صراط: لاغر و کم‌جان شدن کتاب‌ها در ایران از نظر محتوایی موضوعی است که در سال‌های اخیر بیشتر دیده می‌شود. برخی از کارشناسان بر این باورند که هرچند در هر سال، بنا بر آمار رسمی، بر تعداد عناوین کتاب‌ها افزوده می‌شود، اما حقیقت این است که محتوا و کیفیت آثار هم‌وزن کمیت افزایش نیافته است. در این میان، منتقدان ادبی بر این باورند که کارهای منتشر شده در حوزه ادبی کمتر حرف جدیدی برای گفتن دارند. این موضوع در مقالات و کتاب‌هایی که در قالب آثار پژوهشی و علمی منتشر می‌شود، بیشتر به چشم می‌خورد.
اگر در سال‌های گذشته کتاب به معنای چکیده اندیشه یک مؤلف و حاصل عرق‌ریزان روح و اندیشه نویسنده به شمار می‌رفت، امروز گاه کتاب در قالب گزینش موضوعات مطرح شده در آثار گذشتگان و چسب و قیچی‌ها عرضه می‌شود. محمدرضا ترکی، استاد دانشگاه، در یادداشتی کوتاه به این موضوع اشاره می‌کند و می‌نویسد:
مصیبت نوعی نثر علمی تخیّلی در تحقیقات ادبی و تاریخی معاصر!
برخی از پژوهشگران معاصر، در کنار آثار علمی و تحقیقی ارزشمندی که نوشته‌اند، آثاری منتشر کرده‌اند که بیشتر به رمان علمی تخیّلی مانند است. ویژگی مهمّ این قبیل نوشته‌ها این است که، علی‌رغم ظاهر پژوهشی و حتّی شاید ادّعای علمی بودن، نویسنده در آن‌ها عنان خیال را رها کرده و مطالب غیرمستند یا فاقد استناد لازم و ذهنی و ذوقی را با مجموعه‌ای از اطلاعات تاریخی و علمی درآمیخته است.
این آثار اگرچه معمولاً ارزش ادبی قابل توجّه و نثر پاکیزه‌ای دارند، به دلیل درآمیختگی با مطالب ذوقی بیش از آنکه بیانگر واقعیّت باشند، بیانگر دیدگاه‌های ایدیولوژیک کسانی هستند که آن‌ها را نوشته‌اند. مخلوط شدن دوغ و دوشاب در این آثار متأسّفانه در حدّی است که گاه تشخیص غثّ و سمین در این نوشته‌ها حتّی بر اهل نظر نیز به سادگی ممکن نیست.
شهرت علمی این نویسندگان و نثر دل‌کش و داستانی آنان، از سویی خواندن این نوشته‌ها را ساده و شیرین کرده و از سوی دیگر بر میزان فریبندگی آن‌ها به طرز خطرناکی افزوده است. متأسّفانه مطالب بی‌پایه و مشهوراتی که از طریق این رمان‌واره‌های علمی وارد فضای علمی و تحقیقات ادبی و تاریخی ما شده کم نیست و به سادگی نیز نمی‌توان با آن‌ها مبارزه کرد؛ چرا که باعث عکس‌العمل تعصّب‌آلود کسانی می‌شود که سخنان این نویسندگان را وحی منزل می‌پندارند.
اگر در سال‌های گذشته کتاب به معنای چکیده اندیشه یک مؤلف و حاصل عرق‌ریزان روح و اندیشه نویسنده به شمار می‌رفت، امروز گاه کتاب در قالب گزینش موضوعات مطرح شده در آثار گذشتگان و چسب و قیچی‌ها عرضه می‌شود. محمدرضا ترکی، استاد دانشگاه، در یادداشتی کوتاه به این موضوع اشاره می‌کند و می‌نویسد:
مصیبت نوعی نثر علمی تخیّلی در تحقیقات ادبی و تاریخی معاصر!
برخی از پژوهشگران معاصر، در کنار آثار علمی و تحقیقی ارزشمندی که نوشته‌اند، آثاری منتشر کرده‌اند که بیشتر به رمان علمی تخیّلی مانند است. ویژگی مهمّ این قبیل نوشته‌ها این است که، علی‌رغم ظاهر پژوهشی و حتّی شاید ادّعای علمی بودن، نویسنده در آن‌ها عنان خیال را رها کرده و مطالب غیرمستند یا فاقد استناد لازم و ذهنی و ذوقی را با مجموعه‌ای از اطلاعات تاریخی و علمی درآمیخته است.
این آثار اگرچه معمولاً ارزش ادبی قابل توجّه و نثر پاکیزه‌ای دارند، به دلیل درآمیختگی با مطالب ذوقی بیش از آنکه بیانگر واقعیّت باشند، بیانگر دیدگاه‌های ایدیولوژیک کسانی هستند که آن‌ها را نوشته‌اند. مخلوط شدن دوغ و دوشاب در این آثار متأسّفانه در حدّی است که گاه تشخیص غثّ و سمین در این نوشته‌ها حتّی بر اهل نظر نیز به سادگی ممکن نیست.
شهرت علمی این نویسندگان و نثر دل‌کش و داستانی آنان، از سویی خواندن این نوشته‌ها را ساده و شیرین کرده و از سوی دیگر بر میزان فریبندگی آن‌ها به طرز خطرناکی افزوده است. متأسّفانه مطالب بی‌پایه و مشهوراتی که از طریق این رمان‌واره‌های علمی وارد فضای علمی و تحقیقات ادبی و تاریخی ما شده کم نیست و به سادگی نیز نمی‌توان با آن‌ها مبارزه کرد؛ چرا که باعث عکس‌العمل تعصّب‌آلود کسانی می‌شود که سخنان این نویسندگان را وحی منزل می‌پندارند.
