صراط: اقتصاد ایران سه شنبه هفته گذشته با انتشار یک خبر عجیب از خواب بیدار شد. سید صفدر حسینی رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی که طبق اعلام قبلی قرار بود، اولین حضور خود را در نشست اعضای هیات نمایندگان دوره هشتم اتاق بازرگانی داشته باشد، صبح سه شنبه در سخنان خود در این نشست اعلام کرد که دولت اخیرا 12 میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی بواسطه بانک مرکزی برداشت کرده است. گرچه روز گذشته روابط عمومی صندوق توسعه ملی با فشاری که از سوی پاستور مواجه شده بود، این خبر را تکذیب کرد و آن را ناشی از برداشت غلط رسانه ها دانست، اما بررسی دقیق تر بگومگوهای چند روز اخیر صفدر حسینی و مدیران بانک مرکزی نشان می دهد که این خبر حقیقت دارد و اختلافات سیف و رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی بر سر مسائل مختلف مانند نوع مدیریت سیف بر بانک مرکزی که به افزایش 80 درصدی نقدینگی و رشد پایه پولی در دو سال اخیر انجامیده است، باعث شده که وزیر اقتصاد دولت اصلاحات لب به یک افشاگری بزرگ بر علیه بانک مرکزی بزند. تحلیلگران معتقدند که مطمئنا بزودی شاهد اثرات برداشت 12 میلیارد دلاری از صندوق توسعه ملی بر پایه پولی و نقدینگی در کشور خواهیم بود و این احتمال وجود دارد که بزرگترین دستاورد دولت یازدهم که مهار تورم بود، هم طی ماههای آتی و با توجه به این بمب بزرگ اقتصادی از بین برود. برای اثبات احتمال صحت این بی انضباطی دولت و بانک مرکزی به بررسی صحبتهای سیف و مدیران بانک مرکزی در چند روز اخیر می پردازیم.
حمله تند صفدر حسینی به سیف در اتاق بازرگانی
رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی در اتاق بازرگانی تهران، با افشاگری بی سابقه ای علیه بانک مرکزی اعلام کرد بانک مرکزی بر خلاف قانون بر روی منابع این صندوق مدیریت می کند و برای استفاده از منابع این صندوق توسط بخش خصوصی کار شکنی می کند. رئیس صندوق توسعه ملی تلقی مدیران ساختمان میرداماد را از منابع صندوق توسعه ملی به باد انتقاد گرفت و گفت که مدیران بانک مرکزی اعتقاد دارند که منابع صندوق مشاع است و قصد سرمایه گذاری با این پولها را دارند. اما شاید مهم ترین جمله صفدر حسینی در اتاق بازرگانی تهران این بود که وی از احکام بودجه ای که در خصوص منابع صندوق توسعه ملی توسط دولتمردان داده می شود انتقاد کرد و گفت که امسال به دلیل کاهش قیمت نفت منابع ورودی صندوق 5 میلیارد دلار پیش بینی شده و سال گذشته هم تنها 12 میلیارد دلار به صندوق توسعه ملی وارد شده، اما با وجود همین منابع اندک تاکنون 12 میلیارد دلار حکم بودجه ای برای مصرف این صندوق صادر شده است.
این صحبتهای صفدر حسینی خبر از برداشت احتمالی 12 میلیارد دلاری دولت از منابع صندوق توسعه ملی با توجه احکام بودجه ای را می دهد که رسانه ها هم به درستی همین تعبیر را از سخنان صفدر حسینی به رشته تحریر درآوردند، ولی روابط عمومی این صندوق روز گذشته در اقدامی شتابزده و بعد از بالا گرفتن اختلافات در چند روز اخیر میان بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی برداشت 12 میلیارد دلاری دولت از صندوق توسعه ملی را تکذیب و به گردن رسانه ها انداخت تا به زعم خودش قدری از آتش افروخته شده این چند روز کاسته باشد. در این میان تاکید صفدر حسینی روی این مسئله که دولت هرگاه کم می آورد از منابع صندوق برداشت می کند مهر تایید دیگر بر درستی برداشت 12 میلیارد دلاری از منابع صندوق توسعه ملی دارد.
صفدرحسینی: بانک مرکزی محرم منابع ما نیست
اما این تنها سخنان انتقاد آمیز صفدر حسینی از بانک مرکزی نبود و ظهر همان روز صحبتهای دیگری از رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی منتشر شد که بیانگر عمق اختلافات وی با ولی الله سیف را دارد و نشان می دهد که این اختلافات شاید فراتر از ماجرای برداشت از صندوق توسعه مالی باشد و احتمالا باید یک اختلاف سیاسی پشت این ماجرا باشد. صفدر حسینی در این مصاحبه با ابراز خشنودی از استقلال منابع صندوق توسعه ملی از بانک مرکزی در برنامه ششم توسعه، مردان ساختمان میرداماد محرمهای خوبی برای منابع صندوق نداست و اعلام کرد که بانک مرکزی به دنبال دستیابی به منابع حاصل از درآمدهای نفتی و پول پر قدرت است. وی به طور غیر مستقیم گفت که بانک مرکزی قصد دارد در سهم صندوق توسعه ملی از پول های بلوکه شده دخل و تصرف کند و یا آنها را در کشوری سپرده گذاری بلند مدت کند. حسینی همچنین در بخش دیگر صحبتهایش عنوان کرد که بانک مرکزی باید پرداخت منابع این صندوق را به پروژه هایی که صندوق توسعه ملی معرفی می کند، اختصاص دهد، نه هر پروژه ای که دلخواه خودش است.
این تعبیر صفدر حسینی هم نشان از تخلفات عدیده بانک مرکزی در تخصیص اعتبارات به پروژه های مختلف را دارد که در صورت صحت این اظهارات تخلفات زیادی را متوجه مسئولان ساختمان میرداماد می کند. صفدر حسینی همچنین بیان کرد که سیف و مدیرانش برای هزینه کرد منابع صندوق توسعه ملی در اولویتهای خودشان باید از وی و صندوق مطبوعش اجازه بگیرند.
وزیر اقتصاد دوران اصلاحات در این مصاحبه از نگارش نامه ای استمداد طلبانه به رئیس جمهور برای شفاف سازی منابع این صندوق در بانک مرکزی قبل از برنامه ششم پرده برداشت و این خبر را داد که به زودی هیات نظارت به تخلفات سیف و مدیرانش در بانک مرکزی در برداشت از صندوق توسعه ملی، با حضور رئیس سازمان بازرسی کل کشور، رئیس دیوان محاسبات و رئیس سازمان حسابرسی تشکیل جلسه خواهد داد.
حمله بانک مرکزی به صندوق توسعه مالی؛ این صندوق درخواستهای نامعقول از ما دارد!
انتقادات شدیدالحن و بی سابقه صفدر حسینی از سیف و مدیرانش، ساختمان میرداماد را به واکنش وا داشت تا روابط عمومی بانک مرکزی در واکنش به این اظهارات در گفتگویی مکتوب و دستوری با غلامعلی کامیاب معاون ارزی سیف، سعی در رفع اتهام بانک مرکزی داشته باشد. کامیاب در این گفتگو مدعی شد که از اظهارات صفدر حسینی تعجب کرده و مردان ساختمان میرداماد همواره رابطه نزدیکی با مدیران صندوق توسعه ملی داشته اند. وی صندوق توسعه ملی را به مثابه یکی از مشتریان بانک مرکزی دانست، که در حساب این بانک سپرده گذاری کرده و بانک مرکزی هم حق مدیریت بر این سپرده ها را دارد و این به معنای برداشت از حساب مشتری یا همان صندوق توسعه ملی نیست. معاون سیف گفت که اگر بانک مطبوعش حق سرمایه گذاری منابع این بانک را ندارد، پس چگونه صندوق توسعه ملی هر سال خواهان سود متعلقه سپرده های خود است و بانک مرکزی بدون سرمایه گذاری، چگونه سود باید سود صندوق توسعه ملی را پرداخت کند؟ وی در پاسخ به انتقاد صفدر حسینی درباره سنگ اندازی بانک مرکزی در استفاده بخش خصوصی از منابع این صندوق هم بیان کرد که تاکنون با دستور صندوق 2 میلیارد دلار برای طرحهای دولتی 3.1 میلیارد دلار برای طرحهای غیر دولتی پرداخت شده و تاکنون هیچ دستور پرداخت دیگری در این خصوص به دست آنها نرسیده است. کامیاب گفت که بانک مرکزی بر خلاف ادعای صفدر حسینی قصد تبدیل منابع صندوق توسعه ملی به ریال و هزینه کرد آنها را ندارد و اگر هم قصد چنین کاری را داشته باشد، اجازه ها و امضاهای لازم را از صندوق توسعه ملی خواهد گرفت. اما معاون سیف در این گفتگو تنها به انتقادات صفدر حسینی پاسخ داد و با اتهامی جدید به صندوق توسعه ملی شمشیر را برای رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی از رو بست. صفدر حسینی گفته بود که بانک مرکزی هر پول خوبی را به حساب خود و هر پول بدی را به حساب صندوق می نویسد که کامیاب در پاسخ اعلام کرد که صفدر حسینی و مدیرانش از بانک مرکزی انتظار دارد وجوه پرداختی بابت احکام قانونی از حساب‌های ارزی غیردلاری آن صندوق را، در ردیف مطالبات دلاری صندوق قرار دهند، ولی مردان ساختمان میرداماد در قبال این درخواست مقاومت کرده و آن را نپذیرفته اند، زیرا بانک مرکزی امانت دار همه مشتریان است و نمی‌پذیرد که بار مالی اضافی و نامعقول به بیت‌المال تحمیل شود!
این صحبتهای کامیاب غیر مستقیم اشاره به این دارد که صندوق توسعه ملی به دنبال تحمیل بار اضافی به بیت المال است و قصد خدشه وارد کردن به منافع کشور را دارد. این اتهام سنگین از سوی کامیاب به صندوق توسعه ملی در برابر انتقادات شدید الحن و بی سابقه صفدر حسینی نشان می دهد، همانطور که از ابتدا هم مشخص بود، اختلافات سیف و صفدر حسینی تنها به برداشت از حساب این صندوق مربوط نمی شود و ماجرا از جای دیگری آب می خورد، چرا که در این دو سال رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی و رئیس کل بانک مرکزی مدام در رسانه ها و تریبون های مختلف با کنایه با یکدیگر صحبت می کردند که نمونه آن به ماجرای برداشت 4.1 میلیارد دلاری از حساب صندوق توسعه ملی بود، که با تکذیب دیرهنگام صفدر حسینی حاشیه های زیادی را برای دولت یازدهم و بانک مرکزی در سال گذشته ایجاد کرد.
چرا سیف و صفدر حسینی اختلاف دارند؟
برای واکاوی ماجرا شاید بهتر باشد به دو سال پیش و روزهای نخست فعالیت دولت تدبیر و امید بازگردیم. در آن روزها گزینه های زیادی برای ریاست بانک مرکزی مدنظر بودند و صفدر حسینی که از همان روزهای نخست در ستاد انتخاباتی روحانی فعالیت می کرد و از حلقه مشاوران وی برای تعیین کابینه بود، از میان دو گزینه نهایی یعنی ولی اله سیف و عبدالناصر همتی، بر روی ریاست همتی بر بانک مرکزی تاکید داشت. همتی قبلا در حزب کارگزاران سازندگی حضور داشت و حسینی در شورای مرکزی حزب منحله مشارکت، به همین دلیل حسینی ترجیح می داد فردی با تفکرات نزدیک تر به خود بر صندلی ریاست ساختمان میرداماد بنشیند. اما ماجرای حضور سیف در دولت یازدهم که یک مدیر قدیمی بانکی بود و در چند بانک مهم دولتی کشور از جمله بانک ملی، صادرات و ملت سابقه فعالیت داشت، به حضور عجیب دوست قدیمیش محمد نهاوندیان در دولت یازدهم گره خورد. محمد نهاوندیان رئیس کارگروه اقتصادی علی اکبر ولایتی در انتخابات یازدهم بود و در صورت پیروزی ولایتی در انتخابات احتمال حضور وی در یکی از پست های مهم اقتصادی کشور وجود داشت، اما کمتر کسی گمان می کرد که وی در صورت ورود روحانی هم به پاستور تبدیل به رئیس دفتر رئیس جمهور یازدهم شود.
اما نهاوندیان که سابقه همکاری با نوبخت و روحانی در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در ماجرای پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی را داشت، در یکی از نخستین انتصابهای رئیس جمهور یازدهم راهی پاستور شد. سیف همشهری نهاوندیان و دوست قدیمی وی به شمار می رود تا جایی که در کارنامه وی همکاری با نهاوندیان در کارگروه اقتصادی ولایتی برای انتخابات ریاست جمهوری یازدهم هم دیده می شود. به نظر می رسد در ماجرای انتخاب رئیس کل بانک مرکزی هم سمبه نهاوندیان بسیار پر زورتر از دوستان اصلاح طلب و کارگزارانی روحانی بوده و به همین دلیل در نهایت ولی اله سیف راهی ساختمان میرداماد شد.
در این میان چند هفته بعد روحانی صفدرحسینی را که از حضور درکابینه یازدهم امتناع کرده بود، به سمت ریاست صندوق توسعه ملی برگزید تا صفدر حسینی که چندان دل خوشی از سیف نداشت در شرایطی قرار گیرد که مقدرات صندوق مطبوعش را در اختیار طرف مقابلش، ولی اله سیف ببیند. شاید این مسئله از اصلی ترین انگیزه های صفدر حسینی از افشارگری در خصوص برداشت های سیف از حساب صندوق توسعه ملی باشد. برداشتهایی که احتمالا به خواست دیگر مقامات دولت یازدهم از بانک مرکزی بوده و رئیس کل بانک مرکزی هم به دلیل اینکه نتوانسته نهاد مطبوع خود را نسبت به دولت یازدهم مستقل نگه دارد، ناگزیر به انجام دستورات دیگر دولتمردان است. باید دید آشکار شدن اختلافات سیف و صفدر حسینی که شاید چندمین اختلاف آشکار در تیم اقتصادی روحانی در طول بیش از 700 روز اخیر باشد، در نهایت به کجا خواهد انجامید و به قیمت پیاده شدن کدامیک از اعضای دولت از قطار کابینه یازدهم خواهد انجامید؟ همچنین در این دو روز، این دو نهاد اتهامات سنگنی را هم به هم وارد کرده اند، بنابراین مشخص شدن تکلیف این اتهامات هم می تواند حاشیه های زیادی را طی هفته های آینده برای دولت تدبیر و امید ایجاد کند. در خصوص اثرات برداشت 12 میلیارد دلاری از صندوق توسعه ملی هم اخبار خوبی به گوش نمی رسد و احتمالا اقتصاد ایران باید منتظر یک بمب بزرگ در ماههای آتی باشد.
