مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی کشورمان، مدتی پیش درباره تفسیر متفاوت آژانس از برجام، نکاتی را یادآور شد؛ ازجمله به این نکته اشاره کرده بود که تفسیر آژانس از برجام، به تفسیر طرف مقابل نزدیکتر است تا تفسیر ایران. به لحاظ فنی از این تفاسیر، چه آسیب‌هایی متوجه ما می‌شود؟ مشکل برجام چیست که تفاسیر از آن تا این حد متفاوت می‌شود؟
کمالوندی: تاکنون هیچ خسارتی از ناحیه تفاسیر متفاوت به فعالیت‌های فنی ما وارد نشده است اما تفسیرهای متفاوتی ممکن است در مسیر اجرا وجود داشته باشد. حتی متون مقدس هم می‌توانند تفاسیر متفاوت داشته باشند اما تا آنجایی که به مسائل فنی مربوط بوده، ماجرا کاملاً روشن است.
یکی از این تفاسیر به آب سنگین بازمی‌گردد. قرار ما این است که اضافه این آب سنگین را آماده کنیم تا به بازارهای جهانی عرضه شود. حال ممکن است به ما بگویند که اصلاً بالای 130 تن آب سنگین تولید نکنید و یا اینکه نباید بیش از این مقدار آب سنگین داشته باشید. پاسخ ما این است که داخل متن توافق برجام به این نکته اشاره شده که مازاد را باید "تحویل" دهید و لذا ممکن است آن‌ها "Deliver" را به صورت متفاوتی معنی کنند.
در زبان انگلیسی نمی‌توانید چیزی
را "تحویل" دهید بدون آنکه "تحویل‌گیرنده" داشته باشید و هنگامی که آن را
در موضوعات اقتصادی به کار می‌برید، پرسیده می‌شود که به کی، کجا و چگونه
این تحویل صورت می‌گیرد؟
ما تفاسیر خود را به آمانو گفتیم و حسن دیدارهایی مثل دیدار اخیر آمانو با رییس سازمان انرژی اتمی یا رییس جمهور کشورمان هم این است که در موضوعات مختلف می‌توانیم تفاسیر خود را ارائه دهیم. اگر ما این کار را نکنیم، گرایش او به سمت برداشت‌های طرف مقابل سوق خواهد یافت و ما باید مانع این امر شویم.
تفاوت‌هایی در تفسیر متن برجام وجود دارد که در جلسات کمیسیون مشترک مطرح می‌شود و منظور صالحی رییس سازمان انرژی اتمی این است که آمانو، بیشتر مطالب طرف مقابل را می‌شنود و اکنون که صحبت‌های ما نیز به اطلاع وی می‌رسد، می‌تواند بر ذهن و رأی وی تأثیرگذار باشد.
یکی از انتقاداتی که امروز متوجه برجام است، این است که این توافق با عجله به تصویب ایران رسید و اگر با تأمل بیشتری تدوین می‌شد و عجله کمتری در روند تصویب آن صورت می‌گرفت، می‌توانست سند دقیق‌تری باشد. آیا این عجله شامل مباحث فنی و مسائل مربوط به سازمان انرژی اتمی می‌شود و یا اینکه برجام به لحاظ فنی، بی‌نقص است؟
کمالوندی: مذاکره‌کنندگان ما تجربه خیلی خوبی داشتند. به طور کلی در فن مذاکره، اگر شما گرفتار زمان شوید، دقتتان کم می‌شود. به عنوان مثال، اگر اکنون به شما بگویند برای رفتن به بیرون از اتاق، کمتر از 10 ثانیه فرصت دارید، ممکن است یک سری از وسایل خود را جا بگذارید ولی وقتی زمان داشته باشید، بهتر فکر می‌کنید اما اینکه این دو مقوله چگونه با هم تنظیم شود، موضوع مهمی است.
اگر ما 10 سال فرصت برای مذاکره داشته باشیم، برای مذاکره ممکن است متن بهتری در اختیار داشته باشیم اما فرصت برای یک سری موارد دیگر را از دست خواهیم داد.
اینکه باید بیشتر فکر می‌کردیم یا باید زمان بیشتری می‌داشتیم، موضوعی است که همیشه جای بحث دارد اما درباره مباحث فنی، ما سازوکار بسیار خوبی داشتیم یعنی موضوعات مختلف، از ابتدا در کمیته‌های فنی مطرح و نظرات فنی و کارشناسی در مورد آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گرفت. گاه، برخی نظرات کارشناسی مورد تأیید واقع نمی‌شد و برگشت می‌خورد.
ما می‌توانستیم بیشتر از 5 هزار سانتریفیوژ راه‌اندازی کنیم اما این قبیل موارد و موضوعات، یک بده بستان است. ما محاسبه کردیم که 5 هزار سانتریفیوژ برای غنی‌سازی مورد استفاده ما باشن. از آن سو، 1000 سانتریفیوژ هم که در فوردو قرار دارد، به لحاظ استراتژیک برای ما بسیار مهم خواهد بود ولو اینکه فعال نباشند.
ما برخی محدودیت‌ها را پذیرفتیم تا محدودیت‌های قبلی که برای ما ایجاد شده بود، رفع شوند. ما به طور قطع می‌توانیم بگوییم که از کف‌ها و حداقل‌هایی که برای مذاکرات تعیین شده بود، خیلی بالاتر هستیم و به لحاظ فنی مشکلی نداریم و کار بدون نقصی را در پذیرش محدودیت‌ها انجام دادیم. ما محدودیت‌ها را پذیرفتیم به نحوی که نتواند صدمه‌ای به کار صنعت هسته‌ای ما وارد کند.
یکی از موضوعاتی که در تدوین سند برجام مورد سوال بوده، این است که اگر طرف مقابل نقض عهد کرد، چگونه به شرایط پیش از برجام بازگردیم و اکنون با توجه به نقض آشکار برجام از سوی طرف آمریکایی، شاید به این موضوع با جدیت بیشتری فکر شود. به ویژه به این دلیل که ما مقداری از اورانیوم غنی شده خود را نیز از کشور خارج کردیم. اگر نیاز به واکنش سریع و یا جدی باشد، چه خواهیم کرد و چه فرصت زمانی برای چنین واکنشی نیاز داریم؟
کمالوندی: همه این مسائل به این موضوع برمی‌گردد که چگونه می‌‌خواهید مسائل را مدیریت کنید؟ واکنش ما نسبت به نقض برجام به این موضوع بازمی‌گردد که چه آینده‌ای را برای خود ترسیم کرده‌ایم؟
ممکن است شما تصور کنید برخی از اقدامات
نمی‌توانند اکنون اجرایی شوند. همیشه حرف آخر را اول نمی‌زنند به عنوان
مثال اگر می‌گویید از برجام بیرون
بیاییم و به دنبال ماشین‌ها برویم و... طبیعتاً پاسخ به نقض برجام نخواهد
بود؛ ضمن اینکه طرف
مقابل ما شش کشور هستند و یک کشور نیست بنابراین باید با آن‌ها مشورت صورت
گیرد که این کار، اکنون در حال انجام است.
ما در سازمان انرژی اتمی، طیفی از اقدامات متقابل را پیش‌بینی کرده‌ایم که از شدیدترین ابزارها گرفته تا موضوعات دیگر را شامل می‌شوند اما اینکه از کدامیک از این ابزارها استفاده شود، تشخیص آن با هیأت نظارت بر اجرای برجام است و در اختیار ما نیست.
در هیأت نظارت، بر اساس تدابیر و معیارها تصمیم گرفته می‌شود. اعضای این هیأت، بهترین تصمیم را برای کشور می‌گیرند و اگر بخواهند تصمیم شدیدتر بگیرند، دستشان بسته نیست و دیر نخواهد شد که به قول معروف، ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است.
