صراط: موج جدید مهاجرت از کشورهای ناامن به کشورهایی که امنیت و آسایش بیشتری دارند در روزهای اخیر به شدت افزایش یافته است.
بیشتر مهاجرانی که از چند ماه پیش به این سو وطن خود را ترک گفته‌اند، اتباع کشورهایی در خاورمیانه و آفریقا به ویژه سوریه، یمن، لیبی، عراق، افغانستان، سومالی، اریتره، نیجریه بوده‌اند که در کشور خود با جنگ و درگیری داخلی (اعم از سیاسی، قومیتی و دینی)، تنش با همسایگان، وضعیت نامناسب اقتصادی و معیشتی، یا با سرکوب و ناامنی سیاسی و مذهبی و نیز فشارها و تهدیدهای سیستماتیک یا موردی مواجه هستند.
در این بین پناهجویان افغانستانی اغلب تلاش می‌کنند تا با عبور از ایران و ترکیه، با قایق‌های تندرو که آن را «تیزپر» می‌نامند و متعلق به قاچاقچیان انسان است از راه آبی به یونان و بعد از آن به ایتالیا برسند.
چندی پیش شبکه تلویزیونی طلوع افغانستان گزارشی از وضعیت نامناسب مهاجران از راه رسیده افغانستان در یونان پخش کرد.
این افراد که کشور خود را به مقصد آلمان و سایر کشورهای اروپایی ترک کرده‌اند، در اردوگاه به سر می‌برند اما با مشکلات زیادی از جمله کمبود غذا مواجه هستند.
در همین راستا «احمد ذکی خلیل»مسئول امور پناهجویان افغانستانی مقیم سوئد، وضعیت پناهجویان افغانستانی در کمپ‌های یونان را بسیار نامساعد گزارش داد و گفت: مهاجرین در وضعیت سردرگمی به سر می‌برند.
وی با تاکید بر اینکه دولت وحدت ملی به دنبال بازگشت داوطلبانه مهاجرین افغانستانی گفت: به نظرم مقامات دولت وحدت ملی بیشتر روی امنیت کشورشان تمرکز کنند تا پناهجویان بتوانند درون کشور خودشان خدمت کنند.
خلیل با انتقاد از دخالت‌های ترکیه در قضیه مهاجرت، گفت: آنکارا با دخالت در این موضوع می‌خواهد به آرزوی دیرینه خود دست پیدا کند در حالی که بازگرداندن مهاجران از یونان توسط ترکیه و انتقال تنها پناهجویان ترکیه‌ای از سوریه به کشورهای اروپایی با قانون کنوانسیون‌های جهانی مغایرت دارد.
این فعال امور پناهجویان در گفت‌وگو با خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، با ابراز رضایت از عملکرد مقامات ایرانی در پرونده ستایش، گفت: مقامات ایرانی به صورت جدی به دنبال این پرونده هستند و بهتر است که مردم دست از حرکات اعتراضی بردارند.
وی در پایان از مهاجرین افغانستانی خواست تا اگر لانه امنی در کشورشان دارند به فکر مهاجرت نیفتند و به کشور خودشان خدمت کنند.
***مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است***
وضعیت مهاجران افغانستانی در کشورهای اروپایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خلیل: وضعیت کلی پناهجویان افغانستانی به تفاهمنامه‌های 2 جانبه و 3 جانبه‌ای که بین وزارت مهاجرین افغانستان، کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و سایر کشورها امضا می‌شود، بستگی دارد.
قرار است این تفاهمنامه در ماه اکتبر امسال در بروکسل امضا شود. آلمان، سوئد، نروژ، فنلاند و اتریش از جمله کشورهایی هستند که امسال پذیرای بیشترین مهاجرین بوده‌اند و چشم‌انتظار امضای توافقنامه هستند.
در عین حال گزارش سازمان ملل متحد از وضعیت امنیتی افغانستان، بر تصمیم‌گیری کشورهای مهاجرپذیر تاثیر گذاشت.
سازمان ملل طی گزارشی از افزایش تلفات غیرنظامیان افغانستانی گزارش داد و در عین حال ولایت‌هایی مانند «مزارشریف»، «کابل» و «جلال‌آباد» را از جمله ولایت‌های امن معرفی کرد.
با اعلام امن بودن این ولایت‌ها، کشورهای مهاجرپذیر برای بازگرداندن پناهجویانی که تقاضای پناهندگی داده‌اند از گزینه‌های مهاجرت داخلی استفاده می‌کنند.
به عنوان مثال بیشترین جوابی که تاکنون پناهجویان شنیده‌اند این است که ما مشکل امنیتی شما را درک می‌کنیم اما شما می‌توانید در یکی از ولایت‌های امن افغانستان زندگی کنید. این پاسخی همیشگی است که اداره مهاجرت اروپا به پناهجویان افغانستانی ارائه می‌دهد.
افغانستان در توافقنامه‌ای که قرار است با کشورهای اروپایی امضا کند بر بازگشت داوطلبانه مهاجرین خود تمرکز کرده است؛ اما کشورهای اروپایی تلاش می‌کنند با تهدید به قطع کمک‌های مالی خود در صورت نپذیرفتن توافقنامه و بازگشت‌هایی که به اجبار از این کشورها صورت می‌گیرد،به نحوی افغانستان را تحت تاثیر قرار دهند.
اما واکنش وزارت مهاجرین افغانستان همواره این بوده که ما فقط و فقط آن عده از پناهجویانی را می‌پذیریم که داوطلبانه بخواهند به کشورشان بازگردند و افرادی را که به صورت اجباری از این کشورها اخراج می‌شوند را نمی‌پذیریم.
ما همه روزه شاهد اخراج پناهجویان افغانستانی از این کشورها هستیم که این اخراج‌ها به سازمان‌ها اطلاع داده نمی‌شود تا مبادا آنها میانجیگری کنند.
اطلاعاتی به دستم رسیده که نشان می‌دهد در نروژ اخراج‌ها ادامه دارد و هفته‌ای یک یا 2 پناهجو از این کشور اخراج می‌شوند. البته به نظر می‌رسد که دلیل اقدام مسئولان نروژی آن است که این اخراج‌ها از داخل افغانستان مدیریت می‌شوند.
خلیل اینکه دولت وحدت ملی پشت قضیه این اخراج‌ها قرار دارد را رد کرد و گفت: تاکنون هیچ تفاهمنامه‌ای بین افغانستان و کشورهای اروپایی امضا نشده و تنها در خصوص پیش‌شرط‌‌‌های بین کابل و برلین توافق‌های صورت گرفته است.
وی گفت بر اساس اطلاعاتی که من در اختیار دارم تمرکز مقامات دولت وحدت ملی در امضای این توافقنامه، بازگشت اختیاری پناهجویان افغانستانی است.
برخی اوقات اخراج‌ها به صورت پنهانی صورت می‌گیرد و برنامه اخراج هم به صورتی است که وقتی پناهجو از دادگاه عالی این کشورها جواب منفی درخواست خود را دریافت می‌کند معنایش اخراج از آن کشور است.
پس از دریافت پاسخ منفی، ابتدا کمک‌های مالی که به پناهجویان داده می‌شد قطع می‌شود، سپس 2 یا 3 بار با پلیس جلسه برپا می‌شود که در صورت عدم همکاری به مدت 2، 3 و یا حتی 4 ماه در بازداشتگاه نگهداری می‌شوند.
در این زمان، کارمندان و ماموران امنیتی بازداشتگاه‌ها با مقامات وزارت خارجه افغانستان در این باره، تماس می‌گیرند تا آنها را از زمان فرود هواپیماهای حامل این پناهجویان باخبر کنند.
اینجاست که وزارت امور مهاجرین افغانستان باید بله یا خیر بگوید. بر همین اساس من گزارشی از بازداشت پناهجویان افغانستانی در سوئد ندارم اما این موضوع در نروژ اتفاق افتاده است.
امروزه پناهجویانی هستند که در بازداشتگاه‌های نروژ به سر می‌برند و گزارشاتی در این باره به دستم رسیده است.
با توجه به قانونی که اخیراً در سوئد به تصویب رسیده پناهجویانی که جواب رد به آنها داده شده از تمامی ملیت‌ها در معرض اخراج از این کشور قرار دارند.
بر اساس این قانون آنها از حق خانه و پولی که پیش از آن برخوردار بودند محروم خواهند شد و آنها باید کارت‌های خود را تحویل دهند چرا که در غیر این صورت توسط نیروهای پلیس بازداشت خواهند شد.
تصویب این قانون ظلمی بزرگ در حق پناهجویان است و تعداد زیادی از مهاجرین افغانستانی در حال حاضر جواب منفی درخواست پذیرش در آن کشورها را گرفته‌اند و در وضعیت مبهمی نسبت به آینده خود به سر می‌برند.
نظر شما درباره قرارداد ترکیه و اتحادیه اروپا در مورد بازگشت مهاجرین چیست؟
خلیل: این موضوع بازی سیاسی آنکارا بوده است. ترکیه سا‌ل‌هاست که تلاش می‌کند عضو اتحادیه اروپا شود و این بار فرصت بزرگی را از طریق مسئله مهاجرت برای خود ایجاد کرده و می‌خواهد بگوید که من برای از بین رفتن بحران مهاجرت همکاری می‌کنم.
آنکارا با دخالت در این موضوع می‌خواهد به آرزوی دیرینه خود دست پیدا کند در حالی که بازگرداندن مهاجران از یونان توسط ترکیه و انتقال تنها پناهجویان ترکیه‌ای از سوریه به کشورهای اروپایی سخت با قانون کنوانسیون‌های جهانی مغایرت دارد.
اگر ترکیه واقعاً می‌خواهد وارد اتحادیه اروپا شود باید خود را با معیارهای پناهندگی این سازمان وفق دهد.
این تصمیم آنکارا به جایی نخواهد رسید. هم‌اکنون پناهجویانی هستند که از مسیرهای خطرناک خود را به یونان می‌رسانند و زمانی که به جزایر یونان می‌رسند مجبور می‌شوند تقاضای پناهندگی کنند و به تقاضای آنها در کمپ‌های رسیدگی می‌شود.
اخیراً گزارشی به دست من رسیده که در جزیره «خیوس» یونان تعدادی از پناهجویان افغانستانی لب‌های خود را دوخته‌اند به این دلیل که هیچ کس تقاضای پذیرش آنها را قبول نمی‌کند و یا امکان خروج آنها از کمپی که اکنون زندانشان شده، وجود ندارد و آنها در وضعیت مبهمی قرار دارند.
اخیراً پارلمان یونان قانونی را تصویب کرد که براساس آن بعد از 20 مارس تنها 14 روز فرصت است تا به تقاضاهای پناهندگی مهاجران رسیدگی شود و پرونده‌های آنها مورد بررسی قرار گیرد.
این قانون یک مشکل جدی دارد و آن این است که 2 یا 3 هزار پناهجویی که در حال حاضر در این کشور وجود دارند و بر تعداد آنها افزوده می‌شود درخواست پناهندگی می‌دهند اما امکانات یونان برای آنها کافی نیست تا بتواند برای هر یک از این مهاجران مترجم و وکیل بگیرد که معضلی جدی در یونان برای آنها محسوب می‌شود.
چند هفته پیش به یونان رفتم و از مراکز ثبت‌نام مهاجرین در مرز میان مقدونیه و یونان بازدید کردم؛ وضعیت آنجا خیلی نا‌به‌سامان است و پناهجویان نمی‌دانستند دقیقاً باید چه کار کنند؟
پلیس مقدونیه نیز در وضعیت سردرگم قرار داشت. به این دلیل که تا زمانی که صربستان به پناهجویان اجازه عبور از مقدونیه ندهند، مقدونیه هم نمی‌خواهد مرکز تجمعی برای پناهجویان باشد.
بر همین اساس پناهجویان مقدونیه نیز در حالت سردرگم قرار دارند زیرا نه اجازه دارند به طرف صربستان بروند و نه می‌توانند به یونان بازگردند؛ تنها شانس آنها این است که تقاضای پناهندگی خود را به مقدونیه ارائه دهند و یا اینکه به صورت داوطلبانه به کشورشان بازگردند.
خطاب به پناهجویان می‌گویم که امیدی به بازشدن مرزها نداشته باشند به این دلیل که مرزها نه تنها بر روی یک کشور بلکه بر روی چند کشور بسته است؛ اتریش تصمیم دارد کنترل بیشتری بر مرزهای خود داشته باشد و جلوی ورود پناهجویان را بگیرد.
پناهجویانی که واجد شرایط برای پیوند خانوادگی هستند و پناهجویانی که دلایل خوبی برای پناهندگی دارند، می‌تواند تقاضای پناهندگی خود را به یونان بدهند تا از خطر اخراج آنها به ترکیه جلوگیری شود.
من گمان می‌کنم که بر اساس ماده 8 و 9 توافقنامه اتحادیه اروپا و ترکیه، پناهجویانی که به صورت غیرقانونی در یونان زندگی می‌کنند به ترکیه بازگردانده خواهند شد.
نظر شما درباره کشته شدن «ستایش قریشی» کودک 6 سال افغانستانی در ایران چیست؟ آیا به نظر شما عده‌ای در این قضیه قصد بر هم زدن رابطه ایران و افغانستان را ندارند؟
خلیل: حرکت‌های اعتراضی را نسبت به این قضیه نه تنها در داخل افغانستان و ایران بلکه در سراسر جهان شاهد هستیم؛ اما با توجه به اظهارات سفیر ایران در افغانستان پرونده در دست تحقیق و بررسی است و نیازی به حرکت‌های اعتراضی نیست.
پناهجویان باید به این موضوع توجه کنند که پرونده تحت بررسی است و امید است متهم به جزای خود مطابق با قانون اسلامی و جزا برسد و این پرونده درسی برای ایرانی و افغانستانی و یا هر ملیت دیگری باشد.
چه سرابی برای پناهجویان در اروپا دیدید؟
خلیل: هر پناهجو و هر تبعه کشوری این حق را دارد که مطابق با کنوانسیون‌های جهانی و ژنو نیویورک، به دلایل ناامنی، مشکلات نژادی، قومی، امنیتی و جنسی تقاضای پناهندگی کند.
اما با توجه به وضعیت کنونی و بازگشت‌هایی که صورت می‌گیرد، عمده مهاجرت‌ها تشویقی و تفریحی است لذا خواهشمندم از پناهجویان این است که اگر لانه امنی در یکی از ولایت‌های افغانستان دارند و امکانات لازم را برای زندگی در آنجا دارند، جان خود و کودکانشان را در راه‌های خطرناک به مخاطره نیندازند.
هیچ آینده مطمئنی در انتظار آنها در مهاجرت نیست چرا که نمی‌دانند که آیا اقامت می‌گیرند یا خیر؟ با تاسف حضور نیروهای ناتو آیساف در افغانستان و حضور آنها در 14 سال گذشته، دلیلی برای نپذیرفتن پناهجویان افغانستانی است.
آیا دولت افغانستان به خوبی توانسته از حقوق مهاجرین افغانستانی دفاع کند؟
خلیل: افغانستان در سال‌های متمادی بیشتر مشغول داد و ستدهای درون حکومتی خود بودند و هنوز هم می‌بینیم که مقامات حکومت وحدت ملی بیشتر به تقسیم قدرت فکر می‌کنند تا اتباع کشورشان.
امروزه پناهجویان افغانستانی مقیم یونان در وضعیت رقت باری زندگی می‌کنند؛ ماه‌هاست که از توافق افغانستان و یونان برای تاسیس سفارتخانه می‌گذرد اما تاکنون به دلایل نامعلوم هیچ سفارتخانه‌ای تاسیس نشده است.
به نظر من مقامات دولت وحدت ملی بیشتر روی امنیت کشورشان تمرکز کنند تا پناهجویان بتوانند درون کشور خودشان خدمت کنند.
من اگر خودم مطمئن شوم که مشکلی در کشورم نیست، به افغانستان بازمی‌گردم و به وطنم خدمت می‌کنم؛ مطمئن هستم پناهجویان دیگر نیز همین نظر را دارند.
حرف آخر؟
خلیل: خطاب به پناهجویانی که تصمیم دارند از افغانستان خارج شوند اعلام می‌کنم که در جست‌وجوی گزینه‌های دوم و سوم باشند و جان خود را در این راه به خطر نیندازند.
خواهش دیگرم آن است که اطلاعات خود را در مورد سیاست‌های پناهندگی و چالش‌های مهاجرت در کشورهای اروپایی بالا ببرند.
