صراط: ایلنا نوشت: به دنبال نیازسنجیهای انجام شده از سه سال گذشته و اقدامات منسجمی که برای تهیه و تدوین برنامه‌ای جامع، همه سو نگر و مطابق وضعیت کنونی پلنگ در ایران طی ماه‌های گذشته صورت گرفت، برنامه ملی عملیاتی حفاظت از پلنگ ایرانی از سوی معصومه ابتکارمعاون رئیس جمهور ورئیس سازمان حفاظت محیط زیست جهت اجرا به کلیه واحدهای مربوطه ابلاغ شد.
در این برنامه که دردوم اسفند ماه ۹۴ ابلاغ شد، آمده است:
«پلنگ ایرانی، آخرین بازمانده از جنس پانترا در ایران است که دارای اهمیت ویژه‌ای در حفظ سلامت اکولوژیکی گستره وسیعی از زیستگاه‌های خشکی ایران می‌باشد و این موضوع تقریبا کلیه استان‌های کشور را پوشش می‌دهد. در حالی که عمده جمعیت این زیرگونه در ایران باقی مانده است و شرایط آن در ایران می‌تواند اهمیت تعیین کننده‌ای در بقای این زیرگونه از پلنگهای آسیایی در خاورمیانه، جنوب و غرب آسیا داشته باشد، پلنگ ایرانی طی سالهای اخیر با چالشهای زیادی برای بقا مواجه شده است. تخریب زیستگاه، کاهش جمعیت گونه‌های طعمه؛ شکار، معدوم سازی و استفاده از طعمه مسموم از جمله مهم‌ترین عوامل تهدید بقای این گونه در ایران می‌باشند.
پلنگ در ایران به عنوان گونه‌ای چتری و کاریزماتیک با پراکنشی وسیع در سطح کشور به عنوان فرصتی مدیریتی برای ایران و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه متولی حفاظت از حیات وحش در کشور محسوب می‌شود که در سایه آن طیف وسیعی از زیستگاه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری تحت حمایت بیش از پیش قرار می‌گیرند. این در حالیست که تا کنون هیچ گونه برنامه مدون و مشخصی برای مدیریت و حفاظت هدفمند و بلند مدت این گونه در ایران تدوین نشده است و هم اکنون، پلنگ نیز مانند اکثریت سایر گونه‌های جانوری ایران، تحت پوشش شرایط عمومی حفاظتی و مدیریتی حیات وحش در کشور قرار دارد.
با توجه به ارزشهای اکولوژیکی و ویژگی‌های مدیریتی و حفاظتی یاد شده، همچنین در نظر گرفتن این موضوع که پلنگ ایرانی به عنوان گونه‌ای با ارزشهای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی پیام آور مفاهیم ارزشمندی برای جامعه ایرانی است، تدوین برنامه‌ای گونه محور و منطبق با شرایط کنونی پلنگ در ایران، تنوع حاکم بر شرایط زیستی این گونه در کشور و همچنین سایر موضوعات اثر گذار بر برنامه‌های حفاظتی و مدیریتی، فرصت‌ها و تهدید‌ها و ظرفیتهای موجود، ضروری است.
بر این اساس، مجموعه پیش رو، به عنوان اولین سند رسمی برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران مشتمل بر چشم انداز بلند مدت و کوتاه مدت، استراتژی‌های کلان و موضوعی، اهداف کلان و اختصاصی، اقدامات و فعالیت‌ها، واحدهای پیگیری و مسئول، همکاران و مشارکت کنندگان در اجرای برنامه‌ها همراه با شاخص‌های ارزیابی و پایش و اقدامات نظارتی، تهیه و تدوین شده است و مصوب می‌شود.»
علی تیموری، مدیر کل حفاظت و مدیریت شکار و صید دراین باره گفت: مقدمات لازم برای تهیه و تدوین برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران از سه سال گذشته، با انجام برنامه‌های نیازسنجی و تحقیقاتی آغاز شد. طی بهمن ماه ۱۳۹۳، کارگاه برنامه ریزی مشارکتی در استان سیستان و بلوچستان با حضور رابطین گربه سانان ادارات کل حفاظت محیط زیست و برخی نمایندگان دفا‌تر ستادی برگزار شد که طی آن، چارچوب اولیه‌ای برای برنامه حاضر بر اساس نیازسنجیهای صورت گرفته، ضرورت‌ها و اولویت‌های حفاظتی و تحقیقاتی، همچنین فرصت‌ها و تهدید‌ها و ظرفیتهای موجود، به دو صورت ملی و منطقه‌ای (۵ منطقه) تدوین شد. متعاقبا، جلسات تحلیل ذینفعان و برنامه ریزی مشارکتی با واحدهای مرتبط ستادی و برخی ذی اثران خارجی طی بهار و تابستان ۱۳۹۴، انجام شده و کلیه بخشهای برنامه طی پاییز و زمستان ۱۳۹۴، به تایید دفا‌تر تخصصی و ستادی مرتبط رسید.
وی افزود: طرح ساختاری طراحی شده برای اجرای این برنامه، به صورت ماتریسی بوده و مدیریت آن به صورت کمیته‌ای مشتمل بر مدیر پروژه ملی و کمیته راهبردی – نظارتی است. کمیته فنی، هماهنگ کنندگان منطقه‌ای و هماهنگ کننده دفا‌تر ستادی، به ترتیب از دیگر بخشهای موثر در تصمیم گیری موضوعات خاص و امور اجرایی هستند.
به گفته تیموری موضوعات تحت پوشش این برنامه شامل آموزش و توانمندسازی، روابط عمومی و امور رسانه، زیستگاه‌ها و مناطق آزاد و چهارگانه، پارک طبیعت پردیسان، دامپزشکی، بیماری‌ها و امداد و نجات؛ فضای حفاظت فیزیکی، امور بین الملل و زیستگاه‌های فرامرزی، طرح بیمه‌ای پلنگ ایرانی، ذخایر ژنتیکی، تحقیقات، پایش و ارزیابی و شبکه ملی پلنگ ایرانی و با محوریت پلنگ و موضوعات مرتبط با گونه‌های طعمه آن است.
مدیر کل حفاظت و مدیریت شکار و صید افزود: همانگونه که طراحی این برنامه به صورت مشارکتی و با لحاظ نمودن حداکثری ظرفیتهای اجرایی و تخصصی داخلی و ظرفیتهای بومی و اقدامات انجام شده پیشین صورت گرفته است، امید است با مشارکت و همیاری و تلاش طیف وسیع ذی اثران شناسایی شده و واحدهای مسئول و همکار تعیین شده، این برنامه بتواند گامی موثر در جهت حفظ و حراست از این گونه ارزشمند باشد.
در این برنامه که دردوم اسفند ماه ۹۴ ابلاغ شد، آمده است:
«پلنگ ایرانی، آخرین بازمانده از جنس پانترا در ایران است که دارای اهمیت ویژه‌ای در حفظ سلامت اکولوژیکی گستره وسیعی از زیستگاه‌های خشکی ایران می‌باشد و این موضوع تقریبا کلیه استان‌های کشور را پوشش می‌دهد. در حالی که عمده جمعیت این زیرگونه در ایران باقی مانده است و شرایط آن در ایران می‌تواند اهمیت تعیین کننده‌ای در بقای این زیرگونه از پلنگهای آسیایی در خاورمیانه، جنوب و غرب آسیا داشته باشد، پلنگ ایرانی طی سالهای اخیر با چالشهای زیادی برای بقا مواجه شده است. تخریب زیستگاه، کاهش جمعیت گونه‌های طعمه؛ شکار، معدوم سازی و استفاده از طعمه مسموم از جمله مهم‌ترین عوامل تهدید بقای این گونه در ایران می‌باشند.
پلنگ در ایران به عنوان گونه‌ای چتری و کاریزماتیک با پراکنشی وسیع در سطح کشور به عنوان فرصتی مدیریتی برای ایران و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه متولی حفاظت از حیات وحش در کشور محسوب می‌شود که در سایه آن طیف وسیعی از زیستگاه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری تحت حمایت بیش از پیش قرار می‌گیرند. این در حالیست که تا کنون هیچ گونه برنامه مدون و مشخصی برای مدیریت و حفاظت هدفمند و بلند مدت این گونه در ایران تدوین نشده است و هم اکنون، پلنگ نیز مانند اکثریت سایر گونه‌های جانوری ایران، تحت پوشش شرایط عمومی حفاظتی و مدیریتی حیات وحش در کشور قرار دارد.
با توجه به ارزشهای اکولوژیکی و ویژگی‌های مدیریتی و حفاظتی یاد شده، همچنین در نظر گرفتن این موضوع که پلنگ ایرانی به عنوان گونه‌ای با ارزشهای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی پیام آور مفاهیم ارزشمندی برای جامعه ایرانی است، تدوین برنامه‌ای گونه محور و منطبق با شرایط کنونی پلنگ در ایران، تنوع حاکم بر شرایط زیستی این گونه در کشور و همچنین سایر موضوعات اثر گذار بر برنامه‌های حفاظتی و مدیریتی، فرصت‌ها و تهدید‌ها و ظرفیتهای موجود، ضروری است.
بر این اساس، مجموعه پیش رو، به عنوان اولین سند رسمی برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران مشتمل بر چشم انداز بلند مدت و کوتاه مدت، استراتژی‌های کلان و موضوعی، اهداف کلان و اختصاصی، اقدامات و فعالیت‌ها، واحدهای پیگیری و مسئول، همکاران و مشارکت کنندگان در اجرای برنامه‌ها همراه با شاخص‌های ارزیابی و پایش و اقدامات نظارتی، تهیه و تدوین شده است و مصوب می‌شود.»
علی تیموری، مدیر کل حفاظت و مدیریت شکار و صید دراین باره گفت: مقدمات لازم برای تهیه و تدوین برنامه ملی عملیاتی حفاظت و مدیریت پلنگ در ایران از سه سال گذشته، با انجام برنامه‌های نیازسنجی و تحقیقاتی آغاز شد. طی بهمن ماه ۱۳۹۳، کارگاه برنامه ریزی مشارکتی در استان سیستان و بلوچستان با حضور رابطین گربه سانان ادارات کل حفاظت محیط زیست و برخی نمایندگان دفا‌تر ستادی برگزار شد که طی آن، چارچوب اولیه‌ای برای برنامه حاضر بر اساس نیازسنجیهای صورت گرفته، ضرورت‌ها و اولویت‌های حفاظتی و تحقیقاتی، همچنین فرصت‌ها و تهدید‌ها و ظرفیتهای موجود، به دو صورت ملی و منطقه‌ای (۵ منطقه) تدوین شد. متعاقبا، جلسات تحلیل ذینفعان و برنامه ریزی مشارکتی با واحدهای مرتبط ستادی و برخی ذی اثران خارجی طی بهار و تابستان ۱۳۹۴، انجام شده و کلیه بخشهای برنامه طی پاییز و زمستان ۱۳۹۴، به تایید دفا‌تر تخصصی و ستادی مرتبط رسید.
وی افزود: طرح ساختاری طراحی شده برای اجرای این برنامه، به صورت ماتریسی بوده و مدیریت آن به صورت کمیته‌ای مشتمل بر مدیر پروژه ملی و کمیته راهبردی – نظارتی است. کمیته فنی، هماهنگ کنندگان منطقه‌ای و هماهنگ کننده دفا‌تر ستادی، به ترتیب از دیگر بخشهای موثر در تصمیم گیری موضوعات خاص و امور اجرایی هستند.
به گفته تیموری موضوعات تحت پوشش این برنامه شامل آموزش و توانمندسازی، روابط عمومی و امور رسانه، زیستگاه‌ها و مناطق آزاد و چهارگانه، پارک طبیعت پردیسان، دامپزشکی، بیماری‌ها و امداد و نجات؛ فضای حفاظت فیزیکی، امور بین الملل و زیستگاه‌های فرامرزی، طرح بیمه‌ای پلنگ ایرانی، ذخایر ژنتیکی، تحقیقات، پایش و ارزیابی و شبکه ملی پلنگ ایرانی و با محوریت پلنگ و موضوعات مرتبط با گونه‌های طعمه آن است.
مدیر کل حفاظت و مدیریت شکار و صید افزود: همانگونه که طراحی این برنامه به صورت مشارکتی و با لحاظ نمودن حداکثری ظرفیتهای اجرایی و تخصصی داخلی و ظرفیتهای بومی و اقدامات انجام شده پیشین صورت گرفته است، امید است با مشارکت و همیاری و تلاش طیف وسیع ذی اثران شناسایی شده و واحدهای مسئول و همکار تعیین شده، این برنامه بتواند گامی موثر در جهت حفظ و حراست از این گونه ارزشمند باشد.
