وی در ادامه با اشاره به اینکه مستقل
در نظر گرفتن پدیده خودکشی باعث تحلیل نادرست این پدیده خواهد شد، تصریح
کرد: نباید آسیبهای اجتماعی را به مثابه جزیره‌های جداگانه و بدون ارتباط
با یکدیگر دانست و سپس نسبت به هرکدام از آنها اظهار نظر کرد و راهکار
ارائه داد؛ چرا که جنس موضوعات اجتماعی از جنس موضوعاتی نیستند که بتوانیم
بدون در نظر گرفتن سایر شرایط، از آنها تحلیل واقعی داشته باشیم.
به ازای هر 4 ایرانی یک نفر به اختلال روانی مبتلا است
رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، با اشاره به جای خالی سلامت
روانی و اجتماعی در سیاست گذاری‌های اجتماعی اظهار کرد: نخست باید این سوال
را مطرح کرد که چه قدر در سیاست گذاری‌های اجتماعی برای سلامت روانی
اجتماعی اطلاع‌رسانی و مداخله کرده ایم، اهمیت قائل شده‌ایم و نسبت به این
موضوع توجه کرده‌ایم؟ می توان گفت که حوزه سلامت اجتماعی در عرصه سیاست
گذاری مغفول مانده است. تنها در ماده 57 برنامه توسعه ششم گفته شده که
بهزیستی متولی حوزه سلامت اجتماعی است. از سوی دیگر براساس آمار وزارت
بهداشت و درمان در حوزه سلامت روان بین 23 تا 25 درصد از جمعیت کشور اختلال
روانی دارند. یعنی به ازای هر 4 ایرانی یک نفر به اختلال روانی مبتلا است.
وجود 15 میلیون و 200 هزار پرونده قضایی در کشور
موسوی چلک با تأکید بر اینکه نزدیک به 15 میلیون و 200 هزار پرونده
قضایی در کشور وجود دارد اضافه کرد: در حال حاضر به دلیل افزایش تعداد
پرونده های قضایی بخشنامه شده است تا از مجازات‌های جایگزین استفاده شود.
براساس اعلام سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه اعتیاد 4
میلیون و 400 هزار نفر مصرف کننده مواد مخدر هستند. در حوزه مشروبات الکی
نیز با افزایش کشفیات الکل رو به رو بوده‌ایم که نشان می دهد افزایش تقاضا
به ورود و تولید بیشتر این محصولات منجر شده است.
وی با انتقاد از
نبود «پیوست اجتماعی» در حوزه آسیبهای اجتماعی اضافه کرد: در حال حاضر در
جامعه ای زندگی می‌کنیم که وضعیت اجتماعی_روانی نامساعدی دارد اما از سوی
دیگر نه تنها پیوست اجتماعی نداریم بلکه برای افزایش سواد اجتماعی مردم
نیز برنامه ریزی مشخصی انجام نداده‌ایم. برای مثال برای نهادینه کردن مهارت
های ارتباطی، کنترل خشم و مولفه های متعددی که کمک می کند تا افراد از
زندگیشان لذت ببرند و بتوانند به درستی تصمیم گیری کنند، کاری نکرده ایم.
بنابراین طبیعی است در چنین شرایطی عوارض اجتماعی داشته باشیم. این عوارض
به شکل خود زنی، خودکشی، طلاق، فرار و انحرافات اخلاقی خود را نشان
داده‌اند.
فقر محبت، گریبانگیر خانواده‌های ایرانی
موسوی چلک با بیان اینکه خانواده کارکردهای پیشین خود را از دست داده
است گفت: بخشی از علت گسترش آسیب های اجتماعی به تغییر ساختار خانواده
برمی‌گردد و بخشی از آن هم به کیفیت ارتباط اعضای خانواده مربوط است. در
عین حال کیفیت مسئولیت پذیری و بی تفاوتی ما در درون خانواده و کاهش فضای
عاطفی و صمیمی درون این نهاد اجتماعی نیز در این زمینه موثر بوده است.
واقعیت این است که در خانواده ها با فقر محبت رو به رو هستیم به همین دلیل
بچه ها زمانیکه بیرون از خانواده قرار می گیرند به راحتی به هر فردی که به
آنها محبت می کند روی خوش نشان می دهند.
وی با انتقاد از نگاه
سیاسی و امنیتی به مسائل اجتماعی افزود: موضوعات خودکشی، کودک آزاری و
خودزنی به این برمی گردند که در سیاست گذاری اجتماعی به دلایل مختلفی غلفت
کرده‌ایم. بخشی از این مساله به دلیل نگاه سیاسی امنیتی است که نسبت به این
مسائل داریم و به همین دلیل نمی خواستیم به آنها بپردازیم. تا اینکه دو
سال قبل مقام معظم رهبری به این موضوع وارد شدند و اعلام کردند که ما 20
سال در حوزه آسیب ها عقب هستیم. به این ترتیب تازه قبول کردیم که باید به
آسیب ها فکر کرد چرا که امنیت ما به این مساله گره خورده است. اما تا پیش
از این عموما یا پنهان کاری کرده و یا واقعیت ها را آنگونه که واقعیت دارد
نگفته بودیم .
رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با اشاره به اینکه در
حوزه اجتماعی آینده نگری وجود ندارد اظهار کرد: به دلیل آنکه در حوزه آسیب
های اجتماعی به اندازه کافی رصد نداشته ایم، نمی دانیم در کجا، چه موضوعاتی
اولویت بیشتری دارند و در حال شیوع هستند. همچنین به دلیل نبود آینده نگری
در حوزه اجتماعی آمارهایی که به واقعیت نزدیک باشد را در اختیار نداریم،
بنابراین سیاست گذاری هایمان نیز کورکورانه انجام می شود.
انتقاد از انتخاب افراد غیرمتخصص برای حوزه اجتماعی
موسوی چلک با انتقاد از اینکه مدیران حوزه اجتماعی عمدتا از میان افراد
غیر متخصص انتخاب می شوند اظهار کرد: در حال حاضر عموم مدیران اجتماعی را
به شکل دانسته از افراد غیر متخصص انتخاب می کنیم و فرمان را به دست کسانی
می دهیم که مقررات رانندگی در جاده پرپیچ و خم حوزه اجتماعی را بلد نیستند.
تنها بله قربان گو بودن مشکلی را حل نمی کند. کمتر کسی را در حوزه اجتماعی
داریم که در حوزه مدیریت اجتماعی و سیاست گذاری متخصص باشند. بیشتر مدیران
یا پزشک هستند یا مهندس یا اقتصاد دان و یا تفکرات سیاسی انتظامی دارند؛
یعنی فردی از جنس اجتماعی وجود ندارد.
وی با تاکید بر اهمیت
«مطالبه گری اجتماعی» در بخش آسیب های اجتماعی تصریح کرد: رسانه‌ها در این
زمینه با محدودیت روبه‌رو هستند و اگر خبر انتقادی در رسانه ای منتشر شود
در لیست سیاه آن نهاد می رود. مطالبه گری باعث می‌شود حقوق اجتماعی مردم
مورد توجه قرار بگیرد. این درحالیست که مطالبه گری نه توسط مجلس صورت می
گیرد نه رسانه‌ها و نه سازمان های مردم نهاد.
رییس انجمن مددکاری
اجتماعی ایران با اشاره به اینکه آسیب های اجتماعی منتظر نمی مانند تا
مسئولان به فهم مشترکی برسند و به رشد خودشان ادامه می دهند افزود: در حال
حاضر با آسیبهای فضای مجازی که جنس، شکل، تنوع، روش، اثرگذاری، سرعت و
کیفیت متفاوتی دارند مواجه شده ایم. این درحالیست که در این حوزه هم سواد
کافی نداریم و به فضای مجازی به شکل یک تهدید نگاه می‌کنیم. ما حتی به فضای
مجازی که امروز در زندگی همه اجتناب ناپذیر است، با نگاهی که گویی این فضا
اثر بخش نیست، نگاه می کنیم. در چنین شرایطی چه طور می شود شاهد آسیبهای
اجتماعی مانند خشونت، ضرب و جرح و پرونده قضایی نباشیم؟
ضرب و جرح؛ دومین علت پرونده قضایی کشور
موسوی چلک با اشاره به اینکه ضرب و جرح دومین پرونده قضایی کشور است، اضافه کرد: کودکان در همین جامعه حضور دارند و در همین خانواده ها و محله ها زندگی می کنند. همچنین اخلاقیات عوض شده اند و به دنبال آن مسئولیت و سرمایه اجتماعی کاهش یافته است. در عین حال شاخص نشاط اجتماعی نیز بالا نیست. باید بپذیریم که در چنین شرایطی و با این سازو کار نمی توانیم مدیریت هوشمندی درحوزه اجتماعی داشته باشیم.
مسائل اجتماعی با پند و اندرز حل نمی شوند
وی با اشاره به اینکه نظام اجتماعی، فرهنگی و حکومتی ما در حوزه
مدیریت اجتماعی موفق نبوده است اظهار کرد: باید این سوال را پرسید که در
کدام حوزه شاخص ها رو به بهبود بوده اند؟ شاخص اعتیاد درجامعه بالارفته
است. سن استفاده از سیگار و قلیان پایین آمده است و ... . الویت‌هایی که
رهبری در حوزه آسیب های اجتماعی تعیین کردند شامل مفاسد اخلاقی، طلاق و
اعتیاد هستند. با وجود واقعیت هایی که در کشورمان وجود دارد کاری نکرده ایم
و در عین حال توقع داریم که این موضوعات بسیار پیچیده با پند و اندرز حل
شوند. کسی باید در این زمینه صحبت کند که فهم و دانش اجتماعی داشته باشد.
وقتی ما این فضا را نمی پذیریم و افرادی را در حوزه تصمیم گیری قرار می
دهیم که توجیه گر وضع موجود هستند، همه اقشار جامعه درگیر موضوعات اجتماعی
می شوند.
خودزنی‌هایی که با لذت از آن یاد می‌شود
اقدام به خودکشی‌ها بیشتر در سنین زیر 30 سال انجام می‌شود
رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران باتاکید بر نقش «یادگیری اجتماعی» در
بازتولید رفتارهای نابه‌هنجار افزود: افراد جامعه رفتارهای مختلف را از
یکدیگر یاد می گیرند. برای مثال وقتی در مدرسه‌ای اقدام به خودکشی صورت
بگیرد احتمال ریسک خودکشی در افرادی که در آن محیط هستند بیشتر می شود.
موسوی
چلک با اشاره به دلایل دیگری که منجر به «اقدام به خودکشی» می شوند تصریح
کرد: دلایل دیگری هم نظیر «تهدید» وجود دارند؛ یعنی افراد برای رسیدن به
خواسته هایی که از راه هایی دیگر به آن دست نیافته اند، ناآشنایی به راه
های صحیح و یا خلأ مهارت تصمیم گیری و کنترل خشم، اقدام به خودکشی می‌کنند.
به همین دلیل وقتی با این افراد صحبت می کنیم، می گویند که بعد از این
اقدامات احساس آرامش پیدا کرده اند. از نظر این افراد رفتارهایی مانند
خودزنی با لذت همراه است.
وی در ادامه اظهار کرد: بخشی از این مساله نیز مربوط به ابراز وجود، و بخشی هم نشان دهنده اعتراض است. این اعتراض الزاما مربوط به حاکمیت نیست بلکه ممکن است اعتراض به شرایطی که فرد در آن قرار دارد باشد. بخشی هم ممکن است به تعامل درون خانواده یا سایر محیط های اجتماعی برگردد.
رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با تاکید براینکه کودکان و نوجوانان بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض آسیب هستند، اضافه کرد: یک نوجوان پختگی یک فرد 30 ساله را ندارد در نتیجه آسیب پذیری وی به دلیل کمتر بودن مهارت‌ها، تجربه، دانش و شناخت، بیشتر است. همچنین یک فرد میان سال کمتر نیاز به ابراز وجود دارد و معمولا منابع اجتماعی و راه های برون رفت از مشکلات را می شناسد. به همین دلیل بیشتر «اقدام به خودکشی ها» در سنین زیر 30 سال اتفاق می‌افتد.
احتمال خودکشی منجر به فوت در سنین بالاتر، بیشتر است
دلایل اقدام به خودکشی‌های خیابانی
موسوی چلک با بیان اینکه در سنین پایین بیشتر شاهد «اقدام به خودکشی»
هستیم و موارد منتهی به فوت کمتر است، افزود: با این وجود در سنین بالا
عواملی که افراد را به سمت خودکشی سوق می دهند، قوت بیشتری دارند. هرچه
تاثیرگذاری عوامل بیشتر باشد احتمال اقدام با روش خشن تر افزایش پیدا می
کند و انگیزه فرد برای به پایان رساندن زندگی بیشتر خواهد بود. اما وقتی
جوانان را بررسی می کنیم می بینیم گاهی عوامل پیش پا افتاده ای موجب اقدام
به خودکشی می‌شود؛ بنابراین در سنین بالاتر بیشتر شاهد فوت افراد هستیم.
رییس
انجمن مددکاری اجتماعی ایران با اشاره به موارد اخیر خودکشی خیابانی
جوانان تصریح کرد: اینکه گاهی جوانان روش های خیابانی را انتخاب می‌کنند
بیشتر به دلیل یادگیری است. یعنی افراد تحت تاثیر فضای عمومی قرار
می‌گیرند. همچنین کنجکاوی، تهدید و دیده شدن نیز از دیگر دلایل اقدام به
خودکشی خیابانی هستند. وقتی روشی در مقطعی اپیدمی می شود ؛ بقیه هم همان
روش را استفاده می کنند زیرا آن روش را به عنوان یک روش موفق می شناسند.
وی با اشاره به آمار خودکشی در کشور اظهار کرد: در حال حاضر آمار خودکشی در ایران بین 6 تا 7 مورد بین هر 100 هزار نفر، به جز در استان های شمال غرب به ویژه ایلام و کرمانشاه (به دلیل بالاتر بودن این تعداد در این استان‌ها) است. دلایلی مانند آبرو و حیثیت اجتماعی باعث می شود از آمار خودکشی هم اطلاعات دقیقی نداشته باشیم.
میانگین گفتگو میان اعضای یک خانواده ایرانی؛ تنها 15 دقیقه
موسوی چلک با اشاره به اینکه پیام ما به خانواده ها ایجاد فضای
صمیمی در بین اعضای خانواده است، گفت: می توان ادعا کرد که ما زیر یک سقف
هستیم ولی با هم نیستیم. پژوهشی در اوایل دهه 90 نشان می دهد که میزان
گفتگو بین اعضای خانواده های ایرانی به طور میانگین حدود 15 دقیقه است.
همچنین خانواده ها، مدارس و محیط‌های کاری نیز بانشاط نیستند.
وی
در ادامه با اشاره به تأثیر متقابل افسردگی بر گرایش به خودکشی اظهار کرد:
زمانیکه 23 تا 25 درصد مردم اختلالی دارند و بیش از 6 میلیون نفر نیز مبتلا
به افسردگی هستند، در کنار شاخص‌های دیگری همچون افزایش فردگرایی، شاهد
افزایش گرایش به سمت خودکشی خواهیم بود.
رییس انجمن مددکاری
اجتماعی ایران با بیان روش ها و راه حل های کاهش آسیب های اجتماعی تصریح
کرد: در گام نخست باید خانواده و فضای صمیمی بین اعضای آن تقویت شود و
اعضای خانواده با هم بودن را بیشتر تجربه کنند. این به آن معناست که آنها
باید به یکدیگر نزدیک تر شوند و مشکلاتشان را در درون خانواده حل کنند. این
درحالیست که حتی خانواده ها نیز با آسیب هایی دست و پنجه نرم می کنند؛
برای مثال در بحث طلاق از هر 4 ازدواج یک مورد منجر به طلاق می شود و این
نشان می دهد که خانواده کارکردهای گذشته خود را از دست داده است.
قرار نیست همه چیز باب میل ما باشد
موسوی چلک با انتقاد از این که «روان شناسی شادی» در مدیریت شهری
جایی ندارد، افزود: همین مساله باعث می شود که نشاط کافی در شهر دیده نشود.
باید از خودمان بپرسیم که در محله‌ها یا آپارتمان‌ها چه قدر همدیگر را
می‌شناسیم؟ واقعیت این است که ارتباطات و صمیمیت ها کمرنگ شده اند. هرچند
که مسائل اقتصادی هم دخیل هستند یعنی اعضای خانواده شب‌ها بعد از ساعت ها
کار کردن، خسته به خانه می روند و زندگی کردن را فراموش کرده‌اند.
وی
با تاکید بر اهمیت « فرهنگ مدارا» و صبر و شکیبایی ادامه داد: قرار نیست
همه چیز باب میل ما باشد. مدارا از نشانه های خرد و ایمان است. ما باید
داشته‌هایمان را باور کنیم و نگاه مثبتی داشته باشیم. آدمهایی موفق ترند که
در کنار مشکلات، نشاط را به دیگران هدیه می دهند.. دیگران قرار نیست همیشه
همه چیز را برای ما فراهم کنند.
رییس انجمن مددکاری اجتماعی
ایران در پایان با تاکید بر اهمیت «سواد اجتماعی» و افزایش مهارت‌های
اجتماعی گفت: سواد اجتماعی با مدرک تحصیلی متفاوت است. باید آموزش و پرورش
تفکر اجتماعی را تقویت کند و پرورش را جدی بگیرد، تا نخبگان، آموزش و پروش
را به عنوان انتخاب اول شغلی در نظر بگیرند. در این حالت است که می توان به
آینده امیدوار بود.
