کامیار اسماعیلی بعد از «نیمرخ» اجرا و تهیه کنندگی برنامه های دیگری را بر عهده گرفت که از جمله این برنامه ها می توان به «بوم سفید» در شبکه جام جم اشاره کرد که اسماعیلی تنها تهیه کنندگی آن را بر عهده داشت و چند نوجوان نیز آن را با سبکی جدید اجرا می کردند.
اسماعیلی این روزها با برنامه «شمعدونی» در شبکه شما حضور دارد. وی تهیه کنندگی و اجرای این برنامه را بر عهده دارد و آن را برنامه ای برای برطرف کردن نیازهای قشرهای مختلف جامعه و خانواده ها می داند. به بهانه اجرای وی در این برنامه که هر روز صبح روی آنتن می رود سراغش رفتیم و با او از فعالیت هایش در این سال ها سخن گفتیم.
وی در قسمت ابتدایی این گفتگو از چگونگی حضورش در تلویزیون، اجرای خود در «نیمرخ» و اینکه بعد از آن برنامه چگونه وارد برنامه های بزرگسال شده است و در طول سال های اخیر علی رغم اینکه مخاطب احساس می کند حضورش در تلویزیون کمرنگ شد اما در حقیقت بیشترین آمار اجرای زنده در تلویزیون را داشته است، سخن گفت.
در قسمت دوم این گفتگو نیز اسماعیلی به ویژگی های برنامه های موفق اشاره کرد و اینکه صدا و سیما باید از این برنامه ها حمایت کند. اسماعیلی همچنین در بخشی از این گفتگو به خاطرات خود در کودکی که چطور صدای خود را ضبط می‌کرده است و همچنین جمله یکی از دوبلورهای قدیمی به وی در سن ۱۶ سالگی اشاره کرد.
بخش دوم گفتگو با کامیار اسماعیلی را می خوانید:
*آقای اسماعیلی ما در سال های اخیر برنامه های نوجوانانه به شکل جدی تولید نکرده ایم. آثاری مثل «نیمرخ» و یا «اکسیژن» که در دهه ۷۰ به پخش رسیدند نه تنها از جذابیت های بصری برخوردار بودند بلکه دغدغه ها و خواسته های نوجوانان را نیز مورد توجه قرار می دادند درحالیکه دیگر چنین آثاری برای نوجوانان امروز ساخته نمی شود.
- باید در نظر گرفت که برنامه سازی برای قشر نوجوان مجموعه ای از علوم روانشناسی، جامعه شناسی، ادبیات و ... را می طلبد و در برنامه های مرتبط با نوجوانان باید نسبت به این حوزه و دغدغه های آنها آگاهی داشت. سوال من این است که آیا برنامه های نوجوانان ما در این سال ها به تعداد انگشت های دست می رسد؟
البته هنوز هم برنامه هایی هستند که برای نوجوانان ساخته می شوند و من از همه آنها که برنامه می سازند و در این زمینه زحمت می کشند، تشکر می کنم اما ما برنامه های موفقی که نوجوانان را به خود جذب کنند، نداشته ایم.
*به نظر شما چرا این موفقیت ها تکرار نمی شود و یا کسی به المان هایی که باعث جذابیت و ارتقای یک برنامه می شود توجهی ندارد؟
- باید به برنامه «بوم سفید» که آن هم برای نوجوانان بود اشاره کنم، این برنامه در زمان کم بیننده ای روی آنتن شبکه جام جم می رفت اما موفقیت هایش باعث شد به یک برنامه پربیننده تبدیل شود. ما طی سال های ۸۶ تا ۹۰ «بوم سفید» را پخش کردیم و حدود ۴۸۰ برنامه به تولید رساندیم. این برنامه چند بار از نگاه مخاطبان بهترین شد. آن هم از نگاه مخاطبان خارج از کشور که فقط می توانستند به ما ایمیل بدهند و از این طریق با ما در ارتباط باشند.
ما برای اولین بار در یک برنامه با صحبت ها و پیام هایی که مخاطبان ارسال کردند یک کتاب چاپ کردیم و آن را برای مخاطبانمان فرستادیم و به این طریق نوعی تعامل با آنها برقرار کردیم. هم اکنون هم اگر «بوم سفید» را در فضای مجازی جستجو کنید وبلاگ های زیادی را می بینید که برای این برنامه ساخته شده و حتی پاتوق هایی که به خاطر آن تشکیل شده اند و من افتخار می کنم که چنین برنامه ای را با عوامل تولید و مجریانی که خود نوجوانان بودند روی آنتن بردیم و من فقط نقش تهیه کننده را داشتم.
*چگونه مجریان نوجوان برنامه را پیدا می کردید؟ و فکر می کنید این انتخاب ها چقدر در موفقیت برنامه نقش داشت؟
- من به افراد مختلف در حوزه های تئاتر و هنر سپرده بودم که به دنیال چه کسانی هستم و خودم هم جستجو می کردم. افرادی مثل محسن افشانی و کیوان ساکت اف چند برنامه محدود در شبکه های دیگر اجرا کرده بودند و بعضی مثل عباس غزالی بازیگر تئاتر بودند. بعضی هم چون عارف لرستانی از دوستان قدیمی من بودند که پیش از این هم با همکاری داشتیم.
نکته ای که در موفقیت یک برنامه وجود دارد این است که در طرح یک برنامه باید نوعی انعطاف پذیری باشد تا بتوان برنامه را به سمت ابتکارات و ایده های نو هدایت کرد. تهیه کنندگی تلویزیون بحثی کاملا جدی و علمی است، بحثی که با مدیریت در ارتباط است و شما باید بیاموزید قبل از اینکه هنرمند خوبی باشید مدیر خوبی باشید.
*شما هم که در حوزه مدیریت تحصیل کرده اید.
- بله من کارشناسی ارشد «ام بی ای» خوانده ام و فکر می کنم اگر مدیریت در هر کاری به خوبی پیش نرود مخصوصا در موقعیتی که تیم بزرگی مشغول به کار است نمی توان آن تیم را هدایت کرد.
*چقدر خود شما در زمان نوجوانی تان نیاز به داشتن برنامه ای متناسب با سنین خود را احساس می کردید؟
- زمان ما اصلا برنامه ای برای نوجوانان نبود. حتی خود «نیمرخ» هم در طرح های اولیه قرار نبود به این شکل ساخته شود. طرح اولیه برنامه این بود که برنامه ای با یک مجری تولید شود و وسط آن کارتون هم پخش شود اما با همت اسدالله اعلایی از مدیران شبکه یک، محمد حسن زاده کارگردان برنامه «نیمرخ» و همچنین خانم یوسفی تهیه کننده و نویسنده برنامه به این نتیجه رسیدیم که برنامه می تواند با این فرم اجرا شود.
*چقدر الان جای خالی چنین برنامه هایی برای نوجوانان احساس می شود؟
- این بسیار لذتبخش است که تلویزیون در تاریخ خود برنامه هایی داشته است که بعد از سال ها چندین نسل آنها را یاد کرده اند. این برنامه ها برندهای تلویزیون هستند، من این سخن را به عنوان مجری برنامه «نیمرخ» نمی گویم ولی عواملی که این برنامه ها را ساخته اند برندها و خالقان آثار هنری هستند و اگر ما بفهمیم که خلق چنین آثاری اتفاقی نیست نگاهمان نسبت به برنامه سازان و سایر افرادی که در این حوزه زحمت می کشند جدی تر خواهد بود.
*از چه طریقی ایده های خود را در اجرای «نیمرخ» به دست می آوردید؟
- من سعی می کردم مطالعه کنم و با دیدن برنامه های خارجی و ایده های نو اجرای خود را بهتر کنم. البته منظور این نیست که در کار از برنامه های خارجی الگو بگیریم اما باید بدانیم در دنیا چه اتفاقی می افتد و جهان به چه سمتی می رود. باید بدانیم یک برنامه موفق از چه المان هایی استفاده کرده است و ما باید از این علم روز برای کار خود استفاده کنیم و اکراهی هم نداشته باشیم که از آن صحبت کنیم. ممکن است این علم استفاده کردن از یک تکنولوژی و یا به کار گرفتن علمی در حوزه مدیا باشد. اگر شما ندانید در کشورهای دیگر چه اتفاقی می افتد چگونه می توانید صاحب نظر باشید؟ باید نگاه بازی داشته باشیم تا بتوانیم مساله ای را از جهان گرفته و بعد شخصی سازی و بومی سازی کنیم.
تلویزیون با توجه به گستردگی مخاطبانی که دارد می تواند نیازهای یک جامعه را برطرف کند، به طور مثال اگر دو ساعت برنامه «شمعدونی» را در ۱۰۰ هزار نفر بیننده آن ضرب کنید روزی به اندازه ۲۰۰ هزار نفر اوقات مفید و آموزشی برای مردم داشته ایم.
*چقدر پیش آمده است که مخاطبان از شما بخواهند دغدغه ای را در تلویزیون مطرح کنید؟
- تقریبا هرکسی که به ما می رسد دغدغه و نیاز خود را مطرح می کند، حتی ممکن است از سریال ها و کارتون هایی که در تلویزیون پخش نمی شود از ما سراغ بگیرند و سوال بپرسند. زمانی هم که «نیمرخ» روی آنتن می رفت بسیاری از نوجوانان و جوانان می خواستند مسایل و مشکلاتشان را در برنامه مطرح کنم.
*چقدر «نیمرخ» تاثیرگذار بود؟
- بعد از برنامه بسیاری تماس می گرفتند و از تغییراتی که برنامه در زندگی و مسایل آنها ایجاد کرده است، می گفتند و یا به طور مستقیم و رو در رو از این تاثیرات صحبت می کردند. به هرحال رسانه ای مثل تلویزیون در جامعه تاثیرگذار است و نمی توان آن را نادیده گرفت. زمانی که «نیمرخ» شکل گرفت رسانه های متعدد وجود نداشتند و امکان دسترسی به اینترنت با وسعتی که امروز وجود دارد مقدور نبود. امروز و با شرایط فعلی برندسازی در تلویزیون ارزش بیشتری پیدا می کند چراکه در این دریای بیکران باید بتوان مخاطب را جذب کرد و به همین دلیل است که باید قدر برنامه های پرمخاطب و متخصصان فعال در حوزه رادیو و تلویزیون را بهتر بدانیم.
گاهی دشمنان سود می برند که متخصصان ما در تلویزیون کار نکنند و نوعی جدایی بین آنها با دیگر اعضای رسانه به وجود می آید.
*بنابراین وقتی یک برنامه پرمخاطب را حذف می کنیم آگاهانه با ناآگاهانه موجب یک جدایی بین مخاطبان با رسانه ای می شویم که قرار است از طریق آن بر زندگی مخاطبانمان تاثیر بگذاریم.
- حداقل کاری که قبل از حذف یک برنامه می توان انجام داد این است که برنامه پرمخاطب را با یک برنامه دیگر جایگزین کنیم تا مخاطبان پراکنده نشوند و به رسانه های دیگر رو نیاورند. ما باید هنرمندان و متخصصان خود را حفظ کنیم. باید بتوانیم خروجی یک برنامه موفق تلویزیونی را در همین قاب ببینیم و نه در مقاله ها و یا حتی جشنواره ها.
*در نهایت باز هم توضیح ندادید که چطور شد از «نیمرخ» جدا شدید؟
- روند و چشم انداز روشن و مطمئنی برای ادامه همکاری وجود نداشت. برنامه قرار بود مدتی متوقف شود و مشخص نبود که چه زمانی دوباره روی آنتن می رود و از من هم خواسته شد که در این مدت در برنامه دیگری حضور نداشته باشم و من چون باید روی منبع درآمدی فکر می کردم تصمیم گرفتم دیگر با این برنامه همکاری نداشته باشم.
بهرحال همه اینها می تواند تجربه ای برای نسل های بعدی مدیریتی باشد که از نیروهای خود حمایت بهتری داشته باشند.
*فکر می کنم رسانه باید توجه ویژه ای هم نسبت به برنامه های موفق و برند خود داشته باشد برنامه هایی که با هزینه رسانه ملی ساخته می شود اما گاهی خود این رسانه به راحتی آنها را حذف می کند.
- برنامه های موفق و برند می توانند به منافع فرهنگی و اقتصادی هر دو کمک کنند. به طور مثال مردم در ضمیر ناخودآگاه خود به آگهی های بازرگانی که در این برنامه ها و یا قبل و بعد از آنها پخش می شود اطمینان بیشتری خواهند داشت و همین اطمینان باعث پیدایش نوعی چرخه اقتصادی می شود.
من سوالی از شما دارم. ما چند میلیون نفر خانم خانه دار در جامعه داریم؟ چند درصد از این افراد در روز پای سریال های ترکیه ای می نشینند و چند ساعت در روز این سریال ها را می بینند؟ قبل از دیدن سریال هم تبلیغات کالاهای ترکی را می بینند. ساخت سریال های ترکی اگرچه یک بازی فرهنگی است یعنی زمانی را که یک همسر بخواهد برای خانواده و فرزندانش بگذارد باید صرف سریال های ترکی و محتوای این آثار کند اما آنها از این طریق اقتصاد را هم تحت تاثیر قرار می دهند و مخاطب را به سمت مصرف کالای خود سوق می دهند. بنابراین باید برندها و برنامه های پرمخاطب خود را حفظ کنیم چراکه هم می توانند در فرهنگ موثر باشند و هم در چرخه اقتصادی.
*آقای اسماعیلی به نظر شما اجرا در این سال ها چقدر فرق کرده است. اجرا برای نسلی که در دهه ۷۰ با او سخن می گفتید و نسلی که امروز مخاطب تلویزیون قرار می گیرد چه تفاوت هایی دارد؟
- مخاطب امروز به ریتم تندتری نیاز دارد و حوصله اش هم کمتر است. آنها دوست دارند تصاویر بیشتری ببینند و مطالب مفیدتری بشنوند بدوت اینکه توضیحات اضافه ای به آنها ارایه شود. تکنیک برای چنین مخاطبی بسیار اهمیت پیدا می کند.
مخاطب امروز دوست دارد واقعیت های اجتماعی را بیشتر بداند و کمتر انتظار دارد که جملات را در لفافه بشنود. ضمن اینکه بیننده امروز به تفریح و سرگرمی، سریال و طنز هم نیاز دارد. الان یکی از دردهای جامعه ما این است که ریموت کنترل در دست مخاطب مدام کانال ها را تغییر می دهد و هیچ کانالی هم مخاطب را راضی نمی کند. البته من معتقد هستم مفیدترین، بهترین و راضی کننده ترین برنامه ها در شبکه های خودمان به پخش می رساند چون شبکه های داخلی به واقعیت روز و ریشه های جامعه وصل هستند.
*یکی از رویکردهای شما در برنامه ها شعرخوانی است. شما زمانی مشخص و جدا را در برنامه «شمعدونی» به شعر اختصاص داده اید. پیش از این هم در «نیمرخ» بخشی از برنامه به شعرخوانی شما تعلق داشت. چرا شعرخوانی را به عنوان یک بخش ثابت برنامه در نظر می گیرید؟
- بله من ادبیات را بسیار دوست دارم و علاقه بیشتری به اشعار سپید دارم، شاید به این دلیل که با شعر سپید خود را درگیر قافیه و یا در قید و بند قوانین کلاسیک شعر قرار نمی دهیم. من اعتقاد دارم هرکاری باید شروع و پایانی داشته باشد و دوست دارم مخاطبم با پایان برنامه اندکی درباره آن بیندیشد. فکر می کنم خواندن این اشعار به صورت ناخودآگاه می تواند مخاطب را به تامل وادارد و از طرفی نوعی آرامش را برای من، عوامل برنامه و مخاطبان در بر دارد.
*انتخاب اشعار چگونه صورت می گیرد؟
- بعضی از اشعار توسط نوسنده های برنامه و یا خود من سروده می شود و بعضی هم با توجه به رویکردهای برنامه انتخاب می شوند. سیاست ما این است که با یک شعر پر انرژی کار را شروع کرده و با کلامی تاثیرگذار هم به پایان ببریم. رویکرد کلی ما این است که بگوییم مشکلات زیادی برای هرکسی وجود دارد و این طبیعی است اما مساله بر سر این است که بتوانیم این مشکلات را حل کنیم.
*آقای اسماعیلی در کودکی هیچ گاه فکر می کردید مجری شوید؟
- من صحبت کردن جای شخصیت ها را دوست داشتم، خاطرم هست در کودکی نوعی تمرینات شخصی هم برای اجرا داشتم یعنی ضبط صوتی داشتم که به وسیله آن صدای خود را گوش می کردم. آن زمان ۱۰ یا ۱۱ سال داشتم و نوار قصه ها بسیار باب بودند. من خیلی دوست داشتم جای شخصیت های این قصه ها زندگی کنم و تقریبا خیلی با خودم حرف می زدم.
*زمانی که وارد عرصه اجرا شدید هیچ گاه همکاری خاصی با دوبلورها و مجری های پیشکسوت نداشتید کسانی که بخواهید از آنها یاد کنید.
- من خاطره ای از زنده یاد محمدحسین باغی دوبلور و گوینده پیشکسوت دارم. ۱۶ سال داشتم که تست دوبلاژ دادم و زمانیکه آقای مقامی تایید کرد که من هنرآموز حوزه دوبلاژ باشم مدت کوتاهی را برای آموختن به آنجا می رفتم. زمانیکه در اتاقک دوبلاژ نشستم تنها آقای باغی پیش من آمد و گفت خیلی خوش آمدی امیدواریم یک روز گوینده طراز اول این کشور شوی و من برایت آرزوی موفقیت می کنم. من این جمله وی و همچنین سخن آقای مقامی را هیچ گاه فراموش نمی کنم. پیشکسوت ها می توانند تاثیر بسیاری روی پیشرفت تازه واردهای یک حوزه داشته باشند و اتفاقا من هم سعی می کنم به کسانی هم که وارد این حرفه می شوند به این ترتیب اعتماد به نفس و دلداری دهم و همان دیالوگ آقای باغی را بیان کنم.
*دوست دارید در حوزه های دیگر اجرا هم وارد شوید. به طور مثال علاقه ای دارید که اجرای یک برنامه سیاسی را بر عهده داشته باشید؟
- من شخص سیاسی و سیاست بازی نیستم. خط گیری های سیاسی را هم دوست ندارم. ضمن اینکه اعتقاد دارم ما اصولی داریم که باید به آنها پایبند باشیم. مدیریتی در کشور وجود دارد که باید ارکان آن را تقویت کنیم و رهبری وجود دارند که حرف اول و آخر را ایشان بیان می کنند و ما باید اطاعت کنیم اما خودم همیشه سعی کرده ام از موضع گیری های سیاسی دوری کنیم.
*حوزه های دیگر چطور مثلا گویندگی خبر؟
- جالب است که این موضوع را هم تعریف کنیم که من در ۱۶ سالگی جز واحد دوبلاژ در گویندگی خبر هم قبول شدم. خاطرم هست یک برگه روزنامه را به من دادند و بعد که قبول شدم شرایط مرا برای حضور در کار پرسیدند که من گفتم در واحد دوبلاژ هم پذیرفته شده ام و نمی دانم چطور باید وقت خود را تنظیم کنم. سپس آنها بیان کردند که گوینده خبر نمی تواند در جایی دیگر مشغول به کار شود و صدایش نباید در حوزه دیگری شنیده شود و آنجا بود که من دوبله را انتخاب کردم و شاید این یکی از انتخاب های مهم زندگی من بود.
*برنامه «شمعدونی» این روزها چه مسیری را برای خود انتخاب کرده است؟
- ما در «شمعدونی» استان ها را پررنگ تر کردیم و نشان دادیم که هر منطقه ای می تواند یک قطب کشور باشد و از مردم خواستیم که درباره شهر و استان خود نظر دهند. از جمله طرح های دیگری که در این برنامه داشتیم این بود که از سازمان هواشناسی خواستیم گزارش هواشناسی کشاورزی را هم ارایه دهد تا کشاورزان بدانند با توجه به شرایط جوی چه باید بکنند.
طرح دیگری را هم به تازگی ارایه کردیم که خانه هایی را به شکل تیپ در متراژهایی که در تهران و شهرستان ها وجود دارد طراحی کنیم که این خانه ها بتوانند از انرژی پاک بیشتر استفاده کنند. ما این نقشه ها را در اختیار مردم قرار می دهیم و مشارکت های مردمی را به این ترتیب جذب خواهیم کرد. همچنین سعی می کنیم با توجه به مهمانان و کارشناسان برنامه طرح هایی را ارایه دهیم که به صورت کاربردی برای مردم مفید باشد.
اینجا لازم است از محمدمهدی قاسمی مدیریت محترم شبکه که همیشه حامی برنامه بوده است و همچنین از محمد کاویانی و امیر قمیشی مشاوران برنامه، آقای علمداری مدیر تامین و تولید و همه کارشناسان برنامه، همکارانم در گروه تهیه و پخش و تهیه کنندگان مراکز استان ها که خود را با شکل و شمایل جدید ارتباط با برنامه وفق داده اند و همچنین از مسئولان مراکز استان ها و مخصوصا از بینندگان «شمعدونی» که پشتیبانان اصلی برنامه ما هستند، تشکر کنم.
