به گزارش تسنیم، محسن کریمی - رئیس پروژه گمانه زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان شهرستان فراهان استان مرکزی اظهار داشت: پیشینه پژوهشی در مورد این اثر تاریخی تاکنون محدود به متون تاریخی بوده و تا قبل از عملیات میدانی حاضر هیچگونه کاوش و پژوهش میدانی در این یادمان تاریخی صورت نگرفته است.
وی گفت: این فصل گمانه زنی با هدف شناسایی و تعیین وضعیت کلی اثر و دستیابی به ابعاد پنهان آن از طریق پیگردی بقایای بنای موجود و خوانا سازی پلان انجام گرفت.
کریمی، تعیین کاربری اصلی بنا و در صورت اثبات آتشکده بودن اثر، تکمیل مدارک لازم در زمینه مطالعات گونه شناختی آتشکده‌های ساسانی را از دیگر اهداف این برنامه اعلام کرد.
اثر موسوم به آتشکده
این باستان شناس اظهار داشت: آنچه که تاکنون به اثر موسوم به آتشکده فردقان منتسب شده، بقایای یک ستون شبدری شکل با ارتفاع موجود 20،1 متر است که از مصالح آجر و ساروج بنا شده است.
وی با اشاره به اینکه بقایای این اثر تاریخی تاکنون در آغل منزل مسکونی یکی از اهالی فردقان قرار داشته است، تصریح کرد: ستون یاد شده در نما دارای سه وجه یا ترک است که در نتیجه گمانه زنی صورت گرفته چهار ترک بودن آن محرز شد.
کریمی گفت: در پایان این برنامه پژوهشی دستیابی به هدف اول تقریباً ممکن شد و طی گمانه زنی و پیگردی صورت گرفته بخشی از حدود اربعه یک بنای تاریخی به ویژه دیوارهای شرقی، جنوبی و غربی با یک ستون چهار ترک به دست آمد.
ضرورت تعیین کاربری اثر
رئیس پروژه گمانه زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان با اشاره به کاوش دو درگاه ورودی با دهانه 90 و 180 سانتیمتر در دیوار جنوبی بنا افزود: با انجام این مرحله دستیابی به هدف دوم یعنی تعیین کاربری اصلی بنا در این مرحله امکان پذیر نبوده و نیاز به ادامه عملیات پژوهشی در فصول بعدی دارد.
وی اظهار داشت: به طور کلی تعیین حدود اربعه بنا، تعیین کاربری اصلی و قدمت بنا، تعیین عرصه و حریم و تهیه نقشه کاداستر به منظور انجام امور تملک و آزاد سازی در دستور کار فصول بعدی عملیات میدانی قرار دارد.
این باستان شناس با بیان اینکه علاوه بر آثار معماری، عمده ترین آثار کشف شده در این برنامه پژوهشی داده‌های سفالی است، تصریح کرد: داده‌های سفالی حاصل از گمانه زنی فردقان شامل 100 قطعه سفال است که از این تعداد 76 قطعه بدون لعاب و 24 قطعه لعاب دار است.
کشف سفال‌های لعابدار و بدون لعاب
به گفته وی، سفال‌های بدون لعاب عمدتاً شامل بدنه و بعضاً کف، لبه و دسته بوده و به طور کلی چرخساز، دارای شاموت گیاهی و به رنگ‌های نخودی، قهوه ای روشن و آجری است.
رئیس پروژه گمانه زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان گفت: عمده سفال‌ها بدون نقش و تزئین بوده و قطعات منقوش آن اغلب دارای خطوط کنده مواج و یا موازی است.
وی با اشاره به اینکه قطعات لعابدار نیز بیشتر دارای لعاب تک رنگ فیروزه ای و سفید، چرخساز و دارای شاموت گیاهی است، افزود: با توجه به ویژگی‌های یاد شده در این گونه سفال‌ها، عمدتاً قرون میانی اسلامی را می‌توان برای آنها پیشنهاد کرد.
روستای تاریخی فردقان در 100 کیلومتری شمال غرب اراک، مرکز استان مرکزی واقع شده و از توابع دهستان خنجین و بخش خنجین در شهرستان فراهان محسوب می‌شود که در این روستای تاریخی بقایای معماری منتسب به یک آتشکده باقی مانده است.
احتمال زندانی شدن بوعلی سینا در فردقان
بر اساس مطالعات صورت گرفته بر روی متون تاریخی، از سده سوم هجری به نام
فردقان و برخی وقایع تاریخی مرتبط با آن در این متون اشاره شده است.
ابن فقیه همدانی نویسنده مختصرالبلدان و محمدبن حسن قمی در تاریخ قم (سده 3
هجری)، ابن اثیر(سده 6 و 7 هجری) در الکامل فی التاریخ و نیز احمد
تتوی(سده 11 هجری) در تاریخ الفی. در این متون به فردقان، آتشکده واقع در
آن، تصرف و تخریب آن توسط حاکم قم در سال 288 هجری، انتقال درب مطّلای
آتشکده به کعبه در زمان حجاج بن یوسف، شکست علاءالدوله کاکویه از مسعود بن
محمود بن سبکتکین و پناه گرفتن او در قلعه فردقان و نیز زندانی شدن بوعلی
سینا در قلعه مذکور پرداخته شده است. از میان متون مربوط به جغرافیایی
تاریخی نیز یاقوت حموی در المعجم البلدان به فردقان اشاره کرده است.
پروژه گمانه زنی به منظور شناسایی، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه تاریخی فردقان شهرستان فراهان با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام گرفت.
