صراط: یک عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی ضمن انتقاد از سدسازی بی‌رویه در کشور بر لزوم بازنگری در ساخت سدها و همچنین اتخاذ نگاه ملی به جای نگاه منطقه‌ای به منظور مدیریت مصرف آب تاکید کرد.
محمدتقی توکلی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی ایسنا عنوان کرد: به قدری در حوزه‌های آبریز کشور سد زده‌ایم که هر سیلی بیاید کنترل می‌کنند اما ما می‌گوییم که مهار آب بیش از حدی مشخص به اکوسیستم‌ها ضرر می‌زند. آب باید در حوزه رها شود و نیازهای حوزه را تامین کند. اگر قرار باشد هر قطره آب را کنترل کنیم، خسارات زیادی به اکوسیستم‌ها وارد می‌شود. خیلی از جانوران، گیاهان و جمعیت‌هایی که در پایین‌دست آب‌ها ساکن هستند در اثر این اقدامات با کاهش آب مواجه می‌شوند.
او با اشاره به سیلاب اخیر غرب کشور گفت: سیلی مثل آنچه در ایلام یا لرستان می‌آید استثناست. ما سیلاب‌ها را با نگاه 25 ساله و 100 ساله می‌بینیم. وقتی سازه‌هایی مثل پل‌ها و استخرها و مخازن که در سر راه برای کنترل آب‌ها ایجاد شده تخریب می‌شوند، به این علت است که ظرفیت سیل بالاتر از آن سازه است. یعنی سازه‌ها برای سیل 25 ساله طراحی شده اما سیل لرستان 100 ساله بوده؛ طبیعتا ظرفیتش چهار برابر است در نتیجه تخریب می‌کند. این سیل هم دائمی نیستند. دوره برگشت این‌ها صد سال است یعنی امکان دارد هر صد سال چنین سیلی بیاید. ولی در خیلی از جاهای دیگر کشورمان خشکسالی حاکم است و اگر سیلاب بیاید، سدهای مخزنی که داریم، می‌توانند آن کنترل کنند.
توکلی با تاکید بر اینکه "سیل در حاشیه شهرها و در داخل شهرها تخریب‌کننده است" توضیح داد: علتش این است که ما در کاربری اراضی تغییراتی ایجاد کرده‌ایم. تبدیل اراضی کشاورزی یا پوشش گیاهی موجب شده کاربری اراضی عوض شده و بسیاری از این اراضی به ساختمان تبدیل شده، درنتیجه روان‌آاب‌ها بیشتر شده‌اند و این‌ها در هنگام وقوع سیل تخریب‌کننده هستند. ما باید در جهت کنترل این موارد، هم آبخیزداری‌ها را داشته باشیم هم پوشش گیاهی را حفظ کنیم و هم سعی کنیم اجازه ندهیم اراضی که پوشش دارند تخریب شوند. این‌ها می‌توانند به کاهش سیلاب و تخریب‌ها کمک کنند.
این نماینده مجلس در انتقاد به ساخت بی‌رویه سد نیز اظهار کرد: ما کشوری هستیم که اقلیم‌مان خشک و نیمه‌خشک است. ماهیت اقلیم خشک این است که می‌تواند گاهی اوقات بارندگی زیادی داشته باشد و گاهی اوقات خشک باشد. ما به دلیل اینکه جمعیت‌مان روز به روز افزایش پیدا می‌کند نیاز به آب داریم؛ آب مورد نیاز صنعت و آب شربمان باید تامین شود. ما می‌گوییم سد برای نگهداری آب لازم است، ولی نباید به قدری سد بزنیم که اولا تاثیر منفی روی سدهایی که در پایین‌دست هستند داشته باشد و این سرمایه‌گذاری‌ها از بین برود، دوم اینکه منابعی که سدها آنها را تغذیه می‌کردند مثل دریاچه‌ها، تالاب‌ها و آب‌های زیرزمینی نباید تحت تاثیر منفی قرار گیرند.
توکلی تاکید کرد: مدیریت حوزه آبریز باید به اندازه ظرفیت هر حوزه باشد. می‌توانیم مدیریت کنیم با توجه به آبی که در حوزه آبریز هست کجا سد بزنیم، کجا رها کنیم و کجا آب زیرزمینی را تغذیه کنیم. اگر این موارد مدیریت شود تعداد سدهایمان خیلی زیاد نمی‌شود ولی ما داریم چشم‌بسته سد می‌زنیم؛ چون آبگیری نکردیم و به بهره‌برداری نرسیده‌ایم عواقبش را نمی‌دانیم. اگر سدهای این حوزه‌ها به بهره‌بردای برسند، سدهای پایین‌دست که مهم‌ترین سدهای کشور هستند تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرند؛ مثل سد سفیدرود در گیلان، سد کرخه در خوزستان و سد زاینده‌رود در اصفهان.
او ادامه داد: برداشت اضافی، مصرف اضافی و کنترل آب توسط سدها باعث می‌شود آب ورودی به مناطق گیرنده آب خشک شود، نهایتا نتیجه‌اش این می‌شود که وقتی خشکسالی بیاید مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. در حال‌حاضر مسائلی مثل سلامت و امنیت هم به خطر می‌افتد نه فقط مسائل اقتصادی؛ جنگ آب و مسائل امنیتی اتفاق می‌افتد. این‌ها همه به این برمی‌گردد که مدیریت بر اساس ظرفیت نبوده بلکه نقطه‌ای و استانی بوده است. هر استانی سیاست‌هایش را بر اساس منافعش انجام داده؛ یعنی برای حداکثر کردن منافع خودش از منابع طبیعی. هر استانی دلش می‌خواهد آب را برای توسعه اراضی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی‌اش برای خودش کنترل کند، اما این درست نیست. ما باید اجازه دهیم در سطح ملی مدیریت به صورت یکپارچه در حوزه آبریز انجام شود و هر بخش نیازهایش را بر اساس مدیریت و تا حدی که ظرفیت اجازه می‌دهد تامین کند.
این عضو کمیسیون کشاورزی درباره راهکاری برای مدیریت سدهای بهره‌برداری‌شده و سدهای در حال احداث نیز گفت: در مورد سدهایی که به بهره‌بردای رسیده‌اند بحثی نداریم؛ فقط باید از منابع آبی که دارند استفاده حداکثریِ اقتصادی شود. ضمن اینکه باید همه بخش‌ها را هم درنظر بگیرند؛ مثل محیط زیست که حق‌آبه دارد. در مورد سدهایی هم که نیمه‌تمام باید گفت سدی که طراحی شده بر اساس یک دوره پرآبی یا دوره‌ای بوده که کم‌آبی در آن تاثیر کمتری داشته بوده است. در 15-10 سال گذشته که دوره‌های خشکسالی ما تکرار شده تاثیر منفی روی آورد رودخانه‌ها گذاشته است. ما آن سد را با آن حجم آب که در زمان پرآبی پیش‌بینی کرده‌ایم می‌سازیم اما قطعا تحقق پیدا نخواهد کرد، بنابراین می‌توانیم بازنگری کنیم و ظرفیت اضافه‌ای را که داریم می‌سازیم کاهش دهیم یا اینکه سد را می‌سازیم، بر این مبنا باشد که سیلاب‌هایی را که با تناوب بالا می‌آید کنترل و استفاده کنیم. درواقع هر چند سال یک بار می‌توان آب آنها را به این وسیله پر کرد.
توکلی افزود: سدهایی که مطالعاتی هستند حتما باید براساس طرح‌های اجرا شده مدیریت شوند. یعنی بررسی کنند در رابطه با سدی که دارند مطالعه می‌کنند، ظرفیت آب وجود دارد؟ آیا تاثیر این سد در پایین‌دست و بالادست منفی یا مثبت است؟ اگر منفی است یا ظرفیت آب وجود ندارد یا در آینده ممکن است تامین آب نشود از همین الان جلوی آن را بگیرند. وزارت نیرو باید با قاطعیت عمل کند. شورای عالی آب هم همین سیاست‌گذاری را انجام داده و بعضی جاها هم ورود پیدا کرده است.
محمدتقی توکلی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی ایسنا عنوان کرد: به قدری در حوزه‌های آبریز کشور سد زده‌ایم که هر سیلی بیاید کنترل می‌کنند اما ما می‌گوییم که مهار آب بیش از حدی مشخص به اکوسیستم‌ها ضرر می‌زند. آب باید در حوزه رها شود و نیازهای حوزه را تامین کند. اگر قرار باشد هر قطره آب را کنترل کنیم، خسارات زیادی به اکوسیستم‌ها وارد می‌شود. خیلی از جانوران، گیاهان و جمعیت‌هایی که در پایین‌دست آب‌ها ساکن هستند در اثر این اقدامات با کاهش آب مواجه می‌شوند.
او با اشاره به سیلاب اخیر غرب کشور گفت: سیلی مثل آنچه در ایلام یا لرستان می‌آید استثناست. ما سیلاب‌ها را با نگاه 25 ساله و 100 ساله می‌بینیم. وقتی سازه‌هایی مثل پل‌ها و استخرها و مخازن که در سر راه برای کنترل آب‌ها ایجاد شده تخریب می‌شوند، به این علت است که ظرفیت سیل بالاتر از آن سازه است. یعنی سازه‌ها برای سیل 25 ساله طراحی شده اما سیل لرستان 100 ساله بوده؛ طبیعتا ظرفیتش چهار برابر است در نتیجه تخریب می‌کند. این سیل هم دائمی نیستند. دوره برگشت این‌ها صد سال است یعنی امکان دارد هر صد سال چنین سیلی بیاید. ولی در خیلی از جاهای دیگر کشورمان خشکسالی حاکم است و اگر سیلاب بیاید، سدهای مخزنی که داریم، می‌توانند آن کنترل کنند.
توکلی با تاکید بر اینکه "سیل در حاشیه شهرها و در داخل شهرها تخریب‌کننده است" توضیح داد: علتش این است که ما در کاربری اراضی تغییراتی ایجاد کرده‌ایم. تبدیل اراضی کشاورزی یا پوشش گیاهی موجب شده کاربری اراضی عوض شده و بسیاری از این اراضی به ساختمان تبدیل شده، درنتیجه روان‌آاب‌ها بیشتر شده‌اند و این‌ها در هنگام وقوع سیل تخریب‌کننده هستند. ما باید در جهت کنترل این موارد، هم آبخیزداری‌ها را داشته باشیم هم پوشش گیاهی را حفظ کنیم و هم سعی کنیم اجازه ندهیم اراضی که پوشش دارند تخریب شوند. این‌ها می‌توانند به کاهش سیلاب و تخریب‌ها کمک کنند.
این نماینده مجلس در انتقاد به ساخت بی‌رویه سد نیز اظهار کرد: ما کشوری هستیم که اقلیم‌مان خشک و نیمه‌خشک است. ماهیت اقلیم خشک این است که می‌تواند گاهی اوقات بارندگی زیادی داشته باشد و گاهی اوقات خشک باشد. ما به دلیل اینکه جمعیت‌مان روز به روز افزایش پیدا می‌کند نیاز به آب داریم؛ آب مورد نیاز صنعت و آب شربمان باید تامین شود. ما می‌گوییم سد برای نگهداری آب لازم است، ولی نباید به قدری سد بزنیم که اولا تاثیر منفی روی سدهایی که در پایین‌دست هستند داشته باشد و این سرمایه‌گذاری‌ها از بین برود، دوم اینکه منابعی که سدها آنها را تغذیه می‌کردند مثل دریاچه‌ها، تالاب‌ها و آب‌های زیرزمینی نباید تحت تاثیر منفی قرار گیرند.
توکلی تاکید کرد: مدیریت حوزه آبریز باید به اندازه ظرفیت هر حوزه باشد. می‌توانیم مدیریت کنیم با توجه به آبی که در حوزه آبریز هست کجا سد بزنیم، کجا رها کنیم و کجا آب زیرزمینی را تغذیه کنیم. اگر این موارد مدیریت شود تعداد سدهایمان خیلی زیاد نمی‌شود ولی ما داریم چشم‌بسته سد می‌زنیم؛ چون آبگیری نکردیم و به بهره‌برداری نرسیده‌ایم عواقبش را نمی‌دانیم. اگر سدهای این حوزه‌ها به بهره‌بردای برسند، سدهای پایین‌دست که مهم‌ترین سدهای کشور هستند تحت تاثیر منفی قرار می‌گیرند؛ مثل سد سفیدرود در گیلان، سد کرخه در خوزستان و سد زاینده‌رود در اصفهان.
او ادامه داد: برداشت اضافی، مصرف اضافی و کنترل آب توسط سدها باعث می‌شود آب ورودی به مناطق گیرنده آب خشک شود، نهایتا نتیجه‌اش این می‌شود که وقتی خشکسالی بیاید مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. در حال‌حاضر مسائلی مثل سلامت و امنیت هم به خطر می‌افتد نه فقط مسائل اقتصادی؛ جنگ آب و مسائل امنیتی اتفاق می‌افتد. این‌ها همه به این برمی‌گردد که مدیریت بر اساس ظرفیت نبوده بلکه نقطه‌ای و استانی بوده است. هر استانی سیاست‌هایش را بر اساس منافعش انجام داده؛ یعنی برای حداکثر کردن منافع خودش از منابع طبیعی. هر استانی دلش می‌خواهد آب را برای توسعه اراضی، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی‌اش برای خودش کنترل کند، اما این درست نیست. ما باید اجازه دهیم در سطح ملی مدیریت به صورت یکپارچه در حوزه آبریز انجام شود و هر بخش نیازهایش را بر اساس مدیریت و تا حدی که ظرفیت اجازه می‌دهد تامین کند.
این عضو کمیسیون کشاورزی درباره راهکاری برای مدیریت سدهای بهره‌برداری‌شده و سدهای در حال احداث نیز گفت: در مورد سدهایی که به بهره‌بردای رسیده‌اند بحثی نداریم؛ فقط باید از منابع آبی که دارند استفاده حداکثریِ اقتصادی شود. ضمن اینکه باید همه بخش‌ها را هم درنظر بگیرند؛ مثل محیط زیست که حق‌آبه دارد. در مورد سدهایی هم که نیمه‌تمام باید گفت سدی که طراحی شده بر اساس یک دوره پرآبی یا دوره‌ای بوده که کم‌آبی در آن تاثیر کمتری داشته بوده است. در 15-10 سال گذشته که دوره‌های خشکسالی ما تکرار شده تاثیر منفی روی آورد رودخانه‌ها گذاشته است. ما آن سد را با آن حجم آب که در زمان پرآبی پیش‌بینی کرده‌ایم می‌سازیم اما قطعا تحقق پیدا نخواهد کرد، بنابراین می‌توانیم بازنگری کنیم و ظرفیت اضافه‌ای را که داریم می‌سازیم کاهش دهیم یا اینکه سد را می‌سازیم، بر این مبنا باشد که سیلاب‌هایی را که با تناوب بالا می‌آید کنترل و استفاده کنیم. درواقع هر چند سال یک بار می‌توان آب آنها را به این وسیله پر کرد.
توکلی افزود: سدهایی که مطالعاتی هستند حتما باید براساس طرح‌های اجرا شده مدیریت شوند. یعنی بررسی کنند در رابطه با سدی که دارند مطالعه می‌کنند، ظرفیت آب وجود دارد؟ آیا تاثیر این سد در پایین‌دست و بالادست منفی یا مثبت است؟ اگر منفی است یا ظرفیت آب وجود ندارد یا در آینده ممکن است تامین آب نشود از همین الان جلوی آن را بگیرند. وزارت نیرو باید با قاطعیت عمل کند. شورای عالی آب هم همین سیاست‌گذاری را انجام داده و بعضی جاها هم ورود پیدا کرده است.
