آیت‌الله محسن مجتهد شبستری سوم خرداد سال 1374 پس از مرحوم ملکوتی، به عنوان چهارمین امام جمعه تبریز منصوب شد و به مدت 22 سال این سمت را عهده‌دار بود.
وی چهار دوره، نماینده مجلس شورای اسلامی از تهران هم بوده است، او همچنین عضو شورای مرکزی جامعهٔ روحانیت مبارز تهران نیز هست و مسئولیت جامعه روحانیت در غرب تهران را برعهده دارد، او همچنین پیش از انقلاب مسئولیت فعالیت‌های سیاسی در منطقهٔ 6 تهران را برعهده داشت، علیه حکومت پهلوی، مشاوره با اعضای جامعهٔ روحانیت مبارز و نگارش متن اعلامیه‌ها مشارکت داشت.
آیت‌الله مجتهد شبستری که در دوره جدید از سوی رهبر انقلاب به عنوان عضو جدید مجمع نیز منصوب شد، در کارنامه خود سابقه عضویت در چندین دوره مجلس خبرگان را نیز دارد.
وی که در حال حاضر عضو کمیسیون تحقیق مجلس خبرگان رهبری است، درباره وظایف این کمیسیون معتقد است: در عرض این 4-5 دوره که بنده عضو کمیسیون تحقیق بوده‌ام نه‌تنها نقطه‌ضعفی برای مقام معظم رهبری پیدا نکردیم و عدم شرایط را از ایشان ندیدیم بلکه روزبه‌روز شاهد این هستیم که مدیریت ایشان بیشتر متجلی می‌شود
آیت‌الله مجتهد شبستری در این مضاحبه درباره موضوعات مختلفی از جمله دوره جدید مجمع تشخیص، سومین اجلاسیه خبرگان، اختلافات درباره شورای رهبری، نظرات حضرت امام درباره قانون اساسی و گنجاندن اصل ولایت فقیه، فعالیت‌های جامعه روحانیت و تصمیم این تشکل سیاسی مذهبی برای دیدار ناصحانه با رئیس‌جمهور اظهار نظر کرده است.
آنچه در ادامه می‌آید مشروح بخش اول گفت‌و‌گو با آیت‌الله محسن مجتهد شبستری است:
مقام معظم رهبری در دیداری که اعضای مجلس خبرگان با ایشان داشتند بر لزوم تشکیل هیئت اندیشه‌ورز به‌منظور مطالبه گری خبرگان تأکید داشتند، درباره جزئیات، رویکرد و اعضای این هیئت توضیح دهیدY باتوجه به تأکید مقام معظم رهبری بر لزوم تشکیل هیئت اندیشه‌ورز به‌منظور مطالبه گری خبرگان بفرمائید چه اقداماتی دراین‌باره صورت گرفته و یا قرار است صورت بگیرد؟
مجتهد شبستری: درباره این سؤال باید بگویم وظیفه اصلی مجلس خبرگان دو موضوع است، یکی در وضعیت عنداللزوم تعیین رهبر، همان‌طور که در اواخر دوره اول مجلس خبرگان رهبری این اتفاق افتاد و حضرت امام به لقاءالله پیوستند و مجلس خبرگان در عرض کمتر از 24 ساعت نشستی داشت و توانست خلف صالحی را انتخاب کند و به قول برخی از علما، ملائکه الله خبرگان را هدایت کرد تا یک انتخاب اصلحی انجام دهند و آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر انتخاب شدند.
باتوجه به اینکه شما در مجلس خبرگان اول نیز حضور داشتید درباره کم کیف موضوع شورایی شدن بحث رهبری هم بفرمائید.
مجتهد شبستری: در جلسه‌ای که بعد از ارتحال امام تشکیل شد، در 14 خرداد مجلس خبرگان تشکیل و بعد از قرائت وصیت‌نامه الهی سیاسی امام توسط مقام معظم رهبری که آن زمان رئیس‌جمهور بودند، بحث به انتخاب رهبر رسید. چون در قانون اساسی آن زمان تجدیدنظر نشده بود و در تجدیدنظری که انجام گرفت، عنوان شورای رهبری حذف شد لذا آن زمان هنوز حذف نشده بود، آقایان این پیشنهاد را دادند که اول درباره شورای رهبری بحث شود، تقریباً حدود 2 ساعت درباره این موضوع بحث کردیم، من البته در ضمن این بحث یادداشتی به هیئت‌رئیسه دادم که امام (ره) درباره رهبر آینده یک‌چیزهایی فرموده‌اند و خطاب به آنها گفتم آن مطلب را مطرح کنید. آقای هاشمی در جواب پیام ما که یادداشت داده بودیم، گفتند باید مسئله شورایی تمام شود و زمانی که به بحث فرد رسیدیم آن مسئله مطرح می‌شود.
ما هم ساکت شدیم تا بحث شورایی به اتمام برسد، افراد موافق و مخالف درباره شورایی شدن رهبری صحبت کردند و وقتی رأی‌گیری شد، شورایی شدن رهبری رأی نیاورد و بنا شد به مصادیق بپردازیم و رهبری «فرد» باشد؛ در این وضعیت اسامی افرادی مانند آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی مطرح شد که ما دیدیم اگر این مسائل مطرح شود معلوم نیست به کجا برسد لذا دوباره یادداشت کتبی دادم و هم سرپا بلند شدم و گفتم آن یادداشتی که بنده درباره توصیه امام در خصوص رهبر آینده داده بودم، الآن وقتش است که آن را بگویید، مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی که جلسه را اداره می‌کرد -گرچه مرحوم آیت‌الله مشکینی نیز حضور داشتند- به اعضای خبرگان گفت که پیشنهاد آقای شبستری این است که اشاراتی که امام درباره رهبری آینده داشته‌اند را بگویم چراکه من اطلاع دارم.
ایشان گفت از من خواسته‌اند آن مطالبی را که امام فرموده شهادت دهیم و بگوییم آیا موافقید؛ صدای اکثر آقایان بلند شد و گفتند بلی، اگر الآن نگویید پس کی خواهید گفت؟ بنابراین ایشان شروع به بیان کردند.
آقای هاشمی گفت یک مورد نظر امام بعد از عزل منتظری از قائم‌مقامی مطلبی را شنیدیم که در پاسخ به کسانی که می‌گفتند ما با عزل منتظری دچار مشکل می‌شویم، گفتند باوجود «آسید علی خامنه‌ای» شما مشکل و غصه‌ای نخواهید داشت. یک‌بار هم وقتی مقام معظم رهبری در کُره سخنرانی می‌کردند آن زمان که رئیس‌جمهور بودند و از تلویزیون پخش می‌شد، حاج احمد آقا خدمت امام بود و به ایشان گفته بود که صحبت آقای خامنه‌ای خوب مجلس را گرفته و جذب کرده است که امام آنجا فرموده بودند ایشان شایستگی رهبری دارد.
این دو مطلب را ایشان نقل کردند و گفتند من و آقای موسوی اردبیلی نیز آنجا حضور داشتیم که امام این مطالب را درباره رهبر آینده فرمودند؛ آقای موسوی اردبیلی نیز در آن جلسه حضور داشتند و این موضوع را تائید کردند بنابراین این مسئله زمینه را فراهم کرد که تصمیم‌گیری زودتر انجام گیرد؛ البته این را سابقاً گفته‌ام و بازهم می‌گویم اگر برفرض اشارات حضرت امام هم نبود قطعاً غیر از آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای ما به فرد دیگری نمی‌رسیدیم چراکه از ایشان صالح‌تر کسی وجود نداشت منتها به اینکه موضوع به این سرعت انجام گرفت و با اکثریت قاطع به اتمام برسد قطعاً نظرات امام مؤثر بود؛ درواقع توصیه‌های امام باعث سرعت در تصمیم‌گیری و نظر اکثریت قاطع شد.
بله درباره وظایف مجلس خبرگان صحبت می‌‌کردید.
مجتهد شبستری: بله درباره وظایف مجلس خبرگان به‌جز تعیین رهبری که به نحو احسن در زمان خود این کارش را انجام داده والان نیز خوشحال هستیم که خبرگان چنین رهبری را انتخاب کرده است، وظیفه دیگر مجلس خبرگان اجرای اصل 111 قانون اساسی است که واجدیت شرایط رهبری را باید همیشه رصد کند.
در اصل 111 قانون اساسی آمده است مجلس خبرگان باید شرایط رهبری ازجمله عدالت، مدیریت، مدبر بودن، شجاعت را رصد کند و ببیند که آیا همه این ویژگی‌ها وجود دارد یا یکی از اینها را ازدست‌داده است، مثلاً حافظه یا مدیریت را خدای‌نکرده از دست نداده باشد، لذا این از وظایف خبرگان است و به همین منظور کمیسیون تحقیق ایجاد شد که مهم‌ترین کمیسیون مجلس خبرگان است و این وظیفه را انجام می‌دهد. بنده از اول عضو این کمیسیون بودم و این باید با انتخاب مجلس خبرگان انجام گیرد.
* کمیسیون تحقیق هیچ نقطه‌ضعفی در عملکرد مقام معظم رهبری پیدا نکرده است
الحمدالله در عرض این 4-5 دوره که بنده عضو کمیسیون تحقیق بوده ام نه تنها نقطه ضعفی برای مقام معظم رهبری پیدا نکردیم و عدم شرایط را از ایشان ندیدیم بلکه روزبه روز شاهد این هستیم که مدیریت ایشان بیشتر متجلی می شود و در مسائل مختلف داخلی و بین المللی تدابیر مدیریت مقام معظم رهبری را بیشتر درک می کنیم و بر انتخاب اصلح خود خدای متعال را شاکر هستیم.
درعین حال مجلس خبرگان در برخی مسائل چون نماینده مردم است مطالبات مردم را در آن مجلس ازجمله سخنرانی های قبل از دستور اعم از مشکلات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مطرح می کند و این توصیه مقام معظم رهبری نیز هست که به خبرگان فرمودند شما مطالبات مردم را مطرح کنید و به مسئولین بگویید.
بنابراین جزء دستورات اصلی اجلاسیه خبرگان که سالی 2 بار تشکیل می‌شود، این است که دو نفر از مسئولان دعوت می‌شوند تا به تحلیل حوزه‌های مختلف و ارائه اطلاعات و گزارش بپردازند.
آنها از منظر آئین‌نامه حق‌دارند که یک ساعت صحبت کرده و گزارش دهند و 5 نفر از اعضای خبرگان نیز حق‌دارند که یک ربع از وی سؤال کنند، البته برخی از مسئولین را به کمیسیونها نیز دعوت می‌کنند و سؤالاتی انجام می‌گیرد.
*خبرگان عملکرد مسئولان را رصد می‌کند
آیت‌الله جنتی در اجلاسیه اخیر اشاره داشتند که درباره مسئله نفوذ و فتنه که برخی از مسئولان به کمیسیون سیاسی مجلس خبرگان احضار شده‌اند و از آنها توضیحات خواسته‌اند، از جزئیات این موضوع اطلاع دارید؟
مجتهد شبستری: بنده چون عضو کمیسیون سیاسی اجتماعی خبرگان نیستم و عضو کمیسیون تحقیقم جزئیات آن را نمی‌دانم اما در این حد می‌دانم کمیسیون سیاسی اجتماعی فعال است و برخی از مسئولان را دعوت کرده و سؤال و جواب‌هایی نیز مطرح می‌شود که خوب است تا مسئولان بدانند خبرگان آنها را رصد می‌کنند و افرادی که منتخب مردم در خبرگان هستند به مشکلات آنها واقف‌اند.
تشکیل هیئت اندیشه‌ورز چطور؟
مجتهد شبستری: ما پس از اینکه بعد از اجلاس خدمت مقام معظم رهبری شرفیاب شدیم، ایشان یک مطلب جدیدی مطرح فرمودند و گفتند باید هیئت اندیشه‌ورزی تشکیل شود و توضیح دادند که این 38 سالی که از انقلاب می‌گذرد این هیئت باید بررسی کند که آیا ما در مسائل انقلابی پیشرفت داشتیم یا پس‌رفت و یا توقف بوده است، اما چون رهبری این را در روز آخر اجلاس اخیر فرمودند پس‌ازآن دیگر جلسه‌ای تشکیل نشد.
*کمیسیون مستقل یا هیئت اندیشه‌ورز تشکیل خواهد شد
آیا برای تشکیل هیئت اندیشه‌ورز از سوی خبرگان جلسه فوق‌العاده‌ای تشکیل خواهد شد؟
مجتهد شبستری: من احتمال قوی می‌دهم که برای این رهنمود مقام معظم رهبری یا یک کمیسیون مستقل با عنوان هیئت اندیشه‌ورز تشکیل خواهد شد و به 6 کمیسیون دیگر اضافه خواهد شد و یا اینکه در همان کمیسیون سیاسی اجتماعی یا کمیسیون تحقیق که بی‌ارتباط به این مسئله نیست مجلس خبرگان نظر خواهد داد که این رهنمود اخیر رهبری دریکی از کمیسیونها مطرح شود و اجمالاً این رهنمود رهبری اجرا خواهد شد.
* تشریح روند بررسی و معرفی افراد مدنظر برای رهبری آینده
اشاره به کمیسیون تحقیق و فعالیت‌های این مجلس برای انتخاب رهبری داشتید، درباره روند بررسی، ارزیابی و معرفی افراد مدنظر برای بحث رهبری در مجلس خبرگان توضیح بفرمائید.
مجتهد شبستری: کمیسیون 107 و 109 مجلس خبرگان موظف است افرادی را برای رهبری آینده بررسی کنند و شرایط آن نیز تاکنون این‌طور بوده که در آنجا کلیات صحبت می‌شود. آن کمیسیون 11 نفر اعضای اصلی است و 3 نفر علی‌البدل دارد، کلیات در کمیسیون بحث می‌شود اما از میان آنها کمیته 3 نفر را مأمور می‌کند که این کلیات و شاخص‌ها را درباره شخصیت‌هایی که در آینده محتمل است که برای این مسئولیت شایستگی داشته باشند بررسی کنند.
پس از بررسی، این مسئله وارد سیستم رایانه‌ای می‌شود البته بنده خودم نیز قبلاً عضو آن کمیته 3 نفره نیز بوده‌ام اما چون گرفتاری من زیاد بود و در تبریز حضور داشتم فقط به یک کمیسیون یعنی کمیسیون تحقیق می‌رسیدم. لذا آن 3 نفر مصادیق را به‌صورت سری بررسی می‌کنند و امتیازاتی برای زید، بکر و عمر می‌دهند و نکات مثبت و منفی را بررسی می‌کنند و آن را می‌توانند طبق آئین‌نامه موجود به رئیس مجلس خبرگان و عنداللزوم به شخص رهبر ارائه می‌دهند.البته وظیفه این کمیته فقط بررسی شرائط رهبری در افرادی است که ممکن است در مظان بوده باشند واگرنه انتخاب رهبر با کل مجلس خبرگان است.
لذا تاکنون این‌گونه بوده که آن 3 نفر افرادی را بررسی و امتیازدهی می‌کردند و آن اطلاعات محفوظ می‌ماند. اخیراً پیشنهادشده است که در این موارد آئین‌نامه اصلاحاتی داشته باشد.
شما که فرمودید عضو آن کمیته سه‌نفره بوده‌اید آیا مورد خاصی را نیز بررسی کرده بودید؟
مجتهد شبستری: این مسئله سرّی است.
خیر، ما هم نمی‌خواهیم شما اسم ببرید، بفرمائید روند بررسی به چه شکلی بود.
مجتهد شبستری: روند بررسی مصادیق به این شکل است که مثلاً ارزیابی می‌کنیم که اجتهاد این فرد چگونه است چراکه اجتهاد در رهبر از شرایط اولیه است، لذا این بررسی می‌شود که آیا اجتهاد محرز است یا خیر، عدالت این فرد چطور، ازنظر سالم بودن و نداشتن نقص جسمانی و روحی و روانی و مدیریت و مدبریت و شجاعت و تمام جزئیات بررسی‌شده و نمره داده می‌شود که این آقا به‌طور مثال ازنظر علمیت جای بحث ندارد، ازنظر شجاعت، مدیریت، مدبریت و آشنا به مسائل روز همه امتیازبندی می‌شود.
*افرادی را انتخاب می‌کنیم که از حیّز انتفاع خارج نباشند
شرایط سنی چطور؟
مجتهد شبستری: بالاخره نگاه می‌کنیم کسی نباشد که از حیّز انتفاع خارج باشد، این امتیازات را جمع‌بندی می‌کنیم و می‌گوییم این افراد را داریم و این فرد مجموع امتیازاتش 17، 18 یا 20 است. البته ممکن است در آینده مشورتی نیز با اعضای کمیسیون صورت بگیرد ولی آنچه فعلاً در آئین‌نامه آمده ارائه اسامی افراد مورد بررسی قرار گرفته و امتیازات هرکدام به رئیس خبرگان یا رهبر انقلاب است.
*امام مرجعیت و اعلمیت رهبری را لازم نمی‌دانستند
برخی این شبهه را مطرح می‌کنند که امام مخالف قرار گرفتن بحث ولایت‌فقیه در قانون اساسی بودند؟
مجتهد شبستری: آنچه امام لازم نمی‌دانست مرجعیت و اعلمیت رهبری بود، در قانون اساسی اول صحبت این بود که رهبری باید اعلم باشد که امام فرمود اعلمیت لازم نیست بلکه مجتهد بودن کافیست، اگر سایر شایستگی‌ها ازنظر مدیریت، مدبریت و عدالت را داشته باشد کافی است اما امام اعلمیت و مرجعیت را فرمودند که من لازم نمی‌دانم و لذا آن‌هم با تجدیدنظر در قانون اساسی حذف شد، یکی از مجتهدین که برجستگی‌های خاصی داشته باشد انتخاب می‌شود و اعلمیت شرط نیست، مثلاً آیت‌الله اراکی اعلم مراجع بود اما خب ایشان توانایی نداشت یا مرحوم گلپایگانی جزء مراجع اعلم بودند که در آشنایی به مسائل زمان و مسائل سیاسی در آن حد نبودند.
* درس فقهی حضرت امام در نجف موضوع ولایت‌فقیه بود
پاسخ شما به این ادعا که مطرح می‌کنند در پیش‌نویس اولیه‌ای قانون که خدمت امام برده بودند اصل ولایت‌فقیه در نظر گرفته نشده بود، چیست؟
مجتهد شبستری: این اشتباه محض است، مگر اینکه پیش‌نویس از طرف طرفداران و همفکران بنی‌صدر و ملی مذهبی‌ها عرضه شده باشد، والا امام خودش از کسانی بود که بحث ولایت‌فقیه را در نجف مطرح کردند و در بین فقهای متأخر، البته مرحوم شیخ انصاری و بزرگان دیگری مانند مرحوم نراقی و صاحب جواهر ولایت‌فقیه را مطرح کرده‌اند و اگر برخی از فقها نیز موضوع ولایت‌فقیه را مطرح نکرده‌اند به علت این است که احتمال نمی‌دادند یک زمانی بیاید که استعمارگران بگذارند ولایت‌فقیه حکومت را در دست بگیرد لذا یا مطرح نکردند یا آن را کمرنگ مطرح کردند. امام از فقهایی بودند که موضوع ولایت‌فقیه را پررنگ مطرح کردند.
*امام ابداً مخالف قرار گرفتن اصل ولایت‌فقیه در قانون اساسی نبودند
در نجف درس فقهی حضرت امام موضوع ولایت‌فقیه شد و بعداً آن درس‌هایی که در نجف مطرح کردند چاپ‌شده است که در زمان خفقان رژیم پهلوی با عنوان سید موسوی کاشف‌الغطاء منتشر شد اما بعد از ارتحال امام این کتاب به نام خود امام منتشر شد لذا امام خودشان از کسانی بودند که اصل ولایت‌فقیه را که مهجور شده بود احیا کردند نه اینکه مخالف بوده باشند، اصلاً و ابداً چنین چیزی نبود، امام خودشان مکرر فرمودند که چون مردم مرا به‌عنوان رهبر می‌شناسند به‌عنوان ولی‌فقیه زمان این حکم‌ها را می‌دهم ازجمله اینکه حکومت‌نظامی را لغو یا دولت تشکیل می‌دهم.
یکی از مسائلی که رهبری مطرح کردند این بود که فرمودند مطالبه اصلی خبرگان باید درباره عدالت و مسئله فقر باشد، آیا به این منظور با مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس جلسات مشترکی داشته‌اید یا خیر؟
مجتهد شبستری: در سخنرانی‌های قبل از دستور معمولاً این مسائل اجتماعی و مطالبات مقام معظم رهبری مطرح می‌شود. مثلاً همین موضوع حقوق نجومی که سال گذشته یکی از مسائل روز بود والان از سروصدا افتاده است در خبرگان مطرح و به مسئولان تذکر داده می‌شد که رهبری مسئله حقوق نجومی را مطرح کرده‌اند و ما شاهد هستیم که برخی حقوق نجومی می‌گیرند که این خلاف عدالت است.
لذا اینها در نطق‌های پیش از دستور تذکر داده می‌شود اما اینکه به‌عنوان قانون‌گذار باشد این‌طور نیست که مجلس خبرگان بتواند قانون‌گذاری کند و اینها کار مجلس و دولت است و باید در کمیسیون‌های مربوطه خصوصا کمیسیون برنامه‌وبودجه و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و یا در هیات دولت این مسائل و حقوق نجومی را مشخص کرده و جلوی دریافت این حقوق‌های گزاف را بگیرند.
البته دولت هم موظف شد بعدازاین سروصداها و مطالبه رهبر انقلاب جلوی این حقوق نجومی را بگیرد، درحالی‌که دولت می‌گفت از قبل چنین بوده است و گفتند که ما طبق قانون عمل می‌کنیم اما آن‌طور که بایدوشاید این اعتراض موردتوجه قرار نگرفت بنابراین دولت باید گزارش بدهد که ببینیم برخوردها چگونه بوده است؛ بنابراین این مطالبه گری‌ها یا در نطق‌های پیش از دستور یا دعوت از برخی مسئولان در کمیسیونها بوده است.
پس خبرگان ارزیابی مثبتی از برخورد دولت با فساد و حقوق نجومی ندارد، درست است؟مجتهد شبستری: بله این مسئله مشهود و ملموس نیست، یک گزارشی باید بدهند و بگویند در این کشور از 10 میلیون به‌طور مثال بیشتر حقوق نداریم اما دولت این مسئله را شفاف نکرده است، تاکنون گفته‌اند مواردی محدودی بوده که ما به آن عمل کرده‌ایم اما اینکه موضوع شفاف شود تا ببینیم بالاترین حقوق در این کشور چقدر است صورت نگرفت اما دولت می‌گوید درباره اینکه یک فرد از چندین جا حقوق نگیرد به آن عمل کرده‌ایم اما باید شفاف‌تر باشد و انتظار داریم دولت درباره تبعیض‌ها و استخدام‌ها به‌صورت شفاف با مردم صحبت کند تا مشخص شود آنها چقدر به مطالبات رهبری و مجلس خبرگان عمل می‌کنند.
اگر اجازه بدهید به موضوع مجمع تشخیص بپردازیم. با توجه به اینکه دوره جدید به ریاست آیت‌الله شاهرودی نیز تشکیل شد درباره مهم‌ترین سیاست‌های کلی که در این دوره بررسی خواهد شد و نیز موضوع جزئیات جلسات اولیه توضیح دهید.
مجتهد شبستری: مستحضر هستید که مجمع تشخیص مصلحت برای چند منظور در قانون اساسی آمده است و امام (ره) بر روی این مسئله تأکید داشته‌اند، یکی از وظایف مجمع درباره اختلافات مجلس و شورای نگهبان است که برخی از این مسائل توسط مجلس تصویب می‌شود اما شورای نگهبان آن را مغایر شرع یا قانون اساسی تشخیص می‌دهد لذا به مجلس برمی‌گردد و نظر شورای نگهبان تأمین می‌شود اما اگر نظر شورای نگهبان تأمین نشود این اختلاف به مجمع تشخیص ارجاع می‌شود تا به عنوان تشخیص مصلحت نظر بدهد.
یکی دیگر از وظایف مجمع تعیین سیاست‌های کلان کشور با ارجاع رهبری به این نهاد است؛ مسئله دیگر نیز بررسی معضلات کشور است که مرجع حل‌وفصل آن مجمع تشخیص خواهد بود. اینها درواقع مهم‌ترین وظایف مجمع تشخیص است البته مقام معظم رهبری نیز رهنمودهایی را اخیراً مشخص کرده‌اند که مجمع بر روی آنها نیز صحبت خواهد کرد.
درباره تشخیص مصلحت، رهبر انقلاب تذکر دادند که باید 3 شرط در این زمینه رعایت شود، هنگامیکه شورای نگهبان گفته آنچه را که مجلس تصویب کرده با احکام اولیه اسلام سازگار نیست، لذا اگر ما باید در مجمع می‌خواهیم روی حکم ثانوی بگوییم مصلحت کشور است، باید 3 شرط را رعایت کنیم.
چه شروطی؟
مجتهد شبستری: یکی اینکه با دقت به‌صورت عالمانه و مجتهدانه مصلحت را تشخیص داد که درباره حکم شرعی اعمال عنوان ثانوی مجاز است. شرط دیگر این است که باید اکثریت قاطع باشند و نصف بعلاوه یک کافی نیست که لااقل دو سوم یا سه چهارم رأی دهند تا حکم ثانوی اسلام اجرا شود، شرط سوم این است که مقطع زمانی باید مشخص باشد، مثلاً گفته شود این حکم در 2 سال یا 5 سال لازم است، همان‌طور که می‌دانید در اسلام احکام اولیه و احکام ثانویه داریم که احکام ثانویه مانند احکام لاضرر و لاحرج است؛ به‌طور مثال شورای نگهبان می‌گوید قراردادی را که ایران با یک کشور می‌بندد که اصطلاحاً به آن فاینانس می‌گویند، ربوی است و به‌عنوان حکم اولیه جایز نیست و مجلس حاضر نیست نظر شورای نگهبان را تایید کند، در اینجا مجمع باید با این 3 شرط با دقت کافی و با اکثریت قاطع و بازمان معین تشخیص دهند که این به مصلحت است و به‌طور مثال این فاینانس در این 5 سال بلااشکال است؛ بنابراین این موضوع را اخیراً مقام معظم رهبری تأکید کردند که مجمع باید روی این مسائل دقت کند.
*مجمع تشخیص مصلحت حلقه تکمیلی نظام استمجمع تشخیص مصلحت حلقه تکمیلی نظام است که در موارد لازم وارد میدان می‌شود و آن مشکلی که پیش‌آمده را حل می‌کند چه مربوط به احکام اولیه و ثانویه باشد و چه مربوط به مصلحت کشور، در قانون اساسی و در اصل 110 و 112 نیز این مسئله آمده است که مجمع مورد مشاوره رهبری قرار می‌گیرد.
مسائلی را که رهبر انقلاب به مجمع ارجاع می‌دهد در قالب سیاست‌های کلان بررسی می‌شود. رهبری در حکم اخیرشان تأکید داشتند که آقایان در اصل اجلاس و کمیسیونها حضور کافی داشته باشند؛ امیدواریم با حکمی که اخیراً رهبر انقلاب صادر و 5-6 نفر را نیز اضافه کرده‌اند ازجمله بنده، فرمودند که همزمان با آغاز دوره جدید این نهاد تغییر در ساختار و محتوا ضروری است که عبارت‌اند از سامان بخشیدن به سیاست‌های کلی و بازنگری در عناوین و فرایند و تنظیم آن، سامان بخشیدن به موضوع نظارت بر اجرای سیاست‌ها که ظاهراً این مسئله به‌صورت جدی پیگیری نشده است لذا تأکید آقا نشان می‌دهد که نظارت باید از سوی مجمع فعال باشد.
پس رویکرد اصلی این دوره بحث نظارت است؟
مجتهد شبستری: رویکرد نمی‌توان گفت اما مجمع باید به همه وظایف خود ازجمله بحث نظارت عمل کند، مسئله دیگر موضوع چابک سازی است چراکه تشکیلات مجمع تا حدودی عریض و طویل بود و در خیابان‌های مختلف غیر از پاستور، تشکیلات داشت که آنها را جمع کردند.
*انتقال مجمع به مجلس قدیم
قرار است به مجلس قدیم منتقل شود؟
مجتهد شبستری: بله طبق قراری که صحبت شده فعلاً 2-3 ماه اول در جای سابق در کاخ مرمر تشکیل می‌شود ولی قرار است چند ماه آینده آنجا نیز ترک شود و به مجلس قدیم برویم که خبرگان نیز همان‌جا تشکیل می‌شود.
*مسئله بانک‌ها توسط مجلس حل نشود قطعاً مجمع ورود می‌کند
درباره وظیفه مجمع مثال خوبی زدید، درباره همین اسلامی شدن بانک‌ها بحثی که مطرح است می‌گویند سیستم بانکی ما همچنان ربوی است و آیت‌الله نوری همدانی نیز مبحثی را درباره ربوی بودن دیرکرد جریمه‌های بانکی مطرح کردند، در این خصوص درباره وظیفه مجمع توضیح دهید.
مجتهد شبستری: یکی از مسائل مهم اگر توسط مجلس حل نشود قطعاً باید مجمع تشخیص وارد شود، مسئله بانک‌هاست که از مهم‌ترین مسائل کشور است؛ به‌ویژه بحث دیرکرد که ربوی بودن آن مسلم است و ازنظر شرعی جایز نیست یا قانون بخشودگی 6 درصد که به آن‌هم عمل نمی‌شود، در بانک‌ها اختلال و اشکالاتی وجود دارد لذا اگر مجلس یا سایر نهادها وارد میدان نشوند، امید است انشالله مجمع آن را حل‌وفصل کند.
آیا موضوع مهم دیگری که مجمع بخواهد ورود کند، وجود دارد؟
مجتهد شبستری: بله یکی از موضوعات قابل طرح، فضای مجازی است، درست است که شورای عالی فضای مجازی برای آن تشکیل‌شده اما آن‌طور که بایدوشاید در آنجا عمل نمی‌شود، یعنی برخی افراد در آنجا باسلیقه‌شان سازگار نیست که بخش‌های ضدانقلابی و القاء شبهات مبتذل که برای جوانان و افکار عمومی مسموم‌کننده و شبهه‌آور است، فیلترینگ شود، لذا اگر شورای عالی فضای مجازی به آن عمل نکند مجمع وارد خواهد شد. البته اصل فضای مجازی که به طبع مذموم نیست و قطعا می‌ماند ولی آن قسمت‌هایی که مضر است باید مسدود شود.
البته ما دریکی از اجلاس‌های خبرگان به دلیل اهمیت این موضوع یکی از اعضای شورای فضای مجازی را دعوت کردیم که گفته شد برخی اجازه نمی‌دهند فیلترینگ صورت بگیرد و اینکه برخی معتقدند باید آزادی باشد درحالی‌که به نظر ما این ولنگاری بوده و آزادی نیست و نباید هرج‌ومرج و فساد و شبهات اعتقادی و اخلاقی آزاد باشد.
*طرح فیلترینگ هدفمند فضای مجازی را در مجمع پیگیری خواهیم کرد
اگر شورای عالی فضای مجازی این موضوع را حل نکند مسلماً خود بنده از کسانی هستم که پیش‌قدم خواهم شد و پیشنهاد خواهم داد که در کمیسیون ویژه مطرح و چاره‌جویی شود چون اگر به همین منوال ادامه پیدا کند ما احساس خطر می‌کنیم.
الآن اغلب والدین به ما می‌گویند بچه‌ها که از مدرسه می‌آیند فقط یک تبلت به دست می‌گیرند و در فضای مجازی هستند و این باعث افت تحصیلی و مفاسد اخلاقی و مسمومیت افکار نوجوانان و جوانان می‌شود. کمیسیونها در حال تشکیل است و کمیسیون ویژه تشکیل می‌شود که بنده نیز در آن عضویت خواهم داشت.
در بخش بانکداری بدون ربا به مدت 5 سال تصویب‌شده بود اما هنوز بیش از 30 سال گذشته و هنوز تغییری ایجاد نشده همان‌طور که شما هم گفتید رهبری تأکید دارند اگر مصوبه‌ای می‌خواهد صورت گیرد باید زمان آن مشخص شود. مجمع در مواردی این‌چنینی چگونه عمل خواهد کرد؟
مجتهد شبستری: مجمع تشخیص فعلاً یک جلسه تشکیل داده ضمن اینکه کمیسیون نظارت یک کمیسیون مستقل است که دائمی نیست و با حضور رئیس مجمع، 2 نفر از هر کمیسیون، رئیس مجلس و وزیر مربوطه تشکیل خواهد شد و یک کمیسیون خاص است که عنداللزوم تشکیل می‌شود، در همین جلسه مجمع این کمیسیون خاص برای بررسی مطالبات و رهنمودهای اخیر مقام معظم رهبری تصویب شد که هرچه زودتر تشکیل شود.
اگر اجازه بدهید به موضوع بین‌الملل بپردازیم. ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در نطق اخیر خود در سازمان ملل همان‌طور که رهبری نیز گفتند سخنان ابلهانه را با ادبیات گانگستری مطرح کرد، ارزیابی شما از این صحبت‌های ترامپ چیست؟
مجتهد شبستری: سخنرانی اخیر ترامپ درباره ایرآن‌همانطور که رهبری فرمودند بسیار سخیف و ابلهانه بود و نشان‌دهنده عدم تعادل روحی این آدم بود که رئیس‌جمهور کشور بزرگی مثل آمریکا اسباب ننگ مردم این کشور شده است.
مواضع اخیر ترامپ بسیار سخیف بود من درباره کلیت حرف‌های او صحبتی ندارم اما درباره مسائل نظامی باید بگویم که مسئولان جواب او را دادند حتی آقای رئیس‌جمهور نیز اخیراً در رژه نیروهای نظامی گفت که ما در مسائل نظامی و دفاعی کشورمان با هیچ‌کس مشورت نخواهیم کرد و اجازه هم نمی‌گیریم، لذا علاوه بر رهبری، مسئولان و وزارت امور خارجه که واکنش نشان دادند مردم نیز در نماز جمعه به این موضوع عکس‌العمل نشان دادند و ترامپ باید از ملت ایران عذرخواهی کند.
از سوی دیگر ما آزمایش موشک خرمشهر را داشتیم که پاسخی به حرف‌های سخیف ترامپ بود که مدعی شده بود ما توانستیم جلوی تجهیزات موشکی ایران را بگیریم. این موشک با برد 2000 کیلومتر در مراسم رژه دفاع مقدس رونمایی شد و آزمایش موفقیت‌آمیز بود. واکنش‌هایی نیز داشت و در نشریات آمریکایی نوشتند که آزمایش موشک خرمشهر سیلی به‌صورت ترامپ و رژیم صهیونیستی بود.
رادیو رژیم صهیونیستی گزارش داد علاوه بر موشک خرمشهر، تلاش ایران برای همراه کردن قدرت‌های جهانی به‌منظور اصلاح برجام نیز از اولویت‌های مهم رژیم صهیونیستی است و آن را یک خطر جدی برای سامانه گنبد آهنین این رژیم عنوان کردند.
اینها دلشان را خوش کرده‌اند که شورای امنیت سازمان ملل یک قطعنامه‌ای صادر کرده است، همان قطعنامه 2231 که ایران باید از فعالیت‌های مرتبط با استفاده از فنّاوری موشک‌های بالستیک که قابلیت حمل سلاح اتمی دارد خودداری کند، جواب این مطلب این است همان‌طور که فتوای مقام معظم رهبری نیز تأکید دارد ایران هیچ‌گاه سلاح کشتارجمعی درست نخواهد کرد و آن را حرام می‌داند بنابراین اینکه می‌گویند ایران می‌خواهد قابلیت حمل سلاح اتمی درست کند حرف بی‌اساسی است و جمهوری اسلامی تأکید دارد که هیچ‌یک از موشک‌های آن برای حمل سلاح‌های هسته‌ای نیست و فقط بازدارنده است و با قطعنامه برجام نیز منافاتی ندارد.
امیدواریم آمریکا متنبه شود و این حرف‌های یاوه را مجدداً تکرار نکند چراکه ما طبق آیه قرآن که می‌فرماید هر مقدار که می‌توانید در برابر دشمن آماده شوید، عمل می‌کنیم. الآن این موشک‌های ما با بُرد 2000 کیلومتر تمام تلاویو و اسرائیل را فرامی‌گیرد و اگر اسرائیل یا آمریکا بخواهند تعرضی به کشورمان کنند این سلاح‌ها بازدارنده است و تاکنون نیز جرأت این کار را نداشته‌اند و این ناشی از اقتدار رهبری و اتحاد ملی است.
اگر کشورهای دیگر در حال جنگ با دیگران یا جنگ داخلی و ناامنی هستند اما کشور ما در امنیت به سر می‌برد و این به خاطر تجهیزات دفاعی کامل ماست.
*تجزیه کردستان از عراق بسیار خطرناک است
یکی دیگر از سؤالات مربوط به انتخابات اقلیم کردستان عراق به‌منظور جدایی از این کشور است که برخی از کارشناسان آن را تشکیل اسرائیل جدید می‌دانند، چرا اقلیم کردستان به سمت برگزاری همه‌پرسی رفت و آیا این تهدیدی برای کردستان ما نیز محسوب می‌شود یا خیر؟
مجتهد شبستری: این تصمیم‌های نابخردانه و عجولانه‌ای که برخی از مسئولان اقلیم کردستان گرفتند مبنی بر تجزیه کردستان از عراق، یک تصمیم بسیار خطرناک است، هم برای تمامیت ارضی کشور عراق چراکه یک کشور اسلامی است و تمامیت آنها برای خودشان و برای ما مهم است و از سوی دیگر این مسئله برای اسرائیل مفید است، تجزیه عراق و جدایی کردستان از این کشور به نفع اسرائیل است و بعید نیست که این موضوع با دستورات اسرائیل و تحریک‌های آنها صورت گرفته باشد، حتماً دولت و ملت عراق باید واکنش نشان دهند، دولت‌های اسلامی و ما نیز باید در این زمینه واکنش مناسب و جدی‌تری نشان دهیم.
ایران نسبت به این مسئله واکنش داشت.
مجتهد شبستری: بله مرزهای هوایی ایران برای اقلیم کردستان بسته شد و شورای امنیت ملی نیز اعلام کرد کلیه پروازهایی که از ایران به مقصد فرودگاه‌های سلیمانیه و اربیل و عبور از فضای کشورمان که از مبدأ اقلیم کردستان صورت گیرد متوقف‌شده است، این‌یک تصمیم دیپلماسی خیرخواهانه‌ای است که ما انجام دادیم و ترکیه نیز ظاهراً هم این مطلب را گفته است و آنها نیز ظاهراً آسمان ترکیه را برای پروازهای این‌چنینی بسته‌اند.
شورای امنیت ترکیه نیز اعلام کرد پروازهایی که از مبدأ یا به مقصد کردستان عراق باشد را بسته است، امیدواریم کشورهای اسلامی دیگر هم این تصمیم را بگیرند و غیر از شعار و محکوم کردن کاری کنند که این همه‌پرسی برای تجزیه عراق خنثی شود، عراق اجازه نخواهد داد که در این زمینه جنگ داخلی صورت گیرد. ما داعشی‌ها را به فضل خداوند از سوریه و عراق بیرون کردیم و با نیروی قدس و هیئت‌های مستشاری که داشتیم، این کار را انجام دادیم اما دشمنان این بار از راه تجزیه عراق وارد شدند که یک خطر جدی است که انشا الله همان‌طور که تاکنون خطرها را از کشور خودمان برطرف کردیم، از کشورهای همسایه نیز برطرف کنیم.
*دیدار جامعه روحانیت با روحانی و توصیه‌های لازم به دولت
قرار بود جامعه روحانیت مبارز دیداری با رئیس‌جمهور داشته باشد، این دیدار به کجا رسید؟
مجتهد شبستری: قرار است این دیدار انجام شود اما هنوز اتفاق نیفتاده است، البته بنده توفیق اینکه مرتب در جلسات شرکت کنم را ندارم اما می‌دانم قصدشان این بود که بروند و تذکراتی بدهند.
در خصوص چه مسائلی؟
مجتهد شبستری: درباره مسائل اساسی کشور، ظاهراً آنها درباره اصل قضیه قول دادند اما هنوز اجرانشده و وقت آن نیز مشخص نشده است.
