فشار آنها تا حدودی هم کارگر افتاد؛ تا جاییکه «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اوایل مهرماه، خواستار شفاف‌سازی درباره بند T ضمیمه یک برجام شد.
بند T چه می‌گوید؟
مطابق
بند T ضمیمه یک برجام، هر گونه فعالیتی که به طراحی و توسعه یک وسیله
انفجار هسته‌ای بینجامد، برای ایران ممنوع است. این فعالیت‌ها طبق متن
توافق هسته‌ای شامل این موارد می‌شود: طراحی مدل‌های کامپیوتری برای شبیه
سازی وسایل انفجاری‌هسته‌ای؛ طراحی چاشنی‌های انفجاری چند نقطه ؛ طراحی
سیستم‌های تشخیص انفجار؛ طراحی چشمه‌های نوترونی هدایت کننده انفجارات.
همچنین
مطابق بند T، خرید مستقیم اقلام دارای کاربری‌های دوگانه که قابل استفاده
در طراحی کلاهک‌های تسلیحاتی هستند، برای ایران ممنوع است و تهران برای
ابتیاع(خریدن) اینگونه اقلام باید مسیر مشخص شده در برجام که از آن بعنوان
«کانال خرید» یاد می شود و ذیل کمیسیون مشترک برجام است را طی کند.
دو تفسیر از یک بند برجام؛ تفسیر مغلوط آمریکایی
اما
آمریکایی‌ها با فشار سیاسی و رسانه‌ای که ایجاد کرده‌اند، چنین القاء
می‌کنند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مسئول راستی آزمایی بند T است و
باید زمینه بازدید کارشناسان و بازرسان این آژانس از مراکز غیرهسته‌ای و
نظامی ایران فراهم شود.
البته این تنها نظر آمریکایی‌هاست و سایر
طرف‌های برجام از جمله روس‌ها چنین نظری ندارند و معتقدند مسئول بحث در
خصوص بندT، کمیسیون مشترک برجام است و در این بند هیچگونه اشاره‌ای به نقش
آژانس نشده است. با دقت در مفاد بند T نیز مشخص می‌شود که تفسیر روس‌ها
مطابق با واقعیت است؛ چرا که در اکثر مفاد بند فوق‌الذکر از ضمیمه یک
برجام، قید تایید کمیسیون مشترک وجود دارد و در آنها هیچگونه نشانی از نقش
راستی آزمایی آژانس آنگونه که در سایر ضمائم برجام قید شده، دیده نمی‌شود.
نماینده رادیکال آمریکا میدان‌دار بند T
«نیکی
هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل که دیدگاه‌های تند و رادیکالی نسبت به
ایران دارد و اوایل شهریور ماه عازم وین شده بود تا برای بازدید از مراکز
غیرهسته‌ای و نظامی ایران به مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فشار
وارد کند، در قضیه بند T نیز میدان‌دار شده است. وی پس از شکست تلاش‌های
شهریورماه‌اش در متقاعد سازی مسئولان آژانس جهت بازدید از مراکز نظامی
ایران، که نهایتا به هشتمین گزارش تایید کننده آژانس منجر شد، اینبار با
حربه بند T جلو آمده است.
هیلی روز پنجشنبه 28 سپتامبر (7 مهر) در
جریان نشست شورای امنیت سازمان ملل، به انتقاد از روسیه و تفسیر این کشور
از بند T ضمیمه یک برجام پرداخت و گفت «به نظر می‌رسد برخی از کشورها در
تلاش هستند در مسیر بازرسی‌های بیشتر از ایران مانع‌تراشی کنند. توافق
هسته‌ای ایران بدون بازرسی، وعده‌ای تو خالی است».
البته این
اظهارات کنایه آمیز و تهدید گونه نماینده آمریکا در سازمان ملل با واکنش
مقامات روسی همراه بود؛ «میخائیل اولیانوف» رئیس دفتر کنترل تسلیحاتی و
امور منع اشاعه در وزارت خارجه روسیه چند ساعت پس از لفاظی‌های «نیکی هیلی»
طی بیانیه‌ای تصریح کرد که اتهامات واشنگتن علیه مسکوف کوته‌بینانه است و
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که 8 بار پایبندی ایران به مفاد برجام را
تایید کرده است، دلیلی برای مطرح کردن بازرسی از سایت‌های نظامی ایران
ندارد.
این مقام روس همچنین یادآور شد که «اظهارات نیکی هیلی ثابت
می‌کنند که آمریکا در تلاش است تا نظر خودش را به آژانس و سایر طرف‌های
برجام تحمیل کند».
موضع ایران در قبال بند T
اما
ایران نیز راستی آزمایی بند T ضمیمه یک برجام را مطابق مفاد توافق
هسته‌ای، در حیطه اختیارات و وظایف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قلمداد
نمی‌کند. بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز دوشنبه 16
مهرماه در جریان نشست خبری خود با اصحاب رسانه در پاسخ به سوالی مبنی بر
احتمال بازدید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مراکز غیرهسته ای و
نظامی ایران به موجب بند T ضمیمه یک برجام، گفت که «به موجب بند T حوزه‌های
نظارتی تسری پیدا نمی‌کند و آژانس 8 بار پایبندی ایران به برجام را تأیید
کرده است. همچنین تمامی مکانیزم‌های اجرای درست برجام در این سند پیش بینی
شده است و هرگاه براساس این الزامات پیش‌بینی شده نیاز به اقدامی باشد بعد
از وصول گزارش‌های رسمی، ایران می‌تواند پیرامون آنها اظهار نظر کند».
اشاره
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، به رویه‌ای برجامی است که مطابق آن اگر
شواهد متقنی دال بر انجام فعالیت‌های هسته‌ای ممنوعه در برخی مکان‌ها در
ایران از جمله سایت‌های نظامی وجود داشته باشد، آژانس بین‌المللی انرژی
اتمی باید در ابتدای امر طی گزارش و یادداشتی رسمی با انضمام همان شواهد و
مدارک متقن، موضوع را با ایران مطرح کند و در صورت تایید تهران، درخواست
بازدید را ارائه نماید.
تقلا و جهد آمریکایی‌ها برای وادارکردن
مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جهت بازرسی از اماکن غیرهسته‌ای و
نظامی ایران که اخیرا با بهانه بند T همراه شده، در شرایطی است که بنا به
اذعان مسئولان آژانس، آمریکایی‌ها هیچگونه شواهد و مدارکی ناظر بر
فعالیت‌های ممنوعه ایران به آژانس ارائه نکرده‌اند و درخواست‌های آنها صرفا
جنبه و بهانه سیاسی دارد.
همچنین اهتمام سردمداران رژیم آمریکا
برای اعمال فشار به آژانس جهت بازدید از تاسیسات و مراکز نظامی ایران در
چارچوب برجام در شرایطی است که نه در این توافق و نه در قطعنامه پیرامونی
آن، به هیچ وجه بند و مفادی دال بر ضرورت بازدید از مراکز نظامی ایران درج
نشده است؛ بلکه ایران صرفا به جهت تسهیل و تسریع در فرایند اعتماد سازی،
بصورت داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرایی می‌کند. مضاف بر اینها، مقامات و
مسئولان کشورمان نیز در رابطه با بازدید از مراکز نظامی از آن جهت که
مستقیما مرتبط با حیطه محرمانه امنیتی و دفاعی است بسیار حساس هستند.
پیشتر در گزارشی با عنوان بازدید از «مراکز نظامی ایران»؛ آرزویی که یانکی‌ها به گور خواهند برد، به واکنش یکپارچه و متحد مقامات و مسئولان کشورمان به تلاش مذبوحانه آمریکایی‌ها برای بازدید از مراکز نظامی ایران پرداخته بودیم.
به
طور کلی آمریکایی‌ها با عَلم کردن موضوعاتی از قبیل بند T، بر روی بهانه
بازدید از مراکز نظامی کشورمان تمرکز کرده‌اند تا شاید آنرا مستمسکی برای
خروج از برجام با مقصر جلوه دادن ایران، قرار دهند؛ آنچه مسلم است طرح
بازدید از مراکز نظامی ایران جهت راستی آزمایی برجامی با امتناع و مخالفت
تصمیم گیران کشور مواجه خواهد شد.
