ماشالله عابدی: مداح باید سیاسی باشد

به گزارش صبح نو، از پیرغلامان اهل بیت است که نزدیک به 50 سال با سبکی ساده و البته متفاوت در دستگاه امام حسین (ع) خدمت کرده است. حاج ماشالله عابدی از پیشکسوتان این عرصه است که برخلاف بسیاری، نسل جدید مداحان را بهتر از گذشته می داند و از چالش های این روزهای مداحی می گوید.

با توجه به دغدغه رهبری آیا مداحی و نغمه‌سرایی به‌طور عام در تقویت جایگاه امروزی جمهوری اسلامی نقشی دارد یا خیر؟ اگر دارد به چه صورت است؟
مداحی امروزی در حفظ جایگاه اسلام بسیار نقش دارد و مداحان نقش خود را خوب ایفا کردند و اینکه می‌پرسید چگونه نقش دارد؟ عرض می‌کنم که همه آحاد مردم نقش دارند؛ مداحان به اعتبار اینکه چه مقدار مردم را جذب می‌کنند می‌توانند نقش داشته باشند. در زمان جنگ یک نقش عمده مداحان بسیج نیروها و تهییج نیروها بود و به‌خصوص مداح عزیز آقای حاج صادق آهنگران این نقش را در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها به‌خوبی ایفا می‌کرد و این شورها و نوحه‌های حماسی بسیار مؤثر بودند. مداحان دیگر هم با خواندن اشعار متناسب با زمان، نقش خود را در تهییج احساسات و عواطف مردم خوب ایفا کردند. مثل همین فاجعه منا یا هر زمان دیگر و به نظرم این کار را مداحان خوب انجام داده‌اند. حرف من این نیست که در مداحی اشکالی نیست، اشکال هست و خود مداحان هم به آن قائل‌اند، ولی به نظرم قشری که نکات مثبت کارش از منفی بیشتر بوده و هست همین مداحان‌اند.

 مقام معظم رهبری فرمودند هیأت‌ها اساساً نمی‌توانند سکولار باشند. این فرمایش را چگونه تبیین می‌کنید.
مبنای هیأت‌ها امام حسین (ع) بوده و هست. امام حسین در اوج سیاست دخالت کرد. امام حسین با همه هستی و وجودش، با نظام فاسق مبارزه کرد. مداح اگر می‌خواهد پیرو امام حسین باشد باید رهرو او باشد. هیأت فقط جمعیت نیست. در آن سیاست نهفته است و سیاست از آن جدا نشده. در زیارت جامعه آمده سیاسه العباد. امام حسین(ع) به معنای واقع وارد سیاست شد، نه فقط ایشان بلکه همه ائمه اطهار همین بودند. چرا به شهادت رسیدند؟ به خاطر سیاست بود. اگر کاری به سیاست نداشتند که شهید نمی‌شدند و اگر مداحان از امام حسین(ع) دم می‌زنند در سیره این امام ظلم‌ستیزی نهفته است.

 می‌بینیم که امروزه مداحان، خوب راجع به سیاست صحبت می‌کنند ولی آیا ورود به مسائل اقتصادی و اجتماعی، فساد اجتماعی و اقتصادی لازم است؟ اگر لازم است چگونه باید باشد؟
بالاخره این موضوعات جز اجتماعیات است. یک مؤمن واقعی به امامش در عمل نزدیک می‌شود. چراکه امامان ما در همه مسائل الگو بودند. انسان به هراندازه مثلاً اسراف کند به همان اندازه از امام خود فاصله می‌گیرد. کلاً در همه زمینه‌ها، مثل حجاب هم همین است. درمجموع مثبت ارزیابی می‌کنم ولی اشکالاتی هم که دارد کم نیست ولی در کل بدنه مداحی بدنه سالمی است. بعضی مداحان مسائل فرهنگی و اجتماعی را رعایت نمی‌کنند ولی درمجموع عملکردشان خوب است و ان شالله بهتر هم بشود.

 چه میزان به مسائل روز در مداحی توجه شود؟ میزان اشاره به مسائل روز در مداحی چطور باید باشد؟ آیا مسائل روز در برخی مواقع باید اصل قرار بگیرد؟
جامعه توقعی که از مداح دارد این نیست که جلسه را از موضوع اصلی‌اش خارج کند و نه اینکه خالی از این مسائل باشد. باید توأم باشد و بیشتر مردم را به حمایت از نظام سوق دهد. چراکه سیاست صحیح، سیاست رهبری است و به نظرم این کار، کار شایسته وجوبی است. یک هنر مداح باید این باشد، باید سوق دهد، بالأخص نباید خط‌وربطی برخورد کند. خطش باید خط رهبری باشد، اگر یک مداح برای خود خط تعیین کند جمعیت خود را از دست می‌دهد. نباید جدای از سیاست باشد و نه سیاسی‌کار.

 سیر مداحی و مداحان را در این قرن اخیر چگونه می‌بینید؟ مثلاً از زمان اواخر قاجار و پهلوی تابه‌حال.
من ازجمله کسانی بودم که سیر مداحی قبل از انقلاب و بعد آن را دیده‌ام. به نظرم بعد انقلاب بسیار بهتر است. قبل از انقلاب مداحی به این وسعت نبود نه مداحی و نه مداح. الآن گرایش به مداحی و مداح زیاد است. صحیح است که یکی از عوامل برچیده شدن طاغوت همین جلسات مداحی بود ولی تعداد مداحان کم بود. امروزه مداحان برجسته با تعداد بیشتر و با تحصیلات بالاتر وجود دارند که هم تحصیلات حوزوی و هم دانشگاهی دارند. آن زمان این‌ها نبودند یا اگر بودند کم بودند. حتی مداح هم کم بود؛ مثلاً چند دسته راه می‌افتادند برای عزاداری در روز عاشورا. مداحی به یک دسته شعری را می‌داد، شعر را شروع می‌کرد، دم می‌گرفتند و حرکت می‌کردند و آن مداح می‌رفت سراغ مسجد دیگری که دسته دیگری را راه بیندازد. چون تعداد مداحان خیلی کم بود.

 برخی معتقدند زمان قبل از انقلاب تعداد کمتر بود، ولی هیأت‌ها خلوص و صفا داشتند. الآن حواشی زیادتر شده است.
قبلاً هم این‌طور که می‌گویید می‌گفتند؛ یعنی سال‌های قبل می‌گفتند، زمان قدیم خیلی خوب بود. الآن می‌گویند سال‌های قبل خوب بود. سال‌های بعد هم می‌گویند این سال‌ها خوب بود .من معتقدم امروز جوانان شایسته و بایسته تعدادشان خیلی بیشتر از گذشته است. امام دریکی از فرمایشاتشان می‌فرمایند 80 سال عبادت کردیم و خیلی از نکاتی که به آنها رسیدم در وصیت‌نامه‌های شهدای جوان قیدشده بود.

 مداحی به‌طور عام چقدر در تقویت اعتقاد جوانان مؤثر است؟
مداحی قطعاً نقش دارد. مداح با زبان شعر سخن می‌گوید و واعظ با زبان نثر؛ بنابراین مداح می‌تواند با انتخاب شعرهای وزین از شاعران برجسته معارف را انتقال و در اعتلای آن مؤثر باشد. اینکه مقام معظم رهبری دائم توصیه می‌کنند مداحان شعر خوب بخوانند یک علتش همین است.

 برخی می‌گویند دیانتی که هیأت‌ها منتقل می‌کنند دیانتی سطحی است.
گرایش مردم به سمت مداحی وظیفه مداح را سنگین می‌کند که محتوای اشعار خود را بالا ببرد. باید اطلاعات کافی و وافی از این داشته باشد و بتواند خوب انتقال دهد. از آن‌طرف مردم نباید از مداح توقع داشته باشند که عرفان و اخلاق را به آنها بدهد. باید به سمت عالم ربانی بروند. همه‌چیز را نمی‌توان از مداح گرفت. مداح اگر می‌خواهد در زمینه مداحی متبحر شود زمان تبحر در بقیه زمینه‌ها برایش باقی نمی‌ماند و از هرکس باید به‌اندازه خودش توقع داشت.

 امروزه هیأت جوانان و آنانی که شور می‌خوانند به‌مراتب شلوغ‌تر از هیأتی است که سنتی می‌خوانند.
صحیح است؛ اما امروزه گرایش جوانان به سنتی خوانان هم بیش از گذشته است و رواج دارد و پیش‌بینی می‌کنم در آینده هم همین باشد. علاقه به شور مختص دوره جوانی است و در حد خودش خوب است. اگر اشعار سالمی خوانده شود خوب است. به قول رهبری باید اشعار پیام داشته باشد. اگر این اشعار خالی از پیام باشند، جوانان بعدها می‌فهمد استفاده چندانی از این مجالس نکرده است. اگر بشود جوانان را آگاهی و بینش داد که در این شورها برای چه سینه می‌زنند؟ جلسات شور مسیر صحیح خود را پیدا می‌کنند.

 این آگاهی‌بخشی وظیفه چه کسی است؟
یک‌بخشی وظیفه علماست و یک‌بخشی وظیفه صداوسیما و حتی مردم.  ما به جوانان همواره توصیه می‌کنیم که از مباحث معارفی آیت‌الله مصباح یزدی استفاده کنند. الحمدالله کتاب‌ها و سی‌دی‌های سخنرانی ایشان به‌راحتی قابل‌دسترس است. جوانان تهرانی هم می‌توانند از محضر آیت‌الله جاودان بهره ببرند.

 نقد به مداحی وظیفه کیست؟
نقادی کردن کلاً مقدمات و مؤخراتی دارد. اولاً نقاد باید شناخت داشته باشد. دوما یکسره نقد نکند. باید محسنات را هم بگوید و ثالثاً راه چاره را بگوید. اگر من از شعری نقد می‌کنم باید یک شعر خوب، یک شاعر خوب را هم معرفی کنم. بالاخره چه بخواهیم و چه نخواهیم مداحی در دید همه مردم است، مثل صداوسیما که همه آن را نقد می‌کنند. انصاف این است که مداحان هم تا جایی که می‌توانند انتقادات و پیشنهادها را توجه کنند و آنها را بسنجند. پیشنهاد درست را انجام دهند. نقدپذیری خوب است و غیرازآن به قول مقام معظم رهبری نقد ناپذیری تکبراست. البته نقاد هم باید منصف باشد و حقی هم به مداح بدهد.

 صلاحیت صداوسیما را برای نقد مداحی لازم می‌بینید؟
حدیث داریم بهترین برادر من کسی است که عیوب مرا به من هدیه بدهد. باید به خود فرد گفته شود نه علنی کنند و در محافل عمومی صداوسیما مطرح کنند. اگر برنامه‌ای نیز در این مسأله برگزار می‌شود، باید مثل باقی مسائل سیاسی و اقتصادی و قرآنی و... که خبرنگاری با همان تخصص دارد برای مسائل هیأت‌ها هم کارشناسانی داشته باشند تا اثر معکوس نگذارد.