به گزارش ایسنا از عبور و مرور ماشین‌های بازار قدیم آهنگرها از ورودی محوطه تاریخی هگمتانه - که متولیان میراث فرهنگی قول داده‌اند موقت باشد - که بگذریم، گودبرداری در هر نقطه از این شهر آن هم برای طرح بزرگی مانند «پیاده‌راه سازی شش رینگ تاریخی»، کارگران شهرداری را در هر کوچه و پس کوچه با آثار یا سازه‌ای جدید و تاریخی هرچند کوچک مواجه می‌کند، آنقدر که حتی به نظر می‌رسد میراث فرهنگی استان هم برایش عادی شده و در هر اظهارنظر برای حفاظت از آثار یا محوطه‌ها، فقط بحثِ انتقال آثار به موزه‌ی همدان مطرح می‌شود.
رنگ باختن این حس اهمیت، حالا به میدان امام (ره) همدان و محوطه‌ای سرایت کرده که کشف بخشی از یک تابوت سفالی در آن سبب خیر شد تا کاوش در آن هرچند برای مدت کوتاهی انجام نشود، و مسئولان میراث فرهنگی می‌گویند تا این لحظه اظهارنظرها برای انتقال دو تابوت سفالیِ مکشوفه در این محوطه به موزه و در نهایت پوشاندن محوطه تاریخی وسط میدان امام (ره) برای ادامه پروژه‌ی پیاده‌راه‌سازی شهرداری همدان همچنان ادامه دارد.
از بزرگیِ محوطه‌ی در دست کاوش و بررسی آن در تصاویر ثبت‌شده توسط عکاسان خبری که بگذریم، دوستداران میراث فرهنگی همدان نیز مخالف پوشاندن این محوطه‌اند و معتقدند این محوطه تاریخیِ هرچند کوچک ظرفیت تبدیل به سایت‌موزه را دارد و حتی در کنار ایجاد سایت موزه می‌توان طرح پیاده‌راه سازی میدان امام (ره) را ادامه داد.
از سوی دیگر، به نظر می‌رسد برخی تعجیل‌ها در اجرایی کردن پروژه‌ی پیاده‌راه‌سازی میدان امام (ره) وجود دارد، چون حتی روز سه‌شنبه (هفتم آذر) یکی از پیمانکاران شهرداری همدان در مواجهه با چند عکاس خبری (از جمله عکاس ایسنا در همدان) که بعد از هماهنگی با اداره‌کل میراث فرهنگی استان همدان از محوطه عکاسی کرده بودند، آنها را مورد ضرب و شتم قرار داد.
این اتفاق جای تعجب دارد که اگر همه محوطه فقط در همین حد است و باید دو تابوت سفالی به موزه منتقل شوند تا پروژه ادامه داشته باشد، چرا با عکاسانِ رسانه‌ها چنین برخورد فیزیکی ازسوی پیمانکار انجام می‌گیرد و بعد از محبوس شدن در کانکس شهرداری در میدان امام(ره)، آزاد می‌شوند!
اگر سایت‌موزه نمی‌کنید، حداقل بُتن روی محوطه نریزید
حسین زندی، فعال میراث فرهنگی استان همدان با اشاره به برخورد انجام شده با عکاسان بعد از تهیه گزارش از محوطه‌ی میدان امام(ره)، گفت: به نظر می‌رسد شهرداری همدان برای پوشاندن میدان امام(ره)، به عنوان یک نقطه استراتژیک عجله دارد، و حتی شنیده می‌شود به میراث فرهنگی نیز اجازه ایجاد سایت‌موزه در محوطه داده نمی‌شود.
او با بیان اینکه متاسفانه مدیریت ارشد استان همدان توجه چندانی به میراث فرهنگی ندارد، بیان می‌کند: هرجای دنیا که یک اثر تاریخی در عملیات‌های عمرانی شهری به دست می‌آورند، آن را به هر روش ثبت می‌کنند، اما جالب است در ایران با وجود این همه تاریخ، ساخت و سازها و تخریب محوطه‌های تاریخی در اولویت است.
وی ادامه می‌دهد: اکنون عده‌ای می‌گویند باید ابعاد محوطه تاریخی میدان امام (ره) را گسترده‌تر دید که با توجه به تجربه‌های پیشین، به نظر می‌رسد این اتفاق موازی با تخریب میدان امام (ره) خواهد بود، یا اینکه این میدان مانند وضعیت کنونی دست‌نخورده باقی بماند.
او دست نخورده باقی ماندن این محوطه را در شرایطی می‌داند که بتوان بخش کاوش‌شده را سایت‌موزه کرد و با شیشه رویآن بخش را پوشاند تا مردم هم با این محوطه آشنا شوند یا اگر قرار است کامل پوشانده شود، از بتون استفاده نشود.
وی ریختن بتن روی این محوطه را برابر با نابودی کامل محوطه میدان امام (ره) همدان می‌داند و می‌گوید: اگر قرار است محوطه به طور کامل کاوش نشود، بهتر است برای آیندگان سالم باقی بماند. قصد دارند روی محوطه بتن‌ریزی کنند، بنابراین باید تدبیری اندیشیده شود تا اگر قرار است طرح پیاده‌راه‌سازی میدان امام (ره) در این محدوده ادامه یابد، به گونه‌ای نباشد که روی همه محوطه را تخریب کنند، این نگرانی از سوی دوستداران میراث فرهنگی وجود دارد.
زندی درباره‌ی استفاده از کارشناسان پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی برای اظهارنظر نهایی برای این محوطه‌ی تاریخی می‌گوید: متأسفانه در محوطه‌هایی مانند «فامنین» و «آقاجانی» کارشناسی که برای کاوش اضطراری و اظهارنظر به محوطه در همدان فرستادند، اعلام کرد آثار محوطه معاصر است، در صورتی که دست‌کم متعلق به دوره قاجار بودند.
او تاکید می‌کند: خواسته دوستداران میراث فرهنگی همدان این است که این بخش را به صورت سایت موزه درآورند. به جای اینکه در وسط میدان آب‌نما یا حوض ایجاد کنند، روی محوطه را شیشه کنند تا مردم از بالا آن وضعیت را ببینند. این کار شدنی است. اگر میراث فرهنگی پیگیری کند و شهرداری موظف به پرداخت هزینه شود، به راحتی می‌توان آن را اجرایی کرد.
وی اضافه می‌کند: با این اقدام، در نهایت اگر چنین چیزی را قبول نکردند، نباید روی محوطه بتن‌ریزی شود تا هر آنچه که باقیمانده تخریب کنند؛ اما اگر بگذارند ترانشه به همین صورت حفظ شود، ممکن است رضایت موافقان و مخالفان طرح و پیاده‌راه نیز جلب شود.
از ضرب و شتم عکاسان متاسفم/احتمالا میدان امام همدان پتانسیل سایت موزه را ندارد
«علی مالمیر»، مدیر اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز با بیان این که روز سه‌شنبه در ماموریت خارج از همدان بوده و ماجرای ضرب و شتم عکاسان را از رسانه‌ها مطلع شده، می‌گوید: اگر واقعا چنین اتفاقی رخ داده، جای تاسف دارد و امیدوارم واقعیت نداشته باشد.
او درباره‌ی تصمیمات گرفته شده برای محوطه‌ی میدان امام (ره) توضیح می‌دهد: حدود ۱۰ روز پیش به یک تابوت سفالی در وسط میدان امام (ره) برخورد کردیم ودر کنار آن نیز گوشه‌ای از یک تابوت سفالی دیگر را دیدیم. این میدان پیش از این یک اِلمان بوده، بنابراین زمانی که برای اجرای طرح پیاده‌راه سازی خاک وسط میدان را برداشتند، طبیعتا میزان خاک‌برداری وسطِ میدان، بیشتر از نقاط دیگر بود پس با تابوت سفالی برخورد کردیم.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین علاوه بر انجام یک کاوش اضطراری که برای تابوت صورت گرفت، فضا برای حفاری بیشتر مهیا بود، چون بخش عمده‌ای از حفاری نیز توسط شهرداری انجام شده و در میدان به عمقِ پایین‌تر رفته بودند که در آن زمان و در میدان امام (ره) جلسه‌ای با شهرداری، شورای شهر، استانداری و مدیرکل راه و شهرسازی جلسه‌ای برگزار و موافقت شد تا حدود ۱۰ روز کاوش در محوطه انجام شود و در صورتی که به آثاری برخورد کنیم که از این پتانسیل برخوردار باشند تا یک سایت‌موزه در محوطه ایجاد شود، این کار را انجام دهیم، اما اگر احیانا بعد از ۱۰ روز در این منطقه کاوش‌ها نشان داد آثاری که بتوان محوطه را به سایت موزه تبدیل کنیم، وجود ندارد و صرفا همان تابوت‌ها آثار تاریخی باشند، آن را به موزه منتقل کنیم و به دوستان شهرداری اعلام کنیم تا کارشان را ادامه دهند.
اظهار نظر قطعی از سوی کمیته باستان‌شناسی همدان
وی با بیان اینکه شهرداری همدان در طول این مدت در برخی از نقاط برای کاوش به کمک میراث فرهنگی آمده است، ادامه می‌دهد: حالا تقریبا بخش اعظم کار تمام شده و یک بخش کوچک مانده است که امیدواریم تا یکی دو روز اینده، کار مطالعه و بررسی ترانشه‌های باز شده پایان و کمیته باستان‌شناسی همدان، نتیجه نهاییِ بررسی‌ها و مطالعات را اعلام کنند.
مالمیر همچنین تاکید می‌کند: با این وجود اخباری که تاکنون به ما داده‌اند، صرفا از وجود یک تابوت سفالی که طبیعتا مربوط به دوره اشکانی است و بخشی از یک تابوت سفالی دیگر که بخشی از آن در عملیات عمرانی از بین رفته است، خبر داده‌اند.
او به اشیاء بدست آمده در محوطه که برخی آنها را متعلق به دوران ماد یا سلوکی می‌دانند اشاره می‌کند و می‌گوید: دلایلی که بتوانیم این حرف‌ها را اثبات کنیم، بدست نیاورده‌ایم، فقط به سفال‌هایی برخورد کردیم که تقریبا در همه بخش‌های همدان که اقدامات عمرانی انجام می‌شود وجود دارند که نمی‌توان بدون بررسی بیشتر و فقط متکی به سفال‌ها مدعی شویم که آنها متعلق به دوران ماد یا دوره‌های دیگر باشند.
مدیر اداره‌کل میراث فرهنگی استان همدان ادامه می‌دهد: بنابراین کمیته باستان‌شناسی استان همدان، در یکی دو روز آینده جمع‌بندی موضوع را در داخل سایت انجام داده و نتیجه را اعلام می‌کند، اما به احتمال زیاد براساس اطلاعاتی که از همکاران‌مان گرفته‌ایم آنجا به جز همان تابوت شیء دیگری نداریم و پروژه‌ی شهرداری ادامه خواهد داشت، تابوت‌های سفالی را نیز به موزه منتقل می‌کنیم.
او با بیان اینکه کاوش‌های انجام شده در میدان امام همدان به دلیل اضطراری بودن با هماهنگی شهرداری انجام شده، ادامه داد: تاکنون شواهدی مبتنی بر ظرفیت ایجاد یک سایت موزه را در محوطه نداشته‌ایم وگرنه ما و مدیریت شهری علاقه‌مند بودیم تا قطعا پروژه پیاده‌راه‌سازی با ایجاد یک سایت موزه در وسط میدان برای مردم جذابتر شود،اما این احتمال در حال حاضر بسیار ضعیف است و بعید به نظر می‌رسد در این مدت زمان نتایج کاوش‌ها برعکس شود.
با این وجود مالمیر می‌گوید: تلاش می‌کند تا اعلام نتیجه نهائی، اظهار نظر قطعی در این زمینه نداشته باشد، چون اظهارنظر قطعی که مبنا قرار می‌گیرد، باید از سوی کمیته باستان‌شناسی استان اعلام شود.
نیازی به حضور باستان‌شناس از پژوهشکده باستان‌شناسی نداریم
او در پاسخ به این پرسش که آیا امکان استفاده از نظر باستان‌شناسانِ پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به ویژه «محمدرحیم صراف» که چندین سال با مرحوم مسعودآذرنوش در محوطه‌های مادی همدان کاوش کرده است، در این زمینه وجود ندارد؟ توضیح می‌دهد: خوشبختانه در استان از باستان‌شناسان خبره‌ی دوره‌ی ماد برخورداریم، اکنون از این ظرفیت استفاده می‌کنیم، چون معتقدیم پتانسیل کارشناسان باستان‌شناسمان تکمیل است، علاوه بر اداره کل استان دو دانشگاه بوعلی و دانشگاه آزاد همدان نیز باستان‌شناسان خبره‌ای را تربیت کرده‌اند.
وی ادامه می‌دهد: با این وجود اگر آن کمیته اعلام کند نیازبه نظرکارشناسی از پژوهشکده باستان‌شناسی است، حتما از ان‌ها دعوت می‌شود.
شهر باستانی هگمتانه، میدان امام (ره) همدان نیست
مدیر اداره کل میراث فرهنگی استان همدان همچنین درباره‌ی اظهارنظرهای مطرح شده مبنی بر کشف شهر باستانی هگمتانه در میدان امام همدان؛ این اظهار نظر را غیرکارشناسی می‌داند و می‌گوید: هر کس که ذره‌ای هم آشنایی با حوزه باستان‌شناسی داشته باشد، این اظهار نظرها را واقعی نمی‌داند، بنابراین به همین صراحت اعلام می‌کنیم شهر باستانی در میدان امام پیدا کرده‌ایم قابل قبول نیست.
او تصریح می‌کند: ما حتی آثاری را که نشان دهد به قطعیت به آثار دوران ماد یا سلوکی رسیده‌ایم نداشته‌ایم، چه رسد به اینکه بگوییم این محوطه شهر باستانی هگمتانه معروف است. طبیعتا این اظهارنظرها کارشناسی نیست و دوستانی که در این حوزه ورود می‌کنند، می‌دانند که باید بسیار محتاطانه‌تر و دقیق‌تر اظهارنظر کنند چون به این راحتی نمی‌توان چنین بحث مهمی را اظهارنظر کرد.
گزارش از: سمیه ایمانیان
