صراط: با توجه به کاوش‌های انجام شده دو فصل گذشته در محوطه تل چگا سفلی باستان شناسان دریافتند که علاوه بر گورستان بی‌نظیر، پشتة شرقی محوطة تل چگاسفلی از حیث دارا بودن ساختارهای معماری بسیار غنی است.
به گزارش تسنیم، عباس مقدم - مدیر پروژه پیش از تاریخی زهره با اعلام این مطلب اظهار داشت: فصل دوم از برنامه بلند مدت پژوهشی پروژه پیش از تاریخی زهره با کاوش در محوطة تل چگاسفلی دنبال شد.
وی هدف از این کاوش‌ها را شناسایی ساختارهای معماری متعلق به ادوار پیش از تاریخی در پشته شرقی محوطه تل چگاسفلی عنوان کرد.
این باستان شناس بیان داشت: دو کارگاه کاوش الف و ب، در پشته شرقی محوطة تل چگاسفلی؛ کارگاه الف به ابعاد 7 در 10 متر در دامنة شرقی و کارگاه ب به ابعاد 5 در 9 متر در راس شمالی محوطه ایجاد شد.
وی با اشاره به انتخاب هر دو کارگاه برمبنای بررسی‌های ژئو مغناطیس صورت گرفته در سال گذشته تصریح کرد: آنچه بررسی‌های یاد شده مشخص کرده بود، شواهدی از بقایای معماری آجری یا خشت حرارت دیده بود که بر مبنای تفسیرهای صورت گرفته توسط متخصصین آرکئوژئوفیزیک پروژه، بیشتر آن بقایا یا لااقل بخش سطحی آن را لایه های آواری تشکیل می‌داد.
مقدم با تأکید بر این نکته که کاوش‌های صورت گرفته تفسیرهای یاد شده را تایید کرد، افزود: در کارگاه الف، یک واحد ساختمانی وسیع با دو اتاق تو در تو و دو درگاه شناسایی شد که سقف این واحد ساختمانی به دلایل نامعلوم فرو ریخته بود و همین امر سبب نمایان شدن لایه ای از آوار در تمام سطح واحد ساختمانی با دیواره‌های چینه ای شد.
به گفته وی، در لابلای بقایای فرو ریختة سقف مشاهده شد که سقف این ساختمان ، با استفاده از نی و اندود ضخیم گل ایجاد شده بود و اثر نی های بکار رفته در سقف به وفور دیده شد.
مقدم با بیان اینکه بخش‌های وسیعی از کف این واحد ساختمانی به واسطة فروریزی سقف ازبین رفته است، اظهار داشت: بخش‌های برجای مانده حکایت از دستاورد مهمی است که در سنت معماری اوایل دورة شوشان جدید (برابر با 4300 پیش از میلاد) تاکنون دانسته نشده بود. علاوه بر آن، در دیواره‌های این واحد ساختمانی از نوعی اندود گلی ضخیم که بر اثر حرارت به اندود پخته شده تبدیل شده بود بکار رفته است.
وی افزود: این شواهد به همراه حجم قابل توجهی از بقایای سوخته شده گندم بیانگر آن است که فضاهای مذکور به احتمال بخشی از فضایی است که برای ذخیرة محصولات کشاورزی بکارگرفته می‌شد.
به گفته وی، براساس قطعه سفال‌های بدست آمده از این کارگاه، بطور نسبی می‌توان این واحد ساختمانی را متعلق به دوره ای دانست که در جدول گاهنگاری خوزستان به شوشاند یا شوشان جدید 1 شناخته شده است.
مدیر پروژه پیش از تاریخی زهره با بیان اینکه در کارگاه ب، نیز گروه با یک واحد ساختمانی وسیع با لایة فوقانی دارای انبوهی از آوار خشت‌های حرارت دیده و سوخته شده مواجه شد گفت: این کارگاه نیز پیرو بررسی‌های ژئو مغناطیس شناسایی شده بود، ماهیت این لایة آواری بر ما مشخص نشده است چرا که هیچ اثری از بقایای کوره یا اجاق بزرگ که دلیلی بر آن حرارت دیدگی بالا باشد بدست نیامد.
وی افزود: در زیر این لایة آواری، واحد ساختمانی وسیع با دیواره های ضخیم خشتی مشاهده شد، در این واحد ساختمانی نیز آثاری از درگاه به دست آمد ولی به دلیل تعطیلی کاوش، درک این واحد ساختمانی گسترده حاصل نشد.
ساختمانی با قدمت 6 هزار ساله
وی گفت: بر پایة قطعات سفال بدست آمده از این کارگاه می‌توان بطور نسبی تاریخ این واحد ساختمانی را به مرحلة پایانی شوشان جدید که برابر است با تاریخی حدود 3900 پیش از میلاد را برای آن در نظر گرفت.
به گفته این باستان شناس، احتمالا این واحد ساختمانی هم زمان با گورهایی است که در فصل گذشته کاوش شده است.
وی افزود: کاوش‌های صورت گرفته در پشتة شرقی محوطه روشن ساخته است که دو واحد ساختمانی بدست آمده بخشی از واحدهای منسجم و گستردة ساختمانی دیگری است که در سرتاسر این پشته پراکنده است.
مقدم در ادامه نکته حائز اهمیت را، تداوم فرهنگی از مرحلة نخست شوشان جدید تا مرحلة پایانی آن دانست و گفت: به عبارت دیگر، پشتة شرقی محوطة تل چگاسفلی محتوی ساختارهای معماری گسترده ای است که شناسایی ثبت و ضبط دقیق و حفاظت از آن یکی از اهدافی است که پروژه پیش از تاریخی زهره در دستور کار خود دارد.
وی با بیان اینکه اقدامات حفاظتی گسترده ای در این فصل صورت گرفت، اظهار داشت: بخش‌هایی از پشتة شرقی که بواسطة بارندگی‌ها به صورت آبکند در آمده بود و می رفت که رفته رفته جسم محوطه را خورده و لایه‌های منسجم معماری آن را نابود سازد با استفاده از تکنیک‌های حفاظتی محلی ( چیدمان قلوه سنگ با ملاط گل) مهار شد و سطح آبکندهای ایجاد شده با ماسه و خاک پر شد.
به گفته وی، در دو کارگاه ایجاد شده، با دقت عملیات حفاظتی با استفاده از کاهگل صورت پذیرفت و در نهایت با شن و ماسه پر شد.
گاز رسانی عامل بروز مشکل برای هیأت باستان شناسی
مدیر پروژه پیش از تاریخی زهره درادامه گفت: از مدتها پیش از شروع فصل دوم، مسئلة گازرسانی به روستاهای منطقه و خصوصا روستای تل چگاسفلی توسط مسئولین محلی و شوراهای روستایی منطقه موءکداً پیگیری شد.
وی با بیان اینکه با توجه به تصویب و ابلاغ ضوابط و خطوط عرصه و حریم محوطة تل چگاسفلی، هرگونه عملیات عمرانی در عرصه و حریم آن محوطه می‌بایست طبق ضوابط مصوب صورت پذیرد، افزود: همین امر باعث شد که عملیات گاز رسانی به منطقه به دلیل توجه نکردن مجریان طرح به موازین حفظ میراث فرهنگی با مشکل روبرو شود و در نهایت اما آن مسئله دامنگیر پژوهش‌های باستان شناسی شد.
چون در نزد مردم و مجریان مذکور، هیأت پژوهشی باستان شناسی نمایندة معاونت میراث فرهنگی کشور و استان است! این امر دلیل روشنی دارد، چون مردم، مسئولین محلی و مجریان عمرانی هرگز با افرادی که معاونت میراث فرهنگی را نمایندگی کنند مواجه نشدند!
وی گفت: برای حل موضوع گاز رسانی، پس از مدتها تلاش هیئت باستان شناسی، بالاخره جلسه ای در دفتر معاون میراث فرهنگی کشور با حضور مدیران و کارشناسان مربوطه برگزار شد و پیرو آن نیز جلساتی در منطقه آنهم به همت هیأت باستان شناسی با مسئولین محلی و عوامل گاز رسانی برگزار شد اما هیچیک به نتیجة درخوری نینجامید و در نتیجه ادامة فعالیت های پژوهشی هیأت باستان شناسی با مشکل مواجه شد.
مقدم افزود: پس از دو مرحله اقدام شوراهای محلی برای به تعطیلی کشاندن فعالیت هیأت باستان شناسی، نهایتا در تاریخ 16/12/1395 عملیات کاوش باستان شناسی در محوطة تل چگاسفلی با فشار شوراهای روستایی و به طور کاملاً غیر قانونی تعطیل شد. متاسفانه هیأت باستان شناسی بدون حصول نتیجه ای درخور مجبور به بستن کارگاه‌های کاوش در این فصل شد.
به گفته این باستان شناس، هیأت باستان شناسی همچنین با توجه به مشکلات پیش گفته و برای ارزیابی نهشته های باستانی در بخش عرصه و در محدوده ای که شرکت گاز قصد اجرای لوله گذاری دارد سه گمانة آزمایشی ایجاد کرد که این گمانه‌ها پس از خوانش لایه‌ها و ارزیابی کیفی نهشته‌ها، پر شد.
وی گفت: با توجه به کاوش‌های انجام شده در دو فصل گذشته، اینک می‌دانیم که علاوه بر گورستان بی نظیر، پشتة شرقی محوطة تل چگاسفلی از حیث دارا بودن ساختارهای معماری بسیار غنی است.
این باستان شناس در پایان خاطرنشان کرد: توالی تاریخی ساختارهای معماری در این محوطه بسیار حائز اهمیت است و ضروری است تا برای حفاظت از این محوطه و عرصه مصوب آن، معاونت میراث فرهنگی اقدامات لازم را به‌عمل آورد.
به گزارش تسنیم، عباس مقدم - مدیر پروژه پیش از تاریخی زهره با اعلام این مطلب اظهار داشت: فصل دوم از برنامه بلند مدت پژوهشی پروژه پیش از تاریخی زهره با کاوش در محوطة تل چگاسفلی دنبال شد.
وی هدف از این کاوش‌ها را شناسایی ساختارهای معماری متعلق به ادوار پیش از تاریخی در پشته شرقی محوطه تل چگاسفلی عنوان کرد.
این باستان شناس بیان داشت: دو کارگاه کاوش الف و ب، در پشته شرقی محوطة تل چگاسفلی؛ کارگاه الف به ابعاد 7 در 10 متر در دامنة شرقی و کارگاه ب به ابعاد 5 در 9 متر در راس شمالی محوطه ایجاد شد.
وی با اشاره به انتخاب هر دو کارگاه برمبنای بررسی‌های ژئو مغناطیس صورت گرفته در سال گذشته تصریح کرد: آنچه بررسی‌های یاد شده مشخص کرده بود، شواهدی از بقایای معماری آجری یا خشت حرارت دیده بود که بر مبنای تفسیرهای صورت گرفته توسط متخصصین آرکئوژئوفیزیک پروژه، بیشتر آن بقایا یا لااقل بخش سطحی آن را لایه های آواری تشکیل می‌داد.
نمایان شدن دیوارهای چینه ای
مقدم با تأکید بر این نکته که کاوش‌های صورت گرفته تفسیرهای یاد شده را تایید کرد، افزود: در کارگاه الف، یک واحد ساختمانی وسیع با دو اتاق تو در تو و دو درگاه شناسایی شد که سقف این واحد ساختمانی به دلایل نامعلوم فرو ریخته بود و همین امر سبب نمایان شدن لایه ای از آوار در تمام سطح واحد ساختمانی با دیواره‌های چینه ای شد.
به گفته وی، در لابلای بقایای فرو ریختة سقف مشاهده شد که سقف این ساختمان ، با استفاده از نی و اندود ضخیم گل ایجاد شده بود و اثر نی های بکار رفته در سقف به وفور دیده شد.
مقدم با بیان اینکه بخش‌های وسیعی از کف این واحد ساختمانی به واسطة فروریزی سقف ازبین رفته است، اظهار داشت: بخش‌های برجای مانده حکایت از دستاورد مهمی است که در سنت معماری اوایل دورة شوشان جدید (برابر با 4300 پیش از میلاد) تاکنون دانسته نشده بود. علاوه بر آن، در دیواره‌های این واحد ساختمانی از نوعی اندود گلی ضخیم که بر اثر حرارت به اندود پخته شده تبدیل شده بود بکار رفته است.
وی افزود: این شواهد به همراه حجم قابل توجهی از بقایای سوخته شده گندم بیانگر آن است که فضاهای مذکور به احتمال بخشی از فضایی است که برای ذخیرة محصولات کشاورزی بکارگرفته می‌شد.
به گفته وی، براساس قطعه سفال‌های بدست آمده از این کارگاه، بطور نسبی می‌توان این واحد ساختمانی را متعلق به دوره ای دانست که در جدول گاهنگاری خوزستان به شوشاند یا شوشان جدید 1 شناخته شده است.
مدیر پروژه پیش از تاریخی زهره با بیان اینکه در کارگاه ب، نیز گروه با یک واحد ساختمانی وسیع با لایة فوقانی دارای انبوهی از آوار خشت‌های حرارت دیده و سوخته شده مواجه شد گفت: این کارگاه نیز پیرو بررسی‌های ژئو مغناطیس شناسایی شده بود، ماهیت این لایة آواری بر ما مشخص نشده است چرا که هیچ اثری از بقایای کوره یا اجاق بزرگ که دلیلی بر آن حرارت دیدگی بالا باشد بدست نیامد.
وی افزود: در زیر این لایة آواری، واحد ساختمانی وسیع با دیواره های ضخیم خشتی مشاهده شد، در این واحد ساختمانی نیز آثاری از درگاه به دست آمد ولی به دلیل تعطیلی کاوش، درک این واحد ساختمانی گسترده حاصل نشد.
ساختمانی با قدمت 6 هزار ساله
وی گفت: بر پایة قطعات سفال بدست آمده از این کارگاه می‌توان بطور نسبی تاریخ این واحد ساختمانی را به مرحلة پایانی شوشان جدید که برابر است با تاریخی حدود 3900 پیش از میلاد را برای آن در نظر گرفت.
به گفته این باستان شناس، احتمالا این واحد ساختمانی هم زمان با گورهایی است که در فصل گذشته کاوش شده است.
وی افزود: کاوش‌های صورت گرفته در پشتة شرقی محوطه روشن ساخته است که دو واحد ساختمانی بدست آمده بخشی از واحدهای منسجم و گستردة ساختمانی دیگری است که در سرتاسر این پشته پراکنده است.
مقدم در ادامه نکته حائز اهمیت را، تداوم فرهنگی از مرحلة نخست شوشان جدید تا مرحلة پایانی آن دانست و گفت: به عبارت دیگر، پشتة شرقی محوطة تل چگاسفلی محتوی ساختارهای معماری گسترده ای است که شناسایی ثبت و ضبط دقیق و حفاظت از آن یکی از اهدافی است که پروژه پیش از تاریخی زهره در دستور کار خود دارد.
وی با بیان اینکه اقدامات حفاظتی گسترده ای در این فصل صورت گرفت، اظهار داشت: بخش‌هایی از پشتة شرقی که بواسطة بارندگی‌ها به صورت آبکند در آمده بود و می رفت که رفته رفته جسم محوطه را خورده و لایه‌های منسجم معماری آن را نابود سازد با استفاده از تکنیک‌های حفاظتی محلی ( چیدمان قلوه سنگ با ملاط گل) مهار شد و سطح آبکندهای ایجاد شده با ماسه و خاک پر شد.
به گفته وی، در دو کارگاه ایجاد شده، با دقت عملیات حفاظتی با استفاده از کاهگل صورت پذیرفت و در نهایت با شن و ماسه پر شد.
گاز رسانی عامل بروز مشکل برای هیأت باستان شناسی
مدیر پروژه پیش از تاریخی زهره درادامه گفت: از مدتها پیش از شروع فصل دوم، مسئلة گازرسانی به روستاهای منطقه و خصوصا روستای تل چگاسفلی توسط مسئولین محلی و شوراهای روستایی منطقه موءکداً پیگیری شد.
وی با بیان اینکه با توجه به تصویب و ابلاغ ضوابط و خطوط عرصه و حریم محوطة تل چگاسفلی، هرگونه عملیات عمرانی در عرصه و حریم آن محوطه می‌بایست طبق ضوابط مصوب صورت پذیرد، افزود: همین امر باعث شد که عملیات گاز رسانی به منطقه به دلیل توجه نکردن مجریان طرح به موازین حفظ میراث فرهنگی با مشکل روبرو شود و در نهایت اما آن مسئله دامنگیر پژوهش‌های باستان شناسی شد.
چون در نزد مردم و مجریان مذکور، هیأت پژوهشی باستان شناسی نمایندة معاونت میراث فرهنگی کشور و استان است! این امر دلیل روشنی دارد، چون مردم، مسئولین محلی و مجریان عمرانی هرگز با افرادی که معاونت میراث فرهنگی را نمایندگی کنند مواجه نشدند!
وی گفت: برای حل موضوع گاز رسانی، پس از مدتها تلاش هیئت باستان شناسی، بالاخره جلسه ای در دفتر معاون میراث فرهنگی کشور با حضور مدیران و کارشناسان مربوطه برگزار شد و پیرو آن نیز جلساتی در منطقه آنهم به همت هیأت باستان شناسی با مسئولین محلی و عوامل گاز رسانی برگزار شد اما هیچیک به نتیجة درخوری نینجامید و در نتیجه ادامة فعالیت های پژوهشی هیأت باستان شناسی با مشکل مواجه شد.
مقدم افزود: پس از دو مرحله اقدام شوراهای محلی برای به تعطیلی کشاندن فعالیت هیأت باستان شناسی، نهایتا در تاریخ 16/12/1395 عملیات کاوش باستان شناسی در محوطة تل چگاسفلی با فشار شوراهای روستایی و به طور کاملاً غیر قانونی تعطیل شد. متاسفانه هیأت باستان شناسی بدون حصول نتیجه ای درخور مجبور به بستن کارگاه‌های کاوش در این فصل شد.
به گفته این باستان شناس، هیأت باستان شناسی همچنین با توجه به مشکلات پیش گفته و برای ارزیابی نهشته های باستانی در بخش عرصه و در محدوده ای که شرکت گاز قصد اجرای لوله گذاری دارد سه گمانة آزمایشی ایجاد کرد که این گمانه‌ها پس از خوانش لایه‌ها و ارزیابی کیفی نهشته‌ها، پر شد.
وی گفت: با توجه به کاوش‌های انجام شده در دو فصل گذشته، اینک می‌دانیم که علاوه بر گورستان بی نظیر، پشتة شرقی محوطة تل چگاسفلی از حیث دارا بودن ساختارهای معماری بسیار غنی است.
این باستان شناس در پایان خاطرنشان کرد: توالی تاریخی ساختارهای معماری در این محوطه بسیار حائز اهمیت است و ضروری است تا برای حفاظت از این محوطه و عرصه مصوب آن، معاونت میراث فرهنگی اقدامات لازم را به‌عمل آورد.
