گستره تمدن هخامنش كه 27 كشور را زير چتر حاكميت قدرتمند خود داشته، به اندازه‌يي با‌شكوه و اهميت است كه در دوران معاصر هر چند مدت يكبار با شكافتن لايه‌هاي باستاني در دنيا و با كشف آثار هنرمندانه يا لوحي متمدنانه منشأ خبر مي‌شود و هر بار تنها اعتبار و درخشش انساني اين تمدن باستاني را به رخ مي‌كشاند.
اعتماد: اين بار خبر كشف شهري هخامنشي در منطقه ماردين تركيه و در مجاورت قلعه «دارا» كه شهرك نظامي رومي براي مقابله با حمله امپراتوري ساساني بوده خبرساز شد تا واكنش باستان‌شناسان و مورخان ايراني را به دنبال داشته باشد و به اعتقاد بسياري، ردي از به يغما بردن اعتبار تمدني ايران را در خود دارد؛ چنانچه مولانا جلال‌الدين محمد بلخي كه به قند پارسي شعر مي‌سرود و اعتبار تاريخ ادبيات ايران است امروز در قونيه با نام كشوري ديگر خوانده مي‌شود كه مقبره‌اش آنجاست.
انتشار خبر كشف شهر هخامنشي در تركيه، در حالي به نقل از منبعي غيررسمي در يك خبرگزاري رسمي ايران منتشر شد كه باستان‌شناسان ايراني و محققان تاريخ باستان‌شناسي كشور از يك سو آن كشف را نوعي خبرسازي جعلي براي بهره‌برداري و سوءاستفاده از احساسات مردم براي جلب گردشگر به تركيه قلمداد مي‌كنند و از سوي ديگر آن را نشانه اعتبار و شكوه تمدن ايراني مي‌پندارند.
بيرگول آچيكيلديز، استاد دپارتمان باستان‌شناسي دانشگاه آرتوكولوي ماردين و محمد بيلديرجي، پژوهشگر سازه‌هاي آبي باستاني استان ماردين تركيه در پاسخ به اين پرسش كه آيا اخيرا در محوطه «دارا» كاوش‌هاي تازه‌يي انجام شده يا كاوش‌ها به نتايج جديدي مبني بر كشف شهري هخامنشي منجر شده است يا خير، تاكيد كردند: «اكنون در «دارا» عمليات حفاري جديدي در دست انجام نيست و در نتيجه به نتايج جديدي نيز منجر نشده است.»
آنها معتقدند: «هر آنچه در اين منطقه وجود دارد بر داده‌هاي قبلي تاكيد دارد كه بر اساس آخرين مطالعات، دارا يك شهرك (قلعه) نظامي رومي است كه براي مقابله با هجوم نظامي ساسانيان ساخته شده است.» آچيكيلديز ضمن ابراز تعجب از اخبار رسانه‌هاي ايراني، از اظهارنظر مقامات استان ماردين درباره كشف شهر هخامنشي اظهار بي‌اطلاعي و نشر آن در رسانه‌ها را تكذيب كرد.
پيش از اين خبرگزاري مهر در گزارشي نوشت:«آثار به جاي مانده از امپراتوري هخامنشي و تمدن بابل در خرابه‌هاي 10 هزار ساله دارا در كنار شهر ماردين واقع در منطقه جنوب شرقي تركيه كشف شد. باستان‌شناسان مي‌گويند با كشف اين آثار صفحه جديدي در تاريخ امپراتوري هخامنشي ورق زده خواهد شد.»اين اظهارات در حالي بيان شد كه به گفته يك محقق فرهنگ ايران باستان و اخترباستان‌شناس اين خبر كذب محض است و نوعي قصه‌پردازي براي بهره‌برداري‌هاي خاص است.
ناصر مرادي غياث‌آبادي كه گفت‌وگو با كارشناسان ترك و دپارتمان باستان‌شناسي دانشگاه آرتوكولوي ماردين را پيگيري كرده و آن را در اختيار روزنامه اعتماد قرار داده تاكيد كرد: انتشار اخبار دروغ فوايد زيادي براي اشخاص مختلف دارد كه براي نمونه فروشندگان و دلالان آثار عتيقه و آثار تقلبي عتيقه براي فروش آثارشان عكس‌ها و نمونه‌هاي در اختيار را در دل اخبار اينچنيني پنهان مي‌كنند و با اين شيوه نوعي كلاهبرداري مي‌كنند. وي به فعاليت‌هاي دوقولوهاي ايتاليايي براي فروش آثار تقلبي خود كه آن را متعلق به ارتش كمبوجيه مي‌دانستند، اشاره كرد و گفت: اين موضوع به نقشه پيچيده و حساب‌شده‌يي شبيه است كه مي‌خواهد افتخارات درخشان يك كشور را به چالش بكشد و گاهي اندكي حقيقت را با دروغ‌هاي بسياري قاطي مي‌كنند و با مخدوش كردن حقيقت دنبال استفاده خود هستند.
خبرگزاري مهر در اين‌باره نوشته: در ادامه فعاليت‌هاي كند و كاو در خرابه‌هاي باستاني دارا واقع در كنار روستاي اوغوز از توابع شهر ماردين واقع در استان ماردين كه در جنوب شرقي تركيه قرار دارد، آثاري مانند چتر و انواع كاشي‌هاي حكاكي و مزين شده به اشكال حيوانات كه مربوط به قرن شش بعد از ميلاد است، به دست آمده است؛ در كنار اين آثار، استخوان‌هاي مربوط به انسان به دست آمده كه تخمين زده مي‌شود حداقل سه هزار سال قدمت تاريخي داشته باشند. به دنبال كشف اين آثار، فعاليت‌هاي كند و كاو براي كشف شهر به جا مانده از دوران امپراتوري هخامنشي و تمدن بابل شروع شد،
اين در حالي است كه دپارتمان باستان‌شناسي تركيه در اين باره به «اعتماد» گفته هيچ كاوش تازه‌يي در اين منطقه صورت نگرفته و اين خبر تكذيب شده است. همچنين اسماعيل (احسان) يغمايي، كاوشگر باسابقه ايراني به «اعتماد» گفت: كشف آثار تاريخي هخامنشي يا ساساني در تركيه جاي شگفتي ندارد اما واقعيت اين است كه خبر منتشر شده پر از تناقض است چرا كه معماري هخامنشي با وضع توصيف شده متفاوت است.
معماري آثار هخامنشي سنگي است و بر پايه ستونهاي ويژه استوار است. استفاده از كاشي‌ها و عكس حيوانات در معماري هخامنشي جايي ندارد. وي تاكيد كرد: در معماري عيلامي و آشوري عكس حيوانات روي كاشي‌ها وجود دارد ولي در معماري هخامنشي اينطور نيست. گل نيلوفر و سربازان جاويدان و سنگ نگارهايي شبيه شير مردان (شيرهايي با كله انسان بر سنگ) در كاخ‌هاي شاهي هخامنشي ديده مي‌شود. هرگز تئاترهاي روباز و سالن‌هاي توصيف شده در خبر در معماري هخامنشي وجود ندارد.
شايد در تاريخ ايران تنها بتوان به دوره پارتي‌ها اشاره كرد كه محوطه «امجديه» به شكل بيضي مي‌توانسته شبيه به سالن آمفي تئاتر باشد كه بيشتر يك گمانه‌زني است. يغمايي به تفاوت امپراتوري هخامنشي و تمدن بابل اشاره كرد و گفت: با اينكه آميختگي زيادي در اين دو تمدن وجود دارد.
تمدن هخامنشي معماري سنگي شكل دارد در حالي كه بابل اين شكلي نيست و بايد گفت تمدن‌هاي بابل و هخامنشي دو تمدن جدا از هم هستند. وي به تخريب آثار تمدني هخامنشي در ايران اشاره كرد و گفت: چرا آثار تمدني به جا مانده از ايران باستان را حفظ نمي‌كنند كه به فكر تمدن‌هاي خارج از مرزهاي كشور هستند، آثار تاريخي ما در حال تخريب است و نيازمند توجه بيشتري از سوي مسوولان فرهنگي كشور است
با اين حال مرادي غياث‌آبادي به روزنامه اعتماد گفت: از سازندگان چنين اخبار موهوم هيچ انتظاري نيست، چرا كه آنان منافع و مقاصد خود را تعقيب مي‌كنند و به هيچ هشداري توجه ندارند. اما آيا رسانه‌هاي منتشركننده اين اخبار و كساني كه به سادگي آنها را باور مي‌كنند، مي‌دانند كه چنين اخباري (مانند ماجراي كشف بقاياي ارتش كمبوجيه در مصر) چگونه حيثيت ما و باستان‌شناسي ما را مضحكه و مسخره جهانيان مي‌كند؟ آيا مي‌دانند كه همگان ما را به چشم موجودات حقير و نيازمند توجهي مي‌نگرند كه داشته‌هاي اصيل و گرانقدر خود را رها كرده و به دنبال موهومات و چرنديات افتاده‌اند؟تاكنون آثار ايراني فراواني در تركيه كشف و شناسايي شده است. يكي از مهم‌ترين آنها كتيبه خشايارشاه به خط و زبان فارسي باستان در صخره‌هاي ميان شهر وان و درياچه وان است، با اين حال قلعه دارا به گفته اين محقق تاريخ و باستان‌شناسي به دليل نزديكي لغوي به فارسي دست‌مايه ساخت چنين اخبار كذبي شده است.
همچنين ميرعابدين كابلي، باستان‌شناس باسابقه در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد معتقد است: كشف تمدن هخامنشي در تركيه دور از ذهن نيست ولي در اينكه اين خبر صحت دارد يا كذب است، نمي‌توانم اظهارنظر كنم. واقعيت اين است كه فرهنگ هخامنشي منحصربفرد بوده و به هر جايي كه نفوذ كرده و در آنجا حاكميت داشته با فرهنگ آنجا عجين شده و مثل فرهنگ اسكندر نبوده كه دنبال تخريب و ويراني بوده است. وي به معماري هخامنشي اشاره كرد و افزود: معماري هخامنشي را نبايد فقط با تخت‌جمشيد و پاسارگاد سنجيد و نمي‌توان نشانه‌يي براي آن تعيين كرد چرا كه در آفريقا، بابل، ايران و ديگر مناطق تمدن هخامنشي بوده است. معماري منطقه دهانه غلامان زابل در سيستان و بلوچستان با معماري هگمتانه و لايه‌هاي تپه يحيي در كرمان و تخت جمشيد متفاوت از هم هستند ولي همه متعلق به امپراتوري هخامنشي است.
اين باستان‌شناس مي‌افزايد: فرهنگ هخامنشي فرهنگي همراه با تساهل و تسامح بوده و در زنگبار آفريقا نيز تمدن ايراني ديده مي‌شود و در تركيه نيز هست و اگر آنها به دروغ هم بگويند تمدن هخامنشي در تركيه كشف شده ضرري براي ما ندارد چرا كه معتقدم نشان‌دهنده عظمت امپراتوري ايران بوده است. كابلي با اشاره به ارتباط تمدن هخامنشي و تمدن بابل گفت: در شكل و مفهوم تمدن هخامنشي در عين كثرت مي‌توان وحدت و در عين وحدت مي‌توان كثرت را مشاهده كرد و در تمام مناطقي كه نفوذ داشته چنين مفهومي وجود داشته است. هخامنشي‌ها تمدن 27 كشور را فتح كرده بودند و با ظرافت و وسواس خاصي آنها را در هم ادغام كرده‌اند كه هر بار فردي از جايي خارج از ايران وارد تخت جمشيد مي‌شده، احساس مشتركي داشته است. وي با مقايسه سازمان‌هاي نظارتي و حفاظتي آثار تاريخي و باستاني ايران و تركيه تاكيد كرد: تفاوت آنها با ما در اين است كه آنها آثار تاريخي و باستاني خود را حفظ مي‌كنند و اگر شده به دروغ هم براي جلب گردشگر تلاش مي‌كنند ولي ما آثار تاريخي خود را ويران مي‌كنيم. حالا اگر ترك‌ها هم به دروغ كشف شهرهاي هخامنشي را اعلام كنند به نظرم ايرادي ندارد چرا كه تنها به اعتبار و عظمت تمدن هخامنشي كه بخشي از تمدن و فرهنگ ايران است اهميت مي‌دهند.
