24 مرداد 1392 بود که ظریف به عنوان گزینه پیشنهادی حسن روحانی برای تصدی وزارت امور خارجه در دولت یازدهم توانست با کسب 232 رای موافق، 36 رای مخالف و 13 رای ممتنع از مجموع 281 رای اخذ شده به عنوان یازدهمین وزیر امور خارجه راهی وزارت امور خارجه شود و دو روز بعد یعنی در 26 مرداد ماه کار خود را به عنوان سکاندار دستگاه دیپلماسی در محل وزارت خارجه واقع در میدان مشق سابق آغاز کرد.
نصرت‌الله تاجیک سفیر اسبق ایران در اردن در گفت‌وگو با فارس در ارزیابی عملکرد سه ساله دستگاه دیپلماسی کشور با بیان اینکه برجام فهم کشور را از سیاست خارجی بالا برده است، اظهار داشت: در دولت‌های گذشته فهم از سیاست خارجی و تلقی درست از روابط بین‌الملل وجود نداشت و این امر یک سلسله معضلاتی را برای ما به وجود آورد که ما ناچار هستیم در حال حاضر در این زمینه سرمایه‌گذاری بیشتری کنیم.
* عدم توجه به نقش کارشناسی وزارت خارجه در دولت‌های قبل
سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه وزارت خارجه در برهه اخیر دارای توانمندی‌هایی بوده و توانسته این توانمندی خود را تا حدی بروز دهد، عنوان کرد: به نظر من مشکل اصلی در سیاست خارجی ما صرفا در اجرا نیست در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و در دخالت دادن در بحث کارشناسی است.
تاجیک ادامه داد: در دولت‌های قبلی متاسفانه هیچ نقشی برای کارشناسی وزارت خارجه قائل نبودند به طور مشخص آقای احمد‌ی‌نژاد به عنوان رئیس دولت اصلا قائل به نقش سازنده کارشناسی وزارت خارجه نبود. وقتی چنین تلقی‌ای وجود داشته باشد شما در واقع فقط وزارت خارجه را هزینه می‌کنید.
وی خاطرنشان کرد: در این دولت به وزارت خارجه بها داده شد و قدم اول این بود که مسئولیت مذاکرات، نه پرونده هسته‌ای، به وزارت خارجه داده شد و پرونده هسته‌ای در شورای امنیت ملی ماند.
این دیپلمات سابق کشورمان با تاکید بر اینکه آقای ظریف بیشترین هم و غم خود را برای مذاکرات گذاشت، تصریح کرد: اینکه ما قضاوت ارزشی کنیم که این کار درست بوده است یا نه یک مقوله است و اینکه بگوییم ظریف از طرف حاکمیت و بالاتر از دولت دستورالعمل داشته است که توان کارشناسی و مدیریتی خود را برای این موضوع بگذارد، یک امر دیگر است.
تاجیک در پاسخ به سؤالی در خصوص برخی انتقادها مبنی بر اینکه ظریف در طول این سه سال تمام توان خود را صرف مذاکرات هسته‌ای کرد و از دیگر امور بازماند، گفت: به نظر من به دلیل تعریف ماموریت ظریف از سوی نظام وی ناچار بوده است این حجم کار را برای مذاکرات بگذارد.
وی ادامه داد: ممکن است این حجم کار موجب شود که در جای دیگر این سرمایه‌گذاری نشود، اما نمی‌توانیم این را نقص وزارت خارجه بدانیم. متاسفانه به دلیل شرایط بین‌المللی و مشکلاتی که پیش از این داشتیم اجازه داده نشده است که بیش از این سرمایه‌گذاری شود، شاید در دو سه سال آینده بتوانیم سرمایه‌گذاری بیشتری را در سایر کشورها و مناطق بکنیم.
سفیر اسبق ایران در اردن عنوان کرد: بسیاری از مسائل ما در خصوص مسائل منطقه‌ای متاسفانه خارج از وزارت خارجه شکل می‌گیرد.
تاجیک با تاکید بر اینکه باید به وزارت خارجه وفادار بمانیم و از آنها کار بخواهیم، اظهار داشت: کارشناسان وزارت خارجه موظف به مطالعه، فکر، بررسی و ارائه راه‌حل برای مسائل هستند. کشور برای این کارشناسان هزینه سنگینی می‌کند که از آنها استفاده کند و اگر وزارت خارجه را در طراحی‌های سیاست خارجی دخالت ندهیم، مملکت ضرر می‌کند.
* عربستان شمشیرش را از رو بسته
وی در پاسخ به پرسشی در خصوص عملکرد دستگاه دیپلماسی در برخورد با عربستان گفت: عربستان تصمیم خود را گرفته و شمشیر خود را برای ایران از رو بسته است. تفکر نظامی‌گری در ارتباط با عربستان خطاست و باید با راه‌حل و روش‌های سیاسی که دشمن را به موضع انفعال برساند، برخورد شود.
این دیپلمات سابق کشورمان با اشاره به اتفاقات رخ داده بین ایران و عربستان در یک سال اخیر ادامه داد: در قضیه حمله به سفارت عربستان، وزارت خارجه نقشی نداشت و بعد از این اتفاق ناچار بود که قضیه را جمع و جور کند.
تاجیک با تاکید بر اینکه این اتفاق اصلا در شأن فرهنگ ایرانی نبود، افزود: زمانی است که ما می‌خواهیم خشم خود را نشان دهیم و این حق عده‌ای است، اما راه قانونی دارد. وقتی که قضیه از کنترل خارج شود و ندانیم که دست بیگانه در کار است یا خودی، خودی ناآگاه است یا خودی خائن، کنترل امور از دست خارج می‌شود.
وی ادامه داد: واقعا در قضیه سفارت ما چه چیزی به دست آوردیم؟ به جز اینکه در منطقه بدهکار شدیم و کشورهای بسیار کوچک و پایین‌تر از ایران علیه ما موضع‌گیری کردند.
سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه در بحث عربستان کوتاهی از خود ما بوده است، عنوان کرد: این به آن معنا نیست که به عربستان حق بدهیم، عربستان تصمیم خود را گرفته است، اما این روش‌ها و طراحی خوب سیاسی ما است که می‌تواند عربستان را از موضعی که گرفته به عقب بازگرداند.
* تغییرات در وزارت خارجه
تاجیک با تاکید بر اینکه هر دولتی که روی کار می‌آید باید مبسوط الید باشد، اظهار داشت: ابزار اجرایی دولت‌ها مهم است، رئیس دولت و کابینه تا حدی مهم هستند، اما مهم ابزار صحیحی است که در اختیار یک دولت یا وزارت خارجه قرار می‌گیرد.
وی در پاسخ به سؤالی در خصوص تغییرات و جابه‌جایی‌های صورت گرفته در وزارت امور خارجه از امیرعبداللهیان معاون سابق عربی و آفریقای وزارت خارجه به عنوان یکی از کارشناسان خوب وزارت خارجه یاد کرد و گفت: اگر من جای وی بودم بعد از آمدن دولت یازدهم خودم برای کنار رفتن ابراز علاقه می‌کردم.
این دیپلمات کشورمان با تاکید بر اینکه دولت باید با ابزار صحیح جلو برود، افزود: اگر من روشم با روش یک دولتی نمی‌خواند اگر بخواهم در آن دولت بمانم هم وقت خودم را تلف کرده‌ام، هم آن سیستم را به چالش کشیده‌ام.
تاجیک ادامه داد: اگر از ابتدا ظریف مبسوط الید بود و خودش معاونانش را انتخاب می‌کرد به نفع سیاست خارجی کشور بود، تا اینکه بعد از گذشت سه سال و با تاخیر و با این همه انتقاد و دوگانگی این اتفاق بیفتد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر با همین مجموعه که کار می‌کنیم تغییرات مثبتی می‌بینم و جانشین امیرعبداللهیان یکی از بهترین کارشناسان ما در وزارت خارجه است، تصریح کرد: باید مقداری یکدیگر را درک کنیم و قبول کنیم که نهادهای کشور باید ساخته شود و با موازی‌کاری به جایی نمی‌رسیم و این امر تنها موجب از دست رفتن منابع کشور می‌شود.
سفیر اسبق ایران در اردن خاطرنشان کرد: سیاست خارجی یک مقوله حاکمیتی است و رئوس و نهادهای مختلف نظام در خصوص آن تصمیم می‌گیرند و اینگونه نیست که رئیس یک دولت به تنهایی در خصوص سیاست خارجی کشور تصمیم بگیرد. تمام مسائل سیاست خارجی کشور در شورای عالی امنیت ملی طرح می‌شود.
* رویکرد دولت تنها معطوف به غرب نیست
تاجیک در پاسخ به سؤالی در خصوص رویکرد غرب‌گرایانه وزارت خارجه گفت: این رویکرد که دولت درصدد حل مشکلات خود با غرب است تا بتواند مسائل داخلی از جمله فناوری، تولید، مسائل اقتصادی، سیاسی و امنیتی را حل کند را تایید می‌کنم و به نظر رویکرد درستی است.
وی با تاکید بر اینکه در حال حاضر حجم روابط ما با چین و روسیه بیشتر از همه کشورها است، خاطرنشان کرد: این تلقی که دولت رویکردش تنها به کشورهای غربی است، درست نیست.
* تاکید بر تقویت سازمان‌های مردم نهاد در امور ایرانیان خارج از کشور
سفیر اسبق ایران در اردن در خصوص عملکرد دستگاه دیپلماسی در خصوص پیگیری امور ایرانیان خارج از کشور نیز اظهار داشت: به دلیل درگیری با مسئله استردادم در 6 سالی که در انگلیس بودم، معتقدم اگر هر شهروند ایرانی به اندازه من بتواند از سیاست خارجی سرویس بگیرد در آن موقع است که ایران آباد است، ولی سیستم بوروکراتیک هیچ زمانی نمی‌تواند آن نیازی که شهروندان دارند را برطرف کند.
تاجیک افزود: بهترین راه پناه بردن به سازمان‌های مردم نهاد و جوامع مدنی است. متاسفانه ما سازمان‌های غیردولتی که در این زمینه فعال باشند کم داریم و اشکال مملکت ما این است که به این سازمان‌ها بها نمی‌دهد. در دنیای کنونی اینگونه سازمان‌ها بهتر می‌توانند در عرصه بین‌المللی فعالیت کنند تا وزارت خارجه.
وی عملکرد وزارت امور خارجه در خصوص امور ایرانیان خارج از کشور را مطلوب ندانست و عنوان کرد: در مجموع دیدگاه من به عنوان یک ناظر با توجه به مطالبی که می‌شنوم و می‌بینم این است که وزارت خارجه خیلی در این زمینه موفق نبوده است و امیدی هم نباید داشت که چه این وزارت خارجه و چه وزارت خارجه‌های بعدی خیلی بتوانند کمک کنند و بهتر است دولت به سمت تقویت نهادهای بین‌المللی در این عرصه برود.
* در پیگیری پرونده شکایتم تعامل موفقی با وزارت خارجه و دفتر حقوقی خدمات بین‌الملل ریاست جمهوری نداشتم
سفیر اسبق ایران در اردن با انتقاد از وزارت خارجه گفت: به عنوان عضوی از وزارت خارجه در این سه سال در زمینه پیگیری پرونده خود در زمینه شکایت از انگلیس و آمریکا نتوانسته‌ام تعامل موفقی با این وزارتخانه و دفتر حقوقی خدمات بین‌الملل ریاست جمهوری داشته باشم.
تاجیک با بیان اینکه علیه آمریکا و انگلیس اقدام به شکایت کرده‌ام، اما متاسفانه تا این لحظه هنوز کاری صورت نگرفته است، تصریح کرد: دستگاه اداری کشور ما واقعا پوسیده است و این فقط مربوط به وزارت خارجه نیست و به دلیل مشکلاتی است که در بوروکراسی وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه عدم موفقیت در پیگیری شکایتم ربطی به گرایش‌های دولت ندارد، عنوان کرد: نباید اینگونه تعبیر شود که بگوییم چون دولت غرب‌گراست نمی‌گذارد من علیه غرب شکایت کنم، این تصور غلطی است. دستگاه اداری کشور به گونه‌ای است که اینگونه معقولات برایش قابل هضم نیست، ولی امیدوارم که بتوانم این شکایت را پیگیری کنم.
* ظریف موفق بود، اما وزارت خارجه به اهدافش نرسید
سفیر اسبق ایران در اردن با بیان اینکه اطلاعات من می‌گوید ظریف انتخاب روحانی به تنهایی نبود و انتخاب ظریف در سطحی بالاتر از رئیس دولت صورت گرفت، گفت: تلقی تصمیم‌گیران این بود که کسی همچون ظریف می‌تواند مشکلات کشور با طرف مقابل را بهتر مدیریت کند و این تلقی درستی بود و انتخاب ظریف به عنوان وزیر خارجه انتخابی هوشمندانه بود.
تاجیک با بیان اینکه ظریف در این سه سال در خصوص وظیفه‌ای که به وی محول شده بود عملکرد خوبی داشت، تصریح کرد: ظریف موفق بود، اما عملکرد وزارت خارجه در مجموع به دلیل پیوند اداری که با سایر نهادها دارد و منتج و خلاصه شده‌ای از اوضاع کشور است، نتوانسته به هدف‌هایی که ترسیم کرده است برسد.
*نمره متوسط به عملکرد سه ساله وزارت خارجه
وی در پایان نمره متوسطی به عملکرد سه ساله وزارت خارجه داد و خاطرنشان کرد: وزارت خارجه نیروهای زبده، تحصیلکرده، متعهد و خوشفکری دارد، اما متاسفانه این بدنه هم خوب مدیریت نشده و هم از لحاظ حاکمیتی به نظرات کارشناسی این وزراتخانه بها داده نشده است و این نیروها فرصت بازی خوب پیدا نکرده‌اند.
