صراط: حتما در این یک هفته متوجه شده اید ماجرا از چه قرار است: سامان به ارمنستان می رود و از هنروران خانم این کشور با تکنیک پرده سبز (کروماکی) تصویربرداری می کند. به ایران می آید و تصاویر بدون حجاب این خانم ها در پشت کاراکترهای اصلی جانمایی می شود. جلیل سامان برای رسیدن به این فضا و اجرایی کردن ایده استفاده از خانم های بی حجاب چه مسیری طی کرده؟ چهره ها چطور در سریال جانمایی شده اند؟ احسان طاهری مسئول جلوه های ویژه «نفس» می گوید:« آقای سامان از سریال قبلی چنین ایده ای داشت منتهی خیلی امیدوار نبود عملی شود. بنابراین از بدو سریال «نفس»به این ماجرا فکر می کرد. پیش از ما سراغ یکی دو گروه رفته بود ولی نتیجه ای که مطلوبش بود بدست نیامده بود.»
گزینه های اولیه: کلاه گیس و کاراکتر سه بعدی
پیش از مطرح شدن شیوه کروماکی دو ایده برای استفاده از خانم های بی حجاب وجود داشته: کلاه گیس و طراحی کاراکترهای سه بعدی. طاهری توضیح می دهد:« بحث کلاه گیس مطرح شد ولی آقای سامان معتقد بود یا از یک کاراکتر واقعی استفاده کنیم یا اگر نه به کلاه گیس قانع نشویم. » ایده طراحی کاراکتر خانم ها جدی تر بوده:«ایده ای وجود داشت که کاراکترها به شکل سه بعدی ساخته شوند ولی به نظر من خیلی شدنی نبود. حتی بنظر من کاراکترهایی که در «جنگ ستارگان» طراحی شد خیلی باورپذیر نیست!»با وجود موافقت تلویزیون، سامان خطر نمی کند و پلان هایی محض احتیاط می گیرد. طاهری توضیح می دهد:«کلی پلان خانم با چادر گرفتیم و نگه داشته ایم که اگر مشکل ایجاد شد جایگزین کنیم. البته چون هنروران مسلمان هم نیستند و خانم ها مسیحی اند، حساسیت ها کمتر است. »
شرح بامزه جانمایی تصاویر
حالا بخوانید روایت طاهری از چگونگی جانمایی کاراکترهای زن بدون روسری را:« اولین کار ما این بود که پلان هایی که می توان در آن ها خانم های بدون روسری را جانمایی کرد،جدا کردیم. تمام داستان سریال در قبل از انقلاب نیست؛ یک نیمه را بررسی و پلان ها را جدا کردیم. نظرم این بود که حداکثر برای 90 پلان در کل سریال کار تروکاژ انجام شود . منتهی آقای سامان نپذیرفت و در نهایت به حدود 320 پلان رسیدیم. این تصاویر را با خودمان به ارمنستان بردیم و دقیقا پلان به پلان برای شان کلاکت زدیم، فیلم گرفتیم.آقای سامان میزانسن می داد و بازی می گرفت. مهم ترین قسمت ماجرا در پیش تولید رخ می دهد که با توجه به نما و زاویه دوربین بدانی کاراکتر کجا می خواهد برود. اگر اتفاقات درست بیفتد کارهای فنی کامپیوتری در عین سختی پیچیده نیست. همه کاراکترهای بدون روسری، فریم به فریم دوربر شده اند. هر پلان حدود سیصد فریم است و سیصد بار باید این کاراکتر دوربر شود. این کار نیازمند حوصله است. از این جهت سخت است.»
واکنش کارگردان؛ هر چه می سازیم اسلامی تر از حال است!
کلاه گیس به نظرم بهترین روش بود و آن شکلی که در برخی کارها کلاه می گذارند مسخره است و اصلا باورپذیر نیست که کلاهی به سر بازیگر بگذاریم و بعد هم دور گردنش پارچه ای بگذاریم و گوشش اش را هم طور دیگری بپوشانیم و بعد بگوییم این شخصیت ساختگی را به عنوان آدمی متعلق به قبل از انقلاب باور کنید! مهم این است که هم قوانین جمهوری اسلامی را رعایت کنیم و هم از آن حالت بدترکیب دور شویم. قانون به ما می گوید که نمی توان کسی را بی حجاب تصویربرداری کرد اما در خارج از کشور بارها این کار انجام شده و مانعی ندارد. این که گروه فنی سریال کارشان را خیلی خوب و باورپذیر نشان دادند که نمی تواند عیب محسوب شود! باید اطلاع رسانی شده و تکنیک کار برای مردم نشان داده شود که ما هم این کار را کردیم. یک مقدار هم دوستان معتقدتر باید صبوری کنند و کاسه داغ تر از آش نباشند و بدانند که سریال «نفس» کار بامحتوا و انقلابی است و این گونه نیست که برخی ها در رسانه خود جار می زنند که یک جریان خزنده در حال ترویج بی حجابی است! مشکل سریال های انقلابی ما این است که در فضا سازی موفق نیستند و باعث می شوند محتوایشان به فنا برود. طوری شده که در باور مخاطب قبل از انقلاب، اسلام بیشتر پیاده می شده است. ما فقط بخشی از وضعیت رژیم گذشته را در فلویی نشان دادیم. اما ظاهرا برخی تاب دیدن همین را هم ندارند! واقعا نشان دادن فساد افسار گسیخته رژیم طاغوت کار راحتی نیست.
اجازه استفاده از کلاه گیس نداشتم
من به آن گروهی که تنها فکر می کنند خودشان معتقد هستند، نقد دارم اما درباره «کاناپه» آقای عیاری آنطور که می گویند ایشان قوانین را رعایت نکردند ولی ما قوانین را در سریال «نفس» رعایت کردم.آنطور که می گویند آقای عیاری برای شخصیت های اصلی خود از کلاه گیس استفاده کرد. من هم دوست داشتم برای شخصیت اصلی خود این کار را بکنم ولی آیا این اجازه را داشتم؟! قطعا این اجازه داده نشد. همین شرایط هم با تردید به دست آمد! من می خواستم برای شخصیت های فرعی و هنروران در ایران از کلاه گیس استفاده کنم تا آن ها با کلاه گیس از پس زمینه سکانس ها رد شوند اما مجوزش داده نشد. پس گفتم ایرادی ندارد و من می روم و در خارج از کشور و با بازیگران غیرمسلمان به شکل دیگری کار را پیش می برم. آن زمان کسی تجسمی از کاری که می خواستم انجام دهم، نداشت و این کاری که انجام شد یک دستاورد فنی برای سینما و تلویزیون ما است که می تواند به خدمت محتوا در آثار آینده درآید.
دیدگاه انتقادی دری: نفس خنده دار شده
به نظرم با کاری که جلیل سامان در «نفس» کرده به نحوی موقعیت کمیک ایجاد کرده است. به این دلیل که در یک دفتر کار همه کسانی که کار می کنند محجبه هستند. اما در پشت سر آنها یک نفر بی حجاب دارد با تلفن حرف می زند.خوب این با واقعیت هم خوانی ندارد که همه کارمندان با حجاب باشد. مخاطب در «نفس» با تناقض مواجهه است.چون با توجه به مثالی که در آژانس آوردم، ممکن است حتی برداشت اشتباهی شود که در پیش از انقلاب خانم هایی که کار می کردند با حجاب بودند و خانم هایی که کار نمی کردند بی حجاب بوده اند. اینها می خواستند فضای پیش از انقلاب را نشان دهند، اما نمی شود چون هنروران و در واقع هیچ کاره های سریال که در بک گراند قرار دارند بی حجاب هستند اما جلوی دوربین و شخصیت های اصلی محجبه هستند. به نظر من با این کار به نوعی یک زحمتی کشیده اند که جواب نداده است. من اگر جای جلیل سامان بودم بازیگر اصلی را خارجی انتخاب می کردم و در سکانس های داخل ایران می توان مقداری موی او را باز گذاشت و قدری صمیمیت ظاهری به تصویر داد.البته امیدوارم از اینجا به بعد بهتر شود و خستگی بر دوش خودش و همراهانش نگذارد. او فقط می خواسته به نوعی یک اتمسفر به وجود آورد.
گزینه های اولیه: کلاه گیس و کاراکتر سه بعدی
پیش از مطرح شدن شیوه کروماکی دو ایده برای استفاده از خانم های بی حجاب وجود داشته: کلاه گیس و طراحی کاراکترهای سه بعدی. طاهری توضیح می دهد:« بحث کلاه گیس مطرح شد ولی آقای سامان معتقد بود یا از یک کاراکتر واقعی استفاده کنیم یا اگر نه به کلاه گیس قانع نشویم. » ایده طراحی کاراکتر خانم ها جدی تر بوده:«ایده ای وجود داشت که کاراکترها به شکل سه بعدی ساخته شوند ولی به نظر من خیلی شدنی نبود. حتی بنظر من کاراکترهایی که در «جنگ ستارگان» طراحی شد خیلی باورپذیر نیست!»با وجود موافقت تلویزیون، سامان خطر نمی کند و پلان هایی محض احتیاط می گیرد. طاهری توضیح می دهد:«کلی پلان خانم با چادر گرفتیم و نگه داشته ایم که اگر مشکل ایجاد شد جایگزین کنیم. البته چون هنروران مسلمان هم نیستند و خانم ها مسیحی اند، حساسیت ها کمتر است. »
شرح بامزه جانمایی تصاویر
حالا بخوانید روایت طاهری از چگونگی جانمایی کاراکترهای زن بدون روسری را:« اولین کار ما این بود که پلان هایی که می توان در آن ها خانم های بدون روسری را جانمایی کرد،جدا کردیم. تمام داستان سریال در قبل از انقلاب نیست؛ یک نیمه را بررسی و پلان ها را جدا کردیم. نظرم این بود که حداکثر برای 90 پلان در کل سریال کار تروکاژ انجام شود . منتهی آقای سامان نپذیرفت و در نهایت به حدود 320 پلان رسیدیم. این تصاویر را با خودمان به ارمنستان بردیم و دقیقا پلان به پلان برای شان کلاکت زدیم، فیلم گرفتیم.آقای سامان میزانسن می داد و بازی می گرفت. مهم ترین قسمت ماجرا در پیش تولید رخ می دهد که با توجه به نما و زاویه دوربین بدانی کاراکتر کجا می خواهد برود. اگر اتفاقات درست بیفتد کارهای فنی کامپیوتری در عین سختی پیچیده نیست. همه کاراکترهای بدون روسری، فریم به فریم دوربر شده اند. هر پلان حدود سیصد فریم است و سیصد بار باید این کاراکتر دوربر شود. این کار نیازمند حوصله است. از این جهت سخت است.»
واکنش کارگردان؛ هر چه می سازیم اسلامی تر از حال است!
کلاه گیس به نظرم بهترین روش بود و آن شکلی که در برخی کارها کلاه می گذارند مسخره است و اصلا باورپذیر نیست که کلاهی به سر بازیگر بگذاریم و بعد هم دور گردنش پارچه ای بگذاریم و گوشش اش را هم طور دیگری بپوشانیم و بعد بگوییم این شخصیت ساختگی را به عنوان آدمی متعلق به قبل از انقلاب باور کنید! مهم این است که هم قوانین جمهوری اسلامی را رعایت کنیم و هم از آن حالت بدترکیب دور شویم. قانون به ما می گوید که نمی توان کسی را بی حجاب تصویربرداری کرد اما در خارج از کشور بارها این کار انجام شده و مانعی ندارد. این که گروه فنی سریال کارشان را خیلی خوب و باورپذیر نشان دادند که نمی تواند عیب محسوب شود! باید اطلاع رسانی شده و تکنیک کار برای مردم نشان داده شود که ما هم این کار را کردیم. یک مقدار هم دوستان معتقدتر باید صبوری کنند و کاسه داغ تر از آش نباشند و بدانند که سریال «نفس» کار بامحتوا و انقلابی است و این گونه نیست که برخی ها در رسانه خود جار می زنند که یک جریان خزنده در حال ترویج بی حجابی است! مشکل سریال های انقلابی ما این است که در فضا سازی موفق نیستند و باعث می شوند محتوایشان به فنا برود. طوری شده که در باور مخاطب قبل از انقلاب، اسلام بیشتر پیاده می شده است. ما فقط بخشی از وضعیت رژیم گذشته را در فلویی نشان دادیم. اما ظاهرا برخی تاب دیدن همین را هم ندارند! واقعا نشان دادن فساد افسار گسیخته رژیم طاغوت کار راحتی نیست.
اجازه استفاده از کلاه گیس نداشتم
من به آن گروهی که تنها فکر می کنند خودشان معتقد هستند، نقد دارم اما درباره «کاناپه» آقای عیاری آنطور که می گویند ایشان قوانین را رعایت نکردند ولی ما قوانین را در سریال «نفس» رعایت کردم.آنطور که می گویند آقای عیاری برای شخصیت های اصلی خود از کلاه گیس استفاده کرد. من هم دوست داشتم برای شخصیت اصلی خود این کار را بکنم ولی آیا این اجازه را داشتم؟! قطعا این اجازه داده نشد. همین شرایط هم با تردید به دست آمد! من می خواستم برای شخصیت های فرعی و هنروران در ایران از کلاه گیس استفاده کنم تا آن ها با کلاه گیس از پس زمینه سکانس ها رد شوند اما مجوزش داده نشد. پس گفتم ایرادی ندارد و من می روم و در خارج از کشور و با بازیگران غیرمسلمان به شکل دیگری کار را پیش می برم. آن زمان کسی تجسمی از کاری که می خواستم انجام دهم، نداشت و این کاری که انجام شد یک دستاورد فنی برای سینما و تلویزیون ما است که می تواند به خدمت محتوا در آثار آینده درآید.
دیدگاه انتقادی دری: نفس خنده دار شده
به نظرم با کاری که جلیل سامان در «نفس» کرده به نحوی موقعیت کمیک ایجاد کرده است. به این دلیل که در یک دفتر کار همه کسانی که کار می کنند محجبه هستند. اما در پشت سر آنها یک نفر بی حجاب دارد با تلفن حرف می زند.خوب این با واقعیت هم خوانی ندارد که همه کارمندان با حجاب باشد. مخاطب در «نفس» با تناقض مواجهه است.چون با توجه به مثالی که در آژانس آوردم، ممکن است حتی برداشت اشتباهی شود که در پیش از انقلاب خانم هایی که کار می کردند با حجاب بودند و خانم هایی که کار نمی کردند بی حجاب بوده اند. اینها می خواستند فضای پیش از انقلاب را نشان دهند، اما نمی شود چون هنروران و در واقع هیچ کاره های سریال که در بک گراند قرار دارند بی حجاب هستند اما جلوی دوربین و شخصیت های اصلی محجبه هستند. به نظر من با این کار به نوعی یک زحمتی کشیده اند که جواب نداده است. من اگر جای جلیل سامان بودم بازیگر اصلی را خارجی انتخاب می کردم و در سکانس های داخل ایران می توان مقداری موی او را باز گذاشت و قدری صمیمیت ظاهری به تصویر داد.البته امیدوارم از اینجا به بعد بهتر شود و خستگی بر دوش خودش و همراهانش نگذارد. او فقط می خواسته به نوعی یک اتمسفر به وجود آورد.
