صراط: محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در مصاحبه‌ای طولانی با «رابین رایت» خبرنگار نشریه «نیویورکر» مواضع تهران در قبال موضوعات مختلف از جمله اوضاع منطقه، توافق هسته‌ای و همچنین طرح کنگره علیه ایران را شرح داده است.
در ادامه مشروح این مصاحبه آمده است:
شما در مورد چشم‌انداز فرآیند صلح سوریه چیست؟ آیا این روند به نتیجه‌ای ملموس و پایدار منتهی می‌شود؟
هدف ما تسهیل یک فرآیند وحدت و آشتی ملی بین سوری‌هایی است که به دنبال یافتن راهکاری مسالمات‌آمیز هستند، نه کسانی که به واسطه یک ایدئولوژی منحرف، کمر به نابودی سوریه بسته‌اند. این هدفی دشوار است.
ایران چه نقشی را برای رئیس‌جمهور اسد در طول دوره 6 ماهه انتقالی قائل است؟
این وظیفه ما نیست که در مورد نقش افراد در این روند تصمیم بگیریم. وظیفه هیچ‌کس دیگر هم نیست که در این مورد تصمیم بگیرد.
مذاکرات فرآیند صلح که نمایندگان دولت و معارضین سوری را تا 1 ژانویه گردهم می‌آورد، آتش‌بس و ایجاد دولت انتقالی که «معتبر، فراگیر و غیر قومی» است ظرف 6 ماه که نهایتا به یک قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات ظرف 18 ماه منجر می‌شود. این توافق ضمنا از همه کشورهای درگیر در مذاکرات خواسته است که از پایبندی متحدانشان به آتش‌بس اطمینان یابند.
مهم است که همه از حرکت رو به جلوی روند و برقراری آتش‌بس اطمینان حاصل کنند. قطعنا هیچ آتش‌بسی برای داعش، جبهه النصره و القاعده نخواهد بود... بنابراین این‌ها مسیرهایی جداگانه هستند. یک مسیر برای آن است که دولت سوریه و معارضینی است که علاقمند به آینده صلح‌آمیز این کشور هستند، به خاطر وحدت ملی و فرآیند سیاسی، گردهم آیند. در عین حال، همه باید حمایت از گروه‌های افراطی، دادن اجازه به تردد امن آن‌ها، دادن اجازه به آن‌ها برای دریافت سلاح، دادن اجازه به آن‌ها برای دریافت کمک‌ها مالی را متوقف کنند و همه برای مبارزه واقعی با آن‌ها، دست به دست هم دهند.
آیا ایران حاضر است که پایبندی کامل رئیس‌جمهور اسد و نیروهایش به آتش‌بس، توقف انداختن بمب‌های بشکه‌ای و حمله به مواضع شورشی‌ها، اطمینان حاصل کند؟
به همه اطلاعات غلط خورانده شده است. واقعیت این است که نبرد در سوریه با القاعده، جبهه النصره و داعش در جریان است. دسته‌هایی، دسته‌هایی کوچک از این گروه‌ها عموما توسط گروه‌های افراطی مختلف احاطه می‌شوند... زمانی که آن‌ها از نبرد دست بکشند، دولت دیگر چیزی برای هدف قرار دادند، جز این سازمان‌های تروریستی نخواهد داشت.
شما اخیرا شاهد اظهاراتی که از سوی واشنگتن مطرح می‌شود، اینکه وزیر کری می‌گوید ایالات متحده به دنبال «تغییر رژیم» نیست. آیا تصور می‌کنید که تغییری در لحن یا موضع واشنگتن در قبال نقش رئیس‌جمهور اسد ایجاد شده است؟
من قطعا احساس می‌کنم که اکنون از اروپا و غرب به طور کلی و گاهی از ایالات متحده، لحنی واقع‌بینانه‌تر به گوش می‌رسد. قطعا تغییراتی در اظهاراتی که از سوی واشنگتن مطرح می‌شود، وجود داشته است. مواضع اخیر امیدوارکننده است. قطعا ما معتقدیم که این هرگز ایران، ایالات متحده، روسیه یا هرکس دیگر نبوده‌اند که باید در مورد رئیس‌جمهور اسد تصمیم بگیرند.
آیا تصور می‌کنید که رئیس‌جمهور اسد حاضر است برای تسهیل صلح کناره‌گیری کند؟
تصور می‌کنم که دارید این فرض را مطرح می‌کنید که این نتیجه مذاکرات است. تصور می‌کنم که رئیس‌جمهور اسد حاضر است هرآنچه نتیجه مذاکرات سوری-سوری باشد و تصمیم مردم سوریه باشد را بپذیرد. اما افراد تلاش می‌کنند پیش از آنکه مذاکرات حتی شروع شده باشد، در مورد نتایج آن تصمیم گرفته و آن را تعیین کنند.
من هر بار که شما را می‌بینم، این سوال را می‌پرسم. آیا شما وابسته به اسد هستید؟
ما معتقدیم که تصمیم‌گیری در مورد افراد در دیگر کشورها، نه ارتباطی به ایران دارد و نه هیچ‌کس دیگری.
آیا مسکو و تهران در تمام موضوع در ارتباط با سوریه هم‌نظر هستند؟
هیچ‌کس نظر یکسانی در مورد سوریه ندارد. اما ما در این زمینه که آینده افراد در سوریه باید توسط مردم سوریه و نه افرادی خارج از سوریه تعیین شود، با روسیه هم عقیده هستیم.
نقش ایران در سوریه به صورتی فزاینده افزایش یافته است. طبق شمارش من، تاکنون 8 ژنرال ایرانی در یک سال و نیم گذشته در سوریه کشته (شهید) شده‌اند.
این نشان می‌دهد که ما در مبارزه با داعش جدی هستیم. ما داعش و افراط‌گرایی را تهدیدی برای خود در منطقه می‌دانیم... موضع ما این است که ما به دولت‌های مشروع در منطقه که نماینده‌ای در سازمان ملل دارند، کمک می‌کنیم. ما به درخواست دولت عراق، از طریق اعزام مستشار، کمک می‌کنیم. ما به دولت سوریه به درخواست آن‌ها، برای کمک مستشاری برای مبارزه با افراط‌گرایی کمک می‌کنیم... بنابراین، این هم قانونی است و هم مشروع.
اما اغلب مستشارها به دولت سوریه در مبارزه با معارضین کمک می‌کنند. دولت سوریه چندان به صورت واقعی دیگر نبرد با داعش نیست.
نه، هستند. (اگر ارتش سوریه نمی‌جنگند) پس چه کسی در حال نبرد با داعش است؟ ایالات متحده؟
گروه‌های شورشی.
این یک شوخی است. ایالات متحده می‌خواست گروه‌های شورشی‌ای را که خود آموزش داده بود، برای مبارزه با داعش به سوریه اعزام کند. از 2500 شورشی که آموزش دیدند، تنها 70 نفر پذیرفتند برای مبارزه با داعش به سوریه بروند. بقیه آن‌ها می‌خواستند برای نبرد با دولت به سوریه بروند. بنابراین شما باید از خواب بیدار شوید و واقعیت را ببینید... گروه‌های شورشی حتی یک گلوله علیه داعش شلیک نکرده‌اند.
تهران و مسکو چقدر با یکدیگر هماهنگ هستند؟ چه در مورد آنچه در میدان سوریه می‌گذرد و چه در مورد مذاکره برای صلح؟
ما تلاش می‌کنیم به صورت مداوم با روسیه و همچنین دیگران به جز ایالات متحده، در مورد آنچه در سوریه در جریان است، هماهنگ باشیم. ما برای گفت‌وگو با همه در مورد سوریه آمادگی داریم، چراکه معتقدیم این تهدیدی مشترک است.
توافق هسته‌ای در چه وضعی است؟ زمانبندی مد نظر شما برای تکمیل گام‌هایی که برای برچیدن برنامه تعهد دادید، چیست؟
ما چیزی را برنمی‌چینیم. ما داریم برخی از سانتریفیوژها را جدا می‌کنیم و رآکتور اراک را نیز بازسازی و نوسازی می‌کنیم... فعالیت‌های باقی‌مانده‌ای که باید انجام دهیم، بیش از چند روز، کمتر از دو هفته طول می‌کشد.
آیا تاریخی خاصی را برای اجرا پیش‌بینی کرده‌اید؟
خوب، هنوز باید برخی موضوعات سیاسی حل شود... تعهداتی از طرف دیگر هست که باید پیش از اجرای مراحل نهایی، اطمینان یابیم که اجرا می‌شوند... زمانی که آن‌ها نهایی شدند، گام‌های عملی که ما باید اجرا کنیم، آغاز خواهاد شد. بنابراین از الان نمی‌گویم دو هفته. منظورم دو هفته پس از آن است که ما این دشواری‌ها را برطرف کنیم.
از دید ایران، چه چالش‌هایی برای اجرا باقی مانده است؟
تصور می‌کنم مهمترین چالش باقی مانده، این تصور در واشنگتن است که تحریم‌ها یک سرمایه هستند و باید توجیهی برای باقی نگه داشتن و بازگرداندن آن‌ها، پیدا کرد. نمی‌دانم که آن‌ها به نتایج این کار نگاهی کرده‌اند یا نه... تحریم‌ها دقیقا مخالف آنچه را که مد نظر دارند، ایجاد می‌کند.
آن 30 سناتوری که به رئیس‌جمهور نامه نوشته و از وی خواسته‌اند که تحریم‌ها را برندارد.
آن‌ها نمی‌خواهند رئیس‌جمهور آغاز برنامه اقدام مشترک را بپذیرد. در پارلمان ما هم بیش از 30 نماینده هستند که نمی‌خواهند برجام اجرایی شود، بنابراین یر به یر هستیم.
در نامه سناتورها، به تست موشکی ایرانی در تاریخ 10 اکتبر اشاره شده است. چرا تست موشکی تا این حد برای ایران مهم است؟
این حق مشروع دفاعی ماست. این‌ها موشک‌هایی نیستند که برای داشتن قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده باشند، به همین جهت در چارچوب دفاع از خود مشروع ما قرار می‌گیرند.
یعنی هیچ چشم‌اندازی برای رسیدن به توافق در مورد موشک‌ها وجود ندارد؟
به هیچ وجه. چرا باید چنین توافقی صورت گیرد؟ متحدان شما ده‌ها میلیارد دلار برای خرید تسلیحاتی که در منطقه نیازی به آن ندارند، هزینه می‌کنند. جنگ افزار نظامی ایران به اندازه بخشی از جنگ‌افزارهای یکی از این کشورها در منطقه است.
کنگره اخیرا طرحی را تصویب کرده که برنامه لغو روادید را اصلاح می‌کند. بر اساس این مصوبه، افراد در صورتی که در یکی از کشورهای داخل لیست حامیان دولتی تروریسم حضور داشته باشند، برای ورود به ایالات متحده باید درخواست روادید داده و از لحاظ امنیتی چک شوند. ایران یکی از این کشورها است.
این طرح لغو روادید بی‌معنی است. آیا کسی در غرب از سوی یک تبعه ایران، از سوی یک ایرانی الااصل یا کسی که به ایران سفر کرده باشد، هدف قرار گرفته است؟ در حالی که افراد بسیار زیادی توسط اتباع کشورهای متحد شما، افرادی که به کشورهای متحد شما سفر کرده‌اند و افرادی که از اراضی کشورهایی که باز هم متحد شما هستند، عبور کرده‌اند، هدف قرار گرفته‌اند. بنابراین شما سراغ آدرس غلطی رفته‌اید.
شما می‌دانید افرادی که در سن برناردینو کشته شدند، از کجا آمده بودند. شما می‌دانید که کسانی که یازده سپتامبر را مرتکب شده بودند، از کجا آمده بودند. شما می‌دانید کسانی که مرتکب حوادث پاریس شدند، از کجا آمده بودند، از کجا منتقل شدند و به کجا رفتند. هیچ‌یک از آن‌ها حتی پایشان به ایران نرسیده بود. خوب، شما چرا افرادی را که به ایران سفر کرده‌اند، به خاطر آن (حوادث) مجازات می‌کنید؟... ما آن‌ها را افراطی نخواهیم کرد. ما هرگز این کار را نکرده‌ایم. این متحدین شما بوده‌اند که افرادی را که به کشورشان سفر کرده‌اند، افراطی کرده‌اند.
برخی از اتباع ایرانی-آمریکایی اکنون در ایران زندانی هستند. این مسئله‌ای است که واقعا در سرتاسر کشور (آمریکا) پیچیده است.
من دارم همه تلاشم را می‌کنم که این مسئله را به عنوان یک موضوع بشردوستانه حل کنم. من به تمام تلاشم در این زمینه ادامه خواهم داد.
به صورت مشخص، پرونده جیسون رضائیان بسیار نمایان است. دولت ایران اعلام کرده است که مجرمیت وی صادر شده، اما این جرم اعلام نشده است. بعد اعلام شد که محکومیت نیز صادر شده، اما این محکومیت هم اعلام نشد. آیا می‌دانید که محکومیت او چیست؟
اطلاعی ندارم.
شما در آستانه انتخابات قرار دارد. فکر می‌کنید موفقیت دیپلماسی توسط دولت روحانی و رفع تحریم‌ها تا چه حد ممکن است بر فضای سیاسی اثر بگذارد؟
این قطعا بر فضای سیاسی اثرگذار خواهد بود، اما در انتخابات شرکت نداریم. انتخابات ریاست جمهوری دو سال دیگر است.
در ارتباط با سیاست، هرگاه که مناظرات انتخاباتی در ایالات متحده است، ایران هم مطرح می‌شود. روز سه‌شنبه دونالد ترامپ توافق هسته‌ای با ایران را «وحشتناک، منزجرکننده و توافقی بسیار وحشتناک» با یک «ملت تروریست» توصیف کرد.
این اولین بار نیست که او چنین موضع‌گیری‌های جالبی می‌کند، احتمالا آخرین بار او هم نخواهد بود. البته من گفتم یک «موضع جالب» و از ادبیات موهن استفاده نکردم.
کریس کریستی هم گفت که ما باید بار دیگر بر ایران مترکز شویم، چراکه «اگر ایران را از دست بدهید، نمی‌توانید داعش را شکست دهید. این دو کاملا به هم مرتبط هستند، چراکه یکی عامل دیگری است.»
اگر چیزی داعش را خلق کرده باشد، آن تجاوز سال 2003 ایالات متحده به عراق است.
تد کروز هم گفته است که «رژیمی که ما باید تغییر دهیم، در ایران است، چراکه ایران علیه ما اعلام جنگ کرده است.»
ما هرگز علیه هیچ‌کس اعلام جنگ نکرده‌ایم. ما از خود در برابر جنگ‌هایی که به ما تحمیل شده، دفاع کرده‌ایم. ما هیچ تمایلی به تقابل با هیچ‌کس نداریم.
آیا پیامی برای نامزدهای آمریکایی دارید؟
بیدار شوید و دنیای واقعی را ببینید. ببینید که در منطقه چه خبر است. ببینید که مردم به کدام سو می‌روند و واکنششان به تحقیر و به حاشیه راندن چیست. تصور نمی‌کنم چند رأی بیشتر ارزش آن را داشته باشد که تهدیدی را که همه ما با آن مواجه هستیم، بیشتر پیچیده کنیم. همه باید بیدار شوند و این مسئله را دیده و به آن پاسخ دهند، نه اینکه آن را سیاسی کنند.
