتر هنر تاثیرگذار است و می‌تواند بخش عمده‌ای از فرهنگ‌سازی را به عهده بگیرد ما نمی‌توانیم از این موضوع به راحتی بگذریم، باید دقیق‌تر جریان‌سازی کنیم.
- با توجه به جایگاه شما که خواه ناخواه توقعات را از شما بالا می‌برد باید بگویم که خواهان این هستیم که شاهد برنامه‌های مشخص شما در این حوزه باشیم که حقیقتاً یک برنامه دور از ابهام ما را به سمت اهدافمان پیش خواهد برد.
قطعا همینطور است در توسعه تئاتر باید بکوشیم و همچنین فضاهای نمایش‌مان را هویت ببخشیم. طی چند روز آینده برنامه‌های‌مان را به صورت دقیق‌تر اعلام خواهیم کرد. اما این نکته حائز اهمیت است که بدانیم در حوزه تئاتر هنرمندان دغدغه‌مند زیادی داریم که از سایر رشته‌های هنری بیشتر هستند.
