صراط: اگر بخواهیم به‌صورت حدودی میزان بیکاران در جامعه را برشماریم، بیشترین بیکاران در رشته‌های کامپیوتر، صنعت و فناوری، معماری و ساختمان، محیط زیست، کشاورزی، جنگلداری و شیلات هستند.
مهم‌ترین معضل فعلی کشور در بخش اشتغال و بازار کار، فارغ التحصیلانی هستند که پس از فراغت از تحصیل و آماده شدن برای ورود به عرصه کار و تولید، تفکر پشت میز نشینی را دارند. امروز نگاه جامعه به مقوله اشتغال این است که تنها پشت میز نشینی را شغل می‌دانند، این در حالی است که کارشناسان تأکید دارند که برای تغییر این دیدگاه باید تفکر کارآفرینی میان نوجوانان گسترش یابد.
توجه به تولیدات داخلی، استفاده از نیروی کار و سرمایه داخلی، اتکا بر اقتصاد «دانایی‌محور»، توجه خاص به تولید کالاهای اساسی و محصولات زیربنایی، مهم‌ترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی‌اند. در اقتصاد مقاومتی، جهتگیری سیاست‌های تجاری به کشورهای همسایه معطوف است؛ به فعالیت‌های اقتصادی همچون جهاد می‌نگریم؛ اصلاح الگوی مصرف و حرکت به‌سوی مصرف بهینه مد نظر است و توجه زیادی به تحقیقات کاربردی می‌شود.
از آنجایی که توجه به تولید داخلی در بیانات مقام معظم رهبری بارها مورد تأکید قرار گرفته است، به این منظور سراغ محمد یاسر خواجوی راد، فوق‌لیسانس رشته اقتصاد کشاورزی از دانشگاه تهران رفتیم. این جوان فارغ التحصیل به‌جای دست روی دست گذاشتن و منتظر پارتی و پیدا شدن شغل بودن، خود کارآفرینی کرده و پا به عرصه تولید گذاشته است. گفت‌وگوی تفصیلی با وی به‌شرح زیر است.
جرقه خلاقیت و کارآفرینی از چه‌زمانی در شما زده شد؟
خواجوی راد: (خنده) من آدمی بودم که با حقوق کارمندی و دولتی قانع نمی‌شدم، به‌دنبال پول زیاد بودم، پشت میز نشینی را کنار گذاشتم. من از دانشجویان بسیج مهندسین کشاورزی هستم. در حوزه اقتصاد به این موضوع توجه شده است که کشوری که تولید ناخالص ملی بالایی دارد، آن کشور پیشرفته‌تر است. با توجه به اینکه ایرانی هستیم و پیشرفت کشور برایمان اهمیت دارد، توجه به تولید را انتخاب کردم. با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم اجرای اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی و دانش و تخصصی که در این رشته داشتم، بر خود واجب دیدم تا با ورود به عرصه عمل و تولید، گامی در جهت تحقق فرمایشات رهبرم بردارم.
کار را چطور آغاز کردید؟
خواجوی راد: من نمونه فارغ التحصیلی بودم که تنها آموزش تئوری دیده بودم . بعد از 9 ماه که آموزش لازم برای پرورش قارچ دیدم، مشغول فعالیت شدم. زمانی که برای انعقاد قرارداد رفتم کارفرما به من گفت که این 9 ماه باید به‌صورت رایگان کار کنم، من هم پذیرفتم. اما از ماه دوم که متوجه انگیزه من برای کار شد، به من حقوق پرداخت می‌کرد. بعد از گذشت 6 ماه که کار را یاد گرفتیم با کارفرمایم در کار شریک شدم، 10پله 10پله پیشرفت کردیم چرا که علاوه بر همت، انگیزه و تلاش زیاد داشتیم. پدرم بازنشسته فرهنگی بود که نمی‌توانست به من کمک زیادی کند، زمانی که می‌خواستیم برای شروع فعالیتم سرمایه گذاری کنم با قرض شروع کردم، اما به‌لطف خدا و همت خودم توانستم در آینده کوتاهی رشد چشمگیر داشته باشم. 10 سال قبل با یک‌میلیون تومان شروع کردم و در حال حاضر سرمایه‌ام 2میلیارد تومان است.
چرا فعالیت در زمینه قارچ را انتخاب کردید؟
خواجوی راد: علاوه بر اینکه قارچ مرتبط به رشته تحصیلی ما است، موضوعی است که مربوط به مواد غذایی است و مورد نیاز و مصرف است. ما نیازی به کشورهای دیگر نداریم. می‌توانیم به‌صورت خودکفا در این زمینه فعالیت کنیم. در این زمینه به چند نوع مواد اولیه همچون کاه، کود مرغی و اسپور قارچ نیاز داریم که تولید و پرورش قارچ را شروع کنیم، این درحالی است که ما در کشور هیچ‌کدام از این مواد را وارد نمی‌کنیم و در این زمینه کاملاً خودکفا هستیم، تا جایی که به‌عقیده بنده می‌توانیم قارچ خوراکی تولید داخل را جایگزین مواد وارداتی دیگر کنیم. قارچ درآمد خوبی دارد و ارزش افزوده بالایی را برای ما به‌همراه دارد.
سود خالص و برگشت سرمایه در تمامی مراحل و فرآیندها از ابتدای تولید تا مرحله عرضه به بازار چه‌میزان است؟
خواجوی راد: پرورش قارچ سوددهی بالایی دارد به‌شرط آنکه موازین علمی و تخصصی کشت و پرورش آن کامل و صحیح رعایت شود. روشی که می‌توانیم میزان سود خالص را افزایش دهیم به این صورت است که یا باید قیمت فروش را بالاتر ببریم و بازار عرضه بهتری پیدا کنیم، یا با بالابردن کیفیت محصول بازار صادراتی به دست آوریم. روش بعدی کاهش هزینه‌هاست که در مناطقی این موضوع را دیدم. در بحث کاهش هزینه‌ها به‌طور مثال یک بار برای همیشه فضا یا ساختمان را تهیه می‌کنیم، یعنی به‌طور مثال زمین بایری داریم که باید دیوار و سقف (حرارتی، صوتی) شود که این موضوع یک بار برای همیشه انجام می‌شود.
در هزینه‌های جاری پرورش قارچ نیازمند هزینه کمپوست برای تولید قارچ، هزینه حمل و نقل، هزینه کارگری، هزینه خرید خاک پوششی نیز است. این موارد هر میزان که هزینه شود دوبرابر سود برای تولید کننده دارد. اگر در یک سالن 100متری حدود 6میلیون هزینه جاری شود، پس از پایان دوره 60روزه حدود 12میلیون سود دارد. اگر میزان سرمایه گذاری افزایش یابد سود هم بیشتر می‌شود، این یک قاعده کلی است. درصورتی که کار تولید افزایش یابد، یک‌سری هزینه‌ها سرشکن می‌شود و به همان نسبت درآمد افزایش پیدا می‌کند. اگر یک سالن داشته باشید، باید یک کارگر داشته باشید.
زمانی که کار خود را آغاز کردید چقدر سرمایه داشتید؟
خواجوی راد: زمانی که من آغاز کردم حدود 10 سال پیش بود که حدود 1میلیون تومان داشتم، رفته رفته این سرمایه افزایش یافت و در حال حاضر چندین برابر آن میزان سرمایه و سود دارم. ولی اگر کسی الآن بخواهد در این زمینه فعالیت خود را شروع کند با داشتن 30میلیون تومان آورده می‌تواند سود 2برابری به دست آورد و به‌صورت خودکفا فعالیت کند. آموزش برای این شغل باید به‌صورت عملی باشد. فعالیت به‌صورت تئوری کفایت نمی‌کند. در بحث اقتصاد مقاومتی بسیج و بانک‌ها حمایت می‌کنند.
درباره فعالیت کاری خود بیشتر توضیح دهید.
خواجوی راد: حدود 2 سال است که فعالیت تولیدی خود را انجام می‌دهم که طی آن زمین‌های بدون استفاده را به مراکز تولید و پرورش قارچ خوراکی تبدیل کردم که این امر موجب ایجاد کارآفرینی و اشتغال‌زایی 30 نفر در این زمینه شده است. اعتقاد دارم با کوچکترین تغییرات در فضاهای بدون استفاده می‌توان سالن تولید قارچ ایجاد کرد. هم اکنون در چندین مراکز مربوط به سپاه و ارتش نیز تولید و پرورش قارچ را به‌صورت مشارکتی با این نهادها انجام می‌دهم. همچنین در حال حاضر 5 سالن فعال تولید قارچ و 2 سالن دیگر درحال راه‌اندازی دارم و یک کارخانه تولید قارچ نیز در بومهن دارم که به‌صورت مستقیم 15 نفر اشتغال‌زایی و به‌صورت غیرمستقیم 50 نفر دارای شغل هستند.
چرا نوع فعالیت شما موفقیت‌آمیز بوده است؟
خواجوی راد: می‌توانیم علاوه بر اینکه قارچ را به‌صورت فله‌ای وارد بازار می‌کنیم با انجام یک‌سری عملیات نظیر آماده سازی برای تولید فرآورده‌های خانگی، خشک کردن و حتی فرآورده‌های صنعتی از قبیل تهیه پوره برای ترکیبات عصاره‌های غذایی، ارزش افزوده را بالا برده و در نهایت سوددهی و درآمد را افزایش دهیم، به‌طور مثال، زمانی که قارچ برداشت می‌شود، دو قسمت دارد که یک قسمت آن بازارپسند و سفید و بخشی از آن تیره‌تر و مورد پسند بازار نیست، می‌توانیم به‌جای اینکه به‌عنوان ضایعات دور بریزیم آن را به‌صورت پوره درست کرده و بعد وارد بازار کنیم.
حسن و مزایای پرورش قارچ نسبت به تولید دیگر محصولات کشاورزی در چیست؟
خواجوی راد: کار پرورش قارچ در مقایسه با دیگر انواع فعالیت‌های کشاورزی چندان وقت‌گیر و پرخطر نیست، به همین دلیل افراد می‌توانند در ابتدای شروع به فعالیت این کار را به‌عنوان شغل دوم خود حساب کنند. از سوی دیگر پرورش قارچ خوراکی در ابعاد و اندازه‌های مختلف قابل اجرا است، در صورتی که توانایی انجام و ادامه این کار را در خود دیدند، می‌توانند کار خود را گسترش دهند.
توصیه شما به جوانان فارغ التحصیل کشاورزی چیست؟
خواجوی راد: جوانان و فارغ التحصیلان در رشته کشاورزی نباید منتظر استخدام و پشت میز نشینی باشند، بلکه باید با آموزش و پشتکار و توکل بر خدا در این عرصه فعالیت کنند و مطمئن باشند که در صورت کار و تلاش در رشته کشاورزی و خدمت به کشور نتایج مطلوبی به دست خواهند آورد.
مهم‌ترین معضل فعلی کشور در بخش اشتغال و بازار کار، فارغ التحصیلانی هستند که پس از فراغت از تحصیل و آماده شدن برای ورود به عرصه کار و تولید، تفکر پشت میز نشینی را دارند. امروز نگاه جامعه به مقوله اشتغال این است که تنها پشت میز نشینی را شغل می‌دانند، این در حالی است که کارشناسان تأکید دارند که برای تغییر این دیدگاه باید تفکر کارآفرینی میان نوجوانان گسترش یابد.
توجه به تولیدات داخلی، استفاده از نیروی کار و سرمایه داخلی، اتکا بر اقتصاد «دانایی‌محور»، توجه خاص به تولید کالاهای اساسی و محصولات زیربنایی، مهم‌ترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی‌اند. در اقتصاد مقاومتی، جهتگیری سیاست‌های تجاری به کشورهای همسایه معطوف است؛ به فعالیت‌های اقتصادی همچون جهاد می‌نگریم؛ اصلاح الگوی مصرف و حرکت به‌سوی مصرف بهینه مد نظر است و توجه زیادی به تحقیقات کاربردی می‌شود.
از آنجایی که توجه به تولید داخلی در بیانات مقام معظم رهبری بارها مورد تأکید قرار گرفته است، به این منظور سراغ محمد یاسر خواجوی راد، فوق‌لیسانس رشته اقتصاد کشاورزی از دانشگاه تهران رفتیم. این جوان فارغ التحصیل به‌جای دست روی دست گذاشتن و منتظر پارتی و پیدا شدن شغل بودن، خود کارآفرینی کرده و پا به عرصه تولید گذاشته است. گفت‌وگوی تفصیلی با وی به‌شرح زیر است.
جرقه خلاقیت و کارآفرینی از چه‌زمانی در شما زده شد؟
خواجوی راد: (خنده) من آدمی بودم که با حقوق کارمندی و دولتی قانع نمی‌شدم، به‌دنبال پول زیاد بودم، پشت میز نشینی را کنار گذاشتم. من از دانشجویان بسیج مهندسین کشاورزی هستم. در حوزه اقتصاد به این موضوع توجه شده است که کشوری که تولید ناخالص ملی بالایی دارد، آن کشور پیشرفته‌تر است. با توجه به اینکه ایرانی هستیم و پیشرفت کشور برایمان اهمیت دارد، توجه به تولید را انتخاب کردم. با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم اجرای اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی و دانش و تخصصی که در این رشته داشتم، بر خود واجب دیدم تا با ورود به عرصه عمل و تولید، گامی در جهت تحقق فرمایشات رهبرم بردارم.
کار را چطور آغاز کردید؟
خواجوی راد: من نمونه فارغ التحصیلی بودم که تنها آموزش تئوری دیده بودم . بعد از 9 ماه که آموزش لازم برای پرورش قارچ دیدم، مشغول فعالیت شدم. زمانی که برای انعقاد قرارداد رفتم کارفرما به من گفت که این 9 ماه باید به‌صورت رایگان کار کنم، من هم پذیرفتم. اما از ماه دوم که متوجه انگیزه من برای کار شد، به من حقوق پرداخت می‌کرد. بعد از گذشت 6 ماه که کار را یاد گرفتیم با کارفرمایم در کار شریک شدم، 10پله 10پله پیشرفت کردیم چرا که علاوه بر همت، انگیزه و تلاش زیاد داشتیم. پدرم بازنشسته فرهنگی بود که نمی‌توانست به من کمک زیادی کند، زمانی که می‌خواستیم برای شروع فعالیتم سرمایه گذاری کنم با قرض شروع کردم، اما به‌لطف خدا و همت خودم توانستم در آینده کوتاهی رشد چشمگیر داشته باشم. 10 سال قبل با یک‌میلیون تومان شروع کردم و در حال حاضر سرمایه‌ام 2میلیارد تومان است.
چرا فعالیت در زمینه قارچ را انتخاب کردید؟
خواجوی راد: علاوه بر اینکه قارچ مرتبط به رشته تحصیلی ما است، موضوعی است که مربوط به مواد غذایی است و مورد نیاز و مصرف است. ما نیازی به کشورهای دیگر نداریم. می‌توانیم به‌صورت خودکفا در این زمینه فعالیت کنیم. در این زمینه به چند نوع مواد اولیه همچون کاه، کود مرغی و اسپور قارچ نیاز داریم که تولید و پرورش قارچ را شروع کنیم، این درحالی است که ما در کشور هیچ‌کدام از این مواد را وارد نمی‌کنیم و در این زمینه کاملاً خودکفا هستیم، تا جایی که به‌عقیده بنده می‌توانیم قارچ خوراکی تولید داخل را جایگزین مواد وارداتی دیگر کنیم. قارچ درآمد خوبی دارد و ارزش افزوده بالایی را برای ما به‌همراه دارد.
سود خالص و برگشت سرمایه در تمامی مراحل و فرآیندها از ابتدای تولید تا مرحله عرضه به بازار چه‌میزان است؟
خواجوی راد: پرورش قارچ سوددهی بالایی دارد به‌شرط آنکه موازین علمی و تخصصی کشت و پرورش آن کامل و صحیح رعایت شود. روشی که می‌توانیم میزان سود خالص را افزایش دهیم به این صورت است که یا باید قیمت فروش را بالاتر ببریم و بازار عرضه بهتری پیدا کنیم، یا با بالابردن کیفیت محصول بازار صادراتی به دست آوریم. روش بعدی کاهش هزینه‌هاست که در مناطقی این موضوع را دیدم. در بحث کاهش هزینه‌ها به‌طور مثال یک بار برای همیشه فضا یا ساختمان را تهیه می‌کنیم، یعنی به‌طور مثال زمین بایری داریم که باید دیوار و سقف (حرارتی، صوتی) شود که این موضوع یک بار برای همیشه انجام می‌شود.
در هزینه‌های جاری پرورش قارچ نیازمند هزینه کمپوست برای تولید قارچ، هزینه حمل و نقل، هزینه کارگری، هزینه خرید خاک پوششی نیز است. این موارد هر میزان که هزینه شود دوبرابر سود برای تولید کننده دارد. اگر در یک سالن 100متری حدود 6میلیون هزینه جاری شود، پس از پایان دوره 60روزه حدود 12میلیون سود دارد. اگر میزان سرمایه گذاری افزایش یابد سود هم بیشتر می‌شود، این یک قاعده کلی است. درصورتی که کار تولید افزایش یابد، یک‌سری هزینه‌ها سرشکن می‌شود و به همان نسبت درآمد افزایش پیدا می‌کند. اگر یک سالن داشته باشید، باید یک کارگر داشته باشید.
زمانی که کار خود را آغاز کردید چقدر سرمایه داشتید؟
خواجوی راد: زمانی که من آغاز کردم حدود 10 سال پیش بود که حدود 1میلیون تومان داشتم، رفته رفته این سرمایه افزایش یافت و در حال حاضر چندین برابر آن میزان سرمایه و سود دارم. ولی اگر کسی الآن بخواهد در این زمینه فعالیت خود را شروع کند با داشتن 30میلیون تومان آورده می‌تواند سود 2برابری به دست آورد و به‌صورت خودکفا فعالیت کند. آموزش برای این شغل باید به‌صورت عملی باشد. فعالیت به‌صورت تئوری کفایت نمی‌کند. در بحث اقتصاد مقاومتی بسیج و بانک‌ها حمایت می‌کنند.
درباره فعالیت کاری خود بیشتر توضیح دهید.
خواجوی راد: حدود 2 سال است که فعالیت تولیدی خود را انجام می‌دهم که طی آن زمین‌های بدون استفاده را به مراکز تولید و پرورش قارچ خوراکی تبدیل کردم که این امر موجب ایجاد کارآفرینی و اشتغال‌زایی 30 نفر در این زمینه شده است. اعتقاد دارم با کوچکترین تغییرات در فضاهای بدون استفاده می‌توان سالن تولید قارچ ایجاد کرد. هم اکنون در چندین مراکز مربوط به سپاه و ارتش نیز تولید و پرورش قارچ را به‌صورت مشارکتی با این نهادها انجام می‌دهم. همچنین در حال حاضر 5 سالن فعال تولید قارچ و 2 سالن دیگر درحال راه‌اندازی دارم و یک کارخانه تولید قارچ نیز در بومهن دارم که به‌صورت مستقیم 15 نفر اشتغال‌زایی و به‌صورت غیرمستقیم 50 نفر دارای شغل هستند.
چرا نوع فعالیت شما موفقیت‌آمیز بوده است؟
خواجوی راد: می‌توانیم علاوه بر اینکه قارچ را به‌صورت فله‌ای وارد بازار می‌کنیم با انجام یک‌سری عملیات نظیر آماده سازی برای تولید فرآورده‌های خانگی، خشک کردن و حتی فرآورده‌های صنعتی از قبیل تهیه پوره برای ترکیبات عصاره‌های غذایی، ارزش افزوده را بالا برده و در نهایت سوددهی و درآمد را افزایش دهیم، به‌طور مثال، زمانی که قارچ برداشت می‌شود، دو قسمت دارد که یک قسمت آن بازارپسند و سفید و بخشی از آن تیره‌تر و مورد پسند بازار نیست، می‌توانیم به‌جای اینکه به‌عنوان ضایعات دور بریزیم آن را به‌صورت پوره درست کرده و بعد وارد بازار کنیم.
حسن و مزایای پرورش قارچ نسبت به تولید دیگر محصولات کشاورزی در چیست؟
خواجوی راد: کار پرورش قارچ در مقایسه با دیگر انواع فعالیت‌های کشاورزی چندان وقت‌گیر و پرخطر نیست، به همین دلیل افراد می‌توانند در ابتدای شروع به فعالیت این کار را به‌عنوان شغل دوم خود حساب کنند. از سوی دیگر پرورش قارچ خوراکی در ابعاد و اندازه‌های مختلف قابل اجرا است، در صورتی که توانایی انجام و ادامه این کار را در خود دیدند، می‌توانند کار خود را گسترش دهند.
توصیه شما به جوانان فارغ التحصیل کشاورزی چیست؟
خواجوی راد: جوانان و فارغ التحصیلان در رشته کشاورزی نباید منتظر استخدام و پشت میز نشینی باشند، بلکه باید با آموزش و پشتکار و توکل بر خدا در این عرصه فعالیت کنند و مطمئن باشند که در صورت کار و تلاش در رشته کشاورزی و خدمت به کشور نتایج مطلوبی به دست خواهند آورد.
