صراط: این روزها شاید رویا و ذهنت تنها حریم شخصی تو باشد. خیلی‌ها که حتی شناختی نسبت آنها نداری به راحتی می‌توانند بفهمند تو چه رنگی را دوست داری و یا چه غذایی را بیشتر می‌پسندی، مثلا در فلان ساعت چه می‌کنی و یا همین الان که این متن را می‌‌خوانی در، کجا هستی. فقط کافی است که بخواهند. تو تنهایی اما فقط در ذهنت، همان جایی که می‌توانی رویایت را پرواز دهی. تو دیگر تنها نیستی.افرادی هستند که ناخواسته، اطلاعاتت را به آنها داده‌ای و حالا طبق همان اطلاعات تو و من برای ما تصمیم می‌‌‌گیرند. اگر آگاه نباشیم کم‌کم خلق و سلیقه‌مان را تغییر می‌دهند، که چه چیز و حتی چه کسی را دوست داشته باشیم چقدر دردناک است که آنها عاشق و یا فارغ‌مان کنند. تو دیگر تنها نیستی.
چندی پیش مستندی توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران ساخته شد که حرف‌های جدی و جدیدی را زد. آنها در این مستند که عنوانش «شب‌نامه» بود نشان می‌دادند که برخی از شرکت‌های داخلی چگونه می‌توانند با داده‌ها و اطلاعات مردم و جامعه به برنامه‌ریزی برای آنها کمک کنند اما اگر انتقال این داده‌ها به خارج از این مرزها باشد نامش چیست؟! جاسوسی!؟ شکستن حریم شخصی؟! آن وقت عده‌ای می‌آیند و می‌گویند تو توهم داری، اما در واقع باید گفت من نه توهم دارم و نه تنهایی.
با سید مهدی کرباسی کارگردان و صادقی نویسنده مستند «شب‌نامه» مصاحبه‌ای انجام شد که به شرح ذیل آمده است.
- یکی دیگر از نکات قابل توجه که در فیلم شما وجود داشت این بود که افراد حاضر در مجلس شورای اسلامی شناختی از شرکت مذکور نداشته با اینکه خودشان جزو مشتریان آنها بودند. این در حالی است که صاحب همین شرکت مورد نظر با توجه به داده‌ها و اطلاعاتی که در این مسیر به دست آورده بود در مصاحبه و صحبت‌هایش اعلام کرده بود که می‌تواند تعداد کرسی‌های جناح‌های مختلف در مجلس ششم پیش بینی کند که این اتفاق گویا رخ داد و این هجم از شناخت می‌تواند به سمتی برود که با کارکردن بر افکار عمومی افراد مورد نظر را به مجلس و نهاد‌های حکومتی وارد کنند. چرا کاری نکردند؟
کرباسی: ما بیشتر سعی کردیم فاز ابتدایی یک اتفاقی را به تصویر بکشیم. دشمن برای مدیریت ذهن اولین گامش این است که مخاطب خود را بشناسد و بداند که او چگونه فکر می‌کند و رفتار می‌کند. این موارد از تحلیل داده‌ها که در دست این افراد و شرکت‌های خصوصی است به دست می‌آید. ما اطلاع داریم شرکتی در مسیر تاسیس شدن است که می‌خواهد در یک ارتباط با سایر شرکت‌هایی که داده‌ها و اطلاعات مهمی دارند ارتباط برقرار کند و مقدار قابل توجهی «بیگ دیت»های قابل توجهی را در اختیار بگیرد. روحیات مردم ایران تنها بخشی از این اطلاعات می‌تواند باشد. آنقدر این مجموعه با ارزش است که با مطالعه آن می‌توانند به سبک زندگی مردم ما پی ببرند و برای تغییر آن هر شکل برنامه ریزی داشته باشند. اما هنوز ما نمی‌دانیم که از این «بیگ دیت»ها چه استفاده‌ای قرار است بشود.
صادقی: به نظرم باید این موضوع بررسی شود آیا در تمام دنیا و سایر کشور‌ها یک مکان خصوصی این کار را انجام می‌دهد؟ آیا نباید نظارت دولتی و یا تحت نظر یک شرکت دولتی و محرمانه این اتفاق بیفتد؟ آیا سرمایه‌گذار خارجی اجازه ورود دارد؟
_مگر در این پروژه سرمایه‌گذار خارجی وجود دارد؟
کرباسی: بله اما نمی‌توانیم فعلا نام آن را بگوییم. رهبری مطرح کردند که دشمن به دنبال این نیست که جمهوری اسلامی نباشد آنها به دنبال این هستند که جمهوری اسلامی باشد اما با یک رفتار و منش دیگری که مورد نظر آنهاست در نتیجه به سراغ تغییر ذهن و نگرش مردم می‌روند. در اینجا دیگر مهم نیست در چه لباسی هستید می‌تواند یک فرد در لباس روحانیت باشد اما تفکر جمهوری اسلامی را نداشته باشد. ماهیت فکر و تفکر را می‌خواهند تغییر دهند. این برنامه ریزی بلند مدت می‌خواهد که ما باید هوشیار باشیم.
_ به نظرم احتیاج به ساخت یک مستند دیگر در این زمینه وجود دارد چرا که شما به تغییر ذهن اشاره کردید و باید مستندی نیز در ارتباط با تغییر رفتار نیز ساخته شود که از این طریق رخ داده است شاید آن می‌تواند میوه این مستند باشد.
کرباسی: بله فکر می‌کنم درست است اما در حال حاضر قصد چنین کاری را نداریم.
_بازخورد‌ها چگونه بود؟ آیا برخی هیجان زده نشدند یا تشویق‌تان کنند و یا شما را به متوهم بودن متهم کنند؟
کرباسی: بازخوردهای بسیار مختلف و متنوعی گرفتیم اما پیشنهاد ما این است که کمی در مورد مباحث مطرح شده به دور از هیجان زدگی فکر شود. بسیاری از استارتاپ‌ها نیز با ما ارتباط گرفتند و آگاه تر شدند. در مجموعه جریانی به راه افتاد که خوب بود. در مورد ساختار واکنشها اکثراً مثبت بود اما در مورد محتوای نظریات مختلفی وجود داشت. اینکه این فیلم توهم است یا برگرفته از واقعیت چیزی است که به نگاه و شناخت ما از دشمن بر می‌گردد. اگر زیادی خوشبینانه نگاه کنیم و بگوییم دشمن کاری نمی‌کند و سرش گرم کارهای خودش است منطقی نیست. ما پیش از این تلاش کردیم بحث جاسوسی نوین را مطرح کنیم.
_برویم سراغ اکران ها در دانشگاه صنعتی شریف چه مشکلی پیش آمد که فیلم را اکران نکردند؟
کرباسی: بعید می‌دانم که رد آنجا بحث فشار ز بیرون مطرح بود به نظرم خود مدیران دانشگاه به این جمع‌بندی نرسیدند که فیلم را نمایش دهند. آنها ما را به نوعی سر می‌دواندند. احساسم این این است که از حواشی آن ترس داشتند.
_دانشگاه تهران چرا نمایش مراسم را لغو کرد؟
کرباسی: ابتدا به ما مجوز داده بودند که در نهایت گفتند که اصلا این فیلم مجوز ندارد. این حرف یک مسئله غیر عادی است این اولین کار دانشجویی یا مجموعه سفیر نیست که ساخته شده است و به نمایش در آمده است. تمام کارهایی از این دست که دانشجویی ساخته شده‌اند مجوز ندارند و یا نمایش‌هایی که در آنجا اجرا می‌شود مجوز ندارند محیط دانشگاهی است و این موضع بیشتر شبیه بهانه تراشی بود.
_چرا صبر نکردید تا اولین نمایش فیلم در جشنواره «سینما حقیقت» باشد؟
کرباسی: آخرین زمان ارسال آثار 15 مهرماه بود. نکته دیگر ترس ما از این بود که کار نشتی پیدا کند و نتوانیم جریان سازی که مد نظر داشتیم را راه بیندازیم. بعید نبود با با توجه به محتوای مستند فیلم از دبیر خانه خارج شود و اقداماتی را پیش‌دستانه برای ما و فیلم در نظر بگیرند. ما خیلی چراغ خاموش پیش رفتیم و به یکباره ظرف یک هفته اعلام کردیم که قرار است رونمایی صورت بگیرد.
_فکر می‌‌کنید دلیل فشارها برای چیست؟ چرا برخی نمی‌‌خواهند این مستند دیده شود؟
صادقی: واقعا نمی‌دانم در صورتی که اگر نکته روشنی دارند می‌توانند بیان کنند.
_بخش دوربین مخفی به چه شکل بود. نمی‌شد واقعا شفاف تر این بخش انجام شود؟
کرباسی: ما در فیلم مان دو خط داشتیم خطی که مالک کانال شب‌نامه فردی است که باید با دوربین مخفی به سراغ افراد مورد نظرش می‌رفت به دلیل پنهان ماندن وجود مستند در میان مخاطبان بود، اما گروه مستند ساز در فیلم شرایط‌شان فرق می‌کرد. واقعا در ارتباط با افراد و مدیران شرکت مورد نظر صحبت‌های زیادی انجام شد تا بتوانیم با آنها در مقابل دوربین بحث و گفت‌وگو کنیم اما این اجازه داده نشد و ما از همان ابتدا دوربین مخفی خود را روشن کرده بودیم.
*آغاز دعوای حقوقی به نفع شرکت آتیه پرداز نیست
_بعد از رونمایی از مستند واکنشی از این مدیران دریافت کرده‌اید که از فیلمبرداری با دوربین مخفی ابراز ناراحتی کنند.
کرباسی: ممکن است که بخواهند وارد بحث‌های حقوقی شوند که از ابتدا برای مان مشخص بود که خیلی به نفع‌شان نیست وارد دعوای حقوقی شوند و با توجه به اسنادی که بر علیه‌شان وجود دارد ممکن است برای آنها آسیب‌زا باشد.
*اسناد بیشتری هم داریم
_شما اسناد بیشتری در مورد این شرکت دارید که در فیلم نشان نداده اید؟
کرباسی: بله اسناد بیشتری هم داریم که در فیلم نشان داده نشده است.
_در مستند عنوان شد که مجلس رابطه خود را با این شرکت قطع کرده است آیا بعد از مستند شما این اتفاق افتاد؟
کرباسی: اطلاعی ندارم. بانک پاسارگاد هم ارتباطش را نیز قطع کرده است.
*بحث انتخاب نمایندگان مجلس خود سوژه است
_سکانس گفت‌‌وگوی شما با نمایندگان نیز خیلی جالب بود افرادی که قرار است تمام اتفاقات کشور را بررسی کنند از این موضوع اطلاعی نداشتند. و نحوه صحبت برخی از آنها واقعا متعجب می‌دیم که آیا مگر می‌شود نماینده‌ای در این سطح از دانش قرار داشته باشد!
کرباسی: اصلا بحث شیوه انتخاب نماینده ها سوژه‌ای است که خود بسیار قابلیت پرداخت دارد.
_بحث جاسوسی تغییر کرده که از شخص به شبکه رسیده است این موضوع بسیار قابلیت مطرح شدن در فضاهای مختلف دولتی دارد تا شناخت ایجاد باشد.
کرباسی: نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که باید مردم روی ارتباط‌های‌شان حساس تر باشند. چرا باید یک سفیر به استارتاپ ها سر بزند مدیر آنجا به عنوان یک شهروند باید کمی فکر کند؟ چرا باید به آنها هزینه و یا کمک هزینه دهد و یا آنها را به سفارت خانه دعوت کند به صف شام و یا یک دید و بازدید. اولین گام آگاهی داشتان و حساس بودن است. برخی از افراد و یا گروه‌ها وارد فضایی می‌شوند که یا آگاهانه است یا ناآگاه هستند. مثلا برخی می‌گفتند که ما در مستند گفته‌ایم که دیجیکالا و یا کی دو سایت دیگر استار تاپی کارهای جاسوسی انجام می‌دهند در صورتی که در فیلم چنین چیزی نیست، اما ارتباطات شاعبه برانگیزی وجود دارد.
* فعالیت شائبه برانگیز «پامگرنت» یک شرکت سوئدی با سرمایه آمریکایی
_این شائبه را در کجا دیدی؟
کرباسی: اتفاقاتی که سوئد رقم زده است بیانگر چنین مسئله‌ای است. این کشور نگاه ویژه‌ای بر استارتاپ‌های ما دارد. شرکتی سوئدی با عنوان «پامگرنت» Pomegranate وجود دارد که وارد سرمایه‌گذاری در ایران شده است. سرمایه گذاران اصلی این شرکت نیز آمریکایی هستند و خودشان نیز این موضوع را اعلام کرده‌اند. بیش از 50 درصد این سرمایه برای آمریکا است.
صادقی: اجازه بدهید یک فکت تاریخی بیاورم. زمانی که آمریکا در دوره‌ای می‌خواست به لحاظ فرهنگی و یا جهات دیگری در شوروی ورود پیدا کند پاب مالی و افرادی که کار‌های‌شان را پیش می‌بردند سوئی بود. اصولا کشور سوئد برای پیشروی برنامه‌های آمریکا کارهایی از این دست انجام داده‌اند. این مبحثی است که خودشان بعد از گذشت سالها اعلام کرده‌اند. نمی‌خواهیم بگوییم که حتما چنین اتفاقی در اینجا می‌افتد اما نباید آگاه بود و کمی فکر کرد؟ کمی بیشتر فکر کنیم.
_ یکی از نکاتی که به فیلم وارد است این است که در آخر فیلم با نشان دادن سیامک نمازی و اینکه توانسته‌اید فردی را که بازداشت است ببینید و با وی صحبت کنید و مصاحبه داشته‌باشید بسیار باید اطلاعات بیشتری را به ما می‌دادید اما این اتفاق نمی‌افتد؟
کرباسی: یکی از دلایل این موضع این است که ما اجازه نداشتیم از همه تصاویر استفاده کنیم. بخشی از صحبت‌های‌مان با وی در مورد نایاک (یک سازمان غیرانتفاعی وعام المنفعه می‌باشد که در جهت حمایت از حقوق سیاسی ایرانیان آمریکا در چارچوب قوانین در آمریکا تشکیل شده است) بود. او پاسخ روشنی نمی‌داد. بیشتر فضای صحبت‌های او حاکی انکار بود و ما انتظاری هم نداشتیم.
*تاثیر اطلاعات خارج شده از کشور توسط سیامک نمازی بر تحریم دارویی
_این فرد به جاسوسی متهم شده است آیا شما می‌دانید که دقیقا چه اطلاعاتی را با کمک این داده ها از کشور خارج کرده است؟
کرباسی: به طور دقیق نمی‌دانیم. اما یکی از موضوعاتی
را که در فیلم آن را به نمایش در نیاوردیم کاری بود که سیامک نمازی در
ارتباط با تحریم دارو انجام داده است. او یک گزارشی را تهیه کرده بود که به
نوعی فضای دارویی کشور را توصیف کرده بود و این گزارش هم قبل از تحریم‌های
جدی علیه ایران تهیه شده است. طبعا این گزارش باعث شده که تحریم‌های دقیق
تری صورت بگیرد.
