سعید صفری - مدرس زبان فارسی دانشگاه بلگراد - در یادداشتی که در اختیار ایسنا گذاشته نوشته است: در جامعه تک‌نژادی صربستان که اکثریت آن‌ها را اسلاوها تشکیل می‌دهند، وجود کولی‌ها، که در زبان محلی آن‌ها را «سیگانی» یا «روما» می‌نامند، وصله نشان‌داری است که به راحتی قابل تمیز و تشخیص است: سیاه‌چرده، سیاه‌مو، کوتاه‌قد با لباس‌های مندرس و غیرآراسته. هرچند حضور آن‌ها در بطن جامعه امری طبیعی و معمول است و به ظاهر در زندگی مسالمت‌آمیزی به سر می‌برند، اما سبک خاص زندگی این گروه و نحوه تعامل آن‌ها در جامعه، زمینه پرسشگری در خصوص چند و چون زندگی این گروه خاص را فراهم می‌کند.
طبق آمارها، حدود ۱۵۰ هزار نفر سیگانی در صربستان زندگی می‌کنند و هرچند شهروند رسمی محسوب می‌شوند اما در عمل به دلایل نژادی و عمدتا نوع زندگی خاص و کاملا متفاوت از معیارهای معمول، در تعامل و مشارکت اجتماعی معمولی قرار ندارند. بخش اصلی فعالیت مشخص و نمایان آن‌ها، ایفای نقش به عنوان «چرخ‌های اکوسیستم شهری» است: جمع‌آوری خودخواسته زباله‌ها و نظافت شهری! سیگانی‌ها به دلایل مختلف از جمله زندگی کلونی و دریافت نکردن آموزش‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی در فقر فرهنگی شدیدی قرار دارند. طبق برخی از آمارها تنها ۸% ایشان سواد دارند و از این میان تنها ۱% توانسته‌اند تحصیلات عالیه کسب کنند. نرخ بیکاری در میان آن‌ها ۶۰% تخمین زده می‌شود. با این‌که فرزندان آن‌ها هیچ‌گونه منعی برای تحصیل در مدارس ندارند، اما به نظر می‌رسد به دلایل مختلف از جمله ترس از برخوردهای تبعیض‌آمیز و یا شاید به دلیل همان زندگی آزادانه که در طول تاریخ داشته‌اند، علاقه‌ای به تحصیل و درس و مدرسه ندارند. از این رو کودکان نیز به همراه خانواده، در مشاغل خاص این گروه فعالیت چشمگیری دارند: از تکدی‌گری و شیشه پاک‌کنی ماشین‌ها در سرچهارراه‌ها گرفته تا جمع‌آوری زباله‌های بازیافتی و مشارکت در رقص و آواز گروهی برای کسب نان شب.
در حاشیه‌های شهر، خصوصا در بلگراد، حلبی‌آبادی‌هایی را می‌توان دید که سیگانی‌ها در آن‌جا زندگی می‌کنند: خانه‌هایی با سقف و دیوارهایی کوتاه و کلکسیونی از دورریختنی‌ها. فقر فرهنگی و مادی این گروه جامعه، انگشت اتهام در خصوص جرایم سازمان‌یافته از جمله مواد مخدر و سرقت را به سوی آن‌ها نشانه می‌رود. این درحالی است که طی سال‌های اخیر سازمان‌های بین‌المللی از جمله «مرکز حقوق کولی‌های اروپا» (ERRC) و «دیدبان حقوق بشر» (HRW) برای ایجاد شرایط برابری اجتماعی آن‌ها تلاش‌های زیادی می‌کنند. این موضوع گاهی در رسانه‌ها هم دنبال می‌شود و هر از چندگاهی سازمان‌های مردم‌نهاد طرفدار حقوق بشر برای یادآوری حقوق اجتماعی آن‌ها مراسم یا رژه برگزار می‌کنند. هرچند دولت هم طرح‌هایی از جمله اسکان گروهی و تامین بهداشت و آموزش آن‌ها را اجرا می‌کند با این حال به نظر می‌رسد این نژاد پر زاد و ولد، طی قرن‌ها با سبک زندگی این‌چنینی خو گرفته‌اند و در چارچوب خاصی نمی‌گنجند.
در پایان شاید ذکر این نکته جالب توجه باشد که صرب‌ها عموما معتقدند که موسیقی محلی که سیگانی‌ها در مراسم عمومی اجرا می‌کنند، حوزه تخصصی ایشان است! از این‌روست که در جلو کلیساها و هنگامی که مراسم عروسی برپاست، گروه ارکستر سیگانی‌ها با ساکسیفون و شیپور و طبل - و البته با صدایی گوش‌خراش و نتراشیده - آماده نواختن موسیقی و دریافت انعام هستند!
